بررسی نسب وارث کودک ناشی از تلقیح مصنوعی

«مقدمه»

جامعه بشری دائماً در حال تغییر و تحول است. روز به روز مسائل جدیدی پیش می آید که از جنبه های مخلف نیاز به بررسی و پژوهش دارد.
علم حقوق نیز ناگزیر است تا همزمان با این تحولات، توسعه یابد تا جوابگوی نیازهای جامعه باشد چون در غیر اینصورت مشکلات عدیده ای بر سر راه جامعه قرار می گیرد. لذا فقدان قانون در مورد مسائل جدید منجر به هرج و مرج می گردد. یکی از مسائل جدید که از جنبه های مختلف قابل بررسی است تا مسئاله روشهای جدید باروری به طریقه مصنوعی می باشد. مسئاله تلقیح مصنوعی ابتداءاً در مورد گیاهان و حیوانات انجام شد و کم کم در مورد انسان هم انجام شد و نتایج مثبتی داشت. تلقیح مصنوعی می تواند باعث حل مشکلات بسیاری از خانواده ها شود که از نعمت داشتن فرزند محروم اند. ولی البته همچون دیگر مسائل جدید، باعث نگرانی ها و مخلفت هایی هم شده است. این مسئاله فقط از جنبه حقوقی اهمیت ندارد و چه بسا جنبه های اخلاقی و اجتماعی آن مهمتر از جنبه حقوقی آن باشد. مسائلی همچون ترکیب اسپرم با تخمک در خارج از رحم، انتقال جنین زوجین به رحم زن ثالث، ترکیب اسپرم مرد وزن بیگانه، پرورش جنین در لوله آزمایشگاه، اهداء تخمک/ جنین و ….. سئوالات بیشماری را ایجاد می کند.
تلقیح مصنوعی انواع گوناگونی دارد: از جمله تلقیح مصنوعی با اسپرم شوهر، تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه، حالت مادر جانشین و حالت اهداء تخمک / جنین: که مادر این نوشته به بررسی تلقیح با اسپرم شوهر و با اسپرم بیگانه و حالت مادر جانشین پرداخته ایم و بحث اهداء تخمک/ جنین را مورد بررسی قرار نداده ایم.
دراین نوشته، آنچه بیشتر مورد توجه است، بررسی مشروعیت یا عدم مشروطیت طرق تلقیح مصنوعی و بررسی نسب و آثار آن از جمله ارث طفل حاصل از این طرق است. به این معنا که طفل حاصل از طرق تلقیح مصنوعی به چه کس یا کسانی ملحق می شود و آثار این الحاق چیست؟
و همچنین نظرات فقهاء و حقوقدانان را مورد بررسی قرار داده ایم.
 

«فهرست تفصیلی مطالب»

مقدمه   
فصل اول- تعاریف و کلیات   
تعریف مسأله و موضوع تحقیق   
سئوالات اصلی تحقیق   
فرضیه های تحقیق   
اهداف تحقیق   
اهمیت تحقیق   
روش  تحقیق و شیوه گرد آوری مطالب   
فصل دوم- تاریخچه تلقیح مصنوعی   
فصل سوم- تلقیح مصنوعی   
مبحث اول- تلقیح مصنوعی با اسپرم شوهر   
گفتارنخست- جواز یا حرمت تلقیح مصنوعی با اسپرم شوهر   
گفتار دوم- آثار مالی و غیر مالی نسب ناشی از تلقیح مصنوعی با اسپرم شوهر   
بند اول- آثار مالی   
الف) توارث   
ب) نفقه   
ج) سایر آثارمالی   
بند دوم- آثار غیر مالی   
الف)حرمت نکاح   
ب) حضانت   
ج) تربیت   
د) ولایت   
مبحث دوم- تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه   
گفتار نخست- وضع حقوقی – فقهی ( جواز یا حرمت) تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه
گفتار دوم- دلایل مخالفان و موافقان این روش   
۱- اطلاق و عموم پاره ای از آیات قرآن    
۲- اطلاق و عموم پاره ای از روایات   
۳- مقتضای قاعده احتیاط   
گفتار سوم- نسب ناشی از لقاح مصنوعی با اسپرم بیگانه   
بند اول- نسب ناشی از لقاح به شبهه با اسپرم اجنبی   
بند دوم- نسب طفل ناشی از لقاح عمدی با اسپرم غیر شوهر(اجنبی)   
۱-قائلین به عدم ثبوت نسب   
۲- قائلین به ثبوت نسب   
الف) رابطه طفل با زوج ( شوهر زن)   
ب) رابطه طفل با زوجه (مادر)   
ج) رابطه طفل با صاحب آب   
فصل چهارم- مادر جانشین   
مبحث اول- قرارداد مادر جانشین   
گفتار اول- تعریف قرارداد مادر جانشین   
گفتار دوم- نظرات مخالفان و موافقان   
مبحث دوم- وضعیت فقهی حالت مادر جانشین   
گفتار اول- لقاح داخل رحمی   
بند اول- حالت جانشینی در بارداری   
بند دوم- حالت جانشینی با باروری مصنوعی   
گفتار دوم- لقاح خارجی رحمی    
بند اول- فراهم کردن زمینه لقاح بین اسپرم و تخمک در آزمایشگاه   
بند دوم- انتقال جنین تشکیل شده به رحم مادر جانشین   
مبحث سوم- نسب در حالت مادر جانشین   
مبحث چهارم- مادر کیست؟   
گفتار اول- حالت جانشینی در بارداری   
گفتار دوم- حالت جانشینی با باروری مصنوعی   
مبحث پنجم- آثار نسب   
گفتار اول-حرمت نکاح   
گفتار دوم-حضانت   
گفتار سوم- ولایت قهری   
گفتار چهارم- الزام به انفاق   
بند اول- انفاق بین کودک و صاحب اسپرم   
بند دوم- انفاق بین کودک و صاحب رحم اجاره ای   
گفتار پنجم- توارث   
بند اول- توارث بین صاحب اسپرم و کودک   
بند دوم- توارث بین طفل و صاحب تخمک   
بند سوم- توارث بین طفل و صاحب رحم اجاره ای    
نتیجه گیری کلی   

«فهرست اجمالی مطالب»

مقدمه    
فصل اول- تعاریف و کلیات   
فصل دوم-تاریخچه   
فصل سوم- تلقیح مصنوعی   
فصل چهارم- مادر جانشین   
نتیجه گیری کلی   
 

منابع مرجع

– قرآن کریم
-قانون اساسی
-قانون مدنی
-قانون مجازات اسلامی
کتب:
– امامی، اسدا… ، مطالعه تطبیقی نسب در حقوق ایران و فرانسه، چایخانه موسوی، تهران ۱۳۴۹
– امامی، حسن، حقوق مدنی ، جلد ۵، چاپ دوم، تهران، اسلامیه،۱۳۴۳ه.ش
– صمدی اهری، محمد هاشم،نسب ناشی از لقاح مصنوعی در حقوق ایران و اسلام، چاپ اول، (انتشارات گنج دانش،تهران ۱۳۸۲)
– کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی: خانواده، جلد ۲،چاپ سوم، تهران، شرکت انتشار ۷۲-۱۳۷۱
– نایب زاده،عباس،بررسی حقوقی روش های نوین باروری مصنوعی، مادر جانشین،اهداء تخمک/جنین، چاپ اول، ( انتشارات مجد، تهران ۱۳۸۰)
پایان نامه:
– نعمتی، نبی ا….، تلقیح مصنوعی و آثار حقوثی آن
مقالات:
– حاتمی،علی اصغر، لقاح مصنوعی از دیدگاه حقوقی، مجله دیدگاههای حقوقی شماره۱۶-۱۲ (سال۷۸-۱۳۷۷)
– حسینی خواه،سید جواد، تلقیح مصنوعی، مجله دانش پژوهان، شماره۵
– قبله ای، خلیل، بررسی احکام فقهی و حقوقی کودکان نامشروع، مجله دیدگاههای حقوقی، شماره۱۶-۱۲
– مهرپور، حسین، نگرشی به وضعیت حقوقی و شرعی باروری مصنوعی، مجله تحقیقات حقوقی، شماره۲۰-۱۹ (۱۳۷۶)