مقاله اوقات فراغت جوانان در ایران و امکانات موجود

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله اوقات فراغت جوانان در ایران و امکانات موجود دارای ۱۲۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اوقات فراغت جوانان در ایران و امکانات موجود  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله اوقات فراغت جوانان در ایران و امکانات موجود،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله اوقات فراغت جوانان در ایران و امکانات موجود :

مقدمه:
یکی از مسائلی که پیوسته مورد نظر صاحب نظران علوم تربیتی و دست اندرکاران تعلیم و تربیت قرار گرفته مسئله اوقات فراغت است. تخصص در گستره حیات بیانگر مطلب است که در زندگی پر از فراز و نشیب انسان لحظه ها و اوقاتی وجود دارد که از اهمیت و حساسیت فوق العاده ای برخوردار است. اوقاتی که بستر مطلوبی است برای جریان نیکوی رشد شخصیت و اعتلای وجود و یا زمینه همواری است برای بروز اختلاف رفتاری، انحراف اخلاقی و بزهکاری اجتماعی، بدون تردید زمانی که از اوقات فراغت بحث به میان می آید، سخن از ارزشمندی این اوقات است هنگامه بسیار حساس و پرمعنا، اوراقی سرنوشت ساز در کتاب زندگی که نیازمند اراده های استوار و اندیشه های خلاق است.

شعار ( وقت طلاست) و (شیطان برای دستهای بیکار کاربد می یابد) همواره در اغلب جوامع مطرح بوده و تفکر و تدبیر درباره اوقات فراغت و توجه به نحوه گذراندن این اوقات در کشورهای صنعتی بیش از دیگر کشورها رواج یافته است. حتی اغلب جامعه شناسان و اقتصاد دانان ( دماز، اندرسون، اوژه) بر این باورند که تحول جوامع انسانی به سوی تمدن فراغت در حرکت است.

اوقات فراغت جوانان به مشابه شمشیری دولبه است اگر از آن به طور اصولی استفاده شود نه تنها راهگشا است بلکه زندگانی با برنامه، منسجم و هدفدار پیش روی انسان قرار میدهد. اگر خدا ناکرده این اوقات گرانبها و سالم و با برنامه های مقبول سپری نشود، زمینه های گرایش به فساد و تباهی و انحطاط جوانان را فراهم می آورد. فساد تباهی تنها مفهومی از ناهنجاری اجتماعی نیست، بلکه مصدتعی از به هدر دادن منابع و انرژی انسانی و مالی و مادی است.

جوانی که در ابتدای جوانی به بیراهه می رود. نه تنها جوانی و انرژی جسمی و روحی خود را به هدر می دهد و خود را به هلاکت ، بدبختی، و فقر و ممکن است می اندازد، بلکه از ابعاد نیز در تخریب منابع اجتماعی نقش دارد، که یکی از آنها را می توان ایفای نقش مخرب به مثابه الگویی قابل تقلید برای عمده دیگری از جوانان دانست. البته این بعد از کارکرد افراد ناهنجار، بحرانی ترین و مصیبت سازترین نقش او در اجتماع است.

لذا می توان نحوه گذراند اوقات را جزو ریشه های فقر و استمرار آن یا تعالی افراد تلقی کرد. واقعیت امر در فرهنگ ما نیز چنین است، مردم ما با افرادی که وقت خود را تقسیم کرده اند و مدام به کاری و فعالیتی مشغول هستند را بیشتر قبول دارند تا افرادی را که لحظاتی از عمر خود را به سستی، کاهلی و بیکاری می گذرانند لذا بین اوقات فراغت و رشد اجتماعی و فردی ارتباط مستقیم وجود دارد و هر چقدر اوقات فراغت آدمی اصولی، منطقی و با برنامه باشد،

می توان امیدوار بود که رشد اجتماعی، خلاقیت و ابتکار فردی او بالاتر خواهد بود و هر چقدر اوقات فراغت آدمی به بطالت بگذرد می توان مشاهده کرد که ارزش و اعتبار اجتماعی او کاسته می شود.
اوقات فراغت پدیده ای است که برای هر فردی لازم و ضروری است. اگر انسانها تمام وقت خود را به کار طاقت فرسا اشتغال داشته باشند، باید یقین داشت که از قدرت تفکر، خلاقیت و نوآوری آنها به تدریج کاسته خواهد شد و به موجوداتی همچون پیچ و مهره تبدیل خواهد شد. ولی اگر در بین کار فراغتی باشد که انسان بتواند مقایسه ای بین خود و کارش و با نقش که دارد و ارزش خود واندش وظیفه ای را که ایفا می کند، بپردازد خود را در مسیری قرار می دهد که لیاقتش را دارد و زندگی اش هدفدار و با برنامه شود و موقعیت را در آغوش می کشد.

دکتر کارل می گوید: خواستهای وحشیانه شهوات ممکن است جلب نوعی اهمیت نماید ولی هیچ چیز غیر منطقی تر از آن زندگی نیست. اگر زندگی منحصر به رقصیدن و به دور شهر با اتومبیل چرخیدن و سینما رفتن و رایوشنیدن باشد چه فایده ای دارد. تفریح بدون آنکه متضمن نفعی باشد فرصتهایی را که کارگران بر اثر تکامل ماشینها و خسن تهیه محصول به دست آورده اند بحث بر باد می دهند. زحمات مصروفه، حداقل چهار ساعت در روز به طول زندگی افزوده است یعنی اوقات گرانبهایی که اگر کسی آنرا علاقه مند مصرف کند می تواند تعلیم بگیرد، جسم و جانش را نیرومند کند، آسیب شخصیت نماید و وظیفه انسانیت خود را انجام دهد.

در موقع تفریح و سرگرمی زندگی زنگ ذوق و ابتکار به خود می گیرد و لطف و فضای مخصوصی پیدا می کند، روح سبکبال و پر نشاطی می شود، عواطف و احساسات شکوفا می گردد و آدمی در خود احساس آزادگی می کند در این مورد حضرت علی (ع) می فرماید، فرح و شادمانی باعث بهجت و انبساط روح و مایه و جد و نشاط است وهمچنین فرموده اند: هر یک از اعضای بدن به استراحت نیاز دارد.

مطالب قابل توجه دیگر این است که وضعیت اجتماعی بر روی ایام فراغت جوانان تأثیر گذاشته و خود نیز از آن متأثر است. در این راستا با توجه به رقمی متجاوز از ۲۰ میلیون نوجوان و جوان در کشور ما که اکثریت قریب به اتفاق آنها طیف دانشجویی کشور ما را تشکیل می دهند، تدبیر و سیاستگذاری اوقات فراغت آنها با عنایت به اهداف تربیتی، اجتماعی ضرورت پیدا می کند که در این باره بخش مهمی از این مسئولیت خطیر به عهده سازمانهایی آموزش پرورش و بخش دیگر آن به عهده سازمانهایی نظیر سازمان تربیت بدنی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و غیره می باشد.

همانطوریکه کاروتولید نیازمند برنامه عملی و تخصصی است و زیر بنایی هر برنامه عملی تحقیقات انجام شده و اطلاعات قبلی است برای برنامه ریزی ( اوقات فراغت نیز باید تحقیقات لازم انجام پذیر- جمع آوری نظریات و استفاده کردن از تجربیات دیگران و لذا تحقیق حاضر سعی دارد ضمن آگاهی از نظرات و نگرش دانش آموزان در مورد گذراندن اوقات فراغت آنان، موانع و مشکلاتی را که در این زمینه وجود دارد مشخص نماید و راه حلها و پیشنهادات لازم را در نظر گرفتن امکانات ارائه دهد تا با استفاده از نتایج این تحقیق به توان دربهبود برنامه ریزی جهت اوقات فراغت دانش آموزان چاره اندیشید و در نهایت به این نتیجه برسیم که در بحث از اوقات فراغت پر کردن صرف آن مد نظر اینست، بلکه غنی کردن آن امر بسیار مهمی است. با توجه به اینکه تحقیقات روان شناسی نقش موثر نحوه گذراندن اوقات فراغت را در رشد شخصیت نشان داده اند.

بیان مسئله :
دوره نوجوانی یکی از مراحل حساس و پر اهمیت رشد جسمی و شخصیتی افراد به حساب می آید. نوجوان امروز اوقات فراغت فراوانی دارند، وسایل سرگرمی بیشتری می تواند، داشته باشند. لیکن به ارزشهای اجتماعی و اخلاقی آنها نمی توان اطمینان کرد چنانکه توجه دقیق به فعالیتهای تفریحی در عصر حاضر و تقریباً در تمام کشور های جهان به خصوص کشورهای به اصطلاح پیشرفته این حقیقت تلخ را ثابت می کند که بعضی از این فعالیتها بسیار نامعقول و مضرند و شرکت نوجوانان در آنها به زندگی سالم ایشان لطمه می زند.

بنابراین با در نظر گرفتن حساسیت، اهمیت و نقش حیاتی اوقات فراغت ضروری است با تهیه و تنظیم برنامه های آموزشی از طریق همکاری مشترک اولیاء و مربیان و اتخاذ روشهای مناسب ضمن جلب توجه دانش آموزان و ایجاد نگرش مثبت در آنها نسبت به ارزش و اثرات مثبت اوقات فراغت و برانگیختن رغبت و انگیزه در حسن بهره وری و بارور سازی این فرصتها در زمنیه پیشگیری از هر گونه آسیب پذیرها در ایام فراغت تدابیر لازم را پیش بینی کرد. براین اساس، این تحقیق در پی آن است که رابطه شناخت علمی و دقیق بین نحوه گذراندن اوقات فراغت و انحرافات اجتماعی دختران سنین ۲۰ – ۱۵ سال منطقه ۵ تهران می باشد.

اهداف تحقیق:
هدف کلی :
هدف کلی از تحقیق، یافتن راه حل ها و راهکارهای مناسب و صحیح برای بهسازی نحوه گذارندن اوقات فراغت نوجوانان و دانش آموزان و دانشجویان و یافتن راههای درست و مشخص برای ایجاد و یا بازسازی لازم جهت استفاده مطلوب همه نوجوانان و جوانان فراغت خود با تأکید بر نکات تربیتی و شناخت هر چه بهتر آن می باشد.

هدف خاص:
۱- پی بردن به چگونگی تأثیر و امکانات موجود در جامعه و مدارس و دانشگاهها بر نحوه گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان
۲- آشنایی با نوع فعالیتهای دانش آموزان و دانشجویان در اوقات فراغت
۳- کشف ذوق و علاقه و میزان توانائیهای دانش آموزان و دانشجویان در زمینه های مختلف گذران اوقات فراغت
۴- شناسایی امکانات موجود و دست یافتن به راههایی جهت استفاده از امکانات موجود و دست یافتن به نتیجه مناسب و در نتیجه برنامه ریزی و تجهیز برای ارتقاء کیفی و بهره مندی از وسایل و لوازم موجود
۵- آشنایی با مشکلات گذاران اوقات فراغت

۶- یافتن راه حلهای علمی و مؤثر برای پر کردن صحیح اوقات فراعت دانش آموزان و دانشجویان
اهمیت و ضرورت تحقیق:
امروزه از جمله کشورها مشکلات مربوط به جوانان است و این مشکل پابه پای گذشت زمان هویدا شده است و آنچه در این بخش از مشکلات جوانان با عنوان مشکل گذران اوقات فراغت آورده می شود جزء کوچکی از آن است.
جوانان نیروی حیاتی عظیمی را تشکیل می دهند و این نیرو باید به طریق طبیعی مصرف گردد وقتی که جوان نتواند قدرت و توان خود را به طریق صحیح در راه ساختن شخصیت خویش استفاده کند، ناگزیر به راه انحراف می افتد- قشر عظیمی از نوجوانان و جوانان میهن اسلامی ما متأثر ازفضای سازنده انقلاب اسلامی و مایه های فرهنگی و اقتصادی آن در مسیر مستقیم گام بر می دارند ولی متأثر از عواملی که موجی از غربزدگی و گرایش به ابتذال که توسط عوامل استکبار جهانی از سالها پیش در جامعه شیوع پیدا کرده که طبیعتاً این موج دامنگیر گروهی از نسل جوان آسیب پذیرنده می شوند.

برای حل این مشکل باید در امور پرورشی بادید وسیع تر و توان بیشتری سرمایه گذاری کند و با طراحی برنامه های سالم و ایجاد فضاهای ورزشی و کانونهای پرورشی جامعه زمینه سالم گذران اوقات فراغت نسل جوانان را فراهم کرد. در این موارد تربیت نیروی انسانی ماهر از اهمیت خاص برخوردار است و باید مراکز آموزش و دانشگاهها، مربیان ورزیده ای برای هدایت فعالیتهای پرورشی جوانان تربیت کنند. بین نهادها ی فرهنگی و تربیتی هماهنگی و انسجام وجود داشته باشد، چون شخصیت متأثر از عوامل محیط شکل می گیرد و لذا باید درسالم سازی محیط نسل جوان کوشش کرد.

جوانان و چار یک سردرگمی هستند و این سردرگمی باعث بوجود آمدن مشکلات و مسایلی بسیار زیادی شده است. اگر احیاناً جوانان برای سپری کردن اوقاتشان برنامه ای داشته باشند گیج و سردرگم نمی شوند. در کتابهای روانشناسی وقتی به علل انحرافات جوانان اشاره می شود به خصوص در مسایل جنسی، علت بیکاری و بی برنامه گی ذکر می شود. بنابراین به خودش روی می آورد و از عوارض آن تنها به خود روی آوردن نیست بلکه مشکلات عدیده ای از آن منشعب می گردد.

با توجه به نکات فوق اوقات فراغت وسیله موثری برای جلوگیری از کجرویها و انحرافات اجتماعی و پرورشی قوای فکری و اخلاقی آنان می باشد و نداشتن برنامه مناسب برای گذراندن اوقات فراغت یکی از عوامل زمینه ساز معضلاتی ازقبیل: فرار از خانه، اعتیاد، گرایش به برنامه های مبتذل ویدئویی، خودکشی و ;. بحساب می آید.
فرض ها یا سئوالهای ویژه تحقیق:
۱- آیا دانش آموزان و دانشجویان برای گذراندن اوقات فراغت به طور یکسان از امکانات و تسهیلات استفاده می کنند؟

۲- آیا نامناسب بودن امکانات مورد نیاز از نقطه نظر کمی و کیفی به طور یکسان تأثیرات نامطلوبی بر کیفیت اوقات فراغت دانش آموزان و دانشجویان بر جای می گذارد؟
۳- آیا دانش آموزان برای بهبود بخشیدن به وضعیت گذراندن اوقات فراغت نیازهای یکسان دارند؟
تعریف عملیات واژه ها یا اصطلاحات :
اوقات فراغت: منظور از اوقات فراغت فرصتهای است که انسان مسئولیت و نوع هیچگونه تکلیف یا کار موظفی را عهده دار نبوده، زمان در اختیار اوست که با میل و انگیزه شخصی به کار خاصی بپردازد. به دیگر سخن زمان فراغت زمانی است که پس از انجام رساندن کار و تکلیف موضف روزانه باقی مانده و انسان فرصت می یابد که با رغبت، علاقه و انگیزه شخصی فعالیت یا برنامه خاصی را انتخاب کند.
دکتر (جی، بی نیش) در کتاب فلسفه فراغت و تفریحات سالم در تعریف فراغت می گوید: فراغت مربوط به اوقاتی از زندگی انسان می شود که از کار کردن آزاد است و یا در خواب نیست و تفریحات سالم مربوط به نحوه استفاده و برداشت از این فراغت است
دانش آموزان : نوجوانانهای که در دوره دبیرستان تا پیش دانشگاهی در یکی از مدارس متوسطه منطقه ۵ در سال تحصیلی ۸۱ -۸۰ مشغول به تحصیل بوده اند
دوره پیش دانشگاهی: مقطع پیش دانشگاهی در مدارس متوسطه را شامل می شود.
علایق دانش آموزان: منظور فعالیتهایی است که دانش آموزان به انجام آن ابراز علاقه می کنند بدون اجبار و از روی میل شخصی به آنها بپردازد.

گرایش: عبارت است از علاقه و تمایل به انجام دادن کاری است.
انحرافات اجتماعی، عبارت است از رفتاری که هنجارهای اجتماعی را نقض کرده و در نتیجه از نظرتعداد بسیاری از مردم قابل نکوهش است.

فصل دوم

ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

مقدمه:
با اینکه در فرهنگ ما جمله وقت طلاست زبانزد عموم مردم است اما متأسفانه یکی از سرمایه های زیان دیده همین وقت و عمر است با توجه به اینکه هر استعداد بالقوه ای در گذشت زمان و در دوران خاصی از زندگی شکوفا گشته و بعضی از و یادگیریها در دوران کودکی یا نوجوانی امکان پذیر است، در می یابیم که از دست رفتن فرصت و تلف شدن وقت چه زبانهای جبران ناپذیر فردی و اجتماعی را در بردارد.

در این بخش و سابقه مطالعات انجام شده در ایران و جهان اشاره می شود در بخش اول ادبیات تحقیق ابتدا اوقات فراغت در ایران و نیز اوقات بعد از اسلام و همچنین اوقات فراغت از دیدگاه اسلام و خصایص و ویژگیهای اوقات فراغت و ارتباط آن به بهداشت روانی و سپس فراغت و خلاقیت و نیز فراغت و توسعه مهارتهای شناختی و اوقات فراغت و تقویت مهارتهای حرکتی- حسی و فعالیتهای ورزشی و جهت نگرفتن و سپس اوقات فراغت و اصلاح رفتار و تعالی شخصیت و بعد از آن اوقات فراغت و آسیب پذیریهای اجتماعی ارائه خواهد شد و سپس در بخش پیشینه خلاصه ای از مهترین تحقیقات انجام شده ارائه می گردد.

بخش اول: ادبیات تحقیق
الف) اومقات فراغت از دیدگاه دانشمندان
در مور مساله اوقات فراغت پژوهشگران و دانشمندان زیادی اظهار نظر کرده اند تمام پژوهشگران در مورد اینکه اوقات فراغت پدیده خاص جامعه صنعتی است هم عقیده نیستند. بلکه برخی از آنها معتقدند که زمان فراغت در تمام مراحل زندگی بشری وجود داشته است

. در گذشته های دور کار تفریح از یکدیگر مجزا نبوده و هر دو مراسمی بود که به خاطر مذهب و تماس با ارواح برپا می شد. به عبارت دیگر معنی آنها در زندگی اجتماعی علیر غم تفاوتشان یکی نبود مانند جنبشهای مذهبی که هم تجسم کار بود و هم بازی، خواندن انواع اشعار در مزارع به موقع کاشت و برداشت.

جامعه شناسان و اقتصاد دانان نیز نظریه هایی درمورد اوقات فراغت ابراز نموده و به نوعی این اوقات را تعریف نموده اند. جامعه شناسان مخصوصاً فریدمن از اولین کسانی هستند که به اهمیت اوقات فراغت پی برده اند. از نظر “کارن مارکس” اوقات فراغت غزای رشد و پیشرفت انسان است به نظر “اگوست کنت” اوقات فراغت اماکن توسعه و پیشرفت به شمار می رود دکتر “ناش” می گوید: فراغت مربوط به اوقات زندگی انسان می شود که از کار کردن آزاد است و یا در خواب نیست و تفریحات سالم مربوط به نحوه استفاده و برداشت از این فراغت می باشد.“پی بر” اظهار می دارد موجودیت و اصالت فرهنگ بر مبنای فرصت و اوقات فراغت افرادی که در آن اجتماع زندگی پی ریزی شده است. “ساموئل کنیگ” می گوید: « بر اثر کاهش ساعات کار طی سالهای اخیر تفریح یا فعالیت های ساعات بیکاری تبدیل به یک مسئله اجتماعی حیاتی گردیده و توجه بسیاری از محققان را به خود معطوف داشته است»

جواهر لعل نهر و نخست وزیر فقید هند می گوید: وقتی شما مسأله بیکاری را حل گردید مسئله بعدی و بزرگتر به کار بستن زمان فراغت و بیکاری مطرح می شود. تا وقتی که انسان مشغول کار است و به خاطر زنده ماندن خود تلاش می کند، چه این تلاش به صورت سخت و دشواری باشد که در کشور ما وجود دارد و چه به صورت ملایم تر، در بعضی از کشورهای مترقی است در هر حال سرگرم می باشند اما وقتی که مسائل اجتماعی و اقتصادیش حل شود و خود کارشدن کارها نیز بار سنگین کار از دوشش برداشت،

با ما مسائل تازه ای مواجه شویم که هرگز پیش از این سابقه نداشت مانند مسائل جنایات جوانان، تجاوزات جنسب افزایش قتل و کشتار، رواج مشروبات الکلی، فرار از خانه، هرج و مرج و صدها میکروب دیگر که موجب بیماری روحی و انحطاط اخلاقی میگردد
“ویل دورانت” می گوید: یک دانشجوی چینی گفت که دانشگاههای آمریکایی اتحادیه های ورزشی هستند که در آن وسایلی برای صاحبان بنیه های ضعیف موجود است هر فیلسوفی باید مانند افلاطون ورزشکار باشد و اگر نباشد فلسفه او مورد شک و تردید است.

جان دیدیی اظهار می دارد البته میل به تفریح مخالفت اخلاق نیست و برعکس علاقه به نشاط آمیزش با اجتماع یکی از استوارترین پایه های اخلاق است لکن متأسفانه تفریح و نشاط با هیجانهای مخصوص، تحریکهای شدید، فلنکهای حواس و برافروختن آتش اشتها برای التذاذ بدن بدون کمترین توجه به عواقب وخیم آن مشبه شده است. این نوع تفریحات و لذت جویی نشاط اضمحلال و ذوب شدن سات و فعالیتی که از تحریکات عادی و معمولی محروم گردد و برای خود آنرا نامطلبوب می یابد. هجرایی که از خود در رفتار و اخلافی آدمی متفک است و سرانجام آن نابودی و تباهی است.

دورکیم وارنست گرومن منشأ هنرها، بازی و نظایر آن را مذهب شمرده اند و چنانچه در عهد ما نیز هنر پدیدار است بسیاری از فعالیت های خاص اوقات آزاد و مردمان که رنگ مذهبی دارد نه فقط موجب ارتباط آدمیان با قوای برتر می شود بلکه میان خود افراد گروه نیز پیوندی استوار برقرار می کند
ب) تاریخی مربوط به نحوه گذران اوقات فراغت در ایران
تحولات تاریخی مربوط به نحوه گذران اوقات فراغت در ایران را می توان به دو دوره قبل و بعد از اسلام مورد بررسی قرارداد. از ادوار قدیم در آن عهد که بشر اولیه موفق به کشف آتش و ساخت ابزار نوک تیز برای شکار و همچنین ساخت انواع ظروف گلی و سنگی می شود و به موازات آن فرصت بیشتری برای استراحت وی باقی می ماند زیرا با اختراعات پی در پی از ساعات کار کاسته شده و انواع فعالیتهای هنری و ذوقی مثل، مجسمه سازی

. نقاشی ظهور می یابد. از مدارک و اسناد می شود برداشت کرد که مزایای فراغت بیشتر به طبقات ممتاز جامعه اختصاص داشته است و عامه مردم با کار دشوار و ممتد روزانه درگیر بوده اند فقط از فرصتهای کوتاهی برای استراحت و فعالیتهای ساده خاص اوقات بیکاری چون دید بازدید، گفتگو و شرکت در مراسم و جشنهای ملی و مذهبی بهره مند می شود

مطالعه مورخین نشان دهنده آن دست که عهد باستان در بسیاری از تمدنهای قدیم اوقات بیکاری صرف ورزشها و فعالیت های رزمی می شد تا قدرت دفاعی جوامع همواره آماده مقابله با هجوم دشمنان خود باشد. در یونان، پهلوانی و ورزشهای قهرمانی منزلت و جایگاه ویژه ای داشت و برعکس با انحطاط و قدرت سیاسی در روم فراغت خاص توانگران شده و عیش و عشرت شدید رواج یافت به قول هرودت مطالعات این دانشمندان نشان می دهد

تا وقتی که ما نتوانیم به طور منطقی اوقات روز افزون بیکاری خودمان را به سربریم چه درزندگی و چه در شخصیت ما اختلالاتی روی خواهد داد. افراد بشر همواره مایل به داشتن اوقات فراغت بیشتری بوده اند، لیکن اینک روبرو با یان خطر شده اند که اوقات فراغتشان بیش از آن است که در خود آنند و بیم آن می رود که بر اثر نبودن توانایی صرف این اوقات به طوری که خطرات بزرگی برای خودشان به وجود آورد و به همین دلیل است که مسئله گذران ساعات بیکاری یکی از دشوارترین مسایلی است که تاکنون اکثر ملل جهان به ویژه غریبان با آن روبرو هستند.

مربیان و متخصصان تعلیم و تربیت به ویژه در عصر حاضر به کار برد یافته های روان شناسان و جامعه شناسان می کوشند بهترین و مؤثرترین عاملها و امکاناتی تربیتی را کشف کنند تار و کمترین مدت به هدفهای مطلوب تربیتی نایل شوند این متخصصان در تحقیقات متعدد خویش این اصل مسلم را دریافتند که ترتیب غیر مستقیم و غیر رسمی مؤثر از تربیت مستقیم رسمی است و محیطها و عوامل که خود کودکان و نوجوانان انتخاب می کنند بیش از محیطها و عوامل تحمیلی در رفتار ایشان موثر است.

ایرانیان از سن ۵ سالگی به فرزندان خود اسب سواری و راستگویی را می آموختند. مصریان به بازیهای قهرمانی علاقه و افرا داشتند. تماشای بازیها، پهلوانیها، نمایشهای مختلف اوقات قابل توجهی از شبانه روز افراد جامعه را به خود اختصاص می داد در زمانهای نخستین چنانکه از سخنان (هرودت بر می آید ملت ایران از شبانان پر طاقت که در نقاط سخت و کوهستانها زندگی می کردند، مرکب بوده است)

رونق روز افزون شهرنشینی در دوران اشکانیان بی شبیه صورت تازه ای از سرگرمیهای اوقات فراغت را در جامعه ایران به میان آورد. اخلاق و آداب به تدریج تلطیف شد و ذوق امور تفننی و تجملی بیش از بیش نیرو گرفت. به عنوان مثال رواج موسیقی از جمله وسایل تفریحی طبقات ممتاز خصوصاً در عهد ساسانی بازیهای شطرنج، هشت بازمب و غیره بوده است. بدیهی است جامعه ای که هنوز به مرحله شهرنشینی درنیامده است و به اقتصاد و شهری نایل نشده است، فراغت به مفهومی که برای ما اتفاق می افتد در آن مطرح نمی شود و اگر اوقات آزادی از کارهای سخت دشوار شبانه روزی باقی می ماند به همان ورزشهای توان آزمایی که افراد را بیشتر آماده به کار و شمغله جدی زندگی می کند مانند کشتی، چوگان مصرف می شد.

مطلب شایان ذکر اینکه در ایام شهرنشینی اشکانیان و سامانیان بین حیات شهری و زندگی روستایی تضاد روز افزون پدید می آید اگر فراغتی بود نصیب شهرنشینان می شد زیرا روستانشینان در بند مالکان بزرگ اسیر بودند و بار مسئولیتی سنگین در تأمین معیشت به دوش می کشیدند و از مواهب زندگی به ظاهر هیچگونه بهره ای نمی گرفتند.
ج) اوقات فراغت بعد از اسلام:
درنیمه قرن نوزدهم فراغت واقعی ظاهر گشت و در قرن بیستم فعالیت های فراغت توسعه یافت و متنوع شد چنانکه تا آن عصر زمانه به خود ندیده بود. بهمین جهت قرن بیستم را عصر تمدن فراغت خوانده اند.

با شروع انقلاب صنعتی به تدریج و سوگری در اوقات زندگی انسانها مورد توجه قرار گرفت. اتحادیه های کارگری به تدریج شکل گرفته و جنبشهای کارگری در برخی از کشورها آغاز شد و رفاه اجتماعی برای کارگران و مزد بگیران جامعه مطرح گردید.

اختراع رادیو و تلویزیون از یک سو، صنعت سینما از سوی دیگر و رشد فزاینده مطبوعات تحول عظیمی را در چگونگی اوقات فراغت پدیدار ساخت و به طور کلی امر فراغت از محدوده امتیازات محدد جامعه خارج و جنبه عمومی و همگانی گرفت و در قرن بیستم به ویژه اواسط قرن نوعی نهضت اجتماعی با همت اتحادیه های کارگری برای کاستن ساعت کار تحت عنوان نهضت تفریحات سالم پدید آمد تا وسایل یک زندگی خلاق و مسرت بخش را برای کارگران در اوقات فراغت بعد از یک کار طولانی و خسته کننده روزانه مهیا سازد.

در کشور ما نیز اوقات فراغت از سوی دولت از زمان قاجاریه مورد توجه قرار گرفت ورژیم با ایجاد سازمانها و موسسات مختلفی نظیر کاخ جوانان نمایش کنسرت، فیلم و نمایش، بازی و تفریح، سازمان تربیت بدنی، خانه فرهنگ روستایی، وزارت کار و امور اجتماعی وسایل ارتباط جمعی و غیره به طور غیر مستقیم، در مورد اوقات فراغت گروههای مختلف به ویژه جوانان و نوجوانان مشغول سیاست گذاری بوده اند. علاوه بر آن بخشش خصوصی به طور گسترده ای با ایجاد مراکز ظاهراً تفریحی، ورزشی و فرهنگی رسالت خود را در انحراف نسل جوان به خوبی ایفا می کرد.

با پیروزی انقلاب اسلامی، مراکز فساد و فحشاء تخریب کننده نسل جوان بود برچیده
شد و با تدابیری ملهم از مکتب انسان ساز اسلام سازمانهایی نظیر، تربیت بدنی، ارشاد اسلامی، کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان وسایر سازمانهای جانبی دوباره شکل گرفت و شرایطی را برای گذران اوقات فراغت جوانان به وجود آورد. به طور کلی ارگانهای گذران اوقات فراغت بعد از انقلاب اسلامی ایران به شرح زیر می باشد:

الف) اماکن مردمی و سنتی از قبیل مساجد، تکایا، حسنیه ها، رودخانه ها.
ب) سازمانهای دولتی و عمومی نظیر کتابخانه ها، کانونهای فرهنگی ، سالنها و میادین ورزشی
ج) سازمانهای تجاری از قبیل سینما، تئاتر باشگاهها، رستوران ها
د) صدا و سیما،مجلات، روزنامه

د) اوقات فراغت از دیدگاه اسلام
از نظر اسلام نه تنها پرداختن به تفریحات سالم و سازنده در هنگام فراغت منع نشده است بلکه در بسیاری از موارد به آن توصیه شده است پیامبر گرامی اسلام(ص) می فرماید:
«درروز رستاخیز هرگز کامهای بنده خدا از میدان محاسبه تکان نمی خورد تا این که او را از چهار خصلت سؤال کنند: اول: اینکه عمر و اوقات زندگی خود را در چه چیزی فنا کرده است؟دوم: جوانیش را در چه راهی به پیری رسانده است؟ سوم: از مالش، که آنرا از کجا و از چه راهی بدست آورده است و در چه راهی خرج کرده است. چهارم: از علم و دانش با آن چه کار کرده است»

پیامبر گرامی اسلام می فرماید: «دو نعمت از نعمتهای خدا را که بسیاری از مردم در آنها فریب خورده و زیان بار می باشد. تندرستی و اوقات فراغت است»
علامه مناری در فیض القدیر می گوید: ( تندرستی و فراغت به سرمایه تشبیه شده است چون تندرستی و اوقات فراغت از جمله اسباب سوددهی و مقدمات نجات و رهایی می باشند. پس هر کس در این مورد با امتثال از او خداوند، معامله کند سود کلان بوده است و هر کس در این مورد با پیروی از شیطان با او معامله کند سرمایه خویش را ضایع و تباه کرده است.)

خداوند متعال در سوره عنکبوت آیه ۵۶ می فرمایدؤ: ( اهل ایمان، زمین من وسیع است هرجا به شما بد گذشت به جای دیگری تعلق کسان کنید) در آیه دیگری می فرماید: ( از جمله آیات قدرت خداوند متعال، خواب و استراحت شما در شب و کارروزی شما از فضل خداوند در روز است.

در آیات ۱۱ تا ۶ سوره نباء و آیه ۶۷ سوره یونس شواهد دیگریست که مسئله استراحت و فراغت را در مقابل تلاش و کار مطرح می سازد. استاد گرانقدر شهید مرتضی مطهری در مبحث مربوط به فطرت انسان اشاره دارد که انسان علاوه بر نیازهای زیستی و غریزی، نیازهای ویژه ای با عنوان نیازهای معنوی و روحانی دارد که خاص اوست. نیاز به خلاقیت و ابداع، زیبایی، دوستی

، حقیقت جویی. خیر اخلاقی و از این قبیل امور یعنی این نیازها اگر تأمین شود موجبات انبساط روح و اعتلای معنوی انسان را فراهم می آورد. از کلام استاد مطهری می توان نتیجه گرفت که سیاحت و تفریح، دیدن طبیعت، زیباییها و نعمتهای بیکران و گسترده الهی یکی از نیازهای روحانی انسان را ارضا می کند.

آنچه که از بعد مذهبی به خصوص از دیدگاه مکتب اسلام مطرح است چگونگی گذران اوقات فراغت است. یعنی گذران اوقات فراغت که به صورت آزاد مطلق و نه به صورت وقت کسی و اتلاف عمر به مجلات وتنبلی، بلکه گذراندنی همراه با تدبیر برنامه ریزی که نهایتاً به انسانیت انسان و شکوفایی فطرت پاک انسان و تعالی روح بیانجامد. بنابراین اختیار مطلق بر نحوه گذران اوقات فراغت از نظر اسلام مفهومی ندارد. مطلب میگساری، قماربازی، بی بندو باری و مقادیر آنها به عنوان گذران اوقات فراغت در اسلام جایی ندارد.