بررسی کاربرد تکنولوژی آموزشی و IT در آموزش عالی 

بخشی از فهرست مطالب پروژه بررسی کاربرد تکنولوژی آموزشی و IT در آموزش عالی 

 مقدمه و کلیات 

کلیات 

۱-۱- فناوری اطلاعات و پردازش اطلاعات در ذهن 

۱-۲- فن آوری اطلاعات و آموزش 

۱-۳- مروری بر آموزش الکترونیکی 

۱-۶- نسل‌های تکنولوژی اطلاعات 

۱-۷- مفهوم تکنولوژی آموزشی و ابعاد آن 

۱-۸- اثر بخشی تکنولوژی در آموزش 

۱-۹- کامپیوتر در خدمت آموزش 

۱-۱۰- فناوری آموزشی به کدام سو حرکت می‌کند؟ 

۱-۱۱- گرایشهای نوین در فنآوری آموزشی 

۱-۱۲- تحول نحوه آموزش و یادگیری 

۱-۱۳- تغییر وظیفه و کار معلم 

۱-۱۴- کار گروهی و از بین رفتن موانع روانی تعلیم گیرندگان 

۱-۱۵- کامپیوتر، استاد همیشه در دسترس 

۱-۱۶- مراحل فناوری در محیط آموزشی 

۱-۱۶-۱- فناوری توزیعی (Distribution technology) 

۱-۱۶-۲- فناوری تعاملی (Interactive technology) 

۱-۱۶-۳- فناوری اشتراکی (collaborative technology) 

۲-۱- مفهوم و ماهیت رویکرد تکنولوژی آموزشی 

۲-۲- روش پژوهش در علم و تکنولوژی آموزشی 

۲-۳- تکنولوژی آموزشی 

۲-۴- تکنولوژی آموزشی ، رویکردی مؤثر در توسعه 

۲-۵- ارزشیابی و تجدید نظر در نظام آموزش 

۲-۶- همکاریهای‌ بین المللی و منطقه‌ای 

۲-۷- تکنولوژی آموزشی، چارچوبی مؤثر در توسعه یادگیری و بهبود آموزش 

۲-۸- تکنولوژی آموزشی، نیروی محرکه فرآیند توسعه آموزشی 

۲-۹- جهان گرایی تکنولوژی آموزشی 

۲-۱۰- رویکردهای فناوری آموزشی 

۲-۱۰-۱ – رویکرد سنتی (فناوری اطلاعات به مثابه تکنولوژی آموزشی) 

۲-۱۰-۲- رویکردهای نوین 

۳-۱- آموزش 

۳-۲- رئوس کار سیستم آموزشی جوامع 

۳-۳- نیازهای اساسی آموزشی 

۳-۴- آموزش باز 

۳-۵- آموزش از راه دور و شکل گیری دانشگاه مجازی 

۳-۶- آموزش از راه دور ، فرصت‌ها و چشم اندازها 

۳-۷- دلایل نیاز به آموزش الکترونیکی 

۳-۸- ویژگی‌ آموزش از راه دور 

۳-۹- فلسفه‌های آموزش 

۳-۱۰- تعریف آموزش الکترونیکی 

۳-۱۱- آموزش مجازی 

۳-۱۲- انواع آموزشهای وب – محور 

۳-۱۲-۱- مکاتبه غیر همزمان 

۳-۱۲-۲- مکاتبه همزمان 

۳-۱۲-۳- کلاس‌های برتر وب 

۳-۱۲-۴- کلاس‌های تحت مدیریت وب 

۳-۱۲-۵- توزیع دو جانبه 

۳-۱۳- طبقه بندی پنج گانه آموزش وب – محور 

۳-۱۴- ضرورت ایجاد آموزشهای الکترونیکی (مجازی) 

۳-۱۵- سرویس‌های آموزش الکترونیکی 

۳-۱۵-۱- آموزش الکترونیکی برای آموزشهای شغلی 

۳-۱۵-۲- آموزش الکترونیکی در سطح دانشگاه‌ها 

۳-۱۵-۲-۲- دانشگاه‌های سنتی به همراه دانشگاه‌های اینترنتی 

۳-۱۵-۲-۳- سیستم‌های آموزش از راه دور با همکاری دانشگاه‌های مختلف 

۳-۱۵-۳- آموزش الکترونیکی برای جستجو کنندگان کار 

۳-۱۵-۴- آموزش الکترونیکی برای عموم 

۳-۱۵-۵- آموزش الکترونیکی جهت ایجاد ارتباط بین کشورها 

۳-۱۶- روش‌ها و ابزارهای آموزش الکترونیکی 

۳-۱۶-۱- تلویزیون آموزشی 

۳-۱۶-۲- ویدئو کنفرانس تعاملی 

۳-۱۶-۳- آموزش مبتنی بر اینترنت 

۳-۱۶-۴- آموزش مبتنی بر وب WBT 

۳-۱۶-۴-۱- WWW چیست؟ (World Wide Web) 

۳-۱۶-۴-۲- روند اجرایی سیستم آموزشی اینترنتی 

۳-۱۷- مؤسسات آموزش از راه دور 

۳-۱۷-۱- مؤسسات آموزش از راه دور مستقل 

۳-۱۷-۲- مؤسسات مرکب رسمی): 

۳-۱۸-تمهیدات‌لازم‌برای استفاده از آموزش از راه دور آغاز هزاره سوم 

۳-۱۸-۱- آمادگی دانشجویان 

۳-۱۸-۲- آمادگی نظام آموزشی 

۳-۱۸-۳- آمادگی مؤسسه آموزشی 

۳-۱۹- رسانه‌ها و مواد آموزشی در آموزش از راه دور 

رسانه‌های مورد استفاده در آموزش از راه دور 

۳-۲۰- محصولات آموزش الکترونیکی و امکانات آن 

۳-۲۱- ایفا کنندگان نقش اصلی در آموزش 

۳-۲۱-۱- کاربران 

۳-۲۱-۲- استادان 

۳-۲۱-۳- کاربران و استادان 

۳-۲۱-۴- مدیران 

۳-۲۲- ابزار آموزش الکترونیکی 

۴-۱- مقدمه 

۴-۲- تاریخچه دانشگاه مجازی 

۴-۳- انواع دانشگاه مجازی 

۴-۴- خصوصیات دانشگاه مجازی 

۴-۴-۱- لایه سازمانی 

۴-۴-۲- صدور حق تکثیر 

۴-۴-۳- تضمین کیفیت 

۴-۴-۴- لایه زیرساختاری 

۴-۵- صحن دانشگاه مجازی 

۴-۶- ثبت نام و پرداخت شهریه 

۴-۷- پاره‌ای از مزایای دانشگاه‌های مجازی 

۴-۸- مزایای استفاده از اینترنت در آموزش 

۴-۸-۱- مزایا برای فراگیران 

۴-۸-۲- مزایا برای مربیان 

۴-۸-۳- مزایا برای مؤسسات آموزشی 

۴-۹- نقش معلم در دانشگاه مجازی 

۴-۱۰- یادگیری و یادگیرنده در دانشگاه مجازی 

۵-۱- مشکلات و موانع 

۵-۲- سودها برای مصرف کننده‌ها 

۵-۳- چگونه محتوای آموزشی الکترونیک در سازمان شما توسعه می‌یابد؟ 

۵-۴- چگونه سازمان شما خدمات آموزش الکترونیک را ارائه می‌دهد؟ 

۵-۵- سازمان شما چگونه میزان موفقیت آموزش الکترونیک را اندازه می‌گیرد؟ 

دعوت اصلی 

۵-۶- تجربیات جهانی در زمینه اجرای طرح‌های آموزش الکترونیکی 

۵-۷- کاربرد چند رسانه‌ای در آموزش 

۵-۸- نمونه‌هایی از روشهای مبتنی بر فناوری‌های مدرن 

نمونه عملی انجام شده در خصوص آموزش حین خدمت 

۵-۹- دانشگاه مجازی چیست؟ 

۵-۹-۱- دانشگاه ماسا چوست MIT 

۵-۹-۲- دانشگاه آزاد کاتولینا Universitat oberta ole catalunya(UOC) 

حول این سه فاکتور چهار عنصر مکمل متمرکز هستند: 

۵-۹-۲-۱- خصوصیات متمایز UOC 

۵-۹-۲-۲- راهکارهای آموزشی در دانشکده مجازی 

۵-۹-۲-۲-۱- درس خواندن 

۵-۹-۲-۲-۲- مواد درسی 

۵-۹-۲-۲-۳- آموزش 

۵-۹-۲-۲-۴- کلاس مجازی 

۱-سؤالات

۲- مباحثه 

۳- اعلانات 

۵-۱۰- سیاست‌های استراتژیک فن آوری برنامه تکفا 

۵-۱۱- کاربرد تکنولوژی آموزشی در آموزش عالی 

۵-۱۲- آموزش الکترونیکی در ایران 

فعالیت‌های انجام شده در زمینه آموزشهای مجازی در کشور 

طرح جامع آموزش الکترونیکی 

دانشگاه مجازی شریف 

آموزش الکترونیکی در دانشگاه تهران 

دانشگاه مجازی امیرکبیر 

دانشگاه مجازی شیراز 

۵-۱۳- موانع رشد و انتقال تکنولوژی آموزشی 

۵-۱۴- پیشنهادات

مقدمه

تاریخ نشانگر تغییر و تحول بسیار در عصرهای مختلف می‌باشد. با هر نسل ابزارها، سنت‌ها و عقاید جدید رشد می‌کنند و این موضوع در آغاز قرن بیستم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. نظام‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی در حال تحول می‌باشند. ابزارهای جدید موجب پدید آمدن روشهای نوین و نیز چالش در اندیشه انسانی شده و با این چالش تفکرات جدید متولد می‌شوند و در نتیجه نظام‌هایی متنوع و سازگار با نیازهای اجتماعی جدید خلق می‌شوند. زمانی که ایده مرتبط ساختن کامپیوتر به وسیله تلفن در سال ۱۹۶۵ به وسیله دو نفر از محققان به نام‌های لری رابرتز (Lary Roberts) و توماس مریل (Thomas Merril) مطرح گردید و توانستند دو کامپیوتر یکی در کالیفرنیا و دیگری در ماساچوست را به هم وصل نمایند هیچ کس تصور نمی‌کرد که این فناوری بتواند چنین تحولی در جوامع بشری ایجاد کند. در سال ۱۹۷۲، رابرتز اولین حافظه E-mail را نوشت. در سال ۱۹۸۰ ساخت کامپیوترهای شخصی با سرت و حافظه بیشتر توسعه یافت و در دهه ۱۹۹۰ با طراحی شبکه جهانی وب  (world wideweb) و گسترش ناگهانی اینترنت تحولی عظم در فناوری اطلاعات به وجود آمد که این فناوری بر روی دانش، آموزش، یادگیری، ارتباطات و دهها مقوله دیگر تأثیر بسزایی گذشت و این موضوع آنچنان سریع رخ داد که بسیاری از دست‌اندرکاران، سیاستگذاران و رهبران آموزش عالی را حتی در کشورهای پیشرفته غافلگیر نمود. به طوریکه پیش بینی می‌شود پس از پایان دهه اول ۲۱ کمتر فعالیت آموزشی و پژوهشی بدون استفاده از اینترنت و ارتباطات کامپیوتری صورت پذیرد. (chronicle of Higher Education, 2001)
مراکز آموزش عالی اغاز مسیر استفاده از اشکال مختلف فناوری اطلاعات برای بهبود آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی را طراحی می‌کنند و این ابزار به عنوان منبع قوی وارد آموزش عالی شده است. (Szatmary, 2000)
در عصر حاضر شکاف شمال و جنوب ناشی از شکاف علمی و فناوری میان این دو گروه از کشورهاست. پر کردن این فاصله محتاج رویکردی نوین و متفاوت به آموزش در سطوح مختلف و برنامه ریزی صحیح و بلندمدت با استفاده از فناوریهای نوین می‌پردازد.
مفهوم آموزش در تمام طول زندگی یکی از کلیدهای ورود به هزاره جدید است. این مفهوم به دلیل پاسخگویی به مسئله تغییر و تحول جهان و نیز به دلیل مزیت‌های انعطاف پذیری و تنوع و قابل دسترس بودن، خود مفهومی ضروری است. به علاوه این مفهوم از تمایز سنتی آن میان آموزش اولیه مدرسه‌ای و آموزش پیوسته پا را فراتر می‌گذارد. (ادگارفورد، ۱۹۷۲) بنابراین آموزش مداوم و مادام العمر می‌تواند از نخستین راهبردهایی باشد که مورد توجه تصمیم سازان آموزش به ویژه فنی و حرفه‌ای و عالی قرار گیرد. قابلیت انعطاف دانشگاه‌ها و متعاقب آن دانش آموختگان و آمادگی برای فراگیری و همگامی با فناوریهای نوین باید سرلوحه برنامه‌ریزان آموزشی آینده باشد. چه بسا دانشگاه‌هایی که آموزش پایه‌ای خوبی را ارائه دهند. اما اگر این آموزش در قالبی خشک و منجمد ارائه شود، نمی‌تواند آموزش صحیح و اصولی در قرن حاضر محسوب شود. و این اصل صرفا شامل حاصل اساتید و دانشجویان نخواهد شد بلکه دانش آموختگان نیز باید بتوانند قابلیت انعطاف را در خود فراهم آورند تا بتوانند در عرصه رقابت‌های حرفه‌ای و عملی باقی بمانند.
امروزه هیچ کس نمی‌تواند منکر اهمیت آموزش و مهارت‌ آموزی شود و پس از جنگ جهانی دوم تقریبا اکثریت نظام‌های آموزشی به این اهمیت پی برده‌اند. وانگهی امروزه ما در سیاره‌ای زندگی می‌کنیم که ساکنان آن ارتباط گسترده‌ای با یکدیگر دارند و تداوم پیشرفت فناوری موجب ایجاد تحولات نوینی در این مناسبات خواهد شد و به عصری گام نهاده‌ایم که دانش و مدیریت دانش نقش عمده‌ای در زندگی هر یک از ما ایفا می‌کند.
اغلب فعالیت های اقتصادی مبتنی بر دانش است و کارهای دستی اغلب برای کارگران بسیار ماهر در نظر گرفته می‌شوند، توده دانش با سرعتی بیشتر از گذشته، نو می‌شود و افکار تازه، خیلی زودتر تازگی خود را از دست می‌دهند.
در سده بیستم، نظام‌های جدید آموزشی به طور گسترده متأثر از شیوه‌ تولید صنعتی بودند. اما در آستانه هزاره سوم باید آموزش را به گونه‌ای تعریف کرد که بتواند امکانات محدودیت ناپذیری را برای فراگیری در سراسر زندگی ایجاد کند. از این رو نظام‌های آموزشی در این سده با چالشهای نوینی مواجه بوده و چنانچه نتوانند انعطاف لازم را در خود ایجاد کنند، دیگر قادر به ادامه حیات نخواهند بود.در جامعه مبتنی بر دانش، کار دستی بدون مهارت در نهایت از میان خواهد رفت و این در حالی است که استفاده از کار دستی ارزان قیمت در گذشته‌ای نه چندان دور یکی از عوامل موفقیت (CSF) محسوب می‌شده است.
در آینده نزدیک، مهارت در کار دستی یکی از عوامل توسعه به شمار خواهد رفت و دستیابی به مهارت‌های روز آمد جز در سایه آموزشی مداوم میسر نخواهد شد. در سده بیست و یکم، آموزشی مورد قبول یک جامعه پویاست که در آن دستیابی به اطلاعات،‌امتیازی برای افراد خاص محسوب نمی‌شود و ارتباطات تمامی سده‌های اجتماعی را درهم خواهد شکست، بنابراین وظیفه آموزش ایجاب می‌کند که موقعیت‌های پایان ناپذیر فراگیری را به همگان در همه جا عرضه کند و آموزش از راه دور که با شیوه‌های جدید آمیخته شده می‌تواند از مهمترین راهکارهای پاسخگویی این عصر باشد.
در دنیای کنونی فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی را در پیشرفت کشورها از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایفا می‌کند. در دنیائی که ارتباط و اطلاع رسانی در اولویت اول بسیاری از کشورهای نیمه صنعتی قرار دارد، بی‌توجهی نسبت به این پیشرفت‌ها خصوصاً در سطح آموزش عالی باعث می‌شود که جامعه به نوعی عقب ماندگی و برخورد انفعالی در برابر هجوم اطلاعات از سوی جامعه جهانی گرفتار شود. دانشگاه‌ها باید با استفاده بهینه از امکانات فناوری جدید و با توجه به ابعاد مثبت و منفی آن، زمینه را برای تغییر و تحول بنیادی در حرکت نظام آموزشی کشور از حالت سنتی به سوی آموزش نوین آغاز نماید. مهمترین دلایل برای توجه مراکز دانشگاهی به فناوری اطلاعات و ارتباطات به شرح ذیل است:
–    از آنجائیکه مراکز دانشگاهی محل جمع آوری و تجزیه و تحلیل آخرین اطلاعات علمی هستند، تجهیز دانشگاه‌ها به هر فناوری، که در انتقال اطلاعات و اطلاع رسانی نقش مهمی را ایفا می‌کند، ضروری به نظر می‌رسد.
–    مراکز دانشگاهی محل تحقیق و تتبع برای نیل به حقایق و واقعیات بوده و لازمه دستیابی به این حقائق، داشتن اطلاعات جامع پیرامون موضوع اصلی است. این امر با ایجاد ارتباط تنگاتنگ با مراکز علمی و متخصصان در سطوح مختلف در سراسر جهان حاصل می‌گردد.
–    پویائی و تحرک مراکز دانشگاهی مستلزم وجود عناصر محقق و مبتکر اعم از دانشجو و استاد است. مراکز دانشگاهی بستری برای تولید علم و دانش می‌باشد و این تولیدات زمانی تحقق می‌یابد که نظام سنتی در مراکز دانشگاهی جای خود را به نظام پویا، خلاق همراه با ارتباط متقابل دانشجو و استاد بدهد. در عصر جدید استاد و دانشجو هر دو به دنبال کشف حقیقت هستند و هر دو از منابع مختلف اطلاعات استفاده کرده تا دانش جدیدی را تولید نمایند.
لازمه استفاده بهینه از این امکانات، ایجاد نگرش مثبت در دانشجویان و اساتید جهت استفاده در پژوهش‌های علمی است. تا زمانی که دانشجویان نسبت به کارآیی اینترنت امکانات و محدودیت‌ها، نحوه استفاده از آن ها، تأثیر آن در پیشبرد علوم اطلاع ناچیزی داشته باشند. حداکثر بهره‌وری از این امکانات در مراکز دانشگاهی صورت نخواهد گرفت. برای پی بردن به میزان آشنایی دانشجویان به کاربرد اینترنت در آموزش اجرای یک سری تحقیقات در سطح دانشگاه‌ها امر ضروری است تا بتواند نیاز واقعی دانشجویان را در این رابطه تبیین نماید. از میان تحقیقات انجام شده می‌توان به تحقیق سلاجقه در دانشگاه شیراز اشاره کرد. به نظر وی کاربران مرکز اینترنت دانشگاه علوم پزشکی شیراز نسبت به کاربرد اینترنت نگرش مثبتی داشته و آنان علاوه بر انجام پژوهش‌های مشخص، امکانات شبکه را برای آموزش خود نیز مورد استفاده قرار داده‌اند. همچنین میان استفاده از منابع الکترونیکی اطلاعات و استفاده از رایانه، رابطه معنی‌دار است.
ایجاد دوره‌های آشنایی با اینترنت و کاربرد آن در علوم مختلف، زمینه مساعدی برای افزایش آگاهی و اطلاعات دانشجویان در این زمینه است تا بدین وسیله ضمن افزایش آگاهیها، مهارت لازم برای کاربرد شبکه در دانشگاه‌ها ایجاد شود. آشنائی دانشجویان در مراکز دانشگاهی پیرامون فناوری اطلاعات و ارتباطات در دو بعد کلی قابل تقسیم است. یک بعد آن مربوط به علم انفورماتیک است که شامل آشنائی دانشجویان با سخت افزار و نرم افزار رایانه و زبانهای برنامه نویسی می‌باشد. در بعد دیگر کاربرد این فناوری در علوم مختلف و همچنین آموزش علوم با کمک رایانه است. از طرف دیگر یادگیری این علوم به دو صورت امکان پذیر است : شرکت در آموزشهای رسمی با گذراندن دوره‌های مربوطه و یادگیری به صورت خودآموزی یعنی دانشجو با مطالعه انفرادی و با تمرین مستقیم با رایانه مهارت لازم را کسب نماید. میزان موفقیت گروه خودآموز در کار با رایانه موفقتر از گروهی است که به صورت تئوریک مطالب آموزشی را یاد می‌گیرند زیرا آنان با انگیزه درونی و از طرفی با کار مستقیم با رایانه مهارت‌های لازم را کسب می‌نمایند. این بیانگر این واقعیت است که موفقیت دانشگاه در آشنایی دانشجویان به فناوری جدید بیشتر متکی بر تشکیل کارگاه‌های رایانه‌ای و ایجاد امکانات مناسب برای خود یادگیری توسط دانشجویان بوده و صرف تشکیل چند دوره آموزشی بدون آموزش عملی، موفقیت چشمگیری به دنبال نخواهد آمد. ]۱[