بررسی موانع صادرات غیر نفتی در استان اردبیل؛ مورد مطالعه: کالاهای منتخب استان

مقدمه

جوامع توسعه یافته کنونی در جریان گذر تاریخی خود به کشف قانونمندیهای اساسی علم اقتصاد دست یافته و با بکارگیری این قانونمندیها به امور اقتصادی خود سرو سامان بخشیده­اند. این جوامع در راستای این حرکت خود امکانات تامین نیازها و تداوم حیات و افزایش رفاه را نیز بدست آورده­اند. هر چند بدیهی است که برای آنان نیز هنوز مشکلات فراوانی حل نشده باقی مانده است. اما جوامع در حال گذر در این میان دچار مشکلات بسیار اساسی‌تر گردیده‌اند( عظیمی، ۱۳۹۰ : ۳۲-۳۱).

امروزه هدف اصلی بسیاری از کشورهای در حال توسعه رسیدن به توسعه صنعتی و رهایی از فقر و عقب ماندگی است در این زمینه با توجه به روند روز افزون همگرایی بین­المللی چه در پهنه سیاسی و چه در عرصه اقتصادی و شکل اخیر آن که با نام جهانی شدن از آن سخن می­رود ایجاب می­کند که کشورها برنامه­هایی را برای ورود از پیش تعیین شده و از پیش اندیشیده به این عرصه داشته باشند گسترش تجارت، تنوع بخشیدن به محصولات صادراتی ( توجه به صادرات صنعتی و کمک به رشد آن ) از جمله عواملی هستند که برای ورود به صحنه رقابت لازم هستند این مسئله برای آن دسته از کشورهایی که متکی به یک با چند دسته از کالاهای صادراتی هستند از جمله ایران، که معمولاً نیز این کالاها مواد خام معدنی و یا کشاورزی هستند از اهمیت مضاعفی برخوردار است چرا که اقتصادهای تک محصولی بسیار ناپایدار و در مقابل تغییرات خارجی اعم از سیاسی و اقتصادی آسیب­پذیر هستند این کشورها معمولاً کنترل چندانی بر قیمت محصول صادراتی خود ندارند و از این رو همواره با تغییر قیمت این محصولات اقتصاد این کشورها دچار شوک­های شدیدی می­شود این مساله باعث می­شود که برنامه­گذاری اقتصادی عملاً برای این دسته از کشورها معنی خود را از دست بدهد بسیاری از کشورهای در حال توسعه درک کرده­اند که تقاضا برای محصولات این کشورها را نیازهای کشورهای صنعتی تعیین می­کند. سالهاست که کشورهای جهان سوم که تامین کننده اصلی مواد اولیه کشورهای صنعتی هستند در تلاش برای رهایی از این وابستگی متقاعد شده­اند که باید به سمت اقتصادهای گوناگون­تری روی بیاورند که هم نیروی کار را مشغول بدارد و هم کالاهای معدنی اصلی آنها را تولید کند کشورهای در حال توسعه احساس می­کنند باید دست کم محصولات کشاورزی و تولیدات صنعتی متنوعی داشته باشند که در صورت بروز نوسان در قیمت یک یا دو محصول صادراتی هیچ خللی در روند اقتصادی آنها به وجود نیاید تنوع بخشیدن به صادرات بویژه صادرات کالاهای صنعتی گذشته از آن که سپری در مقابل نوسانات بین المللی است راهی به سوی بازارهای بین المللی و قدمی در جهت وارد شده به اقتصاد جهانی می­باشد(پور مقیم ، ۱۳۷۰: ).

بررسی موانع صادرات غیر نفتی در استان اردبیل؛ مورد مطالعه: کالاهای منتخب استان
فهرست مطالب

فصل اول: ۱

۱-۱ مقدمه ۲

۱-۲ بیان مسأله فایل ۴

۱-۳ اهمیت و ضرورت فایل ۶

۱-۴ اهداف فایل ۷

۱-۵ سؤالات فایل ۷

۱-۶ فرضیههای فایل ۸

۱-۷تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای مستقل فایل ۸

۱-۷-۱ موانع انسانی و مدیریتی صادرات ۸

۱-۷-۲ موانع ساختاری و اقتصادی صادرات ۸

۱-۷-۳ موانع قانونی و سیاسی صادرات ۹

۱-۷-۴تعریف مفهومی و عملیاتی متغیر وابسته فایل ۹

۱-۸ قلمرو فایل ۱۰

۱-۸-۱ قلمرو موضوعی فایل ۱۰

۱-۸-۲ قلمرو مکانی ۱۰

۱-۸-۳ قلمرو زمانی ۱۰

۱-۹ چهارچوب نظری و مدل مفهومی فایل ۱۰

فصل دوم ۱۲

۲-۱ مقدمه ۱۳

۲-۲ ادبیات فایل ۱۴

۲-۲-۱نظریههای تجارت بینالملل ۱۴

۲-۲-۱-۱ نظریه مرکانتیلیسم ۱۴

۲-۲-۱-۲ نظریه برتری مطلق ۱۵

۲-۲-۱-۳ نظریه برتری نسبی ۱۶

۲-۲-۱-۴ نظریه هکچر – اهلین ۱۶

۲-۲-۱-۵ معمای – لئونتیف ۱۷

۲-۲-۱-۶ نظریه مزیتهای پیشتاز بودن ۱۸

۲-۲-۱-۷ نظریه مزیت رقابت ملی پورتر ۱۹

۲-۲-۲ تجارت خارجی(صادرات) و کشورهای در حال توسعه ۲۱

۲-۲-۲-۱ تعریف تجارت خارجی(صادرات) ۲۱

۲-۲-۲-۲ اهمیت تجارت خارجی(صادرات) ۲۲

۲-۲-۲-۳ کشورهای در حال توسعه و وضعیت صادرات آنها ۲۲

۲-۲-۳ صادرات و نقش آن در رشد و توسعه اقتصادی کشورها ۲۴

۲-۲-۳-۱ تعریف و مفهوم توسعه اقتصادی ۲۴

۲-۲-۳-۲ رابطهی صادرات و توسعه اقتصادی ۲۴

۲-۲-۴ فرصتهای صادراتی ۲۵

۲-۲-۵ موانع صادراتی ۳۰

۲-۲-۶ سازمانهای تسهیل کننده فعالیتهای تجاری ۳۶

۲-۲-۶-۱ سازمان تجارت جهانی (WTO) 36

۲-۲-۶-۲ آنکتاد ۳۷

۲-۲-۶-۳ سازمان توسعه وهمکاری اقتصادی(OECD) 38

۲-۲-۷ انواع همکاریهای تجاری و اقتصادی ۴۰

۲-۲-۷-۱ موافقتنامه تجارت ترجیحی ۴۱

۲-۲-۷-۲ منطقه آزاد تجاری ۴۱

۲-۲-۷-۳ اتحادیه گمرکی ۴۱

۲-۲-۷-۴ بازار مشترک ۴۲

۲-۲-۷-۵ اتحادیه اقتصادی ۴۲

۲-۲-۸ تاریخچه صادرات غیرنفتی در ایران ۴۳

۲-۲-۸-۱ صادرات ایران از سال ۱۳۰۰ تا سال ۱۳۵۷(وقوع انقلاب اسلامی ایران) ۴۳

۲-۲-۹ صادرات غیرنفتی در ایران و فرصتها و چالش های فراروی آن ۴۷

۲-۲-۹-۱ سند چشم انداز۲۰ ساله کشور ۴۷

۲-۲-۹-۲ فرصتها و موانع صادراتی در ایران ۴۸

۲-۲-۱۰ استان اردبیل و صادرات غیرنفتی ۴۹

۲-۲-۱۰-۱معرفی استان اردبیل ۴۹

۲-۲-۱۰-۲ نقاط قوت استان اردبیل در صادرات ۵۶

۲-۲-۱۰-۳ فرصت‌های استان اردبیل در صادرات ۵۸

۲-۲-۱۰-۴ وضعیت صادرات استان اردبیل ۵۹

۲-۲-۱۰-۵راهبردهای میان‌مدت و کوتاه‌مدت: ۶۶

۲-۳ مدل مورد نظر در فایل ۷۰

۲-۳-۱ تعریف متغیرهای مورد نظر ۷۱

۲-۳-۲ موانع انسانی و مدیریتی ۷۱

۲-۳-۳ موانع ساختاری اقتصادی ۷۱

۲-۳-۴ موانع قانونی و سیاسی ۷۱

۲-۳-۵ میزان صادرات استان اردبیل در بازارهای هدف ۷۲

۲-۴ پیشینه فایل ۷۲

۲-۴-۱ پیشینه فایل در خارج ۷۲

۲-۴-۲ پیشینه فایل در ایران ۷۳

فصل سوم: ۷۵

۳-۱-مقدمه ۷۶

۳-۲- روش فایل ۷۷

۳-۳- جامعه و نمونه آماری ۷۸

۳-۴ ابزار گردآوری اطلاعات ۷۹

۳-۵ نحوهی تدوین پرسشنامه ۷۹

۳-۶ روایی پرسشنامه ۸۰

۳-۷ پایایی پرسشنامه ۸۰

۳-۸ تجریه و تحلیل داده ها و اطلاعات ( روش های آماری ): ۸۰

فصل چهارم: ۸۲

۴-۱ مقدمه ۸۳

۴-۲ توصیف پاسخ دهندگان ۸۳

۴-۲-۱ میزان تحصیلات ۸۳

۴-۲-۲ سابقه عضویت در اتاق بازرگانی ۸۴

۴-۲-۳ زمینه اصلی فعالیت شرکت ۸۴

۴-۳ توصیف متغیرهای فایل ۸۴

۴-۳-۱ موانع انسانی و مدیریتی صادرات ۸۵

۴-۳-۲ موانع ساختاری و اقتصادی صادرات ۸۵

۴-۳-۳ موانع قانونی و سیاسی صادرات ۸۵

۴-۴ آزمون فرضیه های فایل ۸۶

فصل پنجم: ۸۸

۵-۱ خلاصه فایل ۸۹

۵-۲ بحث و نتیجه گیری آمار توصیفی فایل ۸۹

۵-۳ بحث و نتیجه گیری آمار استنباطی فایل: ۹۰

۵-۴ نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات اجرایی ۹۱

۵-۴-۱ فرضیه اول و پیشنهادها ۹۱

۵-۴-۲ فرضیه دوم و پیشنهادها ۹۲

۵-۴-۳ فرضیه سوم و پیشنهادها ۹۵

۵-۵ پیشنهادات فایلی آتی ۹۵

۵-۶ محدودیتهای فایل ۹۶

پیوست ها ۹۷

منابع و مآخذ: ۱۱۴

بررسی موانع صادرات غیر نفتی در استان اردبیل؛ مورد مطالعه: کالاهای منتخب استان
فهرست جداول

جدول (۲-۱) رتبه و سهم کشورآذربایجان در مبادلات تجاری با ایران. ۵۴

جدول (۲-۴) تعداد کارت‌های بازرگانی صادر شده طی سال‌های ۹۰-۱۳۸۵. ۶۰

جدول (۲-۵) میزان صادرات کشور و استان به لحاظ وزنی و ارزش طی سال‌های ۸۹-۱۳۸۸. ۶۳

جدول (۲-۶) میزان واردات کشور و استان به لحاظ وزنی و ارزشی طی سال‌های ۸۹-۱۳۸۸. ۶۴

جدول (۲-۷) پنج قلم عمده کالاهای وارداتی استان طی سال‌های ۸۹-۱۳۸۸ (کالاهای عمده برحسب ارزش نوشته شده است) ۶۵

جدول(۳-۱) صفات کیفی و ارزشهای عددی گزینه‌های پرسشنامه. ۷۹

جدول (۳-۲) ضریب آلفای کرونباخ. ۸۰

جدول ۴-۱- توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات.. ۸۳

جدول ۴-۲- توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب سابقه عضویت در اتاق بازرگانی. ۸۴

جدول ۴-۳- توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب زمینه اصلی فعالیت شرکت.. ۸۴

جدول ۴-۴- شاخصهای مرکزی و پراکندگی عوامل انسانی و مدیریتی. ۸۵

جدول ۴-۵- شاخصهای مرکزی و پراکندگی عوامل ساختاری و اقتصادی.. ۸۵

جدول ۴-۶- شاخصهای مرکزی و پراکندگی عوامل قانونی و سیاسی. ۸۵

جدول ۴-۷- نتایج آزمون t تک نمونه ای.. ۸۶

جدول ۴-۸- نتایج آزمون t تک نمونه ای.. ۸۶

جدول ۴-۹- نتایج آزمون t تک نمونه ای.. ۸۷

جدول ۴-۱۰- میانگین گروهی هر یک از متغیرهای تاثیرگذار بر کاهش صادرات.. ۸۷

جدول ۴-۱۱- نتایج آزمون معنی داری فریدمن. ۸۷

بررسی موانع صادرات غیر نفتی در استان اردبیل؛ مورد مطالعه: کالاهای منتخب استان
فهرست نمودارها

نمودار (۲-۱) مقایسهGDPسرانهاستانوکشورطیسال‌های ۸۷-۱۳۸۵ ۵۵

نمودار (۲-۲) مقایسهرشدGDPاستانوکشورطیسال‌های ۸۷-۱۳۸۵ ۵۶

نمودار (۲-۳) مقایسهصادراتارزشیاستانطیسال‌های ۸۹-۱۳۸۸ ۶۳

نمودار (۲-۴) میزانوارداتگمرکاتاستانطیسال‌های ۸۹-۱۳۸۸ ۶۴

نمودار (۲-۵) سهمپنجقلمعمدهکالاهایوارداتیاستاندرسال ۱۳۸۹ ۶۵