کارآموزی در سد و نیروگاه دز

بسمه تعالی
قبل از هر مطلبی از همکاری صمیمانه مرکز آموزش و مسئولین دفتر فنی سد و نیروگاه دز تشکر می کنیم .
استان خوزستان همیشه به استان زرخیز معروف بود . و حوزه آبگیر پنج رودخانه کرخه ، دز ، کارون ، جراحی و هندیجان است که از سلسله جبال زاگرس سرچشمه می گیرند و جریان آب آنها به  5/3 میلیون متر مکعب در سال می رسد که قسمت اعظم آن بدون استفاده پس از عبور از دشت پهناور خوزستان به خلیج فارس می ریزد بیش از پنج هزار سال پیش به علت استفاده صحیح وسنتی ازاین رودخانه ها خوزستان به اوج عظمت و آبادانی رسیده وانبار غله دنیا نام گرفته بود .
و همین فراوانی نعمت موجب تسلط و اقتدار امپراتوری ایران گردیده بود .
 البته هجومهای پی در پی سلطه گران بر این استان سر ترقی و اعظمت آن را متوقف ساخت و به نیروهای خلاقه این سرزمین چنان لطمه ای وارد کرد که آن را تبدیل به بیابانی خشک و سوزان نمود .
اقداماتی که برای مهارکردن قدرتهای طبیعی و بهبود وضع اراضی این استان صورت گرفته چنانچه به طور هیچ مورد بهربرداری قرار گیرد می توان آینده روشنی را برای آن پیش- بینی کرد و امیدوار بود روزی خواهد رسید که خوزستان رونق و اعظمت گذشته خود را بازیابد دو سد بزرگ دز و کارون و سد اعظیم کرخه علاوه بر تأمین برق مورد نیاز صنایع کشور قسمت مهمی از اراضی حاصلخیز خوزستان را آبیاری می کنند .
تعریف سد :
 سد دیواره ای است بتونی، خاکی ، چوبی یا فلزی که به منظور جلوگیری از سیلاب وذخیره
( ۱ )
کردن آب جهت آبیاری وانحراف آب و یا تولید برق برروی رودخانه ساخته می شود . برای ساختن سد به هر منظور شرایطی از نظر طبیعی لازم است که به طور خلاصه به شرح زیر می باشد.
۱- وجودیک رودخانه پرآب و دائمی
۲- عبور از یک دره تنگ و مرتفع
۳- داشتن حوضچه آبگیر به منظور نگهداری آب
۴- مناسب بودن دیواره های دره و حوضچه از نظر زمین شناسی
 
با در نظر گرفتن موارد فوق برای ساختن سد برسیهای مقدماتی صورت می گیرد شامل :

۱-  تهیه عکس های هوائی از مسیر رودخانه و دره محل ساختمان سد و حوضچه آبگیر
۲ –  تهیه نقشه های توپوگرافی با استفاده از عکس های هوائی
۳–   برسیهای  زمین شناسی و نمونه برداری از قسمتهای حوضچه آبگیر و مسیر رودخانه و دیوارهای دره
۴ – اندازه گیری میزان آبدهی رودخانه مورد نظر در فصول مختلف سال با در نظر گرفتن بیلان سالیانه
۵ – تعیین محل مناسب برای ساختمان سد و نمونه برداری از اعماق مناسب مختلف دیواره دره و مشخص نمودن وضعیت زمین شناسی پی و تکیه گاه سد
۶ – تعیین ارتفاع مناسب برای سد با در نظر گرفتن وضعیت حوضچه آبگیر دریاچه
۷ – ساختن راه ارتباتی مناسب به محل ساختمان سد
پس ازانجام برسیهای مقدماتی فوق اقدام به منحرف نمودن آب رودخانه از محل سد حفر
( ۲ )
تونل انحرافی و پی کنی وتراشیدن قسمتهای فرسوده تکیه گاههای سد می گردد و تا سر
حدمکان پی و تکیه گاهها رادرمقابل نفوذ وفشار آب دریاچه با تزیقات سیمان استحکام می بخشد ۰ سپس ساختمان سد وقسمتهای مختلف آن با مصالح مورد نظر شروع می- گردد.

سد دز:
سد دز از انواع سدهای جدارنازک بتنی دو قوسی است که برروی رودخانه دز در   25
کیلومتری شمال شرقی دزفول و به فاصله ۲۲ کیلومتری از اندیمشک ساخته شده وتکیه گاههای آن کنگلومرای بختیاری است که از نظر استکام وعدم نفوذ پذیری از مرغوبیت زمین شناسی خاصی برخوردار است .
بنده دراولین قدم ازکار آموزی خود فیلمی از خلاصه فعالیتهای سازندگان سد را تماشا کردم و صادقانه اعتراف می کنم که باعث شد ‏نسیت به غریبه هایی که به این جدیت برای آبادانی سرزمین تلاش کرده اند به دیده اقرام بنگرم .
 
(( کار این کره خاکی به سامان نخواهد رسید مگراینکه همه ما به این باور برسیم که در این سیاره معلق در فضا دارای سرنوشت واحدی هستیم )) .
در مرحله بعد با راهنمایی برادر عزیزم جناب آقای مهندس صفاری نسب به مطالعه نقشه –
های مختلف پرداخته و اطلاعات کلی از مو قعیت سد ، نیروگاه ، تونلهای انحرافی و راهای دسترسی به دست آورده و با مکانیزم کلی آن آشنایی پیدا کردم .
ازتفاع سد دز  203  متر و طول تاج آن  212 متر است ، عرض سد در پی ۲۲  متر و تاج
( ۳ )
آن ۵/۴  متر میباشد . مخزن دریاجه گنجایش ۳/۳  میلیون متر مکعب آب دارد و سطح آن بالغ بر ۶۳۰۰  هکتار و طول مخزن آن به  60  کیلومتر می رسد ، حداقل آبدهی رودخانه قبل از ساختمان سد به  50  متر مکعب در ثانیه می رسیده و حداکثر آن با طغیانهای خسارت بار سالیانه توام بوده ولی بعد از ساختن سد آبدهی آن به حد ثابتی رسیده و در تمام طول سال به طور متوسط به  187  متر مکعب در ثانیه میرسد و از طغیان رودخانه جلوگیری می کند . نیروگاه سد از نوع نیروگاههای زیر زمینی است که در تکیه گاه سمت چپ قرار دارد و دارای  8  واحد مولد برق با قدرت مجموع  520  مگاوات می- باشد .
دو تونل اصلی به نام پاور تونل شماره ۱ و ۲  هر کدام به قطر دو متر و طول  230  متر آب را از ارتفاع  285  متری ( از سطح دریای آزاد ) از دریاچه گرفته و تو سط ۸  مجرای آب بر به توربین ها هدایت می کند که قطر هر کدام از آنها  4  متر و طول آن  117  مترمی- ‎باشد و آب را از ارتفاع  273  متری با شیب  25% به ارتفاع  169 متری از سطر دریا به توربین ها هدایت می کند . فاصله مجراهای آب براز یگدیگر  5/12  متر می باشد و در انتهای هر یک شیر پروانهای بزرگ به قطر  2/3 متر وجود دارد که در مواقع ضروری جهت مسدود کردن مجرای آب و جلوگیری از ورود آب به توربین استفاده می شود .
یک تونل انحرافی برای تغییر مسیر رودخانه و شروع ساختمان سد حفر شده و طول آن ۶۷۰  متر و قطر آن ۱۵  متراست که بعد از اتمام کارها ساختمان وسط آن به ضخامت ۴۰  متر بتن ریزی و مسدود شده و دو تونل مجزا از یکدیگر به نام سرریز در تکیه گاه سمت چپ سد یکی به قطر ۱۴  متر و طول ۴۰۰  متر و دیگری به قطر ۶/۱۲  متر و طول ۴۰ در ارتفاع ۳۵۵ متر از سطر دریا حفر شده که برای تنظیم ارتفاع آب دریاچه و سرریز نمودن آبهای اضافی از آنها استفاده می شود .
دهانه ورودی این سرریزها توسط درهای آهنی قوسی باز و بسته می شود و حداکثر توان
( ۴ )
خروجی آنها جمعاً ۶۰۰۰  متر مکعب در ثانیه می باشد .
سه عدد شیر مخروطی بزرگ بقطر ۵/۱ متر دهانه های آبیاری را که در ارتفاع ۲۲۲  از سطر دریا در بدنه سد قرار دارند باز و بسته می کنند آبدهی این دریچه ها ۱۸۰ متر مکعب در ثانیه می باشد . که از آنها بیشتر برای تنظیم آب در کانالهای کشاورزی استفاده می شود .         
         پیوست نقشه های موجود :                                           
( ۵ )
قبل از شروع کار و آشنایی با کارشناسان کنترل پایدار می رسد ، بر این باور بودم که بدن سد دز از بتن مسلح ساخته شده و فقط نوع آماتورهای آن برایم نامشخص بود هنگامی که متوجه شدم در بدنه سد ازآرماتور استفاده نشده و بلوکهای بتنی به صورت جدار هم برروی یکدیگر قرار دارند حقیقتاً شوکه شدم و هضم این مسئله برایم مشکل بود دراین مورد از تک تک افراد سؤال کردم و جالب اینجاست که کلیه کارگران واحد نگهداری با من هم عقیده بودند .
ولی توضیحات مهندس خادم استاد دانشگاه و مسئول مطالعات فنی وکنترل پایداری سد مرا کاملاً متقاعد ساخت بدنه سد یک جسم یکپارچه و بی جان که در دره ای عمیق برای ممانعت از عبور آب ساخته شده نیست بلکه مشکل از بلوکهای است که هر کدام تحت تأثیر نیروهای وارده حرکات و عکس العمل های مخصوص به خود را دارند .
با ورود به کالری های درون بدنه سد و دیدن ابزارهای مختلف و آشنایی با طرز کار مکانیزم عمل آنها این باور به انسان دست می دهد که بدنه سد همچون موجودی جان دار است که ابزارهای تعبیه شده در آن هر کدام به نوعی بیانگر حالات درونی و وضعیت سلامتی آن می باشند .
در اینچا از کارشناسان محترمی که دانسته های تئوری و تجربی خود را با اخلاص تمام در اختیار بنده گذاشته اند به نامهای آقایان هوشنگ جعفری و شیر فتح الهی ، کمال تشکر و  قدر دانی می نمایم .
و ماحصل توضیحات آنان و مطالعه مقالات مختلف در این رابطه و کار عملی دارم به شرح زیر توضیح می دهم .
( ۹ )
همان طوری که اشاره شد از نظر کارشناسان متخصص سد یک جسم زنده ای دست است که دائماً دارای حرکت آرام بوده و نسبت به تغیرات دما ، فشار آب و سایر عوامل دیگر تأثیر پذیر می باشد . این تأثیر پذیری در مقابل عواملی مثل زلزله خیلی زیاد و در مقابل سایر عوامل مانند خزش تا تغییرات حجم بتن ( تورم )  خیلی کم می باشد . هدف ما  اندازه گیری می بایستی خیلی دقیق و افرادی که اندازه گیری را انجام می دهند بایستی بدور از هر گونه  خطایی اقدام به قرائت اندازه گیری ها نمایند .
نتایج اندازه گیری ها با آنچه که مهندس مشاور در طراحی و محاسبات مربوطه به عنوان حرکات نرمال مطرح کرده است می بایستی مقایسه شود ، که نتیجه این مقایسات امکان کنترول رفتار سد را برای ما میسر میسازد .
در اینجا میتوان رفتار غیر نرمال را محاسبه کرده و تدابیر حفاظتی نظیر تخلیه آب مخزن سد را بمنظور حفاظت مناطق مسکونی پایاب قبل از آنکه هرگونه تخریبی در سد بروز نماید اتخاذ کرد .
این امر اهمیت اندازه گیریهای مرتب و سپس بلافاصله انجام محاسبات مربوطه ترسیم حرکات وتجزیه تحلیل آن به منظور دستیابی به یک کنترل واقعی را آشکار می سازد.
طبیعی نخواهد بود اگر مثلاً محاسبات مربوطه به تغییر شکل های اندازه گیری شده بوسیله پاندول ها هر ۶ ماه سالی یک بار انجام شوند .زیرا در حقیقت برای اهالی که در پایاب سد زندگی می کنند مسلماً جالب نخواهد بود که یک سال بعد بدانند ، چرا سد شکسته شد ؟
سدهای قوسی سازه های بسیار مقاومی هستند و کنترل پی آنها از مهمترین مسائل آن می باشد . حجم بتن مصرفی در یک سد قوسی در مقایسه با یک سد وزنی مشابه آن حدود ۵۰% کمتر می باشد .
( ۱۰ )
پارامتر های تعیین کننده رفتار یک سد :
۱-    تراز آب مخزن : یکی از مهمترین پارامترها در کنترل سد است که با ذکر تاریخ اندازه گیری در فرم قرائت نوشته شود . قرائت پاندول بدون ذکر تاریخ وتراز مربوطه آب مخزن بی فایده است . دقت تراز آب مخزن باید به دسی متر باشد  مخصوصاً در ترازهای بالا که مقدار نیروهای وارده به سرعت با افزایش تراز آب مخزن افزایش می یابد . فشار کل وارد بر سازه متناسب با مجذور ارتفاع ( ۲ H )  افزایش مییابد بنابراین در قوس تاج سد به ارتفاع ۱۰۰  متر ، اثر نیروی رانش آب در ۱۳  متر فوقانی مخزن به اندازه نیروی رانش آب  50  متر تحتانی میباشد .
۲-     دما : دمای آب وهوا معمولاً به وسیله دماسنج معمولی جیوه ای اندازه گیری می- شود. در محل تاج سد یک دماسنج مخصوص قرار دارد که با مکانیزمی ساده حداکثر دما وحداقل آن را در یک شبانه روز ثبت می کند .
        برای اندازه گیری دمای بتن از وسایل الکتریکی کار گذاشته شده در بتن استفاده می شود آگاهی از دمای متوسط بتن در سدهای قوسی ضرورت دارد زیرا تغییر مکانهای ناشی از تأثیر حرارت در قوس بر اثر تغییرات دما محاسبه می شود .
کنترل رفتار یک سد در ۳  تا ۵  سال اول به دلیل تأثیر همزمان عوامل متعدد کار ساده های نمی باشد . اما سپس از طی پنج سال اول رفتار سازه واضع وکنترل آن آسانتر میشود .
( ۱۱ )
واحد تعمیرات و نگهداری سدها
اصولاًوقتی سدی ساخته شد و در پشت آن دریاچه تشکیل گشت بزرگترین وخطرناکترین عامل مخرب آن همان آب دریاچه است چون نفوذ آب در پی و تکیه گاه سد از یک طرف وفشار آب دریاچه بدنه سد از طرف دیگر پوسته سد را تهدید به تخریب میکنند لذا جهت مبارزه با این دو عامل مخرب یک سری اقدامات ایمنی لازم است صورت گیرد تا در درجه اول بتوان از اشباع شدن پی و تکیه گاه سد از آبها نفوذی جلوگیری کرد و در درجه دوم توسط ابزار آلات دقیقی که در بدنه سد و تکیه گاهها کار گذاشته میشوند موقعیت و حالت سد را مشخص نمود و حرکات آنرا اندازه گیری کرد . واحد تعمیرات و نگهداری سدها در زمینهای فوق و تعمیرات قسمتهای مختلف سدو نیروگاه و مجاری آب بر فعالیت می نمایند.
۱-    جلوگیری از اشباع تکیه گاه و پی سد از آبهای نفوذی
    همانطور یکه قبلاً ذکر شد آب دریاچه در پی و تکیه گاههای سد نفوذ می کنند چنانچه این آبهای نفوذی راهی برای خروج نداشته باشند موجب اشباع شدن پی و تکیه گاه سد از آب می شوند و اگر چنین حالتی پیش آید پی و تکیه گاه حالت خمیری پیدا کرده و مقاومت و استحکام لازم را برای تحمل وزن سد و فشار آب دریاچه نخواهد داشت و اگر آبهای نفوذی را ه خروجی برای خود پیدا کنند و ادامه جریان آب می تواند موجب شسته شدن پی و تکیه گاه سد گردد . ادامه دو حالت فوق سبب تخریب و فروریختن سد می- گردد ، بنابراین میبایست این آبها نفوذی چنان به بیرون هدایت شوند که از اشباع شدن تشکیلات زمین شناسی پی و تکیه گاه جلوگیری شود . بدین منظور در تکیه گاهها و پی سد در ارتفاعات مناسب و به تعداد لازم کالرهای نفوذ و تزریق سیمان حفر میگردد درون
( ۱۲ )
این کالری سوراخهای  تزریق سیمان و  زهکش بطولها و  زوایای مناسب  خطر میشوند کار
 این گا لری ها درجه اول این است که با توجه به تزریقات سیمان که درون تکیه گاه و پی سد درقسمت گالری تزریق سیمان صورت میگیرند از نفوذ آب بدرون تشکیلات زمین تا سرحد امکان جلوگیری شود و در درجه دوم آبهای نفوذی را قبل از آن که بتواند تشکیلات را از آب اشباع نمایند به بیرون هدایت کنند ،  در قسمت گالری تزریق سیمان برای اینکه بتوان از نفوذ آب تا حد ممکن جلوگیری کرد بر حسب میزان تخلخی که تشکیلات زمین شناسی دارد و ضریب نفوذ ‏‏‏‏‏‏ پذیری که میتوان برای آن پیش بینی        نمود ، سوراخها با طول ها و زوایای مناسب وعمود برسطح جریان آب حفر میگیردد وتوسط دو غاب سیمان با غلظت های معین تزریق میشود و با این کار دیواری نامرئی از سیمان در داخل تکیه گاه و پی سد بوجود آورده میشود که از نفوذ آب جلوگیری میکند .
در قسمت نفوذ بر حسب میزان آبدهی که میتوان از تشکیلات زمین شناسی محل انتظار داشت سوراخهائی عمود برجهت خطوط جریان آب و بطولهای مناسب بنام زهکش حفر میگردد . زهکش ها سبب میشوند که آبهای نفوذی بدرون آنها جمع شده و به بیرون هدایت شوند ، آبها نفوذی در جریان خود مقداری از مواد قابل حل را در خود حل و حمل میکنند و بسا اتفاق میافتد که این مواد بصورت رسوبی سخت در سوراخها نشست میکند ادامه این رسوب گذاری باعث پر و مسدود شدن سوراخها میگردد ، بمنظور جلوگیری از این اتفاق بطور مرتب میزان آبدهی هر کدام از زهکش ها برحسب لیتر بر ثانیه اندازه گیری میشود تا چنانچه تغییری در آبدهی آنها ظاهر شد ، اقدام لازم به منظور برگرداندن آبدهی آن بحالت اول صورت گیرد .
( ۱۳ )
ابزارآلات دقیق واحد نگهداری سدها          
قسمتی از برنامه تعمیرات و نگهداری سد مراقبت از بدنه سد و حصول اطلاع  از موقعیت و  
چگونگی و حالت آن است به همین منظور ضمن مراحل ساختمانی سد ابزار آلات دقیقی در بدنه سد کار گذاشته میشود که با قرائت آنها میتوان حرکاتی را که سد در پرتو نوسانات ارتفاع آب  دریاچه و درجه حرارت و یا زلزله و سیلابهای سنگین از خود نشان میدهند اندازه گیری کرد وحالت آنرا مشخص نمود و بدینوسیله از مرغوبیت وعادی بودن موقعیت سد اطمینان حاصل کرده در حالت عادی مجموعه اطلاعات از وضعیت و چگونگی سد طبق یک برنامه ثابت جمع آوری میگردد ولی در موارد غیر عادی مانند بروز زلزله یا سیلابهای سنگین برنامه فوق العاده قرائت ابزارآلات دقیق دارد .
ابزار آلات دقیق واحد نگهداری سد عبارند از :
شاقول مستقیم و معکوس                        INVERTED PENDULUM PENDULUM   &  
کیلومتر یا تراز                                                                                CLINOMETER            
راک متر                                                                                      ROCK   METER
جونیت متر                                                                                    JOINT  METER
 ترمو متر                THERMOMETER                                                                                 استرین متر                                                                                 STRAIN  METER                       
اکسنتو متر                                                                                EXTENSOMETER
لرزه نگار ( زلزله سنج )                                                            ACCELEROGRAPH
هرکدام از این دستگاها فاکتری از عوامل تغیرات دهنده وضعیت وچگونگی بدنه سد را بشرح زیر اندازه گیری میکنند .
( ۱۵ )
۱- شاقول مسستقیم و معکوس
شاقول وسیله ای است که میزان انحراف سد از خط قائم را مشخص میکند یا این معنی که نوساناتی را که سد در اثر تغیرات ارتفاع آب دریاچه و درجه حرارت و یا زلزله از خود نشان میدهد اندازه گیری میکند . هر شاقول دارای چهار قسمت مشخص بشرح زیر است .

الف-  نقطه اتکاء که در دیواره سد قرار دارد
ب- سیم شاقول که رشته سیم محکم و مخصوص است و انقباض و انبساط از خود نشان نمیدهد وقطر آن بستگی بطورسیم شاقول دارد .
ج- وزن متصل به سیم که در انتهای شاقول وصل میگردد و وزن آن بستگی بطول سیم شاقول دارد بطوریکه بتوان سیم شاقول را تا سر حد ماگزیمم کشش دهند .
 د- مخزن روغن که وزنه شاغول در آن غوطه ور میگردد تا از نوسانات سیم جلوگیری شود .

در شاقول مستقیم نقطه اتکاء شاقول در بالا و عامل کشش دهنده سیم ( وزنه ) در پائین نقطه اتکاء قرار دارد ولی در شاقول معکوس جمله اتکاء در پائین وعامل کشش سیم عامل سیم شاقول که یک  مخزن توخالی غوطه ور در ظرف پر از روغن است در بالا  قرار  گرفته         
برای اندزگیری نوسانات سیم شاقول از دستگاهی بنام کردیسکوپ       COORDISCOPE  
استفاده میشود که شامل دو خط کش عمود بر هم در یک صفحه است بر روی هر کدام از این خط کشها یک عدسی پایه دار بصورت کشوئی وجود دارد ، یکی از خط کش ها حرکات سد را در سمت چپ و راست و دیگری در سمت بالا و پایین دست رودخانه نشان میدهد .  بکمک  عدسی ها میتوان سیم  شاقول را مشاهده  کرد در محلی که سیم  شاقول
کاملاً در عدس دیده میشود عد مربوط به آن به آن حالت برروی
( ۱۶ )
خط کش قرائت میگردد .                                                                                                            1
وبدینوسیله وضعیت سیم شاغول و در نتیجه بدنه سد نسبت به خط قائم تا  20     میلیمتر که حساسیت کرد یوسکوپ است مشخص میگرد .
کلینومیتر                   CLINOMETER
ییکلینومیتر یا تراز دستگاهی است که انحرافات افقی سد را در ارتفاعات مختلف و درجوار ایستگاههای قرائت شاقول اندازه گیری میکند ودارای قسمتهای زیر است :
الف ) یک لوله فلزی بطول یک متر که سایر قسمتهای کلینومیتر برروی آنها بسته شد .
ب  ) دو بازی استقرار که هر کدام زبان سوراخ دار جهت سوار شدن برروی مقره ها دارند و در منتهی الیه لوله کلینومیتر در یک سطح پیچ شده اند .
ج  ) دو تراز ثابت بر روی میله کلینومیتر که افقی بودن محل استقرار را در جهت طول و عمود بر کلینومیتر تنظیم می کند .
د  ) با یک تراز متغییر که در امتداد تراز طولی قرار دارد و دارای یک پیچ تنظیم افقی و شش دریچه  مدرج  است  .  دریچه پائینی بر حسب میلیمتر و دریچه  بالائی بر حسب یک
      1 
۲۵۰    میلیمتر تقسیم بندی شده اند ، با استفاده از پیچ تنظیم این تراز را به حالت افقی در آورده ودرجات زاویه از روی دریچه ای مدرج قرائت میکنند .روی این دریچه ها عدسی متحرک وجود دارد که قرائت درجات را آسانتر مینماییند .
( ه )   دو مقر استقرار که در بدنه سد روی یک خط افقی و بفاصله یک متر از هم کار

( ۱۸  )
گذاشته شده اند و هر کدام یک کلاهک هستنند آنها را از صدمه دیدند و جرم گرفتن مصون نگه میدارد .
  طرز کار با کلینومیتر
استفاده صحیح از یک ابزار دقیق وقتی میتوان انتظار داشت که دستگاه کوچکترین صدمهای ندیده با شد و برای حصول اطمینان از اینکه کلینومیتر ضمن حمل و بالا و پائین شدن از راه روها وگالری ضربه و صدمه ای نبیند باید آن را در جلوی خود که نرم و بدون حرکت و با درجه حرارت ثابت است قرار دارد و با احتیاط آن را حمل کرد که به دستگاه صدمه ای وارد نشود .
برای اندازه گیری زاویه کجی بدنه سد توسط کلینومیتر قبل از هر کار باید مطمئن بود که سوراخهای زباله استقرار کلینومیتر و مقرهای آن نیز هستند یا خیر چون کوچکترین جرم برروی آنها اشباع بزرگی را در اندازه گیری نشان میدهد . پس از مطمئن شدن از تمیز بودن قسمتهای فوق کلینومیتر را با احتیاط و بدون فشار روی مقرها قرار میدهند وباید سعی شود که بیش از مدت لازم در دست نگهداری نشود چون از نظر انتقال درجه حرارت اهمیت دارد ، تابش آفتاب و وزش باد میتوانند تغییراتی در قرائت بوجود آورند . به همین علت کلینومیتر را پس از سوار کردن در جایگاه بعد از چند دقیقه که حرارت اثر اتش برطرف شد اندازه گیری را شروع میکنند .
۳ – جونیت میتر
جونیت  میتر وسیله ای  است که  فاصله ای  بین  قالب های  سد  را  در  ارتفاعات  
مختلف  اندازه گیری  میکند  و دارای  دو  نقطه  اتکاء ویک  قسمت قابل ارتجاع است  ،  نقطه اتکاء در یک  قالب  و  نقطه  اتکاء  دیگر در  قالب  مجاور و در نتیجه   قسمت  قابل  ارتجاع   بین دو  قالب  قرار میگیرند  با   کم
                                ( 19 )
 با اندازه  گیری درجه حرارت آب دریاچه در ارتفاعات مختلف و اندازه گیری درجه حرارت بتون سد توسط  ترموترها و مقایسه آنها با یکدیگر این این  ارتباط مستقیم بخوبی  مشاهده  می گردد . ترموتر تشکیل شده از یک استوانه برنجی بطول تقریبی ۵/۹  سانتی متر که در داخل آن یک سیم پیچ مقاوم تعبیه شده ، این سیم پیچ توسط یک کابل سه رشته ای به فیش های موجود در یک جعبه چوبی درون گالری های  بازرس وصل می گردد .  سیم پیچ داخل ترمومتر  بر حسب درجه حرارت های مختلف ، مقاومتهای مختلفی  از خود نشان میدهد که با استفاده از یک اهم متر حساس ، مقاومت تا       1    اهم اندازه-                                                                                              100                                                                                            
گیری میشود و با بکار بردن ضریب  رابطه ای که بین اهم و درجه حرارت درون بتون سد مشخص میگردد .
۵ – استرین میتر  STRAIN  METER  
استرین میتر وسیله ای است که میزان فشردگی و فشار درونی بتون بدنه سد را در قسمتهای مختلف نشان میدهد ، بدین ترتیب که بر حسب فشردگی و فشار یکه در داخل بتون بوجود می آید استرین میتر فرکانس های مختلفی تولید میکند ،  چون اصولاً استرین میتر ویر ویر و مور موری را که در پرتو فشردگی بتون بدنه بوجود می آید به فرکانسهای منظم تبدیل میکند که میزان این سر وصدا ها بستگی به میزان فشار وارد آمده به بدنه سد دارد بنابراین تغییرات  فرکانس بستگی کامل به تغییرات ارتفاع آب دریاچه دارد .  استرین میترها بصورت های تک ، دو ، پنج ، نه و دوازده واحدی درون بتون سد قرار داده میشود .
( ۲۱ )  …