مقاله ساخت و اعتباریابی پرسشنامه های باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله ساخت و اعتباریابی پرسشنامه های باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی دارای ۱۰ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله ساخت و اعتباریابی پرسشنامه های باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله ساخت و اعتباریابی پرسشنامه های باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله ساخت و اعتباریابی پرسشنامه های باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی :

مقدمه

انسان موجودی باورمحور است که در هر لحظه بـر اسـاس باورهـای خـود، در خصـوص پدیـدههـای مختلف دست به عمل میزند. از چنین منظری، طیف متنوعی از باورها در عرصه زندگی برای انسـانهـا مطرح می شوند. دستهای از این باورها، باور به جهان آخرت و معاد هستند. ایـن بـاور یکـی از اصـول و ارکان دین مبین اسلام است و منکر آن خارج از دین اسلام شمرده میشـود (آلعمـران: .(۱۱۴ از ۶۶۶۶ آیه قرآن مجید، ۱۴۰۰ آیه به معاد اختصاص یافتـه و از اصـل توحیـد کـه بگـذریم، بـیش از هـر اصـل دیگری، معاد و آخرت از جهات گوناگون تحلیل و بررسی شده است.۱ قرآن کریم، با اسامی مختلفـی از روز واپسین یاد کرده است که هر کدام جنبهای از ابعاد آن را تبیین مـیکنـداز؛ جملـه: یـوم الـدین (روز جزا)؛ یوم القیامه (روز برخاستن)؛ یوم الحساب (روز محاسبه)؛ یوم الجمع (روز جمعشدن)؛ یوم الفصـل (روز جدایی حق از باطل)؛ یوم الحسره (روز اندوه و حسرت)؛ یوم الخروج (روز خارج شدن از قبـور)؛ یوم البعث (روز برانگیخته شدن)؛ یوم الآزفه (روز بسیار نزدیک)؛ یوم الآخر (روز پایـان) و یـوم الخلـود (روز جاودانگی).۲

خداوند در جای جای قرآن کریم روز حساب و آخرت را به انسانها بشارت داده است. برخی از این آیات عبارت اند از: » خدا ذرهاى هم ستم نمیکند. اگر نیکی باشد، آن را دوچندان میکند و (بـه جز اجر متقابل) از جانب خود نیز مزدى به کرامت میدهد.)«نساء: » .(۴۰روز قیامت ترازوهاى عدل را برقرار میکنیم و به هیچ کس ستم نمیشود. اگر عملی به سنگینی هسته خردلی هم باشد، آن را به حساب می آوریم، که ما حساب کردن را بسندهایم.« (انبیاء: » .(۴۷پس هرکس به وزن ذرهاى نیکـی کرده باشد، آن را میبیند و هرکس به وزن ذرهاى بدى کرده باشد، آن را میبیند.« (زلزله: ۷ و .(۸ در هریک از این آیات و آیات متعدد دیگر، خداوند انسان را بـه آخرتـی وعـده داده اسـت کـه در آن گناهکاران بهاندازه گناهان خود، و نیکان و بیگناهان نیز بهاندازه نیکیهای خویش پاداش یا عقوبت دریافت خواهند کرد.

باور به جهان آخرت، باوری برخاسته از بطن دین مبین اسلام و آموزههای قرآن کـریم، پیـامبر اکرم و ائمه اطهار است که مانند هر باور دیگری، کارکردهـای متعـددی بـرای انسـان دارد. از مهمترین این کارکردها، میتوان به این موارد اشاره کرد:

.۱ تغییر نوع نگاه انسان به زندگی و اهداف آن: انسان معتقد به جهان آخرت، به دنیـایی گسـتردهتـر از عالم فانی باور دارد که در آن نعمتها و عذابهایی بهمراتب گسترده و جاودانـهتـر از ایـن دنیـا وجـود دارد و زمان و مکانی برای هیچ یک از آنها متصور نیست. انسان دارای بـاور بـه جهـان آخـرت، جهـانی

ساخت و اعتباریابی پرسشنامههای باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی ۷۲۱

بزرگ تر از این جهان مادی را که خداوند به آن نوید داده پذیرفته است. بنابراین، در دیـدگاه او ایـن دنیـا سرای زوالپذیر، محدود و گذرا، و آخرت، سرای باقی و نامحدود است که انسـان در آن بـرای همیشـه جاویدان خواهد بود. در برابر این باور، اندیشه کسانی قرار دارد که به زندگی اخروی باور نداشـته، مـرگ را پایان زندگی میدانند. چنین افرادی، بنا بر آموزههای اسلامی از زیانکاراناند.۳

۲ معنادار و هدفمند شدن زندگی: انسان از یـک سـو دوسـتدار جـاودانگی و مانـدگاری ابـدی و زندگی جاوید است و از سوی دیگر، زندگی دنیوی را محدود و گذرا مییابد. این دو دیدگاه ناسـازگار، ممکن است وی را به پوچی بکشاند؛ ولی آنکه به آخرت و زندگی جاوید باور دارد، مـرگ را انتقـال از جهانی به جهان دیگر می شمارد، نه نیستی و نابودى. بنابراین، برای تلاش و فعالیت، انجام اعمـال صـالح

و تحمل دشواریها و مصیبتها انگیزه کافی دارد و هیچگاه در فراز و نشیب زندگی، احساس پـوچی و سرگشتگی نمیکند.

۳ احساس امنیت و آرامش روانی: در عرصه روانشناسی، مرگ یکی از اضطرابآورترین پدیدههـایی است که باعث بر هم خوردن آرامش روانی انسان میشود.۴ بنا بر آمـوزههـای اسـلامی، مـرگ بـرای آن دسته از افرادی که آن را پایان زندگی میدانند، از جنبههای گوناگونی موجب اضطراب میشـود. تصـور نیستی از مرگ، نامعلوم بودن زمان آن، ناشناخته بودن و تجربه نداشتن از آن و تنها روبهرو شـدن بـا آن، از جمله عوامل ترس از مرگ یا شدت یافتن این ترس نزد این عـده از مـردم اسـت. اگـر کسـی جهـان آخرت را باور داشته باشد و حقیقت مرگ را بشناسد، از مرگ نخواهد هراسید. خداوند متعـال در قـرآن کریم می فرماید: »این زندگی دنیا جز سرگرمی و بازی نیست و زندگی واقعی، در سرای آخـرت اسـت. اگر میدانستند!« (عنکبوت: (۶۴

۴ گرایش تمایل به انجام رفتارهای مثبت و پرهیز از رفتارهای منفی: در دین مبین اسلام گـرایشهـای خودخواهانه در زمینههای کسب ثروت، امور جنسی و قدرت نامحدود، با تعالی معنوی، تکامل انسـان و سلوک الی االله ناسازگار معرفی شده است. ازاینرو، خداوند انسان را به سلاح عقل مسلح ساخته اسـت؛ نیرویی کـه مـیتوانـد انـواع تمـایلات افسارگسـیخته را مهـار کنـد. بـا وجـود ایـن، گـاه توانـاییهـای شناختی(عقل) انسان ضعیف می شود.۵ باور به جهان آخرت، در افرادی که به آن بسیار پایبندند، بهلحـاظ شناختی این امکان را ایجاد میکند تا خود را از پیروی کامل از این تمایلات آسیبرسان رهایی بخشـند. باور به جهان آخرت، باور به روز جزا، عقاب و ثواب است و به همین دلیل، تمایلات سـرکش انسـان را مهار میکند. از سوی دیگر، باور به بازگشت به سوی خداوندی است که نویـد رسـیدگی بـه هـر عمـل،

۸۲۱ ، سال دوم، شماره چهارم، پاییز ۰۹۳۱

حتی بهاندازه ذرهای کوچک را داده است. چنین باوری، در صورت نیرومندی کافی، باعـث پیشـگیری از مکر، خیانت و نیرنگ میشود و فضیلتهای اخلاقی را در انسان زنده نگاه میدارد.

.۵ ایجاد سلامتی در افراد جامعه و به تبع آن، در جامعه: اعتقاد به جهان آخـرت، در زنـدگی اجتمـاعی انسان نیز آثار ارزشمندی دارد. از مهم ترین آنها میتـوان بـه ضـمانت اجـرای قـوانین الهـی و عمـل بـه تکالیف اجتماعی، رعایت حقوق دیگران، جلوگیری از ظلم و تجاوز، و بهعبارتدیگر، برقـراری عـدالت اجتماعی اشاره کرد. کسانیکه به جهان آخرت و حسابرسی اعمال خـود بـاور دارنـد، خـود را در برابـر پروردگار متعال مسئول می شمارند و به قوانین الهی پایبند خواهند بود. طبیعی است که وقتی همـه افـراد جامعه چنین باورهایی داشته باشند، جامعه به سوی صلاح و رستگاری گام برخواهـد داشـت. در چنـین جامعهای، همگان به حقوق یکـدیگر احتـرام مـیگذارنـد و از سـتم مـیپرهیزنـد. در چنـین جامعـهای، گذشت، بخشش، نیکی و احسان و دیگر فضیلتهای اخلاقـی، زنـده و فضـای الهـی و معنـوی بـر آن حاکم می شود. در یک جمعبندى، باور به جهان آخرت، با آموزههای عملی دین اسلام پیونـدی نزدیـک و عقلانی دارد.۶

البته افزون بر دین مبین اسلام، آموزههای ادیان دیگر، نظیر هندو، بودا، زرتشـت، یهـود و مسـیحیت نیز کموبیش بر آخرتگرایی تأکید کردهاند.۷ با این حال، باور به جهان آخرت در دیـن مبـین اسـلام، در قیاس با ادیان دیگر جهان، بسیار صریح و شفّاف است. چنانکه پیشتر گفته شد، قـرآن کـریم در آیـات متعدد سیمای آخرت را به تصویر کشیده است که برخی از مهمتـرین عناصـر آن عبـارتانـد از: مـرگ؛ ورود به عالم برزخ؛ رخدادهای پیش از رستاخیز؛ نفخ صور؛ ظهـور زنـدگانی اخـروی؛ حسـاب اعمـال؛ شاهدان اعمال؛ جزا؛ جهنم و بهشت.۸ از مجموع آنچه گفته شد، چنین برمی آید که مسئله حیات پـس از مرگ، از دغدغههای اصیل و دیرین بشری، و از اجزا و عناصر مهم و مشترک نظـام اعتقـادی بسـیاری از ادیان است. بیشتر ادیان، بقای روح پس از مرگ را پذیرفتهاند؛ با این تفاوت که ادیانی چون آیـین هنـدو و بودا، به بقای روح در این جهان، آن هم در کالبـدهـای گونـاگون معتقدنـد و بـه جهـان آخـرت بـاور ندارند؛ ولی آیینهای زرتشت، یهودیت، مسیحیت و اسلام بر این باورند که در ورای این عـالم، عـالمی هست که روح پس از جدایی از تن، در آن سکنی خواهـد گزیـد. گفتنـی اسـت کـه در کتـاب مقـدس یهودیان، آخرتشناسی بسیار ضعیف است و فقط در کتاب تلمود اشاراتی به آن شده اسـت. در مقابـل، دین مسیحیت بر مسئله آخرت بسیار تأکید کرده، ولی چنـدان بـه جزئیـات آن نپرداختـه اسـت. در ایـن

میان، آیین زرتشت و دین اسلام با جزئیات بیشتری به این دغدغه اصیل بشری پرداختهاند.۹

ساخت و اعتباریابی پرسشنامههای باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی ۹۲۱

در مجموع میتوان گفت، جهان آخرتی که اسلام به آن نوید داده اسـت، جهـانی سراسـر عادلانـه و لبریز از ظرایف حسابرسی در اعمال و رفتارهای انسانهاست. این بعد از باور به جهان آخرت (بـاور بـه جهان آخرت عادلانه) ـ آنگونهکه در برخی بررسیها به آن اشاره شده است ـ۱۰، با باورهایی نظیـر بـاور به دنیای عادلانه که طی سالهای اخیر در حوزههای مختلف مورد بررسی قرار گرفته،۱۱ متفـاوت اسـت؛ چون باور به جهان آخرت و جهان آخـرت عادلانـه اسـلامی، بـاوری فرادنیـایی اسـت کـه در صـورت نیرومندی میتواند بسیاری از اعمال، اقدامات و رفتارهای انسان را تحت تأثیر قرار دهد. الگوی مفهـومی دو مجموعه باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه ـ که در ایـن پـژوهش دربـاره آنهـا دو پرسشنامه ساخت و اعتباریابی شده ـ برخاسته از آموزهها و تأکیدات قرآن کریم در آیاتی اسـت کـه بـه برخی از آنها اشاره شد (ر.ک: نساء: ۴۰؛ انبیـاء: ۴۷؛ زلزلـه: ۷و۸؛ عنکبـوت: ۶۴؛ کهـف: ۴۵؛ حدیـد: ۲۰؛ یونس: .(۲۴ تأمل و اندیشه در معاد و آخرت و حسابرسـی ذره ذره اعمـال و گفتـار انسـان در آخـرت، مضامین اصلی در ساخت پرسشنامه باور به جهان آخرت بودهاند و رعایـت عـدل و عـدالت در داوری درباره انسانها و اعمالشان در آخرت (ر.ک: نساء: ۴۰؛ انبیاء: ۴۷؛ زلزله: ۷ و (۸ مضامینی بودهانـد، کـه در ساخت پرسشنامه باور به جهان آخرت عادلانه محور قرار گرفتهانـد. نکتـهای کـه بایـد در اینجـا بـه آن اشاره کرد. این واقعیت است که مضمونهـای قرآنـی مـورد اسـتفاده در سـاخت ایـن دو پرسـشنامـه، مضمونهایی جامع و مانع نیستند؛ هرچند از مهمترین و پراستفاده ترین مضامینی هستند کـه از آنهـا یـاد شده است. بنابراین، پرسش نامههای ساخت و اعتباریابیشده در این پژوهش، پرسش نامـههـای کوتـاهی شمرده میشوند که باور کلی به روز جزا و آخرتی را که در آن درباره انسان و اعمالش با تـرازوی عـدل الهی داوری می شود، می سنجند. در مجموع، بر پایه آنچه بیان شد، مـیتـوان گفـت کـه بـاور بـه جهـان آخرت، باوری بنیادین در آموزههای دین مبین اسلام شمرده میشود. با این حال، در عرصـه پـژوهش و نظریهپردازی، این نوع باورها به دلیل محدودیت در ابزارهـای سـنجش، تـاانـدازهای مـورد غفلـت قـرار گرفتهاند. بر همین اساس، در این پژوهش هدف ساخت و اعتباریابی پرسـشنامـههـای بـاور بـه جهـان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه در نظر گرفته شد تا بستر برای انجام پژوهش در حوزه پیامدهـای عملی این باورها در جامعه اسلامی ایران فراهم شود.

روش

این پژوهش از زمره پـژوهشهـای سـاخت و اعتباریـابی پرسـشنامـه اسـت کـه جامعـه آمـاری آن را دانشجویان دختر روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی خوراسـگان در پـاییز ۱۳۹۰ بـه تعـداد هشتصـد نفـر

۰۳۱ ، سال دوم، شماره چهارم، پاییز ۰۹۳۱

تشکیل دادهاند. از میان این جامعه آماری، ۲۷۰ نفر با روش نمونهگیـری دسترسـیپـذیر انتخـاب شـدند. پس از جمعآوری پرسشنامهها، سه پرسشنامه بـه دلیـل پاسـخهـای نـاقص از تحلیـلهـا کنـار رفـت؛ بنابراین، گروه نمونه پژوهش به ۲۶۷ نفر کاهش یافـت. از ۲۶۷ نفـر نمونـه پـژوهش، ۱۹۸ نفـر (معـادل ۹۴/۲ درصد) در مقطع کارشناسی و ۶۸ نفر (معادل ۲۵/۸ درصد) در مقطع کارشناسی ارشد مشـغول بـه تحصیل بودند. از ۲۴۱ نفر (معادل ۹۰/۲ درصـد) کـه وضـعیت تأهـل خـود را اعـلام کردنـد، ۱۸۰ نفـر (معادل ۶۸/۴ درصد) مجـرد و ۶۱ نفـر (معـادل ۲۲/۸ درصـد) متأهـل بودنـد. دامنـه سـنی دانشـجویان شرکتکننده در پژوهش، ۱۹ تا ۴۲ سـال بـا میـانگین سـنی ۲۱/۸۴ (بـا انحـراف معیـار (۶/۹ بودنـد. از ابزارهای زیر برای سنجش متغیرها استفاده شد.

ابزارهای اندازهگیری

.۱ پرسشنامه باور به جهـان آخـرت اسـلامی: بـرای سـنجش بـاور بـه جهـان آخـرت، پرسـش نامـهای محققساخته در این پژوهش بر مبنای پیشینه نظری و پژوهشی موجود۱۲ تهیه و بـرای اجـرا آمـاده شـد. تعداد پرسشهای این پرسش نامه ۸ پرسش و مقیاس پاسخگویی آن، ششدرجـهای (املاًکـ مخـالفم ۱ = تااملاًک موافقم (۶ = است (یک نمونه سؤال این پرسشنامه به این شرح است: به جهان آخرتـی کـه بـه انسانها نوید آن داده شده، باور دارم). روایی صوری و محتوایی این پرسش نامه از طریق نظر تخصصـی بررسی شده است. روایی پرسش نامه نیز از طریق روایی سازه (تحلیل عاملی اکتشافی و چرخش از نـوع واریماکس)، روایی معیار از طریق محاسبه همبستگی این پرسشنامه با پرسشنامههـای »بـاور بـه دنیـای عادلانه برای دیگران« و »اخلاق کاری اسلامی« و تعیین توان پـیشبینـی بـاور بـه جهـان آخـرت بـرای پیشبینی باور به دنیای عادلانه برای دیگران و اخلاق کاری اسلامی در حضـور بـاور بـه جهـان آخـرت عادلانه اسلامی بررسی شده است. پایایی پرسشنامه، از طریق آلفای کرونبـاخ محاسـبه شـد، و برابـر بـا ۰/۸۱ به دست آمد.