مقاله اثربخشی مداخله شناختی ـرفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی (با مقیاس اسلامی)

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله اثربخشی مداخله شناختی ـرفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی (با مقیاس اسلامی) دارای ۱۲ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اثربخشی مداخله شناختی ـرفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی (با مقیاس اسلامی)  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله اثربخشی مداخله شناختی ـرفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی (با مقیاس اسلامی)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله اثربخشی مداخله شناختی ـرفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی (با مقیاس اسلامی) :

مقدمه

در اسلام، پیمان زناشویی، محکمترین قرارداد اجتماعی است که میتوان آن را ناشی از روابـط شـدید و رحمت متقابل بین زن و شوهر دانست که در قرآن به آن اشـاره شـده اسـت (روم: .(۲۱ اسـلام تشـکیل زندگی زناشویی را بهعنوان کاملکننده دین، از سنتهـای پیـامبران و پـاککننـده گناهـان شـمرده شـده (سالاریفر، ۱۳۹۲، ص (۲۶ و اسلام به خانواده و زندگی زناشویی بـه صـورتی ژرف نگریسـته و بـرای روابط آن، زیباترین آداب و اخلاق را توصیه کرده است (قرشی، ۱۴۰۸ق، ص .(۹

رضایتمندی زناشویی بهصورت ارزشیابی ذهنی فرد از ماهیت ازدواج تعریف شـده اسـت (گلـس، ۱۹۹۵، ص (۲۳۲ که منعکسکننده میزان برآورده شدن انتظارات فرد از ازدواج اسـت (بـاهر، ۱۹۸۹، ص ۱۰؛ گلس، ۱۹۹۵، ص .(۲۰۲ فاتحیزاده و احمدی (۱۳۸۷) نشان دادهانـد کـه رضـایتمنـدی زناشـویی نقش مهمی در ثبات ازدواج در میان ایرانیان دارد. گارسیا (۱۹۹۹) معتقـد اسـت: رضـایتمندی را در سـه سطح باید بررسی کرد: الف. رضایتمندی از همسر؛ ب. رضـایتمندی از روابـط خـانوادگی؛ ج. رضـایت کلی از زندگی. پژوهشهای زیـادی بـه بررسـی ارتبـاط میـان رضـایتمندی زناشـویی بـا ثبـات ازدواج پرداختهاند (گیورتز و همکاران، .(۲۰۰۹ ارتباط رضایتبخش، مهمترین و پیچیدهترین بخش یـک رابطـه صمیمانه را تشکیل میدهد (دانشپور و همکاران، .(۲۰۱۱

در نتیجه تغییرات اجتماعی و فرهنگی، تعـداد زنـان شـاغل و سـطح اسـتقلال آنهـا بـه میـزان زیادی در دهههای اخیر افزایش یافته است. این امر بازخوردهای زنـان نسـبت بـه مسـئولیتهـای مرتبط با ازدواج را تحت تـأثیر قـرار داده اسـت (شارائیوسـکا، ۲۰۱۲، ص .( ۷ وایتهـد و پوپنوئـه، مدعی شدهاند بسیاری از زنان عصر حاضر، ترجیح میدهنـد بـه دلیـل حجـم مسـئولیتهـای کـار کردن در خانه ازدواج نکنند و کسانی کـه ازدواج مـیکننـد، میـزان رضـایتمندی زناشـوییشـان را براساس میزان توانایی در انجام دادن وظایف شغلیشان بیـرون از خانـه ارزشـیابی مـیکننـد. اینهـا انتظار دارند که مسـئولیتهـای کارهـای خانـه را بـا همسرشـان بـه اشـتراک بگذارنـد (وایتهـد و پوپنوئــه، ۲۰۰۲، ص .( ۵ هلمــز و همکــاران متوجــه شــدند کــه در زوجهــای شــاغل، ســطح رضایتمندی زناشویی و مساواتطلبی در مشارکت در انجام کارهای خانه به میزان زیادی بـا هـم همبسته هستند (هلمز و همکـاران، ۲۰۱۰، ص .(۵۶۸ زوجـین، در حـال حاضـر، ازدواج را بیشـتر یک ارتباط صمیمانه در نظر میگیرند که در آن صمیمیت جنسی و دوستی نزدیـک زوجـین دارای بیشترین بعد ارزشی است (شارائیوسکا، ۲۰۱۲، ص .(۴۰ ملتزر و مکنـالتی معتقدنـد: ادراک زن از

اثربخشی مداخله شناختی ـ رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی ۳۶

جذابیت و فراوانی و رضایت جنسی زوجـین اثـرات مثبـت روی رضـایتمندی زناشـویی زوجـین دارند (ملتزر و مکنالتی، .(۲۰۱۰

بهواسطه ذهنی بودن مفهوم سازه رضایتمندی زناشویی، ممکن است آنچـه بـرای یـک زوج کـارایی داشته باشد، برای زوجی دیگر غیرقابـل قبـول باشـد. روزن- گرانـدون و همکـاران، عشـق، وفـاداری و داشتن ارزشهای تسهیم شده میان زوجین را از مؤثرترین ویژگیهای ارتباط میداننـد (روزن-گرانـدون و همکاران، .(۲۰۰۴ احترام، بخشودگی، روابط عاشقانه، روابط جنسی/ صمیمیت و توافق بر بیـان و ابـراز محبت را در فهرست خود بعد از عوامل اصلی فوق قرار دادهاند.
لارسون و هولمن نشان دادند که عوامل مختلفی میتوانند کیفیت، ثبـات و رضـایتمندی زناشـویی را تحت تأثیر قرار دهند کـه عبارتنـد از: عوامـل زمینـهای و پـسزمینـهای، رگـههـا و رفتارهـای فـردی و فرایندهای تعاملی زوجین (لارسون و هولمن، .(۱۹۹۴ بهگونهایکه هریک از زوجـین، واحـد تـازهای از میراث پسزمینهای شامل منشأ خانوادگی و روابط موجود در خانواده، عوامل فرهنگـی- اجتمـاعی نظیـر سن ازدواج، درآمد و تحصیلات و همچنین بافتهای فعلی روابط با دوستان ( همان)، اعضـای خـانواده (رسزک و همکاران، (۲۰۱۰ و سایر افراد را وارد رابطه زناشوییشان میکنند.

رفتارها و رگههای فردی نیز میتوانند رضایتمندی زوجین از ازدواج را تحت تـأثیر قـرار دهـد (لارسون و هولمن، (۱۹۹۴ که عبارتاند از: رگههای شخصیتی، سلامت روانی و جسمی زوجـین. برای نمونه، افسردگی (ویسمن و همکاران، (۲۰۰۴، نوروزگرایی، استرس مزمن، حرمتخود پایین، رگه خشم (لاونر و برادبری، (۲۰۱۰ و تکانشـگری (کلـی و کـونلی، (۱۹۸۷ تـأثیر منفـی بـر ثبـات زناشویی دارند. رفتارهای فردی نظیر سوء مصرف مواد نیز بـر رضـایتمندی زناشـویی تـأثیر منفـی دارند (هومیش و همکاران، .(۲۰۰۹ از سوی دیگر، اجتماعی بودن تأثیر مثبـت بـر ثبـات زناشـویی دارد (بنتلر و نیوکامب، .(۱۹۸۷

فرایندهای تعاملی زوجین نظیر تشابهات میـانفـردی بـه انـدازه سـابقه تعامـل زوجـین (لارسـون و هولمن، (۱۹۹۴ بر رضایتمندی زناشـویی تـأثیر دارد. دیـو متوجـه شـد کـه تفـاوت نگـاه زوجـین بـر موضوعات مالی، تأثیر منفی بر رضایتمندی زناشویی دارد (دیو ، ۲۰۰۷، ۲۰۰۸، .(۲۰۰۹ عدم توافـق بـر الگوی خرج کردن میتواند موجب ایجاد تنش و تعارض و افزایش احتمالی طلاق شـود. سـابقه تعامـل زوجین یا نحوه آشـنایی، هـمخانـه شـدن، رابطـه جنسـی پـیش از ازدواج، حـاملگی پـیش از ازدواج و همچنین فرایندهای تعاملی نظیر برقراری ارتباط، تعارض و اتفاقنظـر بـر رضـایتمندی زناشـویی نقـش دارند (لارسوم و هولمن، .(۱۹۹۴

۴۶ ، سال هفتم، شماره دوم، تابستان ۳۹۳۱

دریافت حمایت نیز یکی از فرایندهای تعاملی است که پیشبینیکننده رضایتمندی است (لاورنـس و همکاران، .(۲۰۰۸ گراهام و همکاران معتقدند: برای زنان میزان حمایت بیشـتر از مکفـی بـودن حمایـت، رضایتمندی زناشویی را تحت تأثیر قرار میدهد. درحالیکـه در مـردان، مکفـی بـودن حمایـت عامـل مهمتری است (گراهام و همکاران، .(۲۰۰۰

در راستای موارد فوق، اسلام با توجه به تفاوتهای زن و مرد، حقوق و وظایفی را بـرای زن و مـرد نسبت به یکدیگر تعیین کرده است؛ برخی وظایف مردان، که در اسلام بر آنها تأکید شـده اسـت، بیـانگر وظیفه خطیر مرد در ایجاد ثبات و رضایت زناشویی است. از آن جمله میتوان به تدارک امکانات زندگی (سالاریفر، ۱۳۹۲، ص (۵۶، داشتن سعه صدر، صبر و مقاومت در زندگی زناشویی، بخشیدن خطاهـای احتمــالی زن (همــان، ص (۶۳، هــمبســتری (همــان، ص (۵۸، احتــرام و تکــریم زن، شــوخطبعــی و خوشرفتاری با زن و حسن معاشرت با او (نساء: (۱۹، آراستگی ظاهری برای زن (متقی هندی، ۱۳۹۷ق، ج ۶، ص ۶۴۰، ح (۱۷۱۷۵، دوری از بدبینی (شعیری سبزواری، ۱۴۱۴ق، ص ۴۴۶، ح (۱۲۵۷ و غیـرت نابجا، اشاره کرد. در مقابل، برای زنان نیز مسئولیتهایی در خانواده پس از تکالیف دینی، در برابر همسـر اعلام شده است (سالاریفر، ۱۳۹۲، ص .(۶۲ اساسیترین نقـش و وظیفـه زن عبـارت اسـت از: تـأمین نیازهای عاطفی و جنسی شوهر، پیرو و همراه شوهر بودن (همان)، اظهار عشق و محبت شدید به شوهر (همان؛ روم: (۲۱، پذیرفتن مسئولیت مرد در خانواده (نساء: (۳۴، خودآرایی برای شوهر (ابـی، ۱۹۸۱م، ج ۱، ص (۲۴۲، پوشاندن خود از نگاه نامحرمان (شعیری سبزواری، ۱۴۱۴ق، ص ۴۴۷، ح (۱۲۵۹، تا درب خانه به استقبال شوهر آمدن و خوشامدگویی به او (حرعاملی، ۱۴۰۹ق، ج ۱۴، ص ۱۷، ح .(۱۴ وظـایف مشترک زن و مرد نسبت به هم عبارتند از: ارضای نیازهای جنسی و معاشرت نیکو (نساء: .(۱۹ بـه نظـر میرسد، نیازها و چگونگی ارضای آنها با توجه به تفاوتهای نقش همسان نباشد. ازآنجاکه مرد قوامدهنده نظام خانواده است، نیاز عاطفیاش بیشتر بـا اقتـداردهی تنظـیم مـیشـود. درحـالیکـه زن چـون نقـش پرورشدهندگی (بقره: (۲۲۳، دارد بیشتر با توجه و مراقبت و محبت مستقیم به رضایت دست مییابد.

تعالیم اسلام برای تنظیم روابط زن و شوهر، توصیههایی به هریک دارد که متناسب بـا ابعـاد روانشـناختی آنهاست. بنابراین، مقیاس سنجش هر جنسی با توجه به ویژگیهای همان جنس معنا پیدا میکند.

قرآن با توجه به موضوع اختلافات زناشویی به مسلمانان توصیه مـیکنـد کـه در زنـدگی زناشـویی خود، فضل، احسان و گذشت را به کار بگیرند و در قلمرو فضایل اخلاقی و انسانی زندگی کنند؛ گـاهی از حقوق خود صرفنظر کرده و بر همسرشان آسان گیرند (طباطبـائی، ۱۳۷۴، ج ۲، ص .(۲۵۰ یکـی از

اثربخشی مداخله شناختی ـ رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی ۵۶

موعظههای قرآنی این است که مرد در مقابل رفتـار نامناسـب زن بـه او خـوبی کنـد. در ایـن صـورت، براساس اصلی که قرآن ارائه داده، دشمنی زن به دوستی همراه با صـمیمیت، یکرنگـی و یکـدلی تبـدیل خواهد شد (فصلت: ۳۴ و .(۳۵ از توصیههای دیگر قرآن، توجه دادن زن به پیمان محکمی است که بـین زن و مرد در ابتدای ازدواج برقرار شده است (نساء: .(۲۱ بیتردید زنان بـه ایـن شـیوه ظریـف، واکـنش نشان میدهند (سالاریفر، ۱۳۹۲، ص ۲۴۴و .(۲۴۵

امام صادق فرمود: افزایش ایمان و باور مذهبی مرد موجب ازدیاد محبت او نسبت به زن مـیشـود. ایمان مذهبی از دو راه مهم بر ثبات و استحکام خانواده تأثیر میگذارد: نخسـت از راه تقویـت و تحکـیم مبانی اخلاقی فرد، و راه دوم عبارت از تأثیر ایمان مذهبی در معنا بخشـیدن بـه زنـدگی و ایجـاد حـس رضایت افراد است (آقاپور و همکاران، .(۱۳۹۰

سولیوان در پژوهشی متوجه شد که مذهبی بودن بازخوردهای زوجین را تحت تأثیر قرار میدهـد و سطوح بالای مذهبی بودن، با اتخـاذ بازخوردهـای محافظـهکارانـه نسـبت بـه طـلاق همبسـتگی دارد و موجب افزایش سطوح تعهد زناشویی و تمایل بیشتر برای دریافت کمک بـه هنگـام بـروز مشـکلات و دشواریهای زناشویی میشود (سولیوان، .(۲۰۰۱

ماهونی و همکاران در یک فراتحلیلی، با مرور ۹۴ مطالعه انجامشده از سال ۱۹۸۰ بر ارتبـاط مـذهب با کارکرد خانواده نشان دادند که مذهبی بودن بیشـتر، بـا خطرپـذیری کمتـر احتمـال طـلاق و همچنـین افزایش کارکرد زناشویی در ارتباط است (ر و همکاران، .(۲۰۰۱ السون و السون متوجه شـده کـه عامـل اصلی برای ایجاد تمـایز میـان زوجـین، شـاد و ناشـاد در ارتبـاط بـا مـذهب عبـارت اسـت از: »میـزان رضایتمندی و توافق« با اینکه چگونه ارزشها و باورهـای معنـوی (مـذهبی یـا دینـی) بیـان مـیشـوند، بهطوریکه زوجهای شاد روی این موضوع با هم توافق دارند (السون و السون، .(۲۰۰۰

با وجود این، یکی از عوامل مخرب رضایتمندی زناشویی، وجـود تعـارض زناشـویی اسـت کـه در رابطه زوجین شایع بوده و میتواند بر شرایط اجتماعی و روانشناختی خانواده اثراتی منفی داشـته باشـد (صادقی، ۲۰۰۰، ص .(۴ طهرانی در پـژوهش خـود نشـان داد در تعـارضهـای زناشـویی اشـکالهـای ارتباطی وجود دارد. درصورتیکه زوجین بتوانند تعارضهایشان را بهگونـهای مثبـت حـل کننـد نـهتنهـا برای خودشان، بلکه برای فرزندانشان هم مفیـد و سـودمند خواهـد بـود؛ زیـرا آنهـا یـاد مـیگیرنـد کـه تعارضهایشان با سایرین را بهگونهای سازگارانه مدیریت کنند (طهرانی، ۱۳۸۴، ص .(۸

برای حل تعارض زوجین و کمک به بهبود کـارکرد سـلامت خـانواده، مداخلـههـای روانشـناختی

۶۶ ، سال هفتم، شماره دوم، تابستان ۳۹۳۱

مختلف با تمرکز بر خانواده معرفی شدهاند. در این میان، رویکرد شناختی- رفتاری بر تبادل تعامـل میـان زوجین یا اعضای خانواده، با تأکید خاص بر ماهیت روابط متعامـل انتظارهـا، باورهـا و اسـنادها تمرکـز دارد (داتیلیو، .(۲۰۰۵ بنابراین، در این رویکردها تأثیر متقابل و چندوجهی تعاملها بررسی مـیشـود و از تکنیک چارچوببندی مجدد برای تسهیل تغییر در حالت ادراکی رویدادها و رفتارها استفاده مـیشـود و یا از تکنیک »ردگیری رفتار« استفاده میشود. درمانگران شناختی- رفتاری تلاش میکنند تا مسـئله را بـا تمرکز بر موانع تغییر یا از طریق اصلاح سیستمهای باور فرد از اعضای خانواده یا در مورد فردیـتشـان یا اصلاح نقائص مهارتهای مشارکتجویانه به هنگام تغییر کردن بررسی کنند (همان).

رویکرد شناختی- رفتاری بهطور منحصر به فرد بـر حـالتی متمرکـز اسـت کـه در آن سـاختاربندی مجدد باورهای هستهای (یا روانبنهها) اهمیت دارند. معمولاً روانبنهها در بطـن تعـارض زوجـین قـرار دارند (همان). روانبنهها بهطور مشخصی الگوهایی هستند که در واقعیت یا تجربه افـراد نفـوذ مـیکننـد تا به افراد کمک کنند که آن واقعیت یا تجربه را توجیه کند، یا میانجی ادراکها شده و پاسخهـای آنهـا را هدایت میکند (یانگ و همکاران، ۲۰۰۳، ص .(۸ بنای اصلی رویکرد شناختی- رفتاری، تمرکز بر افکـار و ادراکها و تأثیر آنها روی هیجانها و رفتـار اسـت (داتیلیـو، .(۲۰۰۵ در اغلـب مـوارد، ایـن باورهـای غیرمنطقی هستند که موجب انسداد توانایی زوجین برای تغییر کردن میشوند (همان).

از درمانگری شناختی- رفتاری بـرای زوجـین از اوایـل دهـه ۱۹۸۰ اسـتفاده شـده اسـت (بـاکوم و همکاران، ۲۰۱۰، ص .(۴۱۱ الگوی شناختی- رفتاری بر پاسخهای هیجـانی و رفتـاری افـراد نسـبت بـه رویدادهای زندگی تأکید دارد که بهواسطه تفسیرهای وابسته به طرز فکر آنها میانجیگری میشوند. ایـن تفسیرها میتوانند تحریفشده یا نامتناسب باشند (همان).

درمانگران CBT به زوجین کمک میکنند تا نسبت به مشاهده شناختهایشان به ارزشیابی فعالتـری بپردازند، روی اصلاح تعاملهای رفتاری منفی بهمنظور پرورش شناختها و هیجانهای مثبت در مـورد یکدیگر کار کنند و به مطرح کردن مسائل زناشویی خود در مورد تجربیـات هیجـانی بـازداریشـده، یـا بدون نظمشان بپردازند تا بتوانند در جوی رضایتبخشتـر، روابـط زناشـویی را تجربـه کننـد (اپسـتین و باکوم، ۲۰۰۲، ص .(۵۱ درواقع، CBT برای زوجین بهصورت یک درمـان کیفـی مـنظم اسـت کـه در آن اثرات متقابل شناختها، رفتارها و هیجانهای زوجین بررسی میشود و به منظور بهبود کیفیـت ارتبـاط، موارد مشکلآفرین هدف تغییر قرار میگیرند (باکوم و همکاران، ۲۰۱۰، ص .(۴۱۳

با توجه به آنچه گذشت، این پژوهش به دنبـال تعیـین اثربخشـی درمـانگری شـناختی- رفتـاری در

اثربخشی مداخله شناختی ـ رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی ۷۶

ترکیب با آموزههای دینی بر افزایش رضامندی زناشویی با مقیاس اسلامی و کـاهش تعـارض زناشـویی زنانی است که دارای تعارض زناشویی هستند.

روش تحقیق

طرح این پژوهش از نوع طرحهای پژوهشی نیمهآزمایشـی، بـهصـورت دو گـروه آزمـایش و کنتـرل بـا پیشآزمون- پسآزمون بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه زنـان متأهـل مقـیم شـهر تهـران تشـکیل دادند. برای انتخاب نمونه موردنیاز، ابتدا پس از درج آگهی و فراخـوان عمـومی در بردهـای خانـههـای سلامت، مراکز مشاوره و دانشگاههای مختلف در سطح شهر تهران، آن دسته از زنـانی کـه بـه فراخـوان پاسخ داده بودند، پس از مصاحبه تلفنی اولیه، برای مصـاحبه اولیـه دعـوت شـدند. از میـان آن دسـته از زنانی که در پرسشنامه تعارض زناشویی (ثنائی و همکاران، ۱۳۸۷، ص (۵۸، نمره یـک انحـراف معیـار پایینتر از میانگین نمره کل در افراد دارای تعارض زناشویی، یعنی نمـرهای در دامنـه ۱۰۲/۵ تـا ۱۵۸/۴۲ کسب کرده بودند (دارای تعارض زناشویی متوسط) و واجد معیارهای ورود – خروج (معیارهـای ورود شامل دامنه سنی در سنین باروری، زندگی مشترک در حدود دو سال و داشتن حداقل تحصیلات دیـپلم و معیارهای خروج شامل ابتلا به هر بیمـاری روانشـناختی بـارز (نظیـر اخـتلال شخصـیت، افسـردگی اساسی، وسواس- بیاختیاری، دوقطبی و غیره براساس مصاحبه بالینی و ملاکهای(DSM-IV، اشتغال بـه تحصیل در رشتههای روانشناسی یا مشاوره، دریافت همزمان یک مداخله روانشناختی دیگـر، ابـتلا بـه بیماریهای جسمی بارز یا مزمن نظیر بیماریهای غدد درونریز، بیماریهای قلبـی- عروقـی، دیابـت و غیره براساس گزارش شخصی، داشتنن رابطه خویشاوندی یا دوستی با هریک از اعضای گـروه مداخلـه، تصمیم یا اقدام به طلاق، از شش ماه گذشته و مطلقه یا جداشده بودن) بودنـد و رضـایتنامـه اخلاقـی شرکت در پژوهش را امضا کرده بودنـد، بـا روش نمونـهگیـری در دسـترس ۳۰ نفـر انتخـاب شـدند و بهصورت تصادفی در دوگروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند.

کلیه آزمودنیهای دو گروه قبل و بعد از ارائه ۱۲ جلسه هفتگی برنامـه گـروه درمـانگری شـناختی-رفتاری، به آزمودنیهای گروه آزمایش، در یک جلسه دیگر به کلیه گویـههـای مربـوط بـه پرسـشنامـه تعارض زناشویی (MCQ-R) (همان)، مقیـاس اسـلامی رضـامندی زناشـویی (جـدیری و جـانبزرگـی، (۱۳۸۹، و سؤالات مرتبط با ویژگیهای جمعیتشناختی پاسخ دادند. همچنین پژوهشگر متعهد شـد کـه بهمنظور رعایت قواعد اخلاقی، پس از پایان پژوهش، این مداخله را به گروه کنترل نیز ارائه دهد.

برنامه گروه درمانگری شناختی- رفتاری، براساس الگوی شناختی- رفتاری التقـاطی (داتیلیـو،۲۰۱۰؛ السون و همکاران، ۲۰۱۱؛ مککی و همکاران، ۲۰۰۶؛ ر. ک. فتحعلـی لواسـانی، (۱۳۸۷ و کـاربرد منـابع

۸۶ ، سال هفتم، شماره دوم، تابستان ۳۹۳۱

اسلامی بهصورت گروهی طراحی شده است. این برنامه یک دوره ۱۲ جلسهای اسـت کـه جلسـات آن بهصورت هفتگی و هر جلسه به مدت ۹۰ دقیقه اجرا میشود. رئوس مطالـب مربـوط بـه هـر جلسـه از برنامه در جدول ۱ ارائه شده است.

جدول :۱ رئوس مطالب برنامه گروه درمانگری شناختی- رفتاری برای حل تعارض
جلسه صفر: ارزیابی هدف: اجرای مصاحبه و پیشآزمون
مرحله اول: شناخت مسئله: تعارضها
گام اول : تعریف مشکل: شناخت تعارضهای شایع
جلسه اول: شناخت تعارض هدف: جهتدهی، شناخت تعارضها
گام دوم: شناخت چرخههای تعامل منفی که آن تعارضها بروز میکنند.
جلسه دوم: شناخت چرخههای تعامل منفی هدف: بیان منطق مداخله
گام سوم: شناخت نیازها و عواملی که باعث بروز چرخهها میشود (نیازهای سیستم و تعارض نقشها)
جلسه سوم: شناخت نیازها و معرفی الگوی مهر و قدرت در هدف: آشنایی با نیازهای سیستم، تعارض نقشها در خانواده بهویژه اشاره به الگوی
تعامل زناشویی اسلامی
گام چهارم: فرمولبندی
جلسه چهارم: فرمولبندی شناختی- رفتاری مشکل در چارچوب هدف: فرمولبندی شناختی- رفتاری مشکلات مرتبط با تعارض زناشویی و بررسی
چرخه مهر و قدرت مقاومتها و شناختهای غلط
مرحله دوم: برنامهریزی برای حل مشکل

گام پنجم: شناخت نیازهای خود و نیازهای سیستم: واکنشهای عاطفی به تعارضها: ترسها، خجالت یا کمروییها و رنج و اندوهها. نیازهای خود: احساس امنیت و اطمینان خواهی، آرامش، تماس، رضایت، نیازهای سیستم: بسته بودن، تعادل نقشها، تعامل مثبت، مرزها یا تعامل ارزشمندی و احترام

(توجه به نیازهای جنسیتی: نیاز به مهر در زن و قدرت در مرد)

جلسه پنجم: هدف: شناخت نیازهای فردی، واکنشهای عاطفی، اهمیت فکر، تعامل فکر- احساس- عمل
گام ششم: بازسازی شناختی
جلسه ششم: بازسازی شناختی هدف: معرفی معیارهای فکر منطقی،آشنایی با انواع فکرهای غیرمنطقی، معرفی الگویABC
فکر و تحلیل فکر، یاداوری آموزههای دینی در مورد خانواده و نقش زن و مرد
گام هفتم: بالابردن پذیرش: پذیرش تجربه همسر: من فکر میکردم وقتی ازدواج کنم این طور;;;;. اما حالا شما چنین;;;. و من نمیدانم با این;;;
چه کارکنم یا چه چیز بهترین است؟
جلسه هفتم: پذیرش هدف: ایجاد پذیرش: تمرین ذهنآگاهی، آموزش مخالفورزی با افکار غیرمنطقی،
بحث در مورد آموزههای دینی
مرحله سوم: انسجام و استحکام
گام هشتم: تصمیمهای مهم: جایگزین کردن الگوهای جدید مثل پذیرش بیقید و شرطو حرکت براساس چرخه نیاز
جلسه هشتم: حل مسئله هدف: آموزش حل مسئله
گام نهم: استحکام موقعیت و یادگیری
جلسه نهم: استحکام یادگیری هدف: استحکام و تثبیت یادگیریها
گام دهم: پیشگیری از عود و بازگشت نشانهها
جلسه دهم: پیشگیری از عود هدف: رفع موانع و پیشگیری از عود نشانهها
جلسه نهایی: ارزشیابی هدف: اجرای پسآزمون

MCQ-R

اثربخشی مداخله شناختی ـ رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی ۹۶

ابزار پژوهش؛ اطلاعات این پژوهش از طریق پرسشنامههای خودسـنجی، کـه در ذیـل بـه تفکیـک ویژگیهای آنها ارائه شده، جمعآوری شده است.

.۱ پرسشنامه تعارضهای زناشـویی ( ): پرسشنامه تعـارضهـای زناشـویی یـک ابـزار ۵۴

سؤالی است که برای سنجش تعارضهای زوجین و بر مبنای تجربیات بالینی ساخته شـده است. این پرسشنامه، دارای خردهمقیاسهـای: کـاهش همکـاری، کـاهش رابطـه جنسـی، افزایش واکنشهای هیجانی، افزایش جلب حمایت فرزنـد(ان)، افـزایش رابطـه فـردی بـا خویشاوندان خود، کاهش رابطه خانوادگی با خویشاوندان همسـر و دوسـتان، جـدا کـردن امور مالی از یکدیگر و کاهش ارتباط مؤثر است. میانگین و انحراف معیار نمره کل گـروه آزمایش و گروه کنترل، به ترتیب برابـر بـا (SD=27/96) 130/46 و (SD=16/49) 106/20 است. روایی محتوای این پرسشنامه تأیید شـده اسـت. بـهطـوریکـه هـر سـؤال بـا کـل پرسشنامه دارای همبستگی معنادار بودند و خردهمقیاسهای این پرسشنامه از همبستگی مناسبی برخوردار بودند. ضرایب همسانی درونی کل پرسشنامه روییـک گـروه ۲۷۰ نفـره برابر با ۰/۹۶ محاسبه شده است. آلفای کرونباخ برای خردهمقیـاسهـای کـاهش همکـاری برابر با ۰/۸۱، کاهش رابطه جنسی برابر با ۰/۶۱، افـزایش واکـنشهـای هیجـانی برابـر بـا ۰/۷۰ ، افزایش جلب حمایت فرزند (ان) برابر با ۰/۳۳، افزایش رابطه فردی با خویشاوندان خود برابر با ۰/۸۶، کاهش رابطه خانوادگی با خویشاوندان همسر و دوستان برابر بـا ۰/۸۹، جدا کردن امور مالی از هم، برابر با ۰/۷۱ و کاهش ارتباط مؤثر برابر با ۰/۶۹ گزارش شـده است (ثنایی و همکاران، ۱۳۸۷ ، ص .(۶۱ هرچند برخی خردهمقیاسهای این پرسشنامه از اعتبار کافی برخوردار نیست، اما به دلیل اعتبار نسـبتاً مطلـوب کـل مقیـاس مـانعی بـرای استفاده از آن دیده نمیشود.

.۲ مقیاس اسلامی رضامندی زناشـویی : با توجه به فضای مذهبی جامعه ما و ضرورت مداخلههـای مذهبی برای بهبود شرایط خانوادگی، جدیری و جـانبزرگـی (۱۳۸۹) بـه سـاخت مقیـاس رضامندی زناشویی، اقدام کردند. هدف این آزمون، ارزیابی زمینههـای بـالقوه مشـکلزا و شناسایی زمینههای قوت و پرباری رابطه زناشویی در حیطه مؤلفههـای دینـی اسـت. ایـن مقیاس، شامل۵۰ گویه است که از نظر متخصصان علوم دینی بیشترین ارتباط را با مباحث

۰۷ ، سال هفتم، شماره دوم، تابستان ۳۹۳۱

خانوادگی از منظر دین دارد. آلفای کرونباخ برای بررسی اعتبار این مقیاس، برابر بـا ۰/۸۷ محاسبه شد. میانگین نمرات کل شرکتکنندگان در این مقیاس، برابر با ۱۳۸/۳ و انحـراف استاندارد آن برابر با ۱۶/۰۲ است. برای بررسی اعتبـار پرسـشنامـه رضـامندی زناشـویی، ضرایب اسپیرمن براون در صورت تساوی و عدم تساوی تعداد گویهها ۰/۸۲ و با اسـتفاده از ضریب دونیمهسازی گـاتمن ۰/۸۲ مـیباشـد. محاسـبه روایـی محتـوایی، پرسـشنامـه رضامندی زناشویی اسلامی توسط متخصصان خانواده درمانی تأیید شد. روایـی محتـوایی آزمون با استفاده از روش همبستگی اسپیرمن در حدود ۰/۹۰ بهدست آمد. روایـی وابسـته به ملاک از نوع همزمان این مقیاس نیز با محاسبه ضریب همبستگی، میان نمره کل مقیاس با نمره کل پرسشنامه رضامندی زناشویی انریچ، برابر با ۰/۷۳ در سطح معناداری کمتـر از ۰/۰۱ بهدست آمد. بنابراین، این مقیاس از روایـی و اعتبـار خـوبی بـرای جمعیـت ایرانـی برخوردار است.

با توجه به طرح پژوهش و تعداد محدود آزمودنیها و بهمنظور افـزایش تـوان آزمـون، سـطح معنـاداری برای آلفا برابر با ۰/۰۵ در نظر گرفتـه شـده است. دادهها پس از جمعآوری با استفاده از ویـرایش بیسـتم نرمافزار آماری SPSS، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.