مقاله احساس تنهایی معنوی ـ مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله احساس تنهایی معنوی ـ مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی دارای ۱۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله احساس تنهایی معنوی ـ مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله احساس تنهایی معنوی ـ مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله احساس تنهایی معنوی ـ مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی :

مقدمه

در این پژوهش، با تکیه بر دیدگاههای نظری هستیگرایانه و رویکرد وجـودی از زاویـه روانشـناختی و نیز دیدگاه اسلامی از زاویه دید مذهبی در چـارچوب نیازهـای جامعـه ایرانـی، بـه تهیـه مقیاسـی بـرای سنجش احساس تنهایی معنوی – مذهبی و بررسی ابعاد مثبت و منفی آن پرداخته شده است. »احسـاس تنهایی«، از مفاهیم مهم روانشناختی است که همواره مورد توجه محققان قرار داشته اسـت. در بسـیاری از مطالعات انجامشده، احساس تنهایی بهعنوان یک احساس ناخوشایند و یک ناکارآمـدی روانشـناختی در نظر گرفته میشود. برای نمونه، بهعقیده پپلو و پـرلمن((۱۹۸۲) (Peplau & Perlman تنهـایی احسـاس ناخوشایندی است که درنتیجه کاستی در شبکه روابط اجتماعی فرد و عدم دسترسی به روابط نزدیـک و مطلوب با دیگران به وجود میآید. از نظر آشر و پاکویـت((۲۰۰۳) (Asher & Paquette احسـاس تنهـایی یک تجربه زندگی است که میتواند بالقوه آسیبزا باشـد. رایـن و پترسـون((۱۹۸۷) (Ryan & Patterson معتقدند که این تجربه ناخوشایند، زمانی اتفاق میافتد که شبکه روابط اجتماعیفرد به لحاظ کمّـی و یـا کیفی کاهش یافته باشد و امکان برقراری روابط نزدیک و مطلوب با دیگران وجود نداشته باشد.

این مطالعات، به پدیده احساس تنهایی از زاویه نیازهای روانشناختی انسان، مانند نیاز به پیوندجویی و روابط بینفردی نگریستهاند. اما در سالهای اخیر، همزمان با توجه بیشتر روانشناسان بـه بعـد معنـوی انسان، بسیاری از محققان در کنار سایر نیازهای زیستی و روانشـناختی، بـه گسـتره دیگـری از نیازهـای انسان، یعنی نیازهای معنوی اشاره کردهاند. برای نمونه، فیتچت، بورتون و سیوان (سالاریفر و همکاران، ۱۳۹۰، ص(۱۱۶ سه نوع نیاز معنوی را در قالب: .۱ نیازهای باور دینی (مانند نیاز به درک حضور خدا یـا هدف و معنا در زندگی)؛ .۲ نیازهای رفتار دینی (مانند دعا و نیایش یا شرکت در مناسک و مراسم دینی)؛ .۳ نیازهای حمایت اجتماعی (مانند نیاز به مراقبت از یکدیگر در گروههـای مـذهبی، رفـتن بـه معابـد و عبادات جمعی یا ملاقات رهبران دینی) مطرح کردهاند. در اسلام نیز خاستگاه نیازهـای معنـوی، فطـرت انسان و نیاز فطری او به داشتن ارتباط با خدا در نظر گرفته میشود تا جایی کـه نیـاز دوسـتی بـا خـدا، پرستش او و دوستی با اهلبیت ، ازجمله نیازهای اساسی انسان تلقی میشود و در آیات و روایات تأکید زیادی بر آن شده است. برای نمونه، رسول اکرم میفرماید: »با همه دلهایتان (از صمیم قلـب) خـدا را دوست بدارید« (متقی هندی، ۱۴۰۹ق، ج ۱۶، ص.(۱۲۴ در روایتی دیگر، از امام سجاد نقل شده اسـت که »هر که دلداری خدا در او اثر نگذارد، از حسرتهای دنیا جانش به لب آید« (مجلسی، ۱۴۰۳ق، ج ۷۰، ص.(۸۹ همچنین دوستی با پیامبر و اهلبیت ، در مرتبه پس از دوستی با خدا و وسیلهای برای دریافت

احساس تنهایی معنوی ـ مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی ۵۶

محبت خدا معرفی شده است (آلعمران: .(۳۱ این دوستی و محبت به قدری اهمیت دارد که امام صادق آن را اساس و شالوده اسلام میدانـد (ابنشـعبه حرانـی، ۱۴۰۴ق، ص۴۹۱، ح .(۱۷۷ طبیعـی اسـت کـه برآورده نشدن هریک از این نیازهای معنوی، همانند سایر نیازها، آثـار سـویی بـر بهداشـت روان انسـان خواهد داشت و میتواند موجب سرگردانی و احساس تنهایی او در جهان هستی شود.

از سوی دیگر، در نظریههای هستیگرایانه و رویکرد وجودی، که نگاهی فلسـفیتـر بـه موضـوعات روانشناسی دارند، احساس تنهایی یک پدیده دووجهی است. ازآنجاکـه در ایـن رویکـردهـم، بـه بُعـد مثبت و هم به بعد منفی احساس تنهایی توجه شده است و این نظریه روانشناختی تا حد زیادی نکـات اساسی مورد توجه سایر دیدگاهها مانند دیدگاه معناگرایی و دیدگاه دلبسـتگی را در خصـوص احسـاس تنهایی پوشش میدهد، بهعنوان نقطه آغازین حرکت در این مطالعه قرار گرفته است.

در رویکرد وجودی از یکسو، احساس تنهایی یک ساختار اساسی و یک رنج عمیـق و گریزناپـذیر برای انسان در نظر گرفته میشود که با وجود داشتن روابط رضایتبخـش بـا دیگـران، همچنـان وجـود دارد (میجوســــکوویک((Mijoskovick، ۱۹۷۹؛ یــــالوم، ۱۳۹۰، ص.(۴۹۴ فــــروم((۱۹۵۶) (Fromm و موستاکاس((۱۹۶۱) (Moustakas نیز معتقدند که احساس تنهایی، بهمعنای »آگاهی از جـدا بـودن« و تنهـا بودن در ارتباط با کل هستی، اساسیترین نگرانی بشر و خاستگاه اضطراب اسـت. بنـابراین، شـاید فـرد بتواند بهطور موقت خود را با کارهای مورد علاقه، یا روابـط احساسـی یـا فعالیـتهـای دیگـر مشـغول نماید، اما در مواجهه با حوادث نیرومند و غیرقابل اجتناب زندگی، مانند مرگ یا جـدایی، ایـن دفـاعهـا کافی نخواهد بود و گوشهگیری و احساس تنهایی در این حوادث پدیدار خواهد شد (مـایرز((Mayers و همکاران، .(۲۰۰۲ ازاینرو، اتما((Ettema و همکاران (۲۰۱۰) احساس تنهایی هستیگرا را، که بیانگر غـم و خلأ تحملناپذیر ناشی از احساس عدم تعلق فرد به دنیای اطراف است، مطرح میکنند.

در مقابل، برخی دیگر از روانشناسانِ معتقد به رویکرد وجودی معتقدند که احساس تنهایی در عـین حال که تجربهای دردناک است، میتواند موجب رشد و خودآگاهی فرد شود و بهعنوان پتانسـیلی بـرای سلامتی او در نظر گرفته شود که در پی آن امکان برقراری رابطهای عمیـق و پـرمعنـا بـا دیگـران فـراهم میشود (نیلسون((Nilsson و همکـاران، ۲۰۰۶؛ یـالوم، ۱۳۹۰، ص.(۵۰۳ در حقیقـت، محققـان وجـودی نوعی از تنهایی را تحت عنوان »خلوت« مطرح مـیکننـد کـه در آن، فـرد بـه دور از هیـاهو، فشـارها و مطالبات اجتماعی، فرصتی را به خود اختصاص میدهد و به انجام کارهـای مـورد علاقـه یـا پرورانـدن قوای فکری و روحی خویش میپردازد (نیلسون و همکاران، ۲۰۰۶؛ لانگ و همکاران، .(۲۰۰۳

۶۶ ، سال هشتم، شماره اول، بهار ۴۹۳۱

همچنین لانگ((Long در پژوهشی برای تعیین الگوهای تنهایی، ۹ الگو را بیان میکند کـه ۷ نـوع آن مثبت (تنهایی برای صمیمیت، خلاقیت، حل مسئله و;)، یک الگوی آن خنثـا (تنهـایی بـرای تفـریح) و یک الگوی آن منفی (احساس تنهـایی) اسـت (لانـگ و همکـاران، .(۲۰۰۳ گوتسـکی نیـز چهـار نـوع احساس تنهایی را مطرح میکند که یکی از آنها، خلوت و گوشهگیری نامیده میشود و با میـل شخصـی و تلاش فعالانه فرد برای تنهایی در ارتباط است و فرصتی برای تأمل و تعمق و فعالیتهـای مـذهبی یـا هنرمندانه در نظر گرفته میشود (نیلسون و همکاران، .(۲۰۰۶ بنابراین، بـا مـروری بـر ادبیـات پژوهشـی میتوان گفت: »خلوتبُ«عد مثبت تنهایی و »احساس تنهایی« بعد منفی آن است.

افزون بر این، در نگاه روانشناسان وجـودی، هدفمنـدی و داشـتن معنـای مثبـت در زنـدگی بسیار حائز اهمیت است و میتواند احساس سرگردانی، پوچی، خلأ وجـودی و تنهـایی را در فـرد کاهش دهد. این روانشناسان، در یافتن معنای زندگی توجه فراوانـی بـه دیـن و باورهـای مـذهبی دارند. وولف (۱۹۹۷/۱۳۸۶)، به نمونههایی از این مطالعات اشـاره کـرده اسـت: بـرای نمونـه، مـی (۱۹۳۹) بیان میکند که »دین راستین« به معنی یافتن و اثبات معنای نهایی در کـل فرآینـد زنـدگی، برای شخصیت سالم ضروری است ; همچنین فرانکل (۱۹۷۵) معتقد اسـت: تمـایلات دینـی، کـه در فطرت همه انسانها وجود دارد، در جوامع صنعتی امروز بسـیار کمرنـگ و یـا حتـی سـرکوب شده است . نتیجه این امر، احساس پوچی، بیمعنایی، بیهودگی و تنهایی روزافـزون در میـان مـردم است . وی بیان میکند: این »خلأ وجودی« تنها زمانی شفا مییابد که هر سـه جنبـه وجـود انسـان، یعنی جنبههای جسمانی، روانی و دینی مورد توجه قرار گیرنـد; همچنـین فـروم(۱۹۴۷) (Fromm، (۱۹۶۸ معتقد است: انسان بـرای دوری از احسـاس درمانـدگی و انـزوا، بـه چیـزی نیـاز دارد کـه موجب علاقه و دلبستگی او شود. سادهترین و رایجترین پاسخ به این نیـاز، سرسـپردن بـه رهبـری قوی مانند یک روحانی یا خدا است.

به دلیل همین، مشاهده میشود در سالهای اخیر برخی محققان نوع دیگـری از تنهـایی و احسـاس تنهایی را در قالب معنویت مطرح کردهاند. در پژوهش لانگ، که پیش از این بیان شد، یکـی از ۷ الگـوی مثبت تنهایی، تنهایی برای معنویت است که در آن فرد میتواند زمانی را به رشد و شـکوفایی و خلـوت شخصی اختصاص دهد و با داشتن این احساس، که جزئـی از یـک کـل بـزرگتـر اسـت، بـه تجـارب عرفانی و معنوی دست یابد و از نگرانیهای روزمره زندگی فراتر رود (لانـگ و همکـاران، .(۲۰۰۳ ایـن احساس در یک زمینه مذهبی، میتواند بهعنوان »حس نزدیک شدن به خدا« تعبیر شود.

احساس تنهایی معنوی ـ مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی ۷۶

در ایران، رحیمزاده (۱۳۹۰) طی مطالعهای برای تعیین ساختار عاملی و تبیین مـدلی بـرای احسـاس تنهایی دانشجویان ایرانی و تهیه مقیاسی برای سنجش آن، دریافت کـه در کنـار سـایر عوامـل (خـانواده، دوستان/ همگنان، هیجانی/ عاطفی و فردیت/ فاصله با دیگران)، یکـی از عـواملی کـه موجـب احسـاس تنهایی در دانشجویان ایرانی میشود، دوری از خدا و معنویت است. این عامل را یک یافتـه منحصـر بـه فرد و »احساس تنهایی معنوی/ مذهبی« مینامد. در مراحل اولیـه ایـن پـژوهش، رحـیمزاده و همکـاران (۱۳۹۰)، دریافتند که در فرهنگ و جامعه ایران، ازجمله تکیهگاههای روانی انسان که از دسـت دادن آنهـا موجب احساس تنهایی میشود، یکی ارتباط فرد بـا خـدا و انجـام دادن اعمـال مـذهبی (ماننـد دعـا) و دیگری فعالیتهای ارضاءکننده و رغبتبرانگیز (مانند مطالعه) است.

تاکنون مطالعاتی که تأثیر مذهب و معنویت را بر تجربه منفی احساس تنهایی مورد بررسی قرار دادهاند نشان میدهند که باورها و رفتارهای دینی، یکی از پیشبینهـای مهـم احسـاس تنهـایی و یـک راهبـرد مقابلهای در برابر آن است. از این میان، میتوان به پژوهشهای پالوتزیان و الیسـون((Paloutzian & Ellison (1982)، کیرکپاتریــک و شــاور (۱۹۹۲)، روکــیچ و ونگــاس((۲۰۱۲) (Rokach & Venegas، هــومن و

همکاران (۱۳۸۹) و واحدی و همکاران (۱۳۸۹) اشاره نمود. همچنین در چارچوب نظریه دلبستگی، بیان میشود که داشتن یک دلبستگی ایمن به خدا، میتواند خلأها و آسیبهای ناشی از دلبستگی نـاایمن در دورههای تحولی را کاهش داده، یا حتی جبران نماید. افرادی که دارای یک رابطـه صـمیمانه و ایمـن بـا خداوند هستند، از احساس تنهایی کمتری رنج میبرنـد (کیرکپاتریـک و شـاور((Kirkpatrick & Shaver، .(۱۹۹۲ علاوه بر این، پارگامنت و همکاران » (۱۹۹۰)خدا« را بـهعنوان عضـو دیگـری از شـبکه روابـط اجتماعی در نظر میگیرند. راکس و کانرز (۲۰۰۱) بیان میکنند: رابطه منفی معناداری بین باورها و اعمال مذهبی (مانند نماز خواندن)، و تنهایی وجود دارد و افرادی که درک عمیقی از ایمان و ارتباط صمیمانهای با مسیح دارند، کمتر از افراد بیایمان و بیتفاوت، احساس تنهایی میکنند.

بر اساس نتایج این مطالعات و پژوهش رحیمزاده (۱۳۹۰)، به دست میآید که فقدان دلبستگی ایمـن به خدا و نداشتن یک رابطه مثبت و رضایتبخش بـا او یـا احسـاس دوری، عـدم دریافـت حمایـت از جانب خداوند و یا سایر منابع معنوی (مانند روحانیان و افراد مقدس دین)، خود نوعی احسـاس تنهـایی را در فرد ایجاد میکند که دارای زمینههای مذهبی است. در حقیقت، پژوهش رحـیمزاده (۱۳۹۰) نشـان داد که در عین حال که تاکنون »معنویت« و »مذهب«، بهعنوان یک راهبرد مقابلهای برای احساس تنهـایی مطرح میشدند، اعتقادات مذهبی و ارتباط با خدا، خود یک پایگاه روانی برای دانشجویان ایرانـی اسـت که فقدان آن به تجربه احساس تنهایی میانجامد.

۸۶ ، سال هشتم، شماره اول، بهار ۴۹۳۱

اما در مطالعه لانگ (۲۰۰۰) و رحیمزاده (۱۳۹۰)، نمیتوان عوامـل مشـخص و یـکدسـتی را بـرای احساس تنهایی معنوی/ مذهبی بیان نمود؛ چراکه هریک از این مطالعات، بهعنوان نخسـتین گـامهـا و از دو نگاه کم و بیش متفاوت، بر وجود عامل معنویت در تنهایی یا احساس تنهایی پرداختهانـد. در مطالعـه لانگ، معنویت بهعنوان شکل مثبت تنهایی و فرصتی بـرای کسـب تجـارب عرفـانی و رشـد شخصـی مطرح است، درحالیکه در مطالعه رحیمزاده بیان میشود که فقدان جنبههای معنوی و مذهبی، منجـر بـه تجربه منفی احساس تنهایی (تجربهای همراه با هیجانات منفی مانند غم و اندوه، سـرگردانی و پریشـانی، خلأ و تنهایی) خواهد شد.

علاوه بر زمینههایی که لانگ و رحیمزاده درباره بعد معنوی این سازه روانشناختی مطـرح میکننـد، عوامل دیگری را نیز در شکلگیری احساس تنهایی معنوی/ مذهبی مطرح میشود. برای نمونه، احسـاس هدفمندی و داشتن معنای مثبت در زندگی میتواند فرد را از تجربه منفی احساس سرگردانی و تنهـایی در هستی رها کند. به عقیده فرانکل (یالوم، (۱۳۹۰، آنچه که معنای مثبتی به زنـدگی میدهـد، مـذهب و اعتقادات دینی است. اسپیلکا و همکاران (۱۹۵۸) نیز مذهب را یک نظام مرجع برای تفسیر وقایع زندگی معرفی میکنند که موجب فهم مسائل جهانی و حفظ حرمت خود میشود (خداپناهی و حیدری، .(۱۳۸۱ ازاینرو، برای فردی با اعتقادات مذهبی و باورهای دینی، معنای زندگی میتواند از طریق منـابع بیشـتر و اصیلتری تأمین شود. برای چنین فردی، بر اساس نیازهای معنوی انسان و مطابق با پژوهشهـای فـروم (وولف، (۱۳۸۶، پارگامنت و همکاران((۱۹۹۰) (Pargament و راکس و کانرز((۲۰۰۱) (Roux & Connors، علاوه بر ارتباط با خانواده، دوستان و اطرافیان، ارتباط با افراد، یـا موضـوعاتی مطـرح اسـت کـه ممکـن است برای دیگران مطرح نباشد. مانند ارتباط با خدا، ارتباط با افراد مقـدس، اولیـاء و بزرگـان دیـن و یـا حتی ارتباط با خود، برای اختصاص دادن وقتی به خود در جهـت رشـد شخصـی و معنـوی (ابنشـعبه حرانــی، ۱۴۰۴ق، ص.(۴۰۹ احســاس دوری و فاصــله از ایــن منــابع معنــوی، یــا فقــدان یــک رابطــه رضایتبخش با آنها، همانند آنچه که در روابط اجتماعی مطرح است، میتوانـد موجـب بـروز احسـاس تنهایی شود. ازاینرو، این پژوهش به دنبال شناسایی فضای عاملی و تعیین عواملی اسـت کـه میتواننـد در تجربه احساس تنهایی معنوی – مذهبی مؤثر باشند.

در متون دینی و اسلامی نیز احادیث و روایات فراوانی درباره تأثیر ایمـان و محبـت بـه خداونـد بـر احساس تنهایی و نیز در خصوص فواید و آثار مثبت خلوت و تنهایی بیان شده اسـت. بـرای نمونـه، از امام صادق نقل شده است: »کمترین فایده تنهایی بـرای بنـده، آسـوده شـدن از مـدارا بـا مـردم اسـت«

احساس تنهایی معنوی ـ مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی ۹۶

(محمــدی ریشــهری، ۱۳۷۷، ص۳۷۵۱، ح (۱۲۸۹۳ و یــا امــام علــی مــیفرماینــد: »تنهــایی آســایش عبادتپیشگان است« (همان، ص۳۷۴۹، ح .(۱۲۸۸۸ در حدیثی از امام کـاظم آمـده اسـت: »هـر کـه از معرفت خدایی برخوردار شود، از اهل دنیا و دنیاخواهان کناره گیرد و به آنچه نـزد خداسـت روی آورد، خداوند مونس خلوت او باشد و یار تنهاییاش و بینیازکننده نیازش و مایه عزت و قدرت او، بـیآنکـه از ایل و تباری برخوردار باشد« (همان، ح .(۱۲۸۹۱ همچنین امام سجاد فرمودهاند: »اگـر همـه مـردم از شرق تا غرب عالم بمیرند، درحالیکـه قـرآن در کنـار مـن اسـت، هرگـز احسـاس وحشـت و تنهـایی نمیکنم« (مجلسی، ۱۴۰۳ق، ج ۸۹، ص.(۲۳۹ این بیانات ارزشمند حاکی از آن است که بـرای فـردی بـا اعتقادات عمیق دینی و باوری راسخ به خداوند، احساس تنهایی و ترس از تنهایی مفهومی نـدارد. آنچـه که میتواند چنین فردی را به هراس آورد، احساس دوری از خداوند و اولیاءء او خواهد بود.

در هیچیک از ابزارهای رایج برای سنجش احساس تنهایی (مانند مقیـاس تکبعـدی UCLA یـا مقیاسهای چندبعدی دی یانگ گرولد، مقیاس احساس تنهایی اجتماعی و هیجانی SELS، مقیـاس افتراقی احساس تنهایی (DLS، به احساس تنهایی معنوی ـ مذهبی پرداخته نمیشود. این ابزارها بـر جنبههای دیگری از احساس تنهایی متمرکزند که در جای خود بسیار حائز اهمیتاند. تنها ابزاری که در سنجش احساس تنهایی، بـه عامـل معنویـت و مـذهب پرداختـه اسـت – در حـد بررسـیهای پژوهشگران – پرسشنامه احساس تنهایی ایرانی ILQ)؛ رحیمزاده، (۱۳۹۰ است. با اینکه در مراحـل اولیه پژوهش رحیمزاده، برای ساخت پرسشنامه احساس تنهایی ایرانی، انجـام فعالیتهـای مـورد علاقه، که به نوعی میتوان آن را اختصاص دادن وقتی به خود در نظر گرفت، نیز بهعنوان یک پایگاه روانی معنوی مطرح میشود که فقدان آن نیز موجب بروز احساس تنهایی میشود، اما در فرم نهایی این پرسشنامه، در بررسی احساس تنهایی معنوی/ مذهبی، تنها به ارتباط فرد با خدا پرداخته شـده است. وجود این عامل با توجه به جایگاهی که مذهب و اعتقـادات و رفتارهـای دینـی در فرهنـگ ایرانی دارند، امری پذیرفتنی است. در حقیقت، پرسشنامه ILQ برای نخستینبار به وجود این عامل در احساس تنهایی دانشجویان ایرانی اشاره میکند.

علاوه بر این، پژوهشها نشان میدهند که در سنین جوانی، بخصوص در میان دانشـجویان، احتمـال تجربه احساس تنهایی بسیار افزایش مییابد (دنیز((Deniz و همکاران، (۲۰۰۵، بهطوریکـه ۷۹ درصـد از جوانان بالای ۱۸ سال احساس تنهایی مـیکننـد (راکـس، .(۲۰۰۹ ورود بـه دانشـگاه، بـرای بسـیاری از جوانان، فرصتی برای کسب اسـتقلال و احسـاس فردیـت و در عـین حـال، جسـتوجـو بـرای ایجـاد

۰۷ ، سال هشتم، شماره اول، بهار ۴۹۳۱

تعاملات نزدیک با دیگران است. اما برخی دانشجویان، با ورود به دانشگاه برای نخستینبـار از خـانواده، دوستان صمیمی و حمایتهای عاطفی و اجتماعی آنهـا دور مـیشـوند، احسـاس شـک، سـردرگمی و اضطراب میکنند و درباره تواناییهای خود برای برقـرای روابـط جدیـد دوسـتانه و صـمیمانه احسـاس ضعف میکنند. در این صورت، اگر آنها نتوانند ارزیابی درستی از موقعیت جدید و روابط گذشـته خـود با خانواده، دوستان و سایرین داشته باشند، ویژگیهای خود را متفاوت از دیگران در نظر میگیرند، خـود را از آنها دور میبینند و احساس تنهایی میکنند (گرایمز((Grimes، ۲۰۰۸؛ رحیمزاده و همکاران، .(۱۳۹۰