مقاله جنبه های بیانی طبیعت در تصویرسازی کتاب های داستانی کودک در ایران

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله جنبه های بیانی طبیعت در تصویرسازی کتاب های داستانی کودک در ایران دارای ۱۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله جنبه های بیانی طبیعت در تصویرسازی کتاب های داستانی کودک در ایران  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله جنبه های بیانی طبیعت در تصویرسازی کتاب های داستانی کودک در ایران،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله جنبه های بیانی طبیعت در تصویرسازی کتاب های داستانی کودک در ایران :

مقدمه

طبیعت همیشه همراه انسان و الهام بخش او در خلق آثار هنری بوده است. انسان همواره تحت تاثیر طبیعت، احساس خود را به صورت شعر، موسیقی، نقاشی وغیره به ظهوررساندهاست. همچنینبسیاریاز شاهکارهایهنری، صحنه هایی زیبا از طبیعت هستند.

طبیعت جایگاه ویژه ای در ارتباط بین دنیای درون و دنیای بیرون دارد چنان که نقاشان شرق دور، طبیعت را به عنوان آموزشگاهی جهت تغییر و تبدیل جنبه های مادی به معنوی و عین به ذهن می دانستند و با خلق آثاری بی نظیر از مناظر طبیعی به بیانی ورای ظاهر آن دست یافته اند.

در این مقاله طبیعت، محدود شده به طبیعت گیاهی و نقش بیانی گیاهان که شاخص ترین عنصر طبیعت هستند، در فضاسازی تصویرگری کتاب های داستانی کودکان مد نظر قرار گرفته است.

منظور از بیان همان مفاهیمی است که با احساسات آدمی در ارتباط هستند. چنان که هربرت رید می گوید: »بیان امریمحسوس و مخیل است که از آن احساس ادارک می شود. در واقع صـــــــــــــورتِ بیان به احساسات نزدیکتر است.« (رید،۱۳۸۰ ،۱۸۵) یکی از عناصری که همواره مورد استفاده هنرمندان بوده تا احساسات و درونیات خود را نمایش دهند، طبیعت و منظره بوده است. طبیعت با ویژگی های ذاتی خود، القاء کننده مفاهیم حسی و خیالی متفاوت

و متضاد است. چنان که درختان با برگ های سبز زنده و درخشان و شکوفه های لطیف و خوش رنگ بهاری بیانی از نشاط، طراوت و امید را القاء کرده و در وجود انسان حسی از شعف، تازگی و زندگی ایجاد می کنند، در پاییز با شروع خزان و ریزش برگ ها، حسـی از غم و انـدوه و از دست دادن منتقل می شود و سپس در زمستان، با شاخه های لخت

و خشک، نمایی از تنهایی، سکوت و سکون، مرگ و گاه ترس و وهم را القاء می شود. سزان می گوید: »نقاشی از طبیعتنسخهبرداریاز پدیدهطبیعینیست،بلکهجامهعمل پوشاندن به احساسات است.« (اندروز، ۱۳۸۸،۲۵۱)

به کارگیری طبیعت در تصویرگری کتاب های داستانی کودکــــــــان، باتوجه به این که شخصیت های غالب داستان های کودکان به نوعی با طبیعت در ارتباط بوده

و یــــا شخصیت های اصلی داستان، از عناصر طبیعت مثل گل ها، درختان وغیره تشکیل شده اند، در فضاسازی تصویری این گونه کتاب ها، حضور طبیعت قابل توجه است.

هدف از این پژوهش توجه به جنبه های بیانی طبیعت گیاهی در تصویرگری کتاب های داستانی کودکان است که تصویرگران از آن بهره جسته اند تا با استفاده از ویژگی های آن به درک بهتر مفاهیم داستان و باورپذیری آن برای کودکان کمکنمایند.

موضوع مطرح این است که طبیعت چه جنبه های بیانی و

تصویر۱- قصه الاغه و کلاغه، آزاده افراسیابی، ۱۳۸۵

تصویر۲- راز آبگیر، بهزاد غریب پور، ۱۳۸۶

مفهومی در تصویرسازی کتاب های داستانی کودکان می تواند داشته باشد که با مراجعه به کتاب های داستانی کودک، به روش توصیفی- تحلیلی این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است.

کاربرد طبیعت در فضاسازی آثار تصویرسازی

یکی از ملزومات تصویرسازی برای موضوعات داستانی، صحنه پردازی و فضاسازی است. فضاسازی به آن منظور صورت می گیرد تا موقعیت زمانی، مکانی و همچنینحسوحالوبیانداستانبرایخوانندهملموسترشده و او را کمک کند تا با شخصیت ها و کنش های داستانی همراه شود.

تصویر۳-شکوفه ها، مریم توحدی، کتاب سال تصویرگران،۱۳۸۵

دونا نورتون در مـورد فضاسـازی می گویـد: »صحنه پـردازی در داستان، یعنی موقعـیت زمانی و مکانی داستان، خواننده را یاری می کند تا در آن چه شخصیت ها می بینند، می شنوند، می بویند و لمس می کنند، سهیم شود و همچنین کنش ها و ارزش های شخصیت ها و کشمکش ها را برای او بیش تر قابل فهم می کند. خواه رخدادها در گذشته روی داده باشند یا مربوط به زمان حال یا آینده باشند. پشتوانه کلی اثر بر پیوند تنگاتنگ میان پیرنگ، شخصیت پردازی و صحنه پردازی استوار است. در برخی داستان ها، صحنه پردازی بخش مهم داستان را تشکیل می دهد. به گونه ای که بدون دریافت درست از زمــــــــان و مکان نمی توان شخصـیت ها و پیـرنگ را شـکل داد. چه بسا صحنـه ای که در نهایـت اختصـار بازگو می شود، هدف های گوناگونی را برآورده سازد. برای نمونه ممکن است پدیدآورنده حال و هوا، نیروی متضاد، پس زمینه تاریخی یا معانی نمادین باشد.« (نورتون،۱۳۸۲ ،۱۱۲)

بیش تر داستان های مربوط به کودکان به نوعی با طبیعت در ارتباط هستند. بنابراین در فضاسازی این گونه داستان ها با توجه به درونمایه داستان، طبیعت به شکل های مختلف در ارتباط با شخصیت و یا حال و هوای داستان دیــــده می شود.

»در فضاهای مربوط به طبیعت روستایی یا طبیعت

تصویر۴- چوپان دریایی، آلن بایاش،۱۳۵۴

تصویر۵- دخترک و گل نرگس، آلن بایاش، ۱۳۷۲

آزاد، تصویرگر با رفتاری آزادتر و گسترده تر، پس زمینه کنش های تصویری قهرمانان خود را به نمایش می گذارد و با بهره جویی از نشانه های معماری یا عناصر طبیعی هم چون درخت ها، کوه ها و دشت ها، پس زمینه های مورد نظر خود را فراهم می سازد.« (اکرمی،۱۳۸۷،۶۹)
در تصویرگری کتاب های داستانی کودکان، طبیعت گیاهی از جمله درختان و گل ها ، شاخص ترین عناصری هستند که برای فضاسازی داستان کاربردهای متفاوتی دارند. در این گونه تصاویر، طبیعت علاوه بر این که نشان دهنده موقعیت مکانی و زمانی داستان است، می تواند جنبه های

فصلنامه علمی- پژوهشی

۵۷

شــماره۷۱بهــــار۰۹

جنبه هـــــای بیانی طبیعت در تصویرسازیکتاب های داستانی کودک در ایران

تصویر۶- چهل قصه، بهزاد غریب پور، ۱۳۸۵

بیانی موثری داشته و بر القای حس و حال داستان کمک نماید.

۱- طبیعت عامل نمایش موقعیت مکانی و زمانی داستان

کاربردی ترین شکل استفاده از فضاسازی، نشان دادن موقعیت مکانی و زمــــانی رخدادهای داستان است. در داستان های مربوط به کـــــودکان، طبیعت بارزترین عنصری است که در فضاسازی ها حضور دارد، چراکه اغلب قهرمانان و شخصیت های داستان کودکانه حیوانات هستند. کودکان حیوانات را دوست دارند و به داستان هایی که حیوانات در آن نقش دارند علاقه و توجه بیش تری نشان می دهند. بنابراین این گونه داستان ها در میان کتاب های مربوط به کودکان حضور پررنگ تری دارند.

حیوانات با طبیعت پیوند تنگاتنگی دارند. لانه حیوانات در کوه، دشت، مزرعه، جنگل و برخی دیگر روی درختان، گل ها و غیره قرار دارد.

بنابراین فضاسازی این داستان ها اغلب با طبیعت همراه است که با توجه به نوع داستان و شخصیت های آن متفاوت جلوه می کند.شخصـیت های کودکـانه در فـضای خانـوادگی و دوست داشتنی کلاغ ها در »قصه الاغه و کلاغه)«تصویر۱)، زندگی پر جنب و جوش کلاغ ها را روی درخت نشان داده و »راز آبگیر)«تصویر۲)، با طبیعت زنده و زیبای خود، محل زندگی شخصیت های داستان را به

تصویر۷-کوه و جویبار، گلچین بهبان

نمایش گذاشته است.

دوستی گل ها و پروانه ها حکایت دیرینه ای دارد که موضوع داستان های پرجاذبه ای برای کودکان است. در داستان »شکوفه ها)«تصویر۳)، شاهد حضور پروانه ها، قورباغه و کفش دوزک داستان را در فضایی شاد و زنده میان گل ها و گیاهان هستیم.

مکان رویداد بسیاری از داستان های کودکان، روستاها

و آبادی ها با زمین های کشاورزی، مرتع های سبز برای چرای حیوانات و قصه آشنای چوپانان است. این گونه داستان ها نیز برای کودکان کم نیستند. در تصویر۴، چوپان داستان گوسفندانش را برای چرا به دل طبیعت برده است. در این جا طبیعت علاوه بر نمایش موقعیت مکانی داستان، حسی از فضای تاریخی را نیز القاء می کند.

»کاربرد رنگ قهوه ای حسی از فضای تاریخی و قدیمی را تداعی می کند و امکان بازگشت خواننده به گذشته های دور را فراهم می سازد.« (اکرمی، ۱۳۸۴، ۹۹) نقوش تزیینی
و سنتی ملهم از طبیعت و تصویرگری فضای طبیعت به شیوه نگارگری نیز حسی از فضاهای تاریخی و قدیمی را القاء کرده و بیننده را به گذشته های تاریخی می برد.

در تصویری ازداستان »دخترکوگلنرگس)«تصویر۵)، طبیعت به شیوه نگارگری تصویر شده است. نقش های تزیینی روی دیوار و لباس دخترک و شیوه نمایش درخت ، گل ها و گیاهان حیاط خانه با الهام از نگارگری، همچنین

تصویر۷- دو لقمه چرب و نرم، شهرزاد شوشتریان کتاب سال تصویرگران،۱۳۸۴

تصویر۸- قصه الاغه و کلاغه، آزاده افراسیابی،۱۳۸۵

رنگ های حاکم بر تصویر، حسی از فضای قدیمی و سنتی را القاء می نمایند.
در جایی دیگر، تصویرگر برای نمایش فضای سنتی و تاریخی و بیان افسانه های قدیمی در داستان »چهل قصه)«تصویر۶)، از فضای طبیعت به شیوه نگارگری بهره برده است و ترکیب بندی خود را طبق نگاره ای مربوط به سده ۸ هجری قمری با عنوان »کوه و جویبار« (تصویر۷) که نمایش صرف طبیعت می باشد، انجام داده است. تپه های سبز، درختان شکوفه دار و سرو همراه با گل های کنار برکه و پرندگان با حرکت مارپیچی جویبار به همان شکل نگارگری سنتی تصویر شده است.

۲- کاربرد طبیعت در بیان شادی و نشاط

بر هیچ کس پوشیده نیست که تماشای زیبایی های طبیعت آرامش و نشاط به همراه دارد. چنان که لودویک فرنو۱ از تاثیر حیات بخش طبیعت بر روح انسانی سخن گفته است: »تماشای چشم اندازهایطبیـعتهمهزنگـارهای روح را می زداید، تسکین می بخشد، قوای پراکنده اش را

تصویر۹- یک مشت نقل رنگی، نیره تقوی

تصویر۱۰-نامههایزینب،محمدرضادادگر کتابسالتصویرگران، ۱۳۷۰

جمع می کند، آن را به تعمقی آرام می خواند و بدان نیرو، حیات و طراوات می بخشد.« (اندروز، ۱۳۸۸، ۳۲)
و کنت کلارک۲ نیز این حقیقت را بیان کرده است که: »تنها چیزی که همه انسان ها، به استثنای عشق، در آن وجه اشتراک دارند، حس لذتی است که از مشاهده یک منظره زیبا به آدمی دست می دهد.« (کلارک،۱۳۷۰،۱۲۴)

ذات طبیعت پاک و شادی آفرین است، سرشت کودکان نیز با طبیعت هماهنگ است. باتوجه به نیاز و گرایش کودکان

فصلنامه علمی- پژوهشی

۱- Ludwig Fernow

۲- Kenneth Clark
۷۷

شــماره۷۱بهــــار۰۹

جنبه هـــــای بیانی طبیعت در تصویرسازیکتاب های داستانی کودک در ایران

تصویر۱۱- یادهای کودکی، سیمین شهروان، ۱۳۷۶

تصویر۱۳- یک حرف و دو حرف، محمدرضا دادگر، ۱۳۶۵

تصویر۱۲- دختر، پرنده، چشمهایش، میترا عبداللهی،۱۳۸۳ تصویر۱۴- به دنبال فلک، مهکامه شعبانی، ۱۳۷۱

تصویر۱۵- او خواهد آمد، آناهیتا تیمــــــوریان،ماخذ: کتاب سال تصویرگران،۱۳۸۵

به فضاهای شاد و بانشاط، طبیعت بهترین فضایی است که می توان شادی و نشاط کودکان را به وسیله آن نمایش داد. طبیعت بهترین پاسخ برای نیاز کودکان به تحرک و تخلیه هیجانی است.

موثرترین عامل لذت و نشاط برای کودکان رنگ های زنده و درخشان طبیعت است. رنگ های سبز درختان و چمنزار، در آغوش خود گل های رنگارنگ قرمز، ارغوانی، زرد، صورتی، نارنجی وغیره را به بیننده عرضه می دارند. این رنگ های سرشار از طراوت و زندگی جلوه ای از نشاط، شادابی و تازگی را به نمایش می گذارند.

جمال الدین اکرمی در مورد استفاده تصویرگران کتاب کودک از این گونه رنگ ها، می گوید : » استفاده تصویرگران از رنگ های شاد و زنده، با هماهنگی دلنشین و هنرمندانه، بر شادابی و طراوت کودکانه و احساس زندگی و جنب و جوش کودک می افزاید و تصویرهای پدید آمده به زمینه ای غنی در نمایش شادی بخش و چشم نواز رنگ ها تبدیل می شود).«اکرمی،۱۳۸۴ ،۱۰۲)رنگ های شاد و زنده گل ها، درختان و گیاهان، پروانه ها وحرکت ابرها، چنان نشاطی کودکانه و سرمست از فضایی بهاری را در تصویر۷، به نمایش درآورده است که ناخودآگاه بیننده را با خود همراه کرده تا در دشت زیبا و پرگل و رنگارنگ به جست و خیز کودکانه بپردازد.

در تصویر۸ ، با این که فضای تصویر، تنوع رنگی زیادی ندارد، حرکت گل ها و رقص پروانه ها درجهت جست

تصویر۱۶- معراج، داریا پترلی، ماخذ : همان

و خیزهای الاغی که شاخه ای گل بر دهان دارد، نشاط و شادی حیوان را بیش تر نشان داده است، گویی همه با هم از شادی به پرواز درآمده اند.

تصویرگر برای جلوه بیش تر شادی و هیجان دخترکی که یک مشت نقل رنگی هدیه گرفته، از گل ها و پروانه هایی که با شادی و هیجان کودک به پرواز درآمده اند، کمک گرفته است. عناصر طبیعت به ویژه گل ها و پروانه ها از جمله موثرترین عناصری هستند که شادی کودکان به وسیله آن قابل بیان است.

۳- کاربرد طبیعت در بیان صور خیالی و فراواقعی

در برخی موضوعات، عناصر طبیعت در خدمت موضوع و روایت قرار گرفته تا با بهره گیری از جلوه های بصری طبیعت، به داستان عمق بیش تری ببخشد.

در تصویر کردن بیان خیالی و فراواقعی، مفهومی ماورایی از طبیعت مدنظر قرار گرفته و با بهره گیری از عناصر دیداری، تصویر می شوند.