مقاله بررسی تأثیر رهبری امام خمینی(ره) بر سرمایه اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی ایران و تحولات پس ازآن

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله بررسی تأثیر رهبری امام خمینی(ره) بر سرمایه اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی ایران و تحولات پس ازآن دارای ۲۲ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی تأثیر رهبری امام خمینی(ره) بر سرمایه اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی ایران و تحولات پس ازآن  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی تأثیر رهبری امام خمینی(ره) بر سرمایه اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی ایران و تحولات پس ازآن،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله بررسی تأثیر رهبری امام خمینی(ره) بر سرمایه اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی ایران و تحولات پس ازآن :

چکیده

سرمایه اجتماعی((social capital را میتوان مجموعهای از عناصر نظیر اعتمادجمعی، هنجارها و شبکهها دانست که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک جامعه شده و در قالب آن همکاری تسهیل میگردد. شناخت سرمایه اجتماعی از عوامل مهم تغییرات اجتماعی محسوب میشود و نحوه بهرهبرداری از آن میتواند رهبران جامعه را در نیل به اهداف خود یاری رساند. به حرکت درآوردن سرمایههای اجتماعی متروک، مؤلفهای مثبت در راه تجمیع نیروها و تقویت همکاریها است و در فرآیند ایجاد تغییرات سیاسی ـ اجتماعی نقش قابل توجهی دارد. این نکته در انقلابها که خود از مصادیق مهم اینگونه تغییرات هستند جایگاه برجستهای مییابد. چرا که انقلابها نیازمند مشارکت، آگاهی و اعتمادند و این همه جز به توانمندی رهبران انقلابی در شناخت سرمایه اجتماعی و استفاده بهینه از آن میسر نمیشود. در این نوشتار پس از تبیین مفهوم سرمایه اجتماعی و ابعاد آن، با نگاهی استنباطی و مبتنی بر سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(ره) به بررسی رابطه رهبری ایشان و سرمایه اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی ایران و تحولات پس از آن میپردازیم. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که تأثیر ایشان در ایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی و تحولات پس از آن چگونه بود؟

در پاسخ به این سؤال به اثبات این فرضیه خواهیم پرداخت که امام خمینی با بهرهگیری بهینه از عناصر و نهادهای مذهبی، توانست سه مؤلفه اعتماد، انسجام و مشارکت را تقویت کرده و در نتیجه موفق شد سرمایه اجتماعی جامعه ایران را به طرزی مطلوب و در راستای شکلگیری نظام جمهوری اسلامی ایران تقویت و مدیریت نماید.

واژگان کلیدی: امام خمینی، سرمایه اجتماعی، انقلاب اسلامی، مشارکت، اعتماد، انسجام، مردم

مقدمه

علل، چگونگی و پیامدهای وقوع انقلاب اسلامی ایران از ابعاد گوناگون قابل بررسـی اسـت. در ایـن بـین

تأثیر امام خمینی به عنوان رهبر این انقلاب مذهبی و مردمی غیر قابل انکار است. تأثیری که نه تنها در جریـان مبارزات انقلاب خود را نشان داد، بلکه درتداوم محتوای انقلاب و اداره نظام برآمده از آن نیـز مـؤثر بـود؛ بـه

نحوی که اکثریت قریب به اتفاق رویدادها ودگرگونیهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ایران در دوران انقلاب

کنگره ملی بررسی اندیشههای فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
۲

و پس از آن در سایه اندیشه ها و اقدامات ایشان معنا و مفهوم مییابد. به عبارت دیگر انقلاب اسلامی ایـران و

نظام جمهوری اسلامی با نام و اندیشه امام خمینی پیوندی ناگسستنی یافته است.

دلیل اصلی این همنشینی را میتوان در شیوه مدیریت امام خمینـی در اداره جامعـه انقلابـی و پسـاانقلابی

ایران دانست. در این فرآیند، نقش ایشان در تقویت »سرمایه اجتماعی« به عنوان عاملی مؤثر در حفظ روحیه و

فضای جامعه انقلابی ایران قابل توجه است. سرمایه اجتماعی در نگرشی کلی به معنای مجموعه روابط، شبکه-

ها، تعاملات، انجمنها، و مؤسساتی است که به واسطه هنجارها و ارزشهای مشترک شکل گرفته و بر محـور

اعتماد جمعی، همکاری را تسهیل مینماید. این مفهوم گرچه در دو دهـه اخیـر در موضـوعاتی نظیـر توسـعه انسانی، حقوق شهروندی، ملتسازی، دموکراسیخواهی و;. رواج و کـاربرد بـیش تـری یافتـه اسـت،امـا در

حوزه های جامعهشناسی و ادبیات مرتبط با دگرگونی سیاسی، قدمتی در حدود نیم قرن دارد که در ادامه بـه آن

اشاره خواهد شد.

این مقاله در پی پاسخ به این پرسش کلی است که تأثیر رهبری امام خمینی بر سرمایه اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی ایران و تحولات پس از آن چگونه بود؟ به این منظور پس از تبیین مؤلفههای سهگانـه سـرمایه اجتماعی و ویژگیهای آن، با تکیه بر تحلیل محتوای گفتارهای امام خمینی به واکاوی اندیشـه ایشـان در ایـن باب خواهیم پرداخت. مدار این پژوهش گرد این فرضیه اصلی میگردد که امام خمینی به عنوان رهبری که هم

دارای ویژگیهای رهبران بسیجگر و هم واجد خصـایص رهبـران سیاسـتگذار بـود، توانسـت بـا بهـرهگیـری

هوشمندانه از عناصر و دقایق مذهبی، سرمایه اجتماعی متروک جامعه ایران را به حرکت درآورد.

مفهوم سرمایه اجتماعی

مقوله سرمایه اجتماعی((Social capital را میبایست در قیاس با سایر انواع سرمایه درک نمود. سرمایه

فیزیکی با ایجاد و تغییرات در مواد، جهت شکل دادن به ابزارهایی که تولید را تسهیل میکند به وجود میآیـد

و از خصلتی ملموس و قابل مشاهده برخوردار است. سرمایه انسانی با تغییر دادن افراد برای کسب مهارتهـا

و تواناییهایشان پدید میآید و افراد را توانا میسازد تا به شیوههای جدید رفتار کنند. سـرمایه انسـانی کـمتـر ملموس بوده و در مهارتها و دانشی که فرد کسب کرده تجسم مییابد. سرمایه اجتماعی حتّی کمتر از سرمایه

انسانی قابل اندازهگیری و درک بوده و در روابط میان افراد جریان مییابد. این نوع از سرمایه زمانی به وجـود میآید که روابط میان افراد به شیوهای دگرگون شود که کنش جمعی را تسهیل کند.(کلمن، (۴۶:۱۳۷۷

اگرچه در مذهب، فرهنگ و ادبیات بسیاری از ملل از جمله ایران اسلامی ریشههای قدیمی این مفهـوم بـه

طرزی ماندگار و در قالب آموزههای اخلاقی نظیر نوعدوستی، وحدت، مشورت، کمک به نیازمندان، صله رحم و; به وفور دیده می شوداما سرمایه اجتماعی به شکل امروزین آن و با صبغه ای جامعهشناسـانه نخسـتین بـار

توسط »جین یاکوب« و در کتاب »مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی« در سال ۱۹۶۱ به کار گرفتـه شـد.

در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ توسط »جیمز کلمن« و »روبرت پاتنام« مورد استفاده قـرار گرفتـه و در نهایـت از دهـه

۱۹۹۰ با واگذاری نقش دولت به سازمانهای محلی و تغییرات گستردهای که در سطح نظام بینالملل۱ به وجود

آمد مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفت.(شیروانی، (۱۰:۱۳۸۵ »رابرت پاتنام«۲ میتواند مدعی سهم زیادی از عمومی کردن این اصطلاح شود. او به طور خلاصه سـرمایه
اجتماعی را اینگونه تعریف میکند: »ویژگیهایی از سازمان اجتماعی چون اعتماد، هنجارهـا و شـبکه هـا کـه

می تواند کارآیی جامعه را از طریق تسهیل کنشهای تعاونی بهبود دهند.)«فیلـد، .(۱۲:۱۳۸۶ بـه تعبیـر»پاتنـام« ،

همکاری و تعاون داوطلبانه در جاییکه انباشت اساسی از سرمایه اجتماعی در قالب قواعد مبادله و شبکه هـای

تعهد مدنی وجود داشته باشد به آسانی صورت می گیرد. در واقع تعریف او به پیوندها میان اعضای یک شـبکه به عنوان منبع باارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضا میشود.

»فرانسیس فوکویاما« سرمایه اجتماعی را مجموعه معینی از هنجارها یا ارزش های غیررسمی مـیدانـد کـه

اعضای گروهی که همکاری و تعادل میانشان مجاز است در آن سهیم هستند. (فوکویاما، (۱۱:۱۳۷۹

این نوع از سرمایه حاصل تعاملات و هنجارهای گروهی و اجتماعی نظیر اعتماد متقابل، تعامـل اجتمـاعی متقابل، گروههای اجتماعی، احساس هویت جمعی و گروهی، احساس وجود تصویری مشترک از آینده و کـار گروهی در یک نظام اجتماعی است. ایده محوری آن را میتوان در واژه »روابط« خلاصه کرد که بـا عضـویت در شبکهها و مجموعه ارزشهای مشترک عملیاتی میشوند.(فیلد، (۱۰:۱۳۸۶

معمولاً کارآیی سرمایه اجتماعی در جوامعی که مرحله گذار از سنت به مدرنیته را طـی مـیکننـد و یـا در

وضعیتی غیر عادی به سر میبرنـد(انقـلاب، جنـگ، بلایـای طبیعـی و;) خـود را نشـان مـیدهـد. چـرا کـه سیاستگذاران و تصمیمسازان با تکیه بر این قوه نامرئی جامعه است که میتوانند اقدامات تأسیسی، احیاکننده و اصلاحگرایانه خود را عملیاتی سازند.

با مطالعه آثار تولید شده در این موضوع به چارچوبی خواهیم رسید که محور اصلی این مقاله قـرار مـی-

گیرد. سرمایه اجتماعی از سه مؤلفه »اعتماد اجتماعی۳«، »انسجام اجتماعی۴« و »مشارکت اجتماعی۵« تشکیل

شده است که با هم رابطهای متقابل دارند.

»شبکه اعتماد۶«بستری برای عملیاتی شدن مقوله اعتماد اجتماعی محسوب میشود. شـبکه اعتمـاد عبـارت است از گروهی که بر اساس اعتماد متقابل به یکدیگر از اطلاعات، هنجارها و ارزش های یکسانی در مبادلات بین خود استفاده میکنند. از این رو اعتماد بین اعضا نقش زیـادی در تسـهیل فرآینـدها و کـاهش هزینـههـای مربوط به اینگونه تبادلات دارد. شبکه اعتماد می تواند بین افراد یک گروه و یا بـین گـروههـا و سـازمان هـای

مختلف به وجود آید.

-۱ از جمله این تحولات می توان به فروپاشی شوروی و ناکامی ایدئولوژی های دولت گرا، گسترش رسانه های جمعی بـهویـژه اینترنـت و افـزایش

روابط غیردولتی افراد در قالب نهادهای علمی، فرهنگی وا قتصادی و در مجموع فرآیند »جهانی شدن« اشاره نمود.

۲- Robert Putnam 3- Social Trust 4 Social Cohesion 5- Partiwpation Social 6- Trust Network of

کنگره ملی بررسی اندیشههای فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
۴

شبکه های اجتماعی امکان انتقال و انتشار اعتماد را فراهم می کنند. من به »شما« اعتماد دارم چرا که من بـه

»او« نیز اعتماد دارم و او مرا مطمئن ساخته که به شما اعتماد دارد. ;.»اعتماد مسئلهای است که در فرایند انتقال از روابط شخصی و غیررسمی بین افراد به اشکال نهادی و عمومی شده در فضایی که به وسیله قرارداد، قـانون

و مبادله متقابل انباشته شده محصور گردیده است.)«ازکیا و غفاری، .(۲۸۳:۱۳۸۳ در هر جامعهای که افرادش به

اشکال مختلف عضوی از گروه یا انجمن یا صنفی هستند، درصد اعتماد و مسئولیتشـان نسـبت بـه گـروه و

حتی بیرون گروه بسیار بیشتر می شود. کنتـرل اجتمـاعیِ آسـان تـر، حمایـت خـانوادگی و خویشـی، برقـراری

شبکه های فراخانوادگی (مثل صندوق های قرض الحسنه) و ایجاد فرهنگ مدنی قوی ، از فوایـد و نتـایج مثبـت سرمایه اجتماعی در جامعه است. اعتماد اجتماعی در میان تودههای مـردم و نخبگـان فکـری جامعـه، پیشـبرد

برنامههای توسعهگرایانه را تسهیل میکند و در بلندمدت به رفاه اقتصادی و امنیت فکری میانجامد.

;.»اعتماد اجتماعی، هنجارهای معامله متقابل، شبکه های مشارکت مدنی و همکاری موفقیـت آمیـز متقـابلاً

یکدیگر را تقویت می کنند. وجود نهادهای همکاریجویانه کارآمد مستلزم مهارت هـا و اعتمـاد بـین اشـخاص می باشد؛اما آن مهارتها و این اعتماد نیز به نوبه خـود بـه وسـیله همکـاری سـازمانیافتـه تلقـین و تقویـت می شوند. هنجارها و شبکه های مشارکت مدنی به رفاه اقتصادی کمک می نمایند و به نوبه خود به وسـیله ایـن رفاه تقویت می شوند.)«پاتنام، .(۳۰۹:۱۳۷۹ اعتماد اجتماعی سنگ بنای رابطه سالم در جامعـه اسـت و افـزایش

اعتماد متقابل می تواند به نحو قابل توجهی کارآیی یک نظام را بالا ببرد و اگر از حد فردی به سـطح اجتمـاعی

انتقال یابد، به عنوان یک سرمایه باارزش تلقی میشود.

»انسجام اجتماعی« بر توافق جمعی میان اعضای یک جامعه دلالت داشته و ناظر بر میزان و الگـوی رابطـه متقابل بین کنشگران، گروهها و خردهفرهنگهـای تمـایز یافتـه اسـت(ازکیـا و غفـاری، .(۲۸۶:۱۳۸۳ انسـجام اجتماعی در یک حوزه تعاملی معین شکل و معنا پیدا می کند. »امیل دورکیم« احساسی را که در میدان تعـاملی

افراد به وجود می آید »عاطفه جمعی«۱ می نامد. از نظر دورکیم عاطفه جمعی عمیق اکثراً طی مناسک جمعی بـه

وجود می آید و بدین نحو موجبات افزایش و تحکیم انسجام اجتماعی را فراهم می کنـد. (همـان، صـص-۲۸۷ (۲۸۶