مقاله جایگاه فرهنگ و تحول فرهنگی از دیدگاه امام خمینی(ره)

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله جایگاه فرهنگ و تحول فرهنگی از دیدگاه امام خمینی(ره) دارای ۲۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله جایگاه فرهنگ و تحول فرهنگی از دیدگاه امام خمینی(ره)  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله جایگاه فرهنگ و تحول فرهنگی از دیدگاه امام خمینی(ره)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله جایگاه فرهنگ و تحول فرهنگی از دیدگاه امام خمینی(ره) :

چکیده

فرهنگ یکی از واژههای پرکاربرد است که در شاخههای مختلف علوم انسانی بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. از آنجا که فرهنگ به عنوان روح جامعه تلقی میشود، لذا سیاستمداران و رهبران و صاحبنظرانی که با حکومت و مردم در ارتباط هستند و برای پیشبرد اهداف نظام به برنامهریزی طرحهای مختلف اقدام مینمایند، میبایست به آن توجه ویژه داشته باشند.
از جمله اشخاصی که مقوله فرهنگ در اندیشه و تفکرشان از جایگاه خاصی برخورداراست، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی(ره) میباشند. ایشان به لزوم تغییر و تحول در فرهنگ استعماری و وابسته رژیم پهلوی تأکید بسیار داشتند. لذا نویسنده مقاله بر آن است تا با مراجعه به متن بیانات امام خمینی(ره) در سالهای قبل و بعد از انقلاب که در صحیفه امام گردآوری شده است و با روش تحلیل محتوا، به بررسی جایگاه فرهنگ از دیدگاه امام خمینی(ره) به عنوان رهبر و معمار انقلاب اسلامی ایران بپردازد.

در این مقاله ضمن بیان نظرات و سخنان امام خمینی در خصوص فرهنگ، در پی پاسخ به این سؤال ها خواهیم بود: فرهنگ از دیدگاه امام خمینی دارای چه جایگاهی میباشد؟ و ایشان اساساً جهت ایجاد تحول فرهنگی در جامعه چه راهکارهایی ارائه دادهاند؟ و برای پاسخ به این سؤالات به بیان تعریف فرهنگ و انواع آن از نگاه امام خمینی(ره)، اهمیت ایجاد تحول در فرهنگ، مسئولین متصدی ایجاد تحول در فرهنگ خواهیم پرداخت.

واژههای کلیدی: فرهنگ، اسلام، امام خمینی(ره)، تحول فرهنگی، استقلال فکری.

مقدمه

فرهنگ از جمله مفاهیمی است که در معانی متعدد و مختلفی به کار گرفته میشود و حوزه گستردهای را

در برمیگیرد؛ به طوری که از آن به عنوان روح جامعه یاد میکنند. گستردگی و معانی مختلف فرهنگ موجب

شده است که تاکنون نظریه جامع و مانعی در خصوص فرهنگ ارائه نشود. اما این خصلت باعث نشده است

به فرهنگ نپردازیم و بسیاری از اندیشمندان و متفکران و طراحان و برنامهریزان در حوزههای مختلف که با انسان و جامعه سرو کار دارند، نمیتوانند بدون توجه به این مقوله موفقیت کامل را به دست آورند.

از جمله اندیشمندانی که فرهنگ در تفکر ایشان حائز اهمیت ویژه است، بنیانگذار و معمار جمهوری

اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره) میباشند. ایشان در مهندسی جامعه پس از پیروزی انقلاب اسلامی نقش

محوری برای فرهنگ قائلاند. اما باید اذعان داشت که محوری بودن توجه ایشان به فرهنگ به معنای هدف

قرار دادن آن بدون در نظر گرفتن جهت برای آن نیست. جهتی که ایشان برای فرهنگ در نظر میگیرند همان

اسلام است؛ چرا که در زمان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در ایران فرهنگ وجود داشت و اینطور نبوده است که رژیم پهلوی به فرهنگ توجه نداشته باشد؛ اما نگاه امام خمینی به جایگاه فرهنگ با نگاه پیشینیان

تفاوت بسیار زیادی دارد. چنین است که میتوان اذعان داشت: هویت تاریخی و فرهنگی جامعه ایرانی مبتنی

بر پذیرش نقش دین در عرصه حیات فردی و اجتماعی است (دادفر، (۱۳۷ :۱۳۸۱، و انقلاب اسلامی کاملاً متأثر از رهیافت فرهنگی اسلام میباشد؛ آنجا که اسلام خود را دین انسانساز معرفی مینماید. بر همین اساس، امام (قدس سرّه) »تربیت انسان صالح« را در رأس برنامههای انقلابی خویش قرار داده است (افتخاری،

(۱۵۷ :۱۳۷۷ و به صراحت اظهار میدارد:

لآنقدر که انسان غیرتربیت شده مضر است به جوامع، هیچ شیطانی و هیچ حیوانی و هیچ موجودی آن

قدر مضر نیست و آنقدر که انسان تربیت شده مفید است برای جوامع، هیچ ملائکهای و هیچ موجودی آنقدر

مفید نیست. اساس عالم بر تربیت انسان استل (صحیفه امام، ج ۱۴، ص .(۱۵۳

در این مقاله برآنیم به چند سؤال پاسخ گوییم : اهمیت توجه به فرهنگ از دیدگاه امام خمینی برای چیست؟ ویژگیهای فرهنگ مطلوب از دیدگاه ایشان چه میباشد؟ فرهنگ از دیدگاه امام خمینی دارای چه

جایگاهی میباشد؟ و ایشان اساساً جهت ایجاد تحول فرهنگی در جامعه چه راهکارهایی ارائه دادهاند؟

عناصر و مؤلّفههای بسیاری زیرمجموعه فرهنگ قلمداد میشوند؛ اما پرداختن به تمام آن مؤلّفهها مورد نظر

نویسنده نمیباشد. لذا به روش تحلیل محتوا به بررسی تمامی جملاتی که در صحیفه حضرت امام، ایشان لفظ

فرهنگ را به طور مشخص به کار بردهاند میپردازیم و درصدد پاسخ به سؤالات مطرح شده خواهیم بود. لازم

به ذکر است از آنجا که آوردن تمام جملات در این مقاله امکانپذیر نیست، به دستهبندی بیانات امام

خمینی(ره) میپردازیم و از میان جملاتی که مضمون مشابه دارند به یکی از آنان بسنده مینماییم. برای

جلوگیری از تفسیر به رأی سعی بر آن است که از جملات امام خمینی(ره) عیناً استفاده شود و مدعای مطلب از سخنان ایشان استنباط گردد.

کنگره ملی بررسی اندیشههای فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
۳

قبل از ورود به بحث بهتر است یک جمعبندی و تعریف از فرهنگ از دیدگاه اندیشمندان دیگر ارائه دهیم.

این مسئله کمک میکند تا جایگاه فرهنگ از دیدگاه امام خمینی را عمیقتر مورد توجه قرار دهیم.

تعریف فرهنگ از دیدگاه اندیشمندان

اولین کاربردهای فرهنگ در زبان انگلیسی مربوط به لپرورشل حیوانات و به عمل آوردن محصولات

زراعی بود و از قرن ۱۶ تا ۱۹ به شکل گستردهای برای تبیین تکامل ذهنی افراد بشر و رفتار شخصی از راه آموزش به کار گرفته شد (اسمیت، :۱۳۸۳ ص.(۱۴ کمکم این واژه جای خود را در علوم انسانی باز کرد و به

مرور زمان تعاریف متعدد گرفت. تاکنون بیش از دویستوهفتاد تعریف از فرهنگ ارائه شده است.

در زبان فارسی، فرهنگ که ریشه پهلوی دارد و معرّب آن را فرهنج گفتهاند، به معنای علم، دانش، ادب،

معرفت، تعلیم و تربیت و آثار علمی و ادبی قوم یا ملّت و نیز به معنای کتابی که شامل لغتهای یک زبان و

شرح آنها باشد، آورده شده است. معنای اصلی به زبان پهلوی همان تعلیم و تربیت است (یوسفی نژاد،

۱۱۵ :۱۳۸۲ به نقل از عزتی).

کلاید کلوکونی در پژوهشی مجموعه تعاریف فرهنگ را در دوازده طبقه دستهبندی نموده است: فرهنگ

به مثابه »کل روش زندگی«، »میراث اجتماعی«، »روش تفکر، احساس و اعتقاد مردم«، »ذهنیت رفتار«،

»چگونگی رفتار«، »مخزن آموختهها«، »معیار تکرار امور«، »رفتار اکتسابی«، »مکانیسم قواعد هنجاری رفتار«، »تکنیک تطبیق با محیط«، »رسوب تاریخ« و »ماتریس رفتار.« تحلیل طبقهبندی فوق نشان میدهد که هر کدام از صاحبنظران با توجه به قلمرو، دامنه و میزان حضور فرهنگ در عرصههای اجتماعی، مادی و معنوی انسانی تعریف و برداشت خود را از فرهنگ ارائه دادهاند (ابوالقاسمی، .(۱۳۲ :۱۳۸۲

تعریفی که بیشترین اقبال از طرف نظریهپردازان یافته است به شرح زیر میباشد:

ا.ل.کروبوسی: »فرهنگ شامل الگوهایی است آشکار و ناآشکار از رفتار و برای رفتار که به واسطه نمادها

حاصل میشود و انتقال مییابد؛ نمادهایی که دستاوردهای متمایز گروههای انسانی و از جمله تجسمهای آنها را در کار ساختها تشکیل می دهند. هسته اصلی فرهنگ شامل عقاید سنتی و به خصوص ارزشهای وابسته به آنهاست.
نظامهای فرهنگی را میتوان از سویی فرآوردههای عمل و از سوی دیگر مشروطکننده عمل بعدی تلقی کرد«

(گولد، :۱۳۷۶ ص.(۶۳۰

برخی فرهنگ را دارای دو رکن اصلی میدانند: رکن مادی و رکن غیرمادی (آراستهخو، :۱۳۸۱ ص(۷۲۴ و

برخی علاوه بر این دو رکن، بخشی از فرهنگ را انسانی قلمداد کردهاند (مالینوفسکی، :۱۳۸۳ ص.(۴۷

بعضی دیدگاهها نیز چهار جزء اصلی برای فرهنگ قائل شدهاند: باورها، ارزشها، هنجارها و فناوریها

(باقری: .(۶ :۱۳۸۳

عزتی در مقاله خویش مینویسد: امام خمینی(ره) اگرچه تعریف مشخصی از فرهنگ ارائه ندادهاند، لیکن

به زوایایی پرداختهاند که با جمعبندی آنها میتوان فرهنگ را از دیدگاه ایشان تشریح نمود:

»فرهنگ عبارت است از دانش، ادب، تعلیم و تربیت، اعتقادات، اخلاق و عمل، گرایشهای فکری، باورها، ارزشها، برداشتها، هنر اجتماع و قواعد آنها در جامعه« (عزتی، .(۱۴ :۱۳۷۶

کنگره ملی بررسی اندیشههای فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
۴

امام خمینی در گفتار و نوشتار خویش بیش از ۱۲۰۰ بار لفظ فرهنگ و مشتقات آن را به کار بردهاند که

میزان اهمیت فرهنگ از میان سخنان ایشان را نشان میدهد. در این بخش به اهمیت و جایگاه فرهنگ از دیدگاه امام خمینی(ره) میپردازیم.

اهمیت و جایگاه فرهنگ در بیانات امام خمینی(ره)

حضرت امام(ره) اهمیت ویژهای برای مقوله فرهنگ قائل بودند و اگر میخواستیم به اهمیت فرهنگ با مؤلّفههای آن بپردازیم متوجه می شدیم که بخش اعظم بیانات ایشان را در برمیگرفت و در اینجا فقط به

جملاتی که لفظ فرهنگ توسط ایشان به کار گرفته شده است میپردازیم.

»در هر صورت، آن چیزى که ملتها را میسازد فرهنگ صحیح است« (صحیفه امام، ج.(۱۵۳ :۱۷

»فرهنگ مبدأ همه خوشبختیها و بدبختیهاى ملت است« (همان، ج(۳۰۶ :۳

»بی شک بالاترین و والاترین عنصرى که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد فرهنگ آن

جامعه است. اساساً فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می دهد و با انحراف فرهنگ، هر چند جامعه دربعدهاى اقتصادى، سیاسی، صنعتی و نظامی قدرتمند و قوى باشد ولی

پوچ و پوک و میان تهی است« (همان، ج۱۵، ص.(۲۴۳

»یک ملتی احتیاج به فرهنگ دارد، ملت با فرهنگش زندگانی سیاسی میتواند بکند« (همان، ج.(۱۳۴ :۴ »فرهنگ اساس ملت است، اساس ملیت یک ملت است، اساس استقلال یک ملت است« (همان، ج(۵۷ :۷

و (پیمان، .(۲۱ :۱۳۷۷

»باید فرهنگ را یکجورى درست بکنید، فرهنگی را یکجورى بار بیاورید، که براى ملت شما مفید باشد؛ و این نمیشود جز که ایمان باشد. اگر یک نفر، دو نفر، در یک جامعه پیدا شد که ایمان هم نداشت لکن

کارش خوب بود، میزان یکی ـ دو تا نیست؛ میزان جامعه است« (صحیفه امام، ج.(۴۷۴ :۷

»درباره فرهنگ هر چه گفته شود کم است. و میدانید و میدانیم اگر انحرافی در فرهنگ یک رژیم پیدا شود و همه ارگانها و مقامات آن رژیم به صراط مستقیم انسانی و الهی پایبند باشند، و به استقلال و آزادى ملت از قیود شیطانی عقیده داشته باشند و آن را تعقیب کنند، و ملت نیز به تبعیت از اسلام و خواستههاى ارزنده آن پایبند باشد، دیرى نخواهد گذشت که انحراف فرهنگی بر همه غلبه کند، و همه را خواهی نخواهی به انحراف کشاند، و نسل آتیه را آن چنان کند که انحراف به صورت زیبا و مستقیم را راه نجات بداند، و

اسلام انحرافی را به جاى اسلام حقیقی« (همان، ج۱۷، ص: .(۳۲۳