شیوع آلودگی به شپش سر و بررسی عواملی همه گیری شناختی آن

    
فهرست مطالب

خلاصه    1
دلایل انتخاب موضوع    3
بیان مسئله    4
بازنگری منابع      7
هدف کلی تحقیق    9
اهداف اختصاصی      9
جامعه مورد بررسی، تعداد و روش نمونه گیری    13
خصوصیات شپش کش های مصرفی      14
یافته ها      15
مقایسه اثر شپش کشهای اکتوپار و پرمترین    30
بحث و نتیجه گیری    33
پیشنهادات و توصیه ها    39
مراجع و منابع    40

خلاصه

بررسی میزان شیوع الودگی به شپش سر و عوامل همه گیری شناختی آن در دانش آموزان دختر و پسر مدارس ابتدایی شهرستان ورامین و مقایسه اثر درمانی شپش کشهای اکتوپارومترین سال ۸۵-۱۳۸۴.
شپش سر حشره برون انگل خونخوار، دائمی و اختصاصی انسان است و آلودگی به‌آن یکی از مشکلات بهد اشتی جوامع شهری و روستایی در کشورهای مختلف به شمار می آید.
کودکان دبستانی آسیب پذیرترین گروه سنی هستند که از شدت آلودگی به شپش سر برخوردارند و تماس سر با سر شایع ترین و اصلی ترین راه انتقال است.
در بررسی حاضر از ۳۲۵۷ دانش آموز مناطق شهری و روستایی شهرستان ورامین تعداد۱۷۹۴دختر(۵۵%) و ۱۴۶۲ پسر(۴۵%) مدارس ابتدایی (۱۲-۶ ساله) از نظر آلودگی به شپش سر مورد آزمایش قرار گرفتند. از دانش آموزان مورد بررسی ۱۶۷ نفر (۲/۵%) دچار آلودگی به شپش سر بودند. شیوع آلودگی در دختران (۴/۹۶%) و در پسران دانش آموز (۶/۳%) بود. در گروه سنی ۹-۶ سال‌الودگی ۷/۴۳% و در گروه سنی ۱۲-۹ سال به ۳/۵۶% رسیده است. آلودگی در ۲۸۵۰ نفر دانش آموز ایرانی (۵/۸۷%) و در ۴۰۵ دانش آموز افغانی (۴۴/۱۲%) بررسی شد. شیوع‌الودگی به شپش سر در نزد دانش آموزان ابتدایی در مناطق شهری ۸/۴ درصد و در روستاها ۶ درصد بود. میزان آلودگی به شپش سر در دختران دانش آموز با افزایش طول موی سر آنان رشد چشمگیری دارد.
همه دانش آموزان پسر آلوده دارای موی سر کوتاه بودند. در مناطق شهری و روستایی شهرستان ورامین در ارتباط با وضعیت اقتصادی(شغل ) پدران دانش آموزان آلوده، با استفاده از آزمون کای دو از نظر آماری اختلاف معنی داری مشاهده نشد.
از ۱۶۷ نفر دانش آموزان تحت بررسی، ۱۳۴ نفر (۲/۸۰%) آلودگی صرف به رشک و ۳۳ نفر (۸/۱۹%) آلودگی توأماً به رشک و شپش زنده داشتند.
در زمینه ارزیابی تاثیر شپش کشهای مختلف روی شپش سر دانش آموزان دختر و پسر آلوده، تحقیق نشان داد که شامپو پرمترین(۸۴%)و بیشتر از شامپو اکتوپار روی شپش سر تاثیر کشنده دارد.(۰۰۰۱/۰).

دلائل انتخاب موضوع

شپش سر بیشتر نزد کودکان ۶ تا ۱۱ ساله دیده می شود و ممکن است از فردی به فرد دیگر انتقال یافته و ضمن تاثیر منفی بر بهداشت عمومی منطقه باعث روان پریشی نیز گردد.
با مطرح شدن‌آلودگی به شپش سر در سالهای اخیر که به عنوان یک معضل بهداشتی در سطح برخی از مدارس دخترانه و پسرانه شهرستان ورامین از سوی مسئولین بهداشت به عنوان اولویت های بهداشتی عنوان گردید:
ضرورت ایجاد می کند تا جهت بررسی صحت و سقم موضوع این تحقیق اجرا شود و بر اساس جمع آوری اطلاعات میزان شیوع آلودگی بر اساس متغیرهای گوناگون به دست‌آید.
در حین بررسی آموزشهای لازم جهت درمان و پیشگیری به مربیان و اولیاء دانش آموزان نیز داده شود.

بیان مسئله

آلودگی به شپش سر، توسط حشره ای به نام شپش سر  ایجاد می شود. این حشره که بدون بال و خونخوار و از انگلهای خارجی و اجباری انسان می باشد، زندگی آزاد ندارد و دارای رابطه اختصاصی با انسان است، با آنکه شپش بدن ناقل تیفوس، تب خندق و تب راجعه می باشد، ولی شپش سر بیماری خاصی را به انسان انتقال نمی دهد. شپش سر بالغ ۳ تا ۴ میلی متر طول دارد و به رنگ خاکستری و یا سفید دیده می شود. در انتهای هر پا یک ناخن درشت وجود دارد که برای چسبیدن به موها سازگاری پیدا کرده است. هر دو جنس نر و ماده تمام شپش ها هر سه تا شش ساعت از انسان خونخواری می کند. طول عمر ماده حدود یکماه است و در این مدت روزانه ۷ تا ۱۰ عدد تخم می گذارد. آلودگی به شپش سر دارای گستردگی جهانی است و هیچ محدودیت خاصی در ارتباط با سن، جنس، نژاد و وضعیت اقتصادی میزبان وجود ندارد(گرچه در سیاهان امریکا کمتر دیده می شود) (۱و۲). بیشترین موارد بروز آلودگی در بچه های مدرسه ای اتفاق می افتد و بیشترین ناحیه‌آلودگی در نواحی پشت گوش و پشت گیجگاهی می باشد. به طور میانگین هر میزبان حامل کمتر از ۲۰ بالغ شپش بالغ است و کمتر از ۵ درصد افراد آلوده بیش از ۱۰۰ شپش بالغ روی سر دارند. شپش سر می تواند سه روز دور از میزبان انسان زنده بماند در حالی که رشک ها بیش از ده روز زنده باقی می مانند(۳).
شپش سر به سادگی به طور مستقیم در جامعه انتشار می یابد(۴) و راه اصلی انتقال آلودگی تماس مستقیم با انسان آلوده می باشد. ولی از طریق البسه‌آلوده هم انتقال صورت می گیرد(۳) شپش سر می تواند به وسیله شانه کنده شده و به سر دیگری انتقال پیدا کند .
 اگر به طور اتفاقی روی لباس یا پوست شخصی بیفتد می تواند به طرف سر حرکت کند (۵) . آلودگی به شپش سر یکی از مشکلات عمده بهداشتی جوامع شهری و روستایی در کشورهای مختلف به شمار می آید  شپش سر تقریباً در تمام دنیا به وفور دیده می شود. نقش شپش را امروزه در مناطق معتدله و سرد از نقطه نظر اذیت و آزار انسان ها قابل مقایسه با مشکلات ناشی از تهاجم پشه در مناطق گرمسیر شناخته اند.
اگر چه انواع شپش انسان در هر سه منطقه جغرافیایی گرمسیر، سردسیر و معتدله دیده می شود. ولی تصور می شود شپش در جوامع فقیر و متراکم شایع تر است. ولی در مواقع همه گیری همه طبقات اجتماعی، اقتصادی جامعه را فرا می گیرد. شیوع و آلودگی در جامعه متاثر از کم توجهی و یا بی توجهی افراد به رعایت نکات بهداشتی که خود معلول پایین بودن سطح فرهنگی  بهداشتی، اقتصادی جامعه است، می باشد با این توضیح که‌آلودگی به شپش سر فقط مختص کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه (لیبی ۶/۸۷%) (۶) عربستان سعودی(۶/۹%) (۲) عمان(۱۱%) (۸) مالی(۷/۴%)(۷) بلکه کشورهای پیشرفته نیز شیوع رو به فزونی آن را گزاش می کنند(فرانسه ۷/۱۵%) (۹) امریکا ۶ تا ۱۲ میلیون نفر در سال (۱۰) وهمچنین بی توجهی نسبت به مصرف شپش کشها  جهت درمان، شپش زدایی اعضاء خانواده که به عنوان کانون اصلی آلودگی به شمار می آید.
بلند بودن موی سر، تراکم جمعیت، بروز سوانح طبیعی و غیر طبیعی(مانند زلزله و جنگ) ، عدم شناخت کافی از وضعیت زندگی و شکل شناسی مراحل مختلف تکامل این حشره و تخم آن(رشک)، جدی نگرفتن مسئله مبارزه علیه شپش، دست کم گرفتن اهمیت آلودگی انسان به شپش سر به لحاظ عدم انتقال بیماری توسط این بندپا با این تذکر که در هر حال اظهار نظر قطعی پیرامون این مسئله توجه بیش از پیش میکروبیولوژیست ها و حشره شناس ها را به این حشره کوچک طلب می کند. (۹و۱۱و۱۲) و بر اساس بررسی های انجام شده در سال ۱۳۷۲ در شهریار (۱۳) در سال ۷۷-۱۳۷۶ در شهرستان اراک(۱۴) که میزان‌آلودگی دانش آموزان دختر و پسر مدارس ابتدایی را به ترتیب (۲۴% و ۸%) و (۸۸/۱۴% و ۲۶/۳%) گزارش کرده اند، ادامه بررسیهای اپیدمیولوژیک در این زمینه در سایر نقاط کشور نیز ضروری به نظر می رسد. لذا در این تحقیق مراجعه به مدارس دخترانه و پسرانه انتخاب شده در مناطق شهری و روستایی شهرستان ورامین شیوع آلودگی به شپش سر را در دختران و پسران تعیین می نمائیم. نتایج تحقیق حاضر میتواند ضمن احراز سهمی در تامین اطلاعات مستند بر اساس تحقیقات دانشگاهی جهت تدوین برنامه های خدماتی بهداشتی دولت، در تامین سلامت کودکان دانش آموز موثر باشد…

مراجع و منابع

۱-Lowernce A. Schachner,M.D. Tetment Resistant head
Lice:Altemative Therepeutic Approches.pediatriDermatology
vol. 14.no.5.409;1997
۲-Nelly Rubriz,MD, Associate Professor, Department of
Dermatology, American University of Beirut Medical
Center,Lebanon. eMedicine Journal, January 18 2002 ,
volume3, Number 1.
۳-Gragia G. Barkhart. Msph;MD.Graig N. Burkart and
Kristina.M.Barkhart Taleda, ohio an assassment of Tropical
and oral perscription and over -the- counter treatements for
head lice J . Am Acad Dermatol 38: 979-820;1998 .
۴-Change, R.N; Scoti .F.e; Under WoodJ.E; Zorarella, K.J.:Are
View of the epidemiology, pablic health importance,
Treatement and control of head lice. Con .J. public .
Health.82(3): 196-200,1997.
۵-Joanna Ibarra Head lice in School Children , Archdis child
۷۸:۲۸۸-۲۹۷. ۱۹۹۸.
۶-Bharija.S.C.; Kanwar,A.J. ; Singh.G.: Belhay,M.s. :
pdiculosis capitis in Benghazi, Libya .A. School Sarvey
” Int. Dermatol. 27(3):165-166;1988.
۷-W.A.Shakkoury and E.Abu-Wandy. Prevalence of skin
disorders among male schoolchildren in Amman. Jordan.
Volume 5,Issue5,1999,page 955-959.V
۸-Combescot ,C. : Current epidemiology of pediculosis capitis.
Ball. Acad. Natl. Med , 174(2): 236-237; 1989
۹-Williams LK, Reacher A, Mac Kenzie WR, Hightower AW,
Blake PA. Lice ,nits, and school policy . Pediatric
۲۰۰۱;۱۰۷:۱۰۱۱-۱۰۱۵
۱۰-Change RN, Scott FE, Undewood,et al-Areview of the
epidemiology,Public Health importance.
۱۱-Aydemir, E.H. Unal,G.; Kutlar.M.;Onsun, Pediculosis
capitis in Istanbul. Int. J.Dermatol. 32(1): 30-32;1993.
۱۲-Clore, E.r; Displling the common myths. About Pediculosis ,
J.Pediotr. Health . care 3(1):28-33:1989.

۱۳-بشیری بد، ح: شیوع آلودگی به شپش سر دانش آموزان مدارس ابتدایی- شهرستان شهریار و نحوه اثر درمانی شپش کشها. طرح تحقیقاتی(۱۳۷۲).
۱۴-فیروزه خزاعی: بررسی میزان آلودگی به شپش سر در دانش آ«وزان مدارس ابتدایی شهرستان اراک و ارزشیابی مقایسه ای شپش کشهای گاما بنزن و کپکس. پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته حشره شناسی و مبارزه با ناقلین(۱۳۷۷-۱۳۷۶).
۱۵-زینی ف: قجری، ع: بررسی اپیدمیولوژیک و قارچ شناسی کچلی در مدارس و مهدهای کودک بندرچاه بهار، خلاصه مقالات اولین کنگره سراسری بیماریهای انگلی در ایران، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، ۱۱۱، آذرماه ۱۳۶۹.
۱۶-Wegner-Z. and et al: Occurrence of Pediculosis capitis inappopulation of childem. From Gdansk, Sopot, Gdynia and the vicinites . Appi. paeasitology; 1994.
۱۷- Embonay ; E .; Pediculosis capitis amongprimary school children in urban raral ofKwara of community healthand Nursing vol. 8920.Pp:85-97;1988.
۱۸- Bahamdan k, Mahfouz AA, Tallab T. Badawi la, al – Ameri OM.Skin diseases among adolescent boys in Abha, Saud Arabia. Department of Internal Medicine, KingSoudUniversity, Abha, Saudi Arabia.
۱۹- Fan. P.C; et al present status of head lous (pediculus capitis) infestation among school children Yunlin country Taiwani,Kaoh Siung Hsueh Kohsueh Tsachih, vol.7(4).Pp.l51-9;1990.
۲۰-Comite des maladies infectieuses et d immunisation, SocieteCanadienne de pediatrie (SCP). Approuve par Ie conseild administration de la SCP en 1996. Paediatrics andchildHealth 1996;1(3):244-8.