بررسی وضعیت حقوقی و قوانین مربوط به غائب مفقود الاثر

مقدمه
الحمد الله الکافی حسب الخلایق وحده و الحمد الله علی نعمه و استزید من کرمه و اشهد ان لا اله الا هو الموصوف بقدمه و اشهد ان محمداً عبده و رسوله الطاوی السموات بقدمه.
بسم ا.. الرحمن الرحیم – نام خداوندی است که تا او نخواهد صبا پرده گل نشکفاند و باد گیسوی شمشاد نجنباند ،‌بی‌حکم او زمرد غنچه پیچانده نشود ، بی‌صنع او لاله پر ژاله نگردد ، هر دیده‌ای که نه در جمال آن نام نگردید ، دوخته باد ، هرقدمی که نه در راه موافقت حق پوید به تیغ قطعیت پی کرده باد ، شکر و سپاس بی‌قیاس معبودی را جنت قدرته که آفریننده مخلوقات عالمست و روزی دهنده نبات و آدم ، کریمی که خوان نعمتش بر مطیع و بر عامی و ادانی و اقامی کشیده و گسترده ، رحیمی که از دیوان رحمتش در گوش جان هرگنهکار چند بار این ندا می‌رسد که : هل من تایب – هل من مسائل – هل من مستغفر .
بخشاینده‌ای که تار عنکبوت را سرّ عصمت دوستان کرد ،‌جباری که نیش پشه ضعیف را تیغ قهر دشمنان گردانید و در فطرت کائنات بر  وزیر و طهیر و دبیر صاحب تدبیر محتاج نگشت. و آدمی را به فضیلت نطق و مزیت عقل از دیگر خلقان ممتاز گردانید ، نه از معصیت عصیان حمدیت او را نقصان که ان ا… قوی عزیز و نه از طاعت مطیعان احدیت او را سودی که ان ا… لغنی عن العالمین .

فهرست مطالب

مقدمه     1

تقسیم مطالب     6
باب نخست – کلیات
تقسیم موضوع     8
فصل یکم – تعاریف     10
۱)    علل غیبت و حکم غایب     10
۲)    امور مالی غایب     15
۳)    غایب و بقای زوجیت    17
۴)    غیبت و حکم دادگاه     18
۵)    تعریف غایب مفقود الاثر
 و تفکیک آن از مفاهیم مشابه (‌غایب مجهول المکان ومفقود)     18
۶)    عناصر تحقق مفهوم حقوقی غیبت     21
فصل دوم – مصوبات مصرحه در مورد غایب مفقود الاثر    22
گفتار یکم – قانون مدنی و امور حسبی    22
گفتار دوم – قوانین متفرقه     25
باب دوم – وضع حقوق مالی غایب
تقسیم موضوع     28
فصل یکم – وضع حقوقی غایب قبل از نصب امین     31
گفتار یکم – وضع حقوقی غایب قبل از مداخله دادستان و نصب امین     31
بندیکم – اداره فضولی اموال غایب     31
بنددوم – اداره اموال غایب به وسیله نماینده قراردادی     32
الف – دخالت وکیل     32
ب- اقدام وصی     34
بند سوم – اداره اموال غایب به وسیله نماینده قانونی     35
گفتار دوم – وضع حقوقی غائب پس از اطلاع مقام قضایی تا نصب امین     36
۱-    حدود مسئولیت و صلاحیت محلی دادستان     36
۲-    مسئول جبران خسارت وارده به اموال غایب     39
۳-    وضع ایرانیان غایبی که در خارج اموالی دارند     39
فصل دوم – مرحله تعیین امین     41
تقسیم فصل     41
گفتار یکم – هدف ،شرایط کلی و مفهوم امانت     44
۱-    هدف از نصب امین     44
۲-    موارد تعیین امین     44
۳-    معنای امانت     47
۴-    شرط ضمان     51
گفتار دوم – تقاضای تعیین امین و مرجع صالح     53
۱-    متقاضی تعیین امین     53
۲-    طریق درخواست تعیین امین     54
۳-    وظایف دادگاه و نحوه انتخاب امین     57
۴-    نصب امین درخارج از ا یران     64
۵-    ضم امین و موارد آن     65
۶-    تعیین امین موقت     67
۷-    تعیین ناظر     67
۸-    تعدد امنا و نظار     68
۹-    قبول امین یا ناظر و دستور دادگاه     70
گفتار سوم – شرایط امین ، اولویت‌ها     70
الف – شرایط امین     70
ب- اولویت‌های نصب امین     73
گفتار چهارم – اختیارات ، وظایف و مسئولیتهای امین     74
۱-    شروع وظایف و حدود اختیارات امین غائب     74
۲-    تنظیم صورت جامع از کلیه اموال قبل از مداخله    75
۳-    نگهداری و اداره اموال     77
۴-    فروش اموال ضایع شدنی     78
۵-    فروش اموال منقوله غیر لازم     81
۶-    منع فروش و رهن اموال غیر منقول     84
۷-    ترتیب پرداخت دیون و نفقه زوجه و اقارب     86
۸-    نمایندگی امین از طرف غایب در دعاوی     89
۹-    تقسیم سهم الارث غائب     90
۱۰-    دخالت در مهر و موم‌ ترکه مورث غائب و رفع آن     93
۱۱-    درخواست تحریر ترکه مورث غایب     94
۱۲-    پرداخت هزینه‌ها     95
۱۳-    صلح دعاوی     97
۱۴-    تحویل دادن اموال پس از زوال سمت     97
گفتار پنجم – حقوق و مسئولیت‌های امین     98
بند یکم – حقوق امین     98
الف – حق الزحمه امین و مرجع صالح در تعیین حق الزحمه     98
بند دوم – مسئولیت‌های امین     99
الف- مسئولیت مدنی     99
ب- مسئولیت کیفری     101
گفتار ششم – عزل امین     102
۱-    موارد عزل امین     103
۲-    نحوه رسیدگی و مرجع صلاحیتدار در عزل امین     104
۳-    پایان دوره امانت و نظارت     105
فصل سوم – تصرف موقت ورثه در اموال غایب     106
تقسیم فصل     106
گفتار یکم – ارکان ماهوی حق ورثه نسبت به اموال غایب     107
۱-    مفهوم ورثه     107
۲-    مفهوم تصرف موقت     109
گفتار دوم – شرایط تصرف موقت ورثه در اموال غایب     110
۱-    موارد اجرای این مرحله     110
۲-    شرایط درخواست تصرف موقت اموال غایب از دادگاه     113
۳-    دادگاه صالح در درخواست تصرف موقت اموال     113
۴-    نحوه رسیدگی به درخواست تصرف موقت اموال     115
۵-    اختیارات و وظایف ورثه     118
باب سوم – حکم موقت فرضی غایب و دادن اموال به تصرف قطعی ورثه
تقسیم موضوع     121
فصل یکم – اقسام موت و مبنای حکم موقت فرضی غایب     122
گفتار یکم – اقسام موت و حقیقت ماهوی آن     122
۱-    اقسام موت     122
۲-    موت حقیقی     122
۳-    موت حکمی     123
۴-    موت فرضی     125
گفتار دوم – تردید در مرگ انسان و حکم آن     127
بند یکم – قاعده فقهی     127
بند دوم – حقوق موضوعه     128
الف – قانون مدنی     128
ب- امارات قانونی     129
ج – بررسی امارات قانونی و قضایی     130
فصل دوم – صدور حکم و آثار آن     131
تقسیم فصل     131
گفتار یکم – مقدمات و شرایط صدور حکم موت فرضی     133
۱-    متقاضیان حکم     133
۲-    دادگاه صالح برای صدور حکم موت فرضی     133
۳-    شرایط شکلی درخواست     134
گفتار دوم – نحوه رسیدگی دادگاه     135
۱-    تکالیف دادگاه پیش از صدور حکم     135
۲-    حکم دادگاه و مندرجات آن     138
۳-    ابلاغ حکم و تجدید نظر در آن     139
گفتار سوم – سوابق فقهی     140
۱-    لمعه – شهید اول     140
۲-    قواعد – علامه حلی     141
۳-    مختصر المنافع – محقق حلی     141
گفتار چهارم – آثار حکم موت فرضی     142
۱-    آثار حکم در امور مالی و غیر مالی     142
فصل سوم – الغای حکم موت فرضی و بازگشت غایب     144
گفتار یکم – آثار کشف زنده بودن غایب     144
– ابطال حکم موت فرضی     144
بند اول – تاثیر بازگشت غایب در اموال     144
الف – وضع منافع و نمائات     144
ب- وضع اموال مصرفی و تلف شده     145
بند دوم – تاثیر بازگشت غائب در عقد نکاح     146
الف – بازگشت زوج غایب     146
ب- بازگشت زوجه غایب     146
باب چهارم – وضعیت خانواده‌ غایب
تقسیم موضوع     148
فصل یکم – تکلیف زوجه غایب     149
گفتار یکم – ترک زندگی خانوادگی توسط زوج و مقایسه آن با مفهوم غیبت     149
گفتار دوم – درخواست زوجه مبنی بر صدور حکم موت فرضی برای انحلال نکاح     151
۱-    متقاضی صدور حکم     151
۲-    عده زوجه غایب     153
۳-    بازگشت غایب پس از صدور حکم موت فرضی     153
گفتار سوم – درخواست طلاق از ناحیه زوجه و آثار آن     154
۱-    شرایط درخواست طلاق     154
۲-    عده زوجه غایب     155
۳-    نفقه زوجه در ایام عده    156
۴-    وضعیت توارث    
گفتار چهارم – مطالعه تطبیقی در مورد غایب مفقود الاثر شدن زوج و وضعیت زوجه در بین اقلیت‌های مذهبی و مقایسه آن با حقوق ایران     158
۱-    آیین یهود     158
۲-    ارتدوکس     159
۳-    دین زرتشت     161
۴-    ارامنه گریگوریان     163
نتیجه     165
کلید واژه     170
پیوست‌ها     171
پیوست یکم – نمونه‌هایی از رویه عملی محاکم     172
پیوست دوم – اهم مسائل پیرامون غایب مفقود الاثر     179
فهرست منابع و مآخذ    183

فهرست منابع و مآخذ: 
الف- کتب حقوقی 
۱- اباذری فومشی،منصور؛نحوه رسیدگی به درخواست تعیین قیم وامین- درخواست انحصار وراثت- تحریر- مهر و موم و….؛ نشر خط سوم، چ ۱، ۱۳۸۱. 
۲- امامی، دکتر سید حسن؛ حقوق مدنی؛ ج ۳، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، چ ۳، ۱۳۶۴. 
۳- امینیان مدرس، دکتر محمد؛ مفقودان و ایثارگران از دیدگاه حقوقی و قوانین حمایتی؛ انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، چ ۱، زمستان ۱۳۸۰. 
۴- بازگیر، یدالله؛ منتخب آراء حقوقی محاکم در دهه ۵۰ و ۶۰ و ۷۰؛ انتشارات بازگیر، چ ۱، زمستان ۱۳۸۲. 
۵- جعفری لنگرودی، دکتر محمد جعفر؛ دوره متوسط حقوق مدنی، حقوق خانواده؛ چایخانه حیدری، ۱۳۵۸. 
۶- دانای علمی، منیژه؛ موجبات طلاق در حقوق ایران و اقلیت های غیر مسلمان؛ نشر نو ظهور، چ ۱، ۱۳۷۴. 
۷- صفایی، دکتر سید حسین و دکتر اسدالله امامی؛ مختصر حقوق خانواده؛ نشر میزان، چ ۸، بهار ۱۳۸۴. 
۸- صفایی، دکتر سید حسین و دکتر سید مرتضی قاسم زاده؛ حقوق مدنی اشخاص و محجورین؛ انتشارات سمت، چ ۸، بهار ۱۳۸۲. 
۹- قاسم زاده، دکتر سید مرتضی؛ امور حسبی- غایب مفقودالاثر؛ انتشارات ققنوس، چ ۱، ۱۳۸۰. 
۱۰- کاتوزیان، دکتر ناصر؛ دوره مقدماتی حقوق مدنی اموال و مالکیت؛ نشر میزان، چ ۲۰، زمستان ۱۳۸۶. 
۱۱- کاتوزیان؛ دکتر ناصر؛ دوره مقدماتی حقوق مدنی (حقوق خانواده)؛ نشر دادگستر، چ ۱، پاییز ۱۳۷۹. 
۱۲- کاتوزیان، دکتر ناصر؛ دوره مقدماتی درس هایی از شفعه، وصیت، ارث؛ نشر میزان، چ ۵، بهار ۱۳۸۴. 
۱۳- مدنی، دکتر سید جلال الدین؛ ادله اثبات دعوی؛ انتشارات پایدار، چ ۸، بهار ۱۳۸۴. 
۱۴- موحد، دکتر محمد علی؛مختصر حقوق مدنی؛ انتشارات مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی، چ ۲، اسفند ۱۳۸۱. 
ب- کتب فقهی 
۱- الخمینی، روح الله الموسوی؛ تحریر الوسیله؛ ج ۲، انتشارات موسسه مطبوعات دارالعم، چ ۳. 
۲- شهید اول؛ لمعه دمشقیه؛ انتشارات دارالفکر، چ ۱۸، پاییز ۱۳۸۱. 

منابع قانونی 
۱- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. 
۲- قانون امور حسبی. 
۳- قانون مدنی.