بررسی اثربخشی آموزش مدیریت خشم بر کاهش خشونت در روابط زوجین

چکیده:

هدف اصلی این پژوهش بررسی اثر بخشی آموزش مدیریت خشم بر کاهش الگو های خشونت در روابط زوجین بود. آزمودنی ها تعداد ۲۰ زوج (۴۰ نفر زن و شو هر) بودند که در سال ۱۳۸۴ از بین مراجعان به شورای حل اختلاف شهر قزوین انتخاب شده بودند. این تعداد به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابتدا آزمودنی ها پرسشنامه مقیاس تاکتیک های تعارضی تجدید نظر شده (CTS-2) و پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک را پاسخ دادند. سپس در معرض جلسات آموزشی مدیریت خشم قرار گرفتند. داده های پژوهش به کمک روش های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تجزیه و تحلیل واریانس یکطرفه نشان داد که از لحاظ جنسیت، میزان تحصیلات ، مدت ازدواج، تعداد فرزندان، سابقه اعتیاد، سابقه بیماری روانی، سابقه محکومیت قضایی، میزان درآمد خانواده، شغل و وضعیت سکونت همسران در دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معنی دار آماری وجود نداشت. سپس برای تعیین اثرمندی آموزش مدیریت خشم آزمون t مستقل انجام شد. محاسبات نشان داد که بین نمرات CTS-2 در پیش آزمون، پس آزمون در دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معنی دار در سطح  p وجود دارد یعنی زوجینی که در جلسات آموزشی شرکت کرده بودند، در پس آزمون خشونت کمتری را گزارش کردند.
با توجه به یافته های پژوهش می توان چنین نتیجه گرفت که به وسیله آموزش کنترل خشم می شود خشونت را در روابط زوجین کاهش داده و از ابتلاء آنان به پیامد ها و عوارض جسمی و روانی خشونت پیشگیری بعمل آورد. بعلاوه کنترل موثر خشم می تواند در کاهش هزینه های بهداشتی و درمانی موثر واقع شود.
کلید واژه‌ها:
خشونت، آموزش مدیریت خشم، الگوهای خشونت، زوجین. CTS-2
 
مقدمه:
خشونت خانوادگی  یکی از مسائل مهمی است که از دیدگاه های مختلفی چون دیدگاه اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، جمعیت شناسی و بهداشتی مورد توجه قرار گرفته است (سولر و همکاران ، ۲۰۰۱، نقل از همتی، ۱۳۸۳).
خشونت خانگی یک مشکل شایع است که در بین تمام سنین، جنسیت ها، قومیت ها، کشورها، زمینه های آموزشی و گروههای اقتصادی، اجتماعی رخ می دهد. قربانیان از هر سنی، قومیتی و جنسیتی وجود دارند. هر ساله بین ۲ تا ۴ میلیون نفر از زنان کتک می خورند و ۲۰۰۰ نفر از زنان کتک خورده بر اثر آسیب ها می میرند (پزشکان کشیک دانشگاه آمریکا، ۲۰۰۳).
آمارهای جهانی نشان می دهد که کتک زدن همسر در ۸۴%  در جوامع کوچک (لوینسون ، ۱۹۸۹) و ۱۰۰% در جوامع توسعه یافته رخ می دهد.
خشونت در روابط صمیمی یک الگوی رفتاری است که در اشکال فیزیکی، عاطفی، روانی، جنسی و اقتصادی رخ می دهد و ترس، تهدید، قدرت و کنترل را تداوم می بخشد. تحقیقات درباره خشونت خانوادگی نشان می دهد (استراس وگلز ،۱۹۸۶ ، والکر ، ۱۹۹۱) که شمار زیادی از زنان احتمالاً قربانیان خشونت مردان هستند که طیفی از خشونت ساده تا قتل را دربر می گیرد.
با توجه به اینکه درباره علل و شیوع خشونت خانوادگی تحقیقات زیادی در کشورهای غربی، از چند دهه اخیر و در ایران از چند سال قبل صورت گ رفته است اما در زمینه روشهای درمانی و پیشگیری از این معضل بزرگ که خانواده، فرزندان، همسران و جامعه را با مشکل گوناگونی مواجه می کند، تحقیقات اندکی صورت گرفته است.

 
بررسی  اخیر درباره خشم در روان درمانی نشان می دهد که خشم از جمله احساسات طبیعی است. اینکه احساس خشم خود را باید بر حق دانست اما در کنار آن باید راهی درست برای تخلیه خشم پیدا کرد تا هم به فرد خشمگین و هم به همسرش َآسیب نرساند. مشکل زمانی بروز می کند که خشم را سرکوب کنیم و یا آن را به طرزی خشونت آمیز ابراز نماییم. به اعتقاد بسیاری از روانشناسان، خشم در صورتی سالم است که به درستی تخلیه شود. اما همین خشم اگر به درستی ابراز و تخلیه نشود می تواند ناسالم و حتی کشنده باشد (قرچه داغی، ۱۳۸۳).
خشم از هیجانهای جهان شمول است که با پیامدهای مخربی همراه می‌باشد و از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و متخصصان بوده است. همه ما به نحوی خشم را تجربه کرده ایم و می‌دانیم که نمی‌توان از افراد و چیزهایی که ما را خشمگین می‌کنند اجتناب نمود و یا آنها را تغییر داد. با این وجود می‌توان چگونگی کنترل واکنشهای خودمان را بیاموزیم. هدف کنترل خشم کاهش احساسات پرخاشگرانه و برانگیختگی فیزیکی است که خشم آن را بوجود می‌آورد (رافضی، ۱۳۸۳).
در برآوردهای ملی نتیجه گیری شده است که ۱۳۰۹۰۶۱ زن و ۸۳۴۷۳۲ مرد، قربانی خشونت شده اند (بارنت ، ۲۰۰۴). این آمارها و آمارهای مشابه نشان دهنده این واقعیت است که همسران نمی توانند با روشهای مطلوب با مشکل خشونت برخورد کنند و اکثر برخوردها هم طبق تحقیقات منفی است (افخم ابراهیمی، ۱۳۸۲).
نوواکو  (1975) درمان مدیریت خشم را برای تغییر دادن شناخت های افزایش دهنده خشم مراجعان طراحی کرد و آن را بکار برد. نتایج تحقیق نوواکو نشان داد که مراجعان بهبودی را در روابط بین فردی نشان دادند. آن گانلی آموزش ابراز وجود را به عنوان بخشی از الگوی درمانی‌اش قرارداده که نتیجه آن در کاهش خشم مراجعان موثر شناخته شد (آن گانلی، ۱۹۸۱).
بنابراین مساله اساسی در این پژوهش، بررسی اثربخشی آموزش مدیریت خشم بر کاهش الگوهای خشونت (چسمی، روانشناختی، جنسی، صدمه و آسیب و جسمی و افزایش روش مذاکره) در روابط زوجین است و اینکه آیا این آموزش می‌تواند خشونت زوجین را کاهش دهد یاموجب افزایش استفاده از روش غیرخشن شود.

منابع:
۱.    بریان لوک، سی وارد. (۱۳۸۱). مدیریت استرس (چاپ اول). ترجمه قرچه داغی، مهدی. تهران: نشر دهقان.
۲.    رافضی، زهره. (۱۳۸۳) «نقش آموزش کنترل خشم به نوجوانان دختر ۱۵-۱۸ ساله در کاهش پرخاشگری» پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
۳.    کلانیک، کریس ال. (۱۳۸۲). مقابله با مشکلات زندگی (چاپ اول). ترجمه افخم ابراهیمی، عزیزه. تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران.
۴.    محمدخانی، پروانه و دیگران. خشونت خانوادگی، مردان و زنان مرتکب خشونت می‌شوند یا قربانی آن هستند (زیر چاپ).
۵.    محمدخانی، پروانه (۱۳۸۴). خشونت خانوادگی با تاکید عمده بر همسرآزاری. شناسایی جنبه‌های روانشناختی و آسیب شناسی روانی آن. گزارش طرح پژوهشی مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
۶.    نیروشک، دلبر (۱۳۸۳). تعیین اثر بخشی آموزشی مهارتهای مقابله‌ای (شناختی رفتاری) در افزایش عملکرد خانواده و کاهش فشارهای همسر جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه در بیمارستان روانپزشکی صدر. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم تحقیقات.

۷.    Anderson, E.M. (2000) views of Females participating in strength Based couples Therapy For Domesstic violence. NewYork: Guliford.
۸.    American college of Emergency physicians. (2003) Domestic violence
(pp.1-3)
۹.    Barnett, O.W, miller- perrin, c.l, perrin, R.D (1997). Family violence across the lifespan :An introduction. Thousand oaks, CA: sage publications.
۱۰.    Berg, Alferedo. (2004). Screeing for Family and Intimate partner violence: Recommendation Statement. u.s. preventive services Task Force.
۱۱.    Burnett, L.B.(2004). EMedicine- Domestic violence. Edd. MS. LtB (c).
۱۲.    Campbell, j.c. (Ed).(1995) Assessing Dangerousness: violence by sexual offenders. Batterers and child abusers. Thous and oaks, CA: Sage publication.
۱۳.    Dutton, D.G.(1995) The domestic assault of women. Vancouver , Canada: uB cpress.
۱۴.    Staus, M.A, Douglas, E.M: (october 2004). Ashort formot of the Revised conflict tactics scales, and Typologies for severity and Mutuality. Family Research laboratory, university of New Hampshire. Journal of violence and victims, volume 19, Number 5, october 2004, pp.127-141.
۱۵.    Straus, M.A(1979). Measuring intra family conflict and violence: The conflict tactics scales (CTS). Journal of Marriage and the family, 419 (pp.75-88).