مقاله بررسی دیدگاه‌های دین‌شناختی پائولو کوئلیو

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله بررسی دیدگاه‌های دین‌شناختی پائولو کوئلیو دارای ۴۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی دیدگاه‌های دین‌شناختی پائولو کوئلیو  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله بررسی دیدگاه‌های دین‌شناختی پائولو کوئلیو

چکیده  
مقدمه  
۱ دین در نگاه پائولو کوئلیو  
۱-۱ خاستگاه دین  
نقد و بررسی  
۲-۱ کارکرد دین  
نقد و بررسی  
۳-۱ ستیز با کلیسا  
نقد و بررسی  
۲ نیاز به شریعت  
نقد و بررسی  
۳ راهنماشناسی  
۱-۳ بی‌نیازی از نبوت  
نقد و بررسی  
۲-۳ نقش استاد  
نقد و بررسی  
۳-۳ نقش فرشته  
نقد و بررسی  
۴-۳ نقش شیطان  
نقد و بررسی  
۴ زندگی پس از مرگ  
نقد و بررسی  
نتیجه‌گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله بررسی دیدگاه‌های دین‌شناختی پائولو کوئلیو

ابن‌سینا، الاشارات و التنبیهات، شرح نصیر الدین طوسی، چ دوم، بیروت، نعمان، ۱۴۱۳ ق

آملی، سیدحیدر، جامع الاسرار و منبع الانوار، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۸

توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، چ هفتم، تهران / قم، سمت، طه، ۱۳۸۴

حسینیان، حامد، مسیحیت آیین بی‌شریعت، تهران، علیون، ۱۳۹۰

خمینی، روح الله، تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، قم، پاسدار اسلام، ۱۳۶۴

ساجدی، ابوالفضل، دین و دنیای مدرن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۸۷

شهرزاد، شهاب، زندگی و آثار پائولو کوئلیو، تهران، ندای دانش، ۱۳۷۹

طالبی دارابی، باقر، مکاتب جایگزین(تأملی در باب منشأ احتمالی عرفان‌های کاذب در ایران)، چ دوم، قم، مرکز نشر دارالمعارف، ۱۳۸۸

طباطبائى، سیدمحمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ پنجم، قم، جامعه مدرسین،۱۴۱۷ق

فیاض لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر مراد، تصحیح زین العابدین قربانی لاهیجی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۲

قشیری، عبدالکریم بن هوازن، رساله قشیریه، ترجمه ابوعلی حسن‌بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزان‌فر، چ سوم، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷

کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵

کوئلیو، پائولو، اعترافات یک سالک (خوان آریاس در گفتگو با پائولو کوئلیو)، ترجمه دل‌آرا قهرمان، تهران، بهجت، ۱۳۷۹

ـــــ ، بریدا، ترجمه آرش حجازی و بهرام جعفری، چ یازدهم، تهران، کاروان، ۱۳۸۳

ـــــ ، چون رود جاری باش، ترجمه آرش حجازی، چ چهارم، تهران، کاروان، ۱۳۸۶

ـــــ ، دومین مکتوب، ترجمه آرش حجازی و بهرام جعفری، چ چهارم، تهران، کاروان، ۱۳۸۱

ـــــ ، راه‌نمایی رزم‌آور نور، ترجمه آرش حجازی، چ پنجم، تهران، کاروان، ۱۳۸۸

ـــــ ، زائر کوم پوستل، ترجمه حسین نعیمی، چ پنجم، تهران، ثالث، ۱۳۸۹

ـــــ ، زهیر، ترجمه آرش حجازی، چ سوم، تهران، کاروان، ۱۳۸۴

ـــــ ، ساحره پورتوبلو، ترجمه آرش حجازی، چ سوم، تهران، کاروان، ۱۳۸۶‌

ـــــ ، شیطان و دوشیزه پریم، ترجمه آرش حجازی، چ چهاردهم، تهران، کاروان، ۱۳۸۸

ـــــ ، عطیه‌ برتر، ترجمه آرش حجازی، چ دوازدهم، تهران، کاروان، ۱۳۸۵

ـــــ ، قصه‌هایی برای پدران، فرزندان، نوه‌ها، مترجمه آرش حجازی، چ نهم، تهران، کاروان، ۱۳۸۷

ـــــ ، کنار رود پیدرا نشستم و گریستم، ترجمه آرش حجازی، چ هشتم، تهران، کاروان، ۱۳۸۴

ـــــ ، کوه پنجم، ترجمه آرش حجازی، چ سوم، تهران، کاروان، ۱۳۸۳

ـــــ ، کیمیاگر، ترجمه آرش حجازی، چ شانزدهم، تهران، کاروان، ۱۳۸۸

ـــــ ، مکتوب، ترجمه آرش حجازی، چ هشتم، تهران، کاروان، ۱۳۸۵

ـــــ ، والکیری‌ها، ترجمه آرش حجازی و حسین شهرابی، چ پنجم، تهران، کاروان، ۱۳۸۸

ـــــ ، ورونیکا تصمیم می‌گیرد بمیرد، ترجمه آرش حجازی، چ دهم، تهران، کاروان، ۱۳۸۷

ـــــ ، یازده دقیقه، ترجمه کیومرث پارسایی، تهران، نی، ۱۳۸۵

گروه مؤلفان، دائره المعارف کتاب مقدس، ترجمه بهرام محمدیان و دیگران، تهران، سرخدار، ۱۳۸۱

مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بیروت، الوفاء، ۱۴۰۴

مصباح، محمد تقی، در جستجوی عرفان اسلامی، تدوین محمد مهدی نادری قمی، چ سوم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۸۸

مطهری مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا، ۱۳۶۷

ملاصدرا (صدرالدین محمدبن ابراهیم شیرازی)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، چ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۸۱

میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمه‌ حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۷۷

ویکفیلد، گورون اس.، «معنویت و عبادت»، ترجمه محمدحسن مظفر، هفت آسمان، ش۱۶، زمستان ۱۳۸۱، ص ۷۷-۸۱

چکیده

امروزه آثار پائولو کوئلیو در رده عرفان‌های نوظهور جای گرفته است. آثار پائولو بیشتر در قالب رمان است و یافتن مبانیِ اندیشه‌ای او، چندان ساده نیست؛ حال آنکه برای خوانندگان پرشمار آثار او، درک اصول اندیشه‌هایش بسیار مهم است. در این مقاله دیدگاه‌های دین‌شناختی پائولو بررسی خواهد شد. برای این کار همه کتاب‌های پائولو را به دقت مطالعه و فیش‌برداری، و سپس با دقتی بیشتر اطلاعات را جمع‌آوری و طبقه‌بندی کردیم. در مرحله آخر آموزه‌های او را که اینک انسجام یافته بودند و در کنار هم مرادشان آشکار شده بود کانون نقد و تأمّل قرار دادیم

خلاصه‌ای از نظرات دین‌شناسه پائولو را چنین می‌توان گزارش داد: پائولو تمایل دارد دین را نوعی قرارداد اجتماعی بداند که تنها کارکرد آن فراهم کردن نیایش جمعی است. او هر انسان را متفاوت با دیگران، و وظیفه هر کس را پی‌گرفتن رؤیاهای خود می‌داند. از این‌رو اعلام می‌کند که نیازی به نبوت و شریعت نیست و هر کس می‌تواند راه را خود بپیماید. در فرجام‌شناسی نیز پائولو معتقد به تناسخ است و کوشیده است آن را موجه بنمایاند

کلیدواژه‌ها: پائولو کوئلیو، دین، خاستگاه دین، شریعت، راهنماشناسی، شیطان، تناسخ.

 

مقدمه

پائولو کوئلیو، نویسنده معاصر برزیلی است که آثار او در رده پر‌فروش‌ترین کتاب‌های دنیا قرار گرفته است. او پس از عمری سرگردانی در بحران‌های روحی و روانی، سرانجام با تأثیرپذیری از عرفان‌ سرخ‌پوستی و فرقه رام، زندگی جدیدی را تجربه کرده است. وی در نوشته‌های خود که اغلب به شکل رمان منتشر شده‌اند، کوشیده است این نوع تجربه جدید از زندگی را به خوانندگان خود القا کند

بازخوانی رمان‌های او و بررسی مبانی نظری شیوه زندگی مقبول از نظر او، شاید دشوار باشد؛ اما کاری بایسته است که تاکنون انجام نشده و بیش از این تأخیر را نشاید. محمدتقی فعالی در کتاب آفتاب و سایه‌ها مکتب پائولو را معرفی کرده‌اند. این معرفی بسیار مختصر و مجمل است. نیز کتاب نگرشی بر آراء و اندیشه‌های پائولو از مجموعه هشت‌گانه جنبش‌های نوظهور معنوی، هرچند تک‌نگاری است، باز هم در اجمال است و اندیشه‌های او را به گونه نظام‌مند بیان نکرده است. در این کتاب نویسنده به ترتیبِ کتاب‌های پائولو، به برخی از عناصر هر کتاب پرداخته است. این کتاب بیشتر جنبه توصیفی دارد و از این‌رو سازمان ملی جوانان به صورت محدود آن را برای خواص منتشر کرده است

رویکرد مظاهری سیف در نوشته‌هایشان در نقد پائولو، انتقادی است. جامع‌ترین نوشته ایشان، «سحر و جادو در آثار پائولو کوئلیو» است که در شماره ۴۵ کتاب نقد چاپ شده است. این اثر به رغم عنوان خاصش، بررسی عامی دارد؛ اما این اثر نیز در تبیین جامع اندیشه‌های کوئلیو بسنده نیست. مجموعه‌ای از مقالات ایشان نیز در کتاب جریان‌شناسی انتقادی عرفان‌های نوظهور گرد آمده است. این کتاب نیز بیشتر به نقد کلی عرفان‌های کاذب پرداخته است. اثر ارجمند احمدحسین شریفی نیز با عنوان درآمدی بر عرفان حقیقی و عرفان‌های کاذب، نگاهی کلی به همه عرفان‌های نوظهور است

به نظر می‌رسد ظرافت پائولو در رمان‌نویسی و پرشماری آثارش، این مجال را نداده است که کسی به دقت آنها را بررسی کند. برای نمونه نظام مبانی معرفت‌شناختی و یا انسان شناختی، دین‌شناختی و ارزش‌شناختی پائولو را هنوز کسی بررسی نکرده است. در کتاب‌های مزبور نیز در همان موضوعات مورد توجه، ارجاعات درخوری به نوشته‌های او داده نشده است. باید اعتراف کرد که این تکه‌گویی‌ها از مبانی او، راه را برای فهم مبانی او میسر نمی‌کنند. بی‌شک اگر منظومه‌ای نظام‌مند و جامع از اندیشه‌های او با ارجاع‌دهی شایسته به نوشته‌هایش ارائه شود، راه فهم و نقد این اندیشه وارداتی برای نسل جوان، ساده‌تر خواهد شد. در همین راستا همه کتاب‌هایی را که از پائولو منتشر شده بود، به دقت خواندیم و با فیش‌برداری دقیق، مجموعه آموزه‌های دین‌شناسی او را طبقه‌بندی کردیم. در این مجال تنها به این پرسش پاسخ داده‌ایم که دین در نگاه پائولو، چگونه است؟ طبیعی است در پاسخ به این پرسش، به مقوله‌هایی می‌پردازیم که پائولو کوئلیو درباره آنها اظهارنظر کرده است؛ نه همه اصول دین‌شناسی. در بخش اول مقاله، خاستگاه دین و کارکرد آن را از نگاه پائولو بررسی و نقد می‌کنیم. در بخش دوم به این پرسش می‌پردازیم که آیا به نظر پائولو، انسان نیاز به شریعت دارد؟ بخش سوم دربردارنده نظرات او درباره راهنماشناسی و نقد آن است. زندگی پس از مرگ نیز موضوع کلام در بخش چهارم است

۱. دین در نگاه پائولو کوئلیو

۱-۱ خاستگاه دین

یکی از مباحث مهم در دین‌شناسی برون‌دینی، بررسی منشأ ادیان است. برخی مانند مارکس آن را زاییده شرایط اقتصادی و نظام طبقاتی فرض کرده‌اند و برخی چون راسل آن را نتیجه ترس بشر از ناشناخته‌ها، دانسته‌اند. در این میان پیروان ادیان الهی معتقدند که دین، نیاز بشر بوده است؛ خداوند از نیاز بشر به نقشه راه آگاهی داشته و برای تأمین آن، راه را به انبیای الهی وحی کرده است

پائولو کوئلیو هرچند یک کاتولیک است، در برخی رمان‌هایش چونان بی‌دینان به داوری نشسته و برای برخی احکام مسلم دینی، منشئی غیرالهی بیان کرده است. یکی از احکامی که همه شریعت‌های الهی به آن هشدار داده‌اند، رعایت حریم امور جنسی است. در همه ادیان الهی، روابط جنسی خارج از قلمرو مجاز خود در کانون خانواده، حرام اعلام شده است. پائولو منشأ این باور را نه حکم الهی بلکه، قراردادی برای مقابله با مسئله کمبود تغذیه اعلام کرده است

پائولو در بیان دیگری از قول مورخ انستیتوی کاتولیک در ترویج پرستش چهره مادینه خداوند می‌گوید

در آیین مادر اعظم آن چیزی که گناه می‌خوانیم و معمولاً به معنای تخطی از احکام اخلاقی قراردادی است، دیگر وجود ندارد. روابط جنسی و عادات انسانی آزادانه‌تر شده است؛ چراکه بخشی از طبیعت است و نمی‌توان آن را ثمره شر دانست

در این بیان، پائولو احکام دینی را احکام اخلاقی قراردادی خوانده است و آن را ریشه‌دار در قراردادهای اجتماعی می‌داند

کلمات پائولو در رمان زهیر، نگاه او را درباره خاستگاه ادیان روشن‌تر کرده است. او در این کتاب ادیانی چون بودیسم، هندویسم، کاتولیک و اسلام را در کنار هم، در ردیف خرافات نام می‌برد.۳ پائولو در اشاره‌ای دیگر به خاستگاه دین، آن را نوعی نظم بخشیدن به رؤیاهای دین‌داران می‌داند.۴ طبیعی است اگر شکل‌گیری ادیان، نوعی تمرکز برای نظم بخشیدن به رؤیاها دانسته شود، منشئی الهی برای دین در نظر گرفته نشده و دین تنها برآیند خواسته‌های یک مجتمع خواهد بود

نقد و بررسی

برای توجیه هر مسئله‌ای ممکن است فرضیه‌های گوناگونی داده شود. این فرضیه‌ها پیش از اثبات ارزش یک حدس و احتمال را دارند. قراردادی بودن دین، حداکثر فرضیه‌ای است که باید ثابت شود

نبوت و ارسال رسل از جانب خداوند، دلیل عقلی دارد.۵ شواهد تاریخی نیز مؤید این است که انسان‌های وارسته و فرزانه‌ای مروجان دین بودند که هیچ نیت برتری‌جویانه و هیچ انگیزه‌ای برای تنظیم سند حاکمیت اجتماعی نداشتند. بیشتر پیامبران در عصر خود مهجور بودند و برخلاف جریان قوم خود، ایستادگی می‌کردند تا با قراردادهای ننگین عصر خود مقابله کنند

از آنجاکه پائولو در دامن جامعه مسیحی پرورش یافته، چنین نگاهی از او به دین بعید نیست. اناجیل پس از عیسی(ع) نوشته شدند و نامه‌های رسولان که بخش اعظم عهد جدیدند، به مرور زمان به آن افزوده شوند. آیین‌های مقدس کلیسایی، آیین‌هایی هستند که به مرور زمان شکل و قاعده گرفته‌اند. این مراسم در شیوه اجرا، متنی که در آنها خوانده می‌شود و زمانی که باید برپا شوند، در طول تاریخ مسیحی در تغییر بوده‌اند. اکنون نیز فرقه‌های گوناگون مسیحی در آن اختلاف بسیار دارند.۶ همه اینها به امثال کنت‌ول اسمیت اجازه می‌دهد که دین را سنت‌های برهم‌انباشته بخوانند

شاید این برداشت از شکل‌گیری دین درباره مسیحیت صحیح باشد؛ اما نمی‌توان آن را به همه ادیان تعمیم داد. دست‌کم درباره دین اسلام باید گفت همه حقایق و اصول آن در عهد پیامبرش تدوین یافته و هیچ سنتی پس از پیامبر به سنت‌های آن افزوده نشده است. مورد خاص اسلام چنان است که خود کنت‌ول اسمیت که برای نخستین بار نظریه سنت‌های برهم‌انباشته را مطرح می‌سازد، درباره اسلام درنگ می‌کند و آن را متفاوت با ادیان دیگر می‌داند. او در کتابش (The Meaning And End Of Religion) فصلی دارد با عنوان The Special Case Of Islam (مورد ویژه اسلام) و در این فصل اسلام را دینی خوانده است که از آغاز، نام و رسمی ویژه داشته است

۲-۱. کارکرد دین

می‌توان گفت پائولو نگاهی پراگماتیستی به دین دارد. او ادیان را تنها از جهت کارکرد مثبتشان می‌خواهد و چون کارکرد همه آنها را فراهم کردن بستری معنوی می‌داند، نوع دین برایش فرق نمی‌کند. تنها انتظار او از دین این است که شیوه‌هایی داشته باشد که بتواند حالتی معنوی را در انسان پدید آورد. شعار مکتب معنوی پائولو، این است که به مذهب خود هر چه هست عمل کنید؛ همه ما تنها نیازمند منزلگاهی روحانی هستیم.۸ به نظر او مذهب نحوه گروهی پرستش است، نه اطاعت. آدم می‌تواند بودا، الله یا خدای مسیح را بپرستد؛ فرقی نمی‌کند. آنچه مهم است اینکه انسان در لحظه‌ای خاص بتواند در کنار گروهی از متدینان با غیب ارتباط برقرار کند.۹ در این نگاه آنچه از مذهب مهم دانسته می‌شود، فراهم ساختن زمینه برای افرادی است که به گونه گروهی با جهان غیب ارتباط برقرار می‌کنند، و نه کسانی که اجرای آیین‌ها را بر عهده دارند.۱۰ البته به نظر می‌رسد حتی پائولو دین را در این کارکرد خود نیز موفق نمی‌داند و معتقد است کسی نباید مسئولیت جست‌و‌جوی معنوی خود را بر عهده دین بگذارد

نقد و بررسی

پذیرفتنی است که یکی از کارکردهای دین، فراهم کردن منزلگاه روحانی و زمینه‌سازی برای نیایش جمعی است؛ اما کارکردهای دین به همین مورد خلاصه نمی‌شوند. همین زمینه‌سازی نیز خود مقدمات بسیاری دارد که بر عهده دین است. رسیدن به چنین منزل روحانی‌ای، راه و وسایلی می‌خواهد که بیان آن بر دوش دین است. علاوه بر این، حالات و نیایش‌های مزبور وقتی پایدار خواهند بود که همراه معارفی باشند؛ معارفی که حقیقت آن را به سالک نشان دهند. سالک باید مبدأ و مقصد را به خوبی بشناسد و ضرورت رهسپاری به چنین منزلگاهی را بداند. بیان این آموزه‌ها نیز بر عهده دین است. قطعاً عقل و علم در شناخت نقشه راه با کاستی‌ها و یا اختلاف‌هایی روبه‌رو می‌شوند و ضرورت دارد که خداوند، خود هدایت را به دست گیرد

به نظر می‌رسد با توجه به شکل‌گیری اندیشه‌های پائولو در سنت مسیحی، او اصلاً با مفهوم وحی، به آن معنا که نزد مسلمانان معهود است، آشنا نیست. در سنت اسلام، وحی به معنای الفاظی است که خداوند برای هدایت بشر توسط پیامبران فرستاده است؛ اما نظریه غالب در سنت مسیحی، وحی را به معنای انکشاف خداوند در کالبد فرزندش مسیح می‌داند. از این‌رو واژه معادل وحی در فرهنگ مسیحی revelation به معنای انکشاف است

اناجیل بیشتر کتاب خاطرات و سرگذشت سفرهای عیسی(ع) است و نه یک کتاب الهیات و راهنمای زندگی. اصلاً «کتاب مقدس برای علم الهیات تألیف نشده است و آن کتاب، اعتقادات مسیحی را به طور کامل و منظم بیان نمی‌کند. نویسندگان عهد جدید نیز در نوشته‌های خود فقط ایمان خویش به عیسی مسیح را اظهار داشته‌اند.»۱۲ مضمون همه اناجیل در شرح زندگی عیسی(ع)، مسافرت‌ها، معجزه‌ها و شفا دادن‌های حضرت خلاصه شده است. تنها چیزی که گاه آن را به یک کتاب راهنمای زندگی همانند می‌کند، چند دستور اخلاقی است. در کل صفحات اناجیل تنها ۳۶ سخن از حضرت مسیح نقل شده است.۱۳ با این وضع، طبیعی است که پائولو با وحی معارف به منزله یکی از کارکردهای دین آشنا نباشد

۳-۱. ستیز با کلیسا

با توجه به نگاه کوئلیو در باب منشأ دین و نظر او در باب کارکرد آن، طبیعی است که او تقدسی برای دینی ویژه قایل نباشد. او به رغم اینکه خود یک کاتولیک است و کاتولیک‌‌ها برخلاف پروتستان‌ها، تقدس والایی را برای نظام کلیسایی در نظر می‌گیرند، بارها در نوشته‌های خود به کلیسا و کشیشان توهین کرده است

پائولو در کتاب شیطان و دوشیزه پریم کلیسا را جایی دروغین برای سرگرم کردن مؤمنان خوانده است.۱۴ او حتی با سنت‌های کلیسایی هم مبارزه می‌کند و در ادبیات خود این تنفر را به خوانندگان نیز القا می‌کند. در رمان ساحره پورتوبلو وقتی آتنا از شوهرش طلاق می‌گیرد، خسته و رنجور به کلیسا پناه می‌برد تا کشیش به نان و شراب او را متبرک کند؛ اما کشیش با ترس و لرز از سنت‌های کلیسا و به رغم تمایلش، او را متبرک نکرد؛ چراکه در سنت آنها به زنان مطلقه نمی‌توان تبرک داد. آن وقت آتنا می‌گوید

پس لعنت بر اینجا! لعنت بر کسانی که هیچ‌وقت کلام مسیح را نفهمیدند، که از پیام او فقط یک ساختمان سنگی ساختند. مسیح می‌گوید به سوی من آیید ‌ای کسانی که در عذابید. من در عذابم؛ اما مرا پیش او راه نمی‌دهند. امروز فهمیدم کلیسا پیام مسیح را عوض کرده است

در سفرنامه زائر کوم پستل وقتی پائولو با راهنمای خود از دهکده‌ای در حال گذرند، پطرس می‌گوید: «در این دهکده، کلیسا در اواسط قرن بیستم یک کولی را به اتهام جادوگری سوزانده ‌است.» پطرس این جنایت را جنایتی به نام مسیح می‌خواند.۱۶ اعتراض پائولو به نظام کلیسایی موجب می‌شود از زبان عیسی به دخترکی که می‌خواست عیسی را در کلیسا ببیند بگوید: «مرا نیز بیرون راندند. مدت‌هاست که مرا هم به کلیسا راه نمی‌دهند.»۱۷ القای نفرت نسبت به کلیسا و کارهای کلیسا، آن هم در قرن بیستم و نه قرون وسطا، جزو نیش‌های قلم پائولوست

کلیساها در نظر او چنان بی‌ارزش و کم‌مشتری شده‌اند که به آسانی در کتاب‌هایش می‌نویسد

مردم امروز زمین کلیساهای از رونق افتاده را برای ساختن سکس‌شاپ می‌خرند و متصدیان امر، گاه در ازای شرط کاربری فرهنگی آنها را به یک یورو می‌فروشند. جالب‌ اینکه متصدی این فروش کسی است که پنج سال در تلاش باشد پائولو را ببیند

این نوع نگارش چنین القا می‌کند که کار دین کلیسایی به اتمام رسیده و معنویت پائولویی در صدر قرار گرفته است

علاوه بر حمله به کلیسا، کشیشان نیز از حملات پائولو در امان نمانده‌اند. کشیش‌ها مردم را بی‌جهت به دوزخ تهدید می‌کنند۱۹ و با تهدیدهایشان به شکنجه ابدی، تنها موجب می‌شوند مردم که بیشتر به سمت جنایت بروند.۲۰ در رمان ساحره پورتوبلو نیز کشیش است که اجازه نمی‌دهد مردم زندگی معنوی و شاد خویش را دنبال کنند.۲۱ در رمان‌ شیطان و دوشیزه پریم، وقتی وسوسه‌های شیطانی، اهل دهکده ویکسوز را وسوسه می‌کنند، کشیش دهکده هم در جانب حمایت از وسوسه‌های شیطانی است و جایز بودن کشتن یک انسان بی‌گناه را توجیه می‌کند و او نیز شریک جنایت می‌شود.۲۲ او حتی برای رهایی اهل ده از عذاب وجدان، نقشه‌ای طراحی می‌کند.۲۳ همه اینها به پائولو اجازه می‌دهند توهین به کشیش‌ها را به اوج برساند و مجوزی می‌شود تا در آب‌نمای دهکده ویکسوز، خورشید نماد برتای پیرزن باشد و قورباغه نماد کشیش.۲۴ به دلیل همین نگاه‌هاست که او به خود اجازه می‌دهد کشیش‌ها را تاریک‌اندیش۲۵ و بوقلمون‌صفت بخواند

نقد و بررسی