دانش رسان |
مرکز علم و دانش کشور مقاله قرآنیون یا منکران سنت؟
در حال بارگذاری
توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد
مقاله قرآنیون یا منکران سنت؟ دارای ۳۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله قرآنیون یا منکران سنت؟ کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله قرآنیون یا منکران سنت؟
چکیده
مقدمه
خاستگاه تفکر قرآنیون
أهل الذکر و القرآن
الأمه الإسلامیه
طلوع الإسلام
تعمیر انسانیت
قرآنیون در جهان عرب
صبحی منصور پیشوای سنت‌ستیزی
القرآنیین
اهل‌الذکر
عشاق‌الله
مصطفی کمال المهدوی
دکتر شحرور
اختلافات قرآنیون
سنت‌ستیزی بازتاب افراط اهل‌سنّت درباره حدیث
نقدی کوتاه بر مهم‌ترین اندیشه‌های قرآنیون
قرآن یگانه ملجأ پیامبر
قرآن تبیان همه نیاز‌های دینی
قرآن کامل و بی‌نیاز از سنّت و تفسیر
قرآن شریعت خدا و سنّت شریعت بشر
جایگاه پیامبر در قرآن
فهم ویژه پیامبر
وظیفه تعلیم و تزکیه
وظیفه تبیین
لزوم تبعیت از پیامبر(ص)
لزوم اطاعت از پیامبر
ولایت تشریعی پیامبر
توجیهات قرآنیون
اطاعت از پیامبر فقط در عصر خودش
اطاعت پیامبر در اطاعت از قرآن
«الرسول» یعنی رسالت الهی نه شخص پیامبر
خُلُق یعنی دین
نتیجه‌گیری
منابع
بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله قرآنیون یا منکران سنت؟
ابوریه، شیخ محمود، اضواء علی السنه ا لمحمدیه، چ پنجم، بی جا، بطحاء، بی تا
أبوشهبه، محمد‌بن محمّد، دفاع عن السنه، قاهره، مکتبه السنه، ۱۴۰۹ق
إلهی بخش، خادم حسین، القرآنیون وشبهاتهم حول السنه، طائف، مکتبه الصدیق، ۱۴۰۹ق
آلوسی، سید محمود، روح البیان فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتاب، ۱۴۱۵ق
بابایی، علی اکبر، مکاتب تفسیری، تهران، سمت، ۱۳۸۱
بخاری، محمّدبن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع، ۱۴۰۱ ق
ذهبی، محمّدحسین، التفسیر والمفسرون، بی جا، آوند دانش، ۲۰۰۵ م
رازی، فخرالدین ، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، چ سوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ ق
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالعلم الدار الشامیه، ۱۴۱۲ق
زمخشری، محمود‌بن عمر، الکشاف عن حقائق التنزیل، چ سوّم، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ ق
شافعی، محمّدبن ادریس، کتاب جماع العلم، المطبوع مع الأم، بیروت، دار المعرفه، ۱۹۷۳ق
ضیایی، علی‌اکیر، معجم المصادر الاباضیه، تهران، موسسه الهدی، ۱۳۸۲
طباطبایی، سید محمّد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ پنجم، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، ۱۴۱۷ ق
طبرسی، فضل‌بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ ق
طریحی ، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، مکتب النشر الثقافه الإسلامیه، ۱۳۶۷
عیاشی، محمّدبن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه العلمیه الإسلامیه، بی‌تا
فراهیدی، خلیل ابن احمد، العین، تحقیق مهدی خزاعی و ابراهیم سامرایی، قم، دارالهجره، ۱۴۰۹ق
مهدوی، مصطفی کمال، کتاب البیان بالقرآن، متن انترنتی
نصیری، علی، رابطه متقابل کتاب و سنّت، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۶
چکیده
«قرآنیون» جریان فکری نوظهوری در بین اهل‌سنّت است که قرآن را یگانه منبع تشریع می‌داند و مرجعیت سنّت را به کلی منکر است. شبه‌قاره هند، خاستگاه آغازین این تفکر و مصر دومین خاستگاه این جریان فکری است. اهل‌سنّت آنان را تکفیر می‌کنند و آنان هم هم فرقه‌ها و مذاهب اسلامی را به دلیل پذیرش سنّت پیامبر، منحرف و برخی از حلقات آنان همه مسلمانان را مشرک و خارج از اسلام حقیقی می‌دانند. آنان مدعی خلوص در دین‌اند، ولی بررسی آرا و نظریات و مبانی فکری آنان نشان می‌دهد که این جریان فکری، به شدت تجددگرا و از نظر سیاسی، غرب‌گرا و از نظر روشی، جزم‌گرا و برخی از بسیار افراطی هستند. افراد و حلقات متعددی در شبه‌قاره هند و کشورهای عربی این تفکر را تبلیغ می‌کنند که از نظر مبانی فکری و نظریات فقهی و تفسیرهای که برای آیات انجام داده‌اند، در واقع فرقه‌های متعددی هستند. اغلب تفسیرها و دیدگاه‌های آنان فاقد انسجام منطقی و تفسیر به رأی و استدلال‌هایشان مغالطه‌ای است
روش این پژوهش، مطالعه کتابخانه‌ای است. از آنجا که منابع مربوط به این جریان در ایران در دسترس نیست و از طرفی محور اصلی فعالیت آن در اینترنت است، سایت‌های اینترنتی که این تفکر را تبلیغ می‌کنند، از منابع عمده این تحقیق بوده است
کلیدواژه‌ها: قرآنیون، قرآنیین، اهل القرآن، منکران سنت، قرآن‌بسندگی در دین.
مقدمه
«قرآنیون» جریان فکری است که از دورن اهل‌سنّت برخاسته و هویت اهل‌سنّت را به چالش کشیده است. معتقدان به این جریان، فقط قرآن را مرجع تشریع می‌داند و سنّت و حدیث را به طور کلی ردّ می‌کنند. شرک‌انگاری عقیده به مرجعیت سنّت و نیز تفسیرهای بسیار متفاوت از بسیاری اصول اسلامی و آیات قرآن و فتاوای دینی کاملاً متفاوت با مسلّمات بین فِرَق اسلامی، پرسش‌های فراوانی درباره ماهیت این جریان ایجاد کرده است که قرآنیون چه می‌گویند؟ آیا چنین تفکر یا جریانی در گذشته هم وجود داشته است؟ آیا این تفکر برآمده از روح تفکر اسلامی است یا متأثر از امواج تفکرات بیرونی که بر مسلمانان اثر گذاشته است؟ آیا تفکر این جریان با اصول و مسلّمات دینی قابل توجیه است؟
منابع چندانی در زبان فارسی درباره این جریان فکری وجود ندارد. شاید علی نصیری نخستین کسی است که در کتاب رابطه متقابل کتاب و سنّت قرآنیون را معرفی و نقد کرده است. علی‌اکبر بابایی هم در کتاب مکاتب تفسیری، به این جریان فکری اشاراتی دارد. سایت‌های مبلغ این تفکر در اینترنت مهم‌ترین منبع در شناخت بی‌واسطه این تفکر و جریان است که در این تحقیق از این امکان بیشترین استفاده صورت گرفته است
شناخت دقیق این جریان فکری، ریشه‌های تاریخی و مهم‌ترین حلقه‌های طرفدار آن، موضوع این پژوهش است. در پایان مقاله به اختصار مهم‌ترین اندیشه‌های آنان نقد شده است
خاستگاه تفکر قرآنیون
قرآنیون بر مرجعیت قرآن در همه امور دینی، که از آن می‌توان بر قرآن‌بسندگی در دین تعبیر کرد۱ و نفی حجیت و ارزش مطلق حدیث و سنّت نبوی و به عبارتی سنّت‌ستیزی، تأکید دارند. شاخه مصری این جریان، علاوه بر حدیث، همه میراث فکری اسلامی از لغت و تفسیر و فقه و کلام و ; را از اساس باطل می‌داند و استفاده از آنها را در فهم قرآن نه تنها جایز نمی‌داند، بلکه باعث گمراه شدن می‌خواند و بر اجتهاد آزاد هرکس از قرآن تأکید دارد
این تفکر در اواخر قرن نوزدهم در شبه‌قاره هند، با تلاش برخی از روشن‌فکران تجددگرا مطرح شد و به تدریج در نخستین سال‌های قرن بیستم به صورت فرقه درآمد. خادم‌حسین‌الهی بخش معتقد است که اندیشه‌های سرسیداحمد خان(۱۸۱۷-۱۹۹۷م) باعث شکل‌گیری فرقه قادیانیه و جریان فکری قرآنیون شده است. وی می‌گوید: سید احمدخان برای پذیرش روایات شروطی نهاد که جز در متواتر لفظی یافت نمیشود و قبول آنها به انکار سنّت ـ که اکثر آن، خبر واحد یا متواتر معنوی است – ختم می‌شود.۲ سید احمدخان خود منکر سنّت نبوده؛ ولی برخی از دوستانش عقیده انکار سنّت را پایه‌گذاری کرده‌اند
بر اساس گزارش خادم‌حسین‌الهی‌بخش، هم اکنون چهار شاخه اصلی قرآنیون با نام‌های متفاوت در شبه‌قاره فعال است
أهل الذکر و القرآن
عبد الله جََکـْرالوِِی (متولد اواخر دهه سوم قرن نوزدهم در ایالت پنجاب پاکستان) مؤسس حرکت قرآنیون در هند است. پیروان او با نام «أمه مسلم، أهل الذکر و القرآن» فعالیت می‌کند. آنان نماز جمعه را دو رکعت و هر رکعت را با یک سجده و در شبانه روز فقط سه نماز می‌خوانند. تفسیر القرآن بآیات الفرقان، ترجمه القرآن بآیات الفرقان، ردّ النسخ المشهور فی کلام الرب الغفور، البیان الصریح لإثبات کراهه التراویح از نگاشت‌های جَکرَالوِی است
الأمه الإسلامیه
مرکز اصلی این فرقه به نام «مبنی دارالقرآن» در شهر لاهور پاکستان قرار دارد.۳ خواجه احمدالدین أِمرِتسِرِی(۱۸۶۱- ۱۹۳۶م) پیشوای این فرقه مؤلف معجزه القرآن، تفسیر بیانٌ للناس و منتقد نظام میراث اسلامی بوده است. ضیاء الله، پسرش در زندگی‌نامه او می‌گوید: بعد از اینکه عبد الله جکرالوِی در دهه اول قرن بیستم صلاه القرآن خود را منتشر کرد، خواجه به دیدار او رفت و او را به نشر ندادن این کتاب در آن وقت توصیه کرد. در اثنای گفت‌وگو که وقت نماز عصر فرا رسید خواجه هم بر روش جکرالوی نماز گزارد. جکرالوی بر خواجه اعتراض کرد که تو بر کتاب صلاه القرآن اعتراض و خود بر اساس آن عمل می‌کنی؟ خواجه گفت: من این کتاب را باطل نمی‌دانم و لکن تفرقه بین مسلمانان را جایز نمی‌دانم
طلوع الإسلام
این فرقه را غلام احمد برویز( ۱۹۸۵ـ۱۹۰۳م) ایجاد کرده است. پرویز از پیروان طریقت چشتیه نطامیه بود که در سال ۱۹۳۸م با نشر مجله طلوع الإسلام دعوت خود را شروع کرد. او منکر امور خارق‌العاده و معتقد به نظریه تکامل و لزوم تفسیر قرآن بر اساس داده‌های علمی بود. تبویب القرآن، أنا والرب، إبلیس و آدم، المجتمع المسلم، عالم الغد، الحرکه القادیانیه و ختم النبوه، القرآن والدکتور محمّد إقبال از نوشته‌های اوست.۵ در سال ۱۹۶۱م همایش بزرگی از علمای سنّت او را تکفیر کردند. این فرقه در حال حاضر از فعال‌ترین فرقه‌های منکر سنّت است.۶ که در پاکستان، آمریکا و برخی از کشورهای دیگر فعالیت دارد
تعمیر انسانیت
جدیدترین فرقه منکر سنّت در سال ۱۹۷۵م به سرکردگی قاضی کفایه‌الله اعلام وجود کرده است. او کوشید که همه منکران سنّت را گردهم بیاورد. نخستین تلاش آنان در سال ۱۹۷۹م به شکست انجامید و نتوانست جماعت أمه مسلمه را به جمع خود ملحق کند. القرآن والعقل، القرآن والعلم، تفسیر القرآن بالقرآن از نوشته‌های اوست که در مرکز این فرقه در لاهور توزیع می‌شود
قرآنیون در جهان عرب
اندیشه قرآن‌بسندگی را در بین عرب‌ها نخستین بار یک پزشک به نام محمّد توفیق صدقی در مقالهای در مجلّه المنار به سال ۱۹۰۶م / ۱۳۲۴ق، با عنوان «الإسلام هو القرآن وحده» منتشر شد که واکنش‌هایی را برانگیخت. مجادلاتی درباره این مقاله و اندیشه حدود چهار سال در مجلّه المنار از شماره نهم سال نهم ۱۳۲۴هـ، ۱۹۰۶م. در بیست و چند شماره ادامه داشت.۸ توفیق صدقی تحت تأثیر قرآنیون شبه‌قاره هند بوده است۹
یکی از کسانی که در مصر به ترویج تفکر قرآن‌بسندگی اقدام کرد، شیخ محمّد ابوزید دمنهوری است که بر اساس این تفکر تفسیری به نام الهدایه والعرفان فی تفسیر القرآن بالقرآن نوشت. وی از اعضای مرکز الدعوه والإرشاد وابسته به رشید رضا بوده است. تفسیر او به دستور الازهر جمع‌آوری گردید. او فردی علم‌گرا بود و معجزات انبیا و فرشته و جن را تأویلی مادی می‌کرد
دکتر رشاد خلیفه هم از منکران سنّت است. وی در تفسیر قرآن به عدد نوزده که در نزد بهائیان عدد مقدسی است، اهتمام بسیار داشته. گفته شده که او در نهایت ادعای نبوت کرد و بعد از آن ترور شد. احمد صبحی منصور پیشوای قرآنیون مصری که با دکتر رشاد خلیفه در ارتباط بوده است، تأیید می‌کند که رشاد خلیفه ادعای نبوت کرد و من با او به مخالفت برخاستم و از او بیزاری جستم
صبحی منصور پیشوای سنت‌ستیزی
اما مهم‌ترین شخصی که این تفکر را در کشورهای عربی طرح کرد و به صورت یکی از مهم‌ترین چالش‌های فکری اهل‌سنّت در آورد، دکتر شیخ احمد منصورمصری است. وی و پیروانش که خود را «اهل القرآن» می‌خوانند، مهم‌ترین، گسترده‌ترین و جنجالی‌ترین فرقه قرآنیون در کشورهای عربی است که علاوه بر دیدگاه‌هایش درباره قرآن و سنت، جهت‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی بسیار متفاوتی از دیگر مسلمانان و عرب‌ها هم دارد. او دانش‌آموخته الازهر است و مدتی در الازهر سمت استادیاری داشته است. بعد از مهاجرت به آمریکا از سال ۲۰۰۴م اینترنت را به مرکز فعالیت خود انتخاب کرده است و سایت بسیار فعالی دارد. نویسندگان این سایت با محور قرار دادن قرآن‌بسندگی و سنت‌ستیزی، برداشته‌های آزاد و ذوقی خود را در این سایت نشر می‌دهند و درباره مقالات هم دیگر اظهارنظر می‌کنند و به همین دلیل آرای بسیار پراکنده‌ای دارند. آنان دشمنی شدیدی با علمای الازهر، صوفیه، اخوان المسلمین و گروه‌های اسلامی همچون حماس و حزب‌الله و خصوصاً سلفیه و وهابیت دارند
در سایت احمد صبحی منصور گفتاری تحت عنوان «التیار القرآنی و الدکتور احمد منصور» به معرفی فعالیت فکری و سیاسی و اجتماعی احمد صبحی منصور اختصاص یافته است که ترجمه این گفتار، ما را در شناخت مواضع فکری، سیاسی و اجتماعی او کمک می‌کند
شیخ دکتر أحمد صبحی منصور، پدر معنوی جریان اهل القرآن، از الازهر در رشته تاریخ دکتری گرفته است. وی در رساله دکتری خود به نام أثر التصوف فی مصر العصر المملوکی، به تناقض بین اسلام و تصوف در عقاید دینی و عبادات و سیره اخلاقی پرداخت که باعث واکنش‌هایی در بین استادان او شد و به مدت سه سال (۱۹۷۷-۱۹۸۰) در الازهر مورد مناقشه بود تا اینکه با حذف دو سوم آن به عنوان رساله دکتری پذیرفته شد. این کتاب مورد استقبال شدید سلفیه قرار گرفت و بخشی از قسمت حذف‌شده کتاب او با نام العقائد الاسلامیه فی مصر المملوکیه بین الاسلام والتصوف در سال ۲۰۰۰ و دو جزء دیگر این کتاب هم در سال ۲۰۰۵ چاپ شده است. منصور در سال ۱۹۸۲ با نوشتن کتاب السید البدوی بین الحقیقه والخرافه، بدوی مؤسس طریقت صوفیه بداویه را رهبر یک سازمان سِری شیعی معرفی کرد که هدفش سرنگون کردن حکومت ایوبی بود؛ ولی وقتی ایوبی‌ها به او مشکوک شدند او در لوای طریقت صوفی رؤیاهای سیاسی خود را به آینده موکول کرد. این کتاب هم مورد اعتراض شدید صوفی‌ها و مورد استقبال سلفیه قرار گرفت. وی در سال ۱۹۸۴ کتاب شخصیه مصر بعد الفتح‌الاسلامی را نوشت و اعلام کرد که فتح اسلامی از ناحیه راهبرد نظامی و دینی هیچ تغییری در مصر ایجاد نکرد. فقط دینی را جای دین دیگر آورد و دین اسلامی که در مصر رفت همانند دین قدیم مصریان بود نه دین اسلام واقعی. بعد از آن دکتر منصور به نقد اندیشه‌های سلفی روی آورد. در سال ۱۹۸۵ چند کتاب درباره دوران خلفای راشدین، عصر بنی‌عباس و دوران مغول و نیز پیامبران در قرآن در جهت اصلاح فکری سنی نوشت که باعث اخراجش از الازهر شد. بعد از اخراج از الازهر به سخنرانی در مساجد روی آورد و در سخنرانی‌های خود به تناقض تفکر سنی با اسلام تأکید می‌کرد که باعث شد از مساجد هم رانده شود. وی در سال ۱۹۸۷ المسلم العاصی: هل یخرج من النار و یدخل الجنه را نوشت و در آن شفاعت را از اساس منکر شد و بر اثر آن دو ماه زندانی شد و از زندان با تعهد به هجوم نیاوردن به سنّت نبوی آزاد شد. در سال ۱۹۹۰ حقائق الموت فی القرآن، را نوشت و عذاب قبر را انکار کرد و در سال ۱۹۹۳ کتاب حریه الرأی بین الاسلام والمسلمین را نوشت و بر آزادی مطلق در اسلام تأکید و در همان سال کتاب حد الرده را نوشت و حد ارتداد را ردّ کرد. این وقت مقارن بود با جنجالی که درباره دکتور نصر حامد أبوزید پدید آمده بود. در همین وقت در مقالاتی حسبه را انکار کرد و در سال کتاب ۱۹۹۵ قضیه الحسبه نوشت و در سال ۱۹۹۶ ادعا کرد که محمد[(ص)] خود قرآن را نوشته است و با انکار نسخ و ناسخ و منسوخ در قرآن به مبارزه با فقه سنی پرداخت و در مقالاتی برخی از عقاید اهل‌سنّت را مثل بحث معراج النبی وحد رجم، و سه طلاق زن در یک مجلس را انکار و به جواز سودهای بانکی و ازدواج موقت و ازدواج محلل، فتوا داد. در اکتبر ۲۰۰۴ مرکز ابن‌خلدون همایشی را به عنوان اصلاح دینی برگزار کرد و تصمیمات مهمی گرفت، از جمله اینکه قرآن یگانه مرجع اسلام است که با واکنش الازهر مواجه شد. دکتر منصور بعد از آن با نوشتن کتاب‌های الرجم فی الحدیث و أکذوبه عذاب القبر والثعبان الأقرع مجازات سنگسار را برای زانی و نیز عذاب قبر را برای مرده انکار کرد و بعد کتاب القرآن وکفی مصدراً للتشریع را نوشت و بخاری را دشمن اسلام خواند. بعد از اینکه احمد فیشاوی، دخترش را به دلیل زنازاده بودن از خود نفی کرد، دکتر منصور، بر حق ولدالزنا به انتساب به پدرش برخاست و بر ضد سلفی‌ها به نقد تطبیق شریعت و بیان مظالمی که از طریق تطبیق شریعت در عصر مملوکی واقع می‌شد، پرداخت و بعد به دفاع از حقوق قبطی‌ها برخاست و بعد از آنکه خانم آمنه داود به امامت نماز برای مردان اقدام کرد و با مخالفت الازهر و سلفی‌ها مواجه شد، دکتر منصور به دفاع از امامت زن برای مردان از نظر قرآن و به استهزای احکام فقهی سلفی و بیان تناقض آن با قرآن پرداخت. بعد از آنکه برخی از سربازان آمریکا به قرآن اهانت کردند، دکتر مسلمانان را دشمن واقعی قرآن خواند؛ زیرا آیات قرآن با میراث فرهنگی مسلمانان در تضاد است و هنگامی که یکی از اعضای کنگره تهدید کرد که در مقابله با تروریست‌ها باید کعبه را بمباران کرد، شیخ منصور در مقابله با عضو کنگره برخاست، ولی در عین حال بر این تأکید کرد که مسلمانان اکنون و در آینده عملاً حرمت کعبه را می‌شکنند؛ چون به تقدیس کعبه ـ که مخالف صریح عقیده اسلامی است ـ می‌پردازند. در اسلام تقدیس بشر وحجر وجود ندارد. در مقاله «مسجد لله یا محسنین» بر نیاز مسلمانان آمریکا به مساجدی که به مقابله با مساجد موجود سلفی‌ها در آمریکا بر خیزد، تأکید کرده است
فرقه اهل القرآن دکتر منصور استفاده از تفاسیر، کتاب‌های لغت، اسباب النزول و تاریخ را در فهم قرآن جایز نمی‌داند.۱۳ سنّت پیامبر و همه احادیث حتی احادیث موافق قرآن۱۴ و عصمت پیامبر را جز در ابلاغ وحی و تجسم اسلام در پیامبر ردّ و بر خطاهای فراوان پیامبر تأکید دارد.۱۵ شهادت به رسالت را در تشهد، حرام،۱۶ صلوات بر پیامبر را عبادت و تقدیس محمّد(ص) ۱۷ و سیدالمرسلین خواندن آن حضرت را خدا دانستن او می‌داند.۱۸ از نظر دکتر منصور، مسلمانان کافر و مشرک سلوکی‌اند و بدتر از کافران و مشرکان عقیدتی و لذا ازدواج با مسلمانان حرام و با کفار عقیدتی جایز است. ۱۹ حدود اسلامی قابل اجرا نیست.۲۰ و حکومت اسلامی اصلی همان حکومت لائیک است
علاوه بر صبحی منصور و پیروانش، افراد و حلقه‌ها دیگری هم در کشورهای عربی به قرآن‌بسندگی در دین گرایش دارند که هرچند به اندازه حلقه دکتر منصور اهمیت و فعالیت ندارند، اما اندیشه‌های قرآن‌بسندگی آنها هم واکنش‌هایی برانگیخته است. مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از
القرآنیین
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
