دانش رسان |
مرکز علم و دانش کشور مقاله بررسی پیامدهای ورود و گسترش کنههای مضر گیاهی و دامی در ایران
در حال بارگذاری
توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد
مقاله بررسی پیامدهای ورود و گسترش کنههای مضر گیاهی و دامی در ایران دارای ۱۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله بررسی پیامدهای ورود و گسترش کنههای مضر گیاهی و دامی در ایران کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی پیامدهای ورود و گسترش کنههای مضر گیاهی و دامی در ایران،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله بررسی پیامدهای ورود و گسترش کنههای مضر گیاهی و دامی در ایران :
مقدمه
کنهها مضرگیاهی۱ و حیوانی ۲ در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره;. محصولات مختلف کشاورزی ۲) و (۹ ، محیطزیست (مراتع و جنگلها) (۱۷) و سلامت و بهداشت انسان را دائما با خطر مواجـه مـیسـازند .(۲۶) عـدم
آشنایی عموم مردم پراکنش وسیع و مخاطرات آنها را باعث شده، بطوریکه طغیان جمعیت آفات کنـه در محـصولات
کشاورزی بصورت منطقهای یا ملی، بکارگیری غیراصولی بسیاری از سموم را در چند دهه اخیر سبب گردیـده اسـت
.(۴) برای جلوگیری از پیامدهای مخرب کنههای مضر، نیاز به تهیه برنامه اساسی و تدبیر لازم است تا سلامت انـسان
از مصرف محصولات آلوده به سموم کنهکش آسیب کمتری متحمل شـود. از عوامـل جابجـایی کنـههـای گیـاهی بـه محیطهای جدید کشاورزی، مراتع و جنگلها، وزش بادهای منطقهای میباشـد .(۱۷) همچنـین بخـشی از جابجـایی
کنههای خسارتزا از طریق نهال، بذر و سایر اندامهای گیاهی، عدم رعایت مسائل قرنطینهای نیز انجام مـیشـود. ورود
کنه قرمز اروپایی (Panonychus ulmi Koch) به کشور توسط نهال ارقام زرد و قرمز سیب درختی در سال ۱۳۳۲ از
کشور فرانسه انجام گرفت. امروزه علاوه بر آلودهسازی اغلب ارقام زرد و قرمز سیب درختـی در کـشور، محـصولات زراعی و باغی نیز به این آفت کنه آلوده شدهاند. وابستگی به مصرف سموم، مهمترین روش مبارزه در دهههای ۵۰ الی ۷۰ در کشور بوده و موجب مصرف قابل ملاحظهای از سموم کنهکـش در نقـاط مختلـف کـشور شـد .(۱) کنـههـای
اکتوپارازیت مجرای تنفسی و خارجی بدن زنبورعسل (۱۶) از جمله مشکلات تشدید شده از دیگر کشورها در صنعت زنبورداری کشور است. همسفر شدن کنهها خسارتزا با آفات حشرات، گسترش آلودگی آنها را در محیطهـای گلخانـه
ایدر پی داشته است. کنهها اعم از گیاهی و حیوانی از بزرگترین گروههای اکتوپارازیتها مهرهداران در جهـان هـستند (۲۱) و پرندگان و جوندگان که قدرت جابجاییسریع و جمعیت نسبتاً بالای دارند، گـسترش آلـودگی کنـههـا را در مناطق مستعد کشور بوجود آوردهاند ۶) و .(۲۰ آلودگی جوندگان به کنـههـای مـضر ۱۳) و (۱۴ در منـاطق شـهری و روستایی از معضلات مهم و زنگ خطری جدی برای محیط زندگی و سلامت انسان محسوب گردد .(۲۶)
مواد و روشها
در این بررسی نتایج روشهای مختلف طرح های تحقیقاتی راهبردی که از طریق جستجو، جمعآوری و شناسایی
نمونههای کنهها بدست آمد و استخراج نتایج طرحهای کاربردی که درباره اکوبیولوژیک کنه و انواع خسارت کنههـای
مضر و روشهای کنترل شیمیایی، بیولوژیک، مکانیکی، قرنطینهای و; در محصولات کشاورزی انجام شده و قسمی از این مطالعات اعلام شده ماحصل بررسی مشاهدهای و مـوردی از حـضور کنـههـا در پـارکهـا، جنگـلهـا، مراتـع و محیطهای طبیعی در چند دهه اخیر در اغلب نقاط کشور بوده است. دریافت نمونهها از سـوی مراجعـه کننـدگان بـه
آزمایشگاه تحقیقات کنههای گیاهی، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور و اعلام نتایج و راهبردها مبـارزه بـا نتـایجی
۱ – Mite 2- Tick
۹
همراه بود. با تطبیق نتایج با منابع علمی و گزارشات فنی طرحهـای تحقیقـاتی موجـود در ارشـیو موسـسه و کتـب و
مقالات علمی-پژوهشی، اقدام به جمعبندی مطالب شد.
نتایج و بحث
آلودگی به گونههای مختلف کنههای مضر گیاهی و حیوانی در محیطهـای کـشاورزی، مراتـع و جنگـلهـا، دام و
طیور، سلامت تولیدات و بهداشت انسان با مخاطرات مختلفی در دهههای اخیر درکشور همراه بوده است. ضمن ایجاد
نگرانی از گسترش آنها، پیامدهای تحمیل هزینههای اقتصادی در بخش تولیـدات دامـی، کـشاورزی، محـیطزیـست و
سلامت و بهداشت انسان را بدین شرح بوجود آورده است.
کنههای خسارتزای کشاورزی
اولین گونه کنه خسارتزا در محصولات کشاورزی بنام کنه گالزای گردوی ایرانی (Eriophyes tristriatus Nal.)
توسط مرحوم دکتر جلال افشار در سال ۱۳۱۹ معرفی شد. با گذشت نزدیک به ۷۰ سال، تنوع گونههای مضر گیاهی از رشد شتابان و گستردهای در کشور برخوردار شده بطوریکه امروزه تعداد کنههای آفت بالغ برسی گونه شـدهانـد .(۲)
این تعداد کنههای خسارتزا در مقایسه با تعداد آن در دهه ۱۳۴۰ که محدود به سه الی چهار گونه آفت کنـه و در چنـد محصول باغی و زراعی بود و پراکندگی آنان اغلب بصورت منطقهای وجود داشت نشان میدهـد عـواملی در تـشدید این آلودگی و افزایش تنوع گونهای کنههای خسارتزا ایفای نقش کردهاند. ورود آزاد بسیاری از سموم در اواخر دهه ۴۰ و اوائل دهه ۵۰ به کشور نه تنها تنوع گونهای کنههای خسارتزا را بهعلت از بین رفتن تعادل اکولوژیک و نـابودی بسیاری از دشمنان طبیعی باعث شد. بلکه دامنه میزبانی و شدت جمعیت برخی از گونهها روند افزایشی و گـستردهای یافت. بطوریکه وابستگی به سموم اختصاصی کنهکشها دردهه ۱۳۷۰، ۱۳۶۰ بین ۱۳ الی ۱۷ درصد کل سموم مصرف
شده در کشور گردید .(۱) عوامل متعددی افزایش مصرف سموم کنهکش را در محیطهـای کـشاورزی باعـث و عـدم
آشنایی با بیواکولوژی آفت کنه، اعمال روشهای غیر کار آمد مبارزه بخصوص علیه کنههای تارتن از جمله عوامل مهم میباشند. عملکرد اغلبسموم استفاده شده نه تنها کنترل یا مدیریت نسبتاً پایداری را بوجود نیـاورد بلکـه بـا از بـین رفتن دشمنان طبیعی با پتانسیل بلا موجب شد کنههای خسارتزا با اهمیت اقتصادی درجه دو یا سه امروزه در فهرست آفات مهم محصولات باغی، مزرعی و محیط گلخانهای قرار گیرند(.(۲ با ادامه این روند میتوان پیشبینی نمود تعـداد
گونههای کنه خسارتزای بیشتری طی یک الی دو دهه آینده اهمیت آفت درجه اول در محـیطهـای کـشاورزی پیـدا نمایند. از بیش از ۳۰ گونه آفت کنه که تولیدات کمی و کیفی محصولات کشاورزی ایران تهدید میکنند .(۲) خسارت برخی از آفات کنه درسطح وسیعی و بر روی چندین میزبان گیاهی تو اما وجود دارد. بنابراین اسـتفاده مکـرر از یـک نوع سم یا ترکیب شیمیائی علیه کنههای تارتن دو نقطـهای (Tetranychus urticae) بـا بـروز پدیـده مقاومـت در سوشهای این کنه در مناطق مختلف کشور توام بوده و ضمن کاهش تدریجی عملکرد آنها موجب انتقال سوشهـای مقاوم به مناطق جدید و عدم آگاهی از سوابق گذشته مدیریت اعمال شده، تشدید پدیده مقاومـت بـه سـموم در ایـن
گونه سوشهای کنههای تارتن شده است.
۱۰
کنههای خسارتزای مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشور
گونههای مختلفی از کنه های خسارتزا غیر بومی به مناطق گرمسیری کشور وارد شدهاند. با رونق گرفتن کـشت درختـان
گرمسیری در مناطق جنوبی بلوچستان و هرمزگان، کنه تارتن انبه (Oligonychus mangiferus) توسـط نهـالهـای انبـه و
ازکشورهای هند، پاکستان و سایر کشورها در سطح استانهای جنوب شرقی کشور پراکنده شـدند. شـرایط اقلیمـی مناسـب
منطقه افزایش جمعیت و خسارت کمی و کیفی کنه تارتن انبه را روی درختان انبه که میوه آن سرشار از ویتامین A است بـه انجام مبارزه شیمیایی در دهه ۱۳۷۰ منتهی گردید. از آنجائی که کشت انبه در این مناطق توجیـه اقتـصادی دارد و کـشاورزان
زیادی به ایجاد باغات انبه تمایل نشان دادند و سطح زیر کشت انبه به بـالغ بـر ۲۰۰۰ هکتـار رسـید. شـرایط دمـایی گـرم و
خشک باعث افزایش جمعیت این کنه و استفاده از سموم با درجه سمیت زیاد برهم خوردن تعـادل اکولوژیـک را در منـاطق
کشت انبه بهمراه داشته است. بنابراین عدم رعایت توصیههای علمی و عملی افزایش دامنه میزبانی و هزینههای مبـارزه را در
پی خواهد داشت .(۱۲) کنه اریوفید گل آذین انبه (Aceria mangiferae Sayed) از طریق نهالهای آلـوده انبـه بـه کـشور وارد و شکل خسارت آن توقف در تشکیل گل آذین انبه و از پیامدهای ورود این آلودگی نیاز به استفاده از سـموم و افـزایش هزینههای تولید و تثبیت آفات غیر بومی کنه به فهرست آفات کشور شـده اسـت .(۲) گونـه دیگـری از کنـه هـای گیاهـان
گرمسیری بنام کنه تارتن دروغین نارگیل (Raoiella indica Hirst) در دهه ۱۳۷۰ فقط بر روی برگ تعداد کمی از درختان نارگیل در جنوب بلوچستان مشاهده شد ۲) و .(۱۲ ولی نمونههای جمعآوری شده یا دریافت شده در سالهای اخیـر نـشان داد دامنه فعالیت کنه روی برگهای نخل خرما در مناطق مرکزی کشور (خور بیابانک، طبس) گسترش پیدا کرده است .(۱۲) یکی از دلایل گسترش خسارت کنه تارتن دورغین نارگیـل روی نخـلهـا در منـاطق مرکـزی کـشور عـدم اطـلاع کـافی و سوءمدیریت مصرف سموم را می توان اظهار داشت.
کنههای خسارتزای مناطق سردسیری
کنه قرمز اروپایی (Panonychus ulmi) از طریق نهالهای ارقام قرمز و زرد سیب درختـی بـه تهـران وارد و بـا انتقال نهالهای آلوده به استان گلستان فعلی با هدف گسترش باغات مدرن که در نهایـت بـا نامناسـب یـافتن شـرایط اقلیمی منطقه در تولید کیفی سیب درختی، ضمن آنکه باعث از بین رفتن سرمایههای بسیاری بواسطه احـداث باغـات سیب شد. همچنین انتقال نهالهای آلوده سیب درختی به این آفت کنه به دیگر نقاط کشور گسترش آلودگی در تمامی باغات ارقام زرد و قرمز باعث شده است. در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد باغات سیب در سطح کشور علیه کنه قرمز اروپایی در یک تا چند نوبت مبارزه شیمیایی میشود و بیش از ۳۰ درصد از سموم کنهکش در کشور برای کنترل تخم زمستانه یا خسارت تابستانه جمعیت فعال این آفت کنه استفاده میگردد. یکی از معضلات گسترش و میزان خـسارت این آفت کنه عدم آگاهی و نگرانی باغداران از زمان مناسب مبارزه، کارآمدی سموم است کـه بـا عـدم رعایـت زمـان
مناسب یا ضرورت مبارزه ثبیت آفت کنه را در بسیاری از مناطق کشور بههمراه خواهـد داشـت. مقایـسه نتـایج فـون دشمنان طبیعی کنه قرمز اروپایی گزارش شده در دهههای ۵۰ و ۶۰ هجری شمسی با فون و وفور کنههـای شـکارگر
جمعآوری شده در دهه ۷۰ و ۸۰ از کاهش زیاد تنوع گونهای و فراوانی جمعیت دشمنان طبیعی در باغـات سـیب و
تشدید وابستگی بیشنر به مصرف سموم را در کشور به همراه داشته است.
۱۱
در دهه ۱۳۴۰ ورود ارقام کیفی فندق از آمریکا برای کشت درمنطقه دشت مغان معلوم نمود آلوده بـه کنـه جوانـه
خوار فندق (Phytocoptella avellana) بهعنوان یک آفت غیر بومی بودهاند. خسارت این این آفت کنه در سالهای که میزان رطوبت منطقه مغان ناشی از بارندگیهای بهاره افزایش مییابد بهشدت تشدید شـده و باعـث عـدم تـشکیل میوه فندق شده است. از آنجایی که بیشتر کنههای اریوفیده دارای فعالیت روی میزبان خاصیاند و همین شرایط را کنه جوانهخوار فندق دارد. درختان فندق کشت شده در مناطق مستعد فعالیت این آفت کنه در دامنه البرز و در غرب استان
مازندران در سالهای ۱۳۷۵ لغایت ۱۳۸۰ مورد بررسی و موردی از خسارت و جمعیت کنه جوانـهخـوار روی ارقـام
بومی فندق مشاهده نشد. بنابراین بهعنوان یک عمل پیشگیرانه لازم است در انتقال نهالهای آلوده فندق از دشت مغان
به دیگر مناطق مستعد اقلیمی دقت لازم بعمل آید.
کنههای خسارتزای محیطهای گلخانهای
افزایش تقاضای برای مصرف محصولات کشاورزی در خـارج از فـصل طبیعـی و سیاسـت توسـعه محـیط هـای گلخانهای ناشی از داشتن ارزش افزوده اقتصادی بسیار زیاد و از طرف دیگر شرایط دمـایی مـستعد و مـستمر محـیط
گلخانهای، استقرار برخی از کنههای غیر بومی در کشور را سبب شد. در این رابطه واردات پیاز یا کورم گیاهان زینتـی کــه از کیفیــت بهتــری نــسبت بــه ارقــام بــومی برخــوردار بودنــد ورود کنــههــای انبــاری خــسارتزای ماننــد
Rhizoglyphus echinophu Claparede و Rhizoglyphus robini Claparede (خانواده (Acaridae از طریق پیاز گیاهان زینتی سنبل، نرگس، لاله، زنبق و; از اروپا به کشور در دهههای ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ بهمراه داشته اسـت ۲) و .(۱۰ مطالعات مشاهدهای پیوسته آلودگی خاک بستر محیطهای گلخانهای در شهرستان محلات به جمعیـت کنـههـای
انباری نشان میدهد و این نوع آلودگی در سایر نقاط کشور روی محـصولات زراعـی ماننـد پیـاز خـوراکی، سـیر در استانهای شمالی و بنه یا پیاز زعفران در استانهای خراسان جنوبی و رضوی گستردگی داشته است. از آنجـائی کـه
عمده تولید کننده زعفران در جهان، متعلق به ایران است لازم است مراقبتهای مستمری از حضور و فعالیت این آفت کنه در کشت بنه زعفران ایجاد گردد تا افزایش خسارت موجب از بین رفتن درآمد و پیامدهای اقتصادی، اجتمـاعی و توسعهای برای تولید کنندگان زعفران را بوجود نیاورد. لازم بهذکر است مطالعات در قالب طرحهـای تحقیقـاتی بـرای مدیریت و کاهش خسارت آفات کنه انباری در مزارع زعقران با ارزیابی روشهای کشت و تاثیر ضدعفونی بنه زعفران
علیه آین آفت کنه صورت گرفته و راهکارهای برای مقابله با آن برای اولین بار ارائه شده است ۱۱) و .(۲۴ به هر حال با اعمال مسائل قرنطینهای داخلی و خارجی میتوان ازگسترش خسارت کمی و کیفی کنه های انباری جلوگیری نمود.
در اوائل ۱۳۸۰ ورود کنه زرد و پهن (Polyphagtarsonemus latus Banks) در مزارع سیبزمینـی جیرفـت و
سپس با تراکم جمعیت بیشتر در گلخانهای وسیع این منطقه مشاهده شد .(۳) علائم خسارت این کنه باعث چرمـی و
دفرمه شدن برگهای ارقام سیبزمینی که در نهایت کاهش تولید کمی و کیفی این محـصول را باعـث شـد. از اینـرو
مبارزه شیمیایی در سال ۱۳۸۰ درسطح چندین هزار هکتار مزارع سیبزمینی در منطقـه جیرفـت ضـروری گردیـد. از ویژگیهای کشت سیبزمینی در جیرفت و کهنوج تامین محصول سیب زمینی زمستانه و بهاره کشور می باشد که از سیاستگذاریهای بسیار موفق معاونت زراعت وزارت کشاورزی در سالهای ۱۳۷۶ بود. از طـرف دیگـر احـداث و
۱۲
توسعه واحدهای گلخانهای با پوشش پلاستیکی در بیش از هزار هکتار بهمنظور تولیـد صـیفی و سـبزیجات زمـستانه
کشور بهویژه خیار گلخانهای در منطقه جیرفت با ورود این آفت کنه مشکلات بیشتری را در منطقه جیرفت و کهنـوج بهمراه داشت .(۳) از طرف دیگر فقدان دشمنان طبیعی کارآمد بومی یا غیربومی مانع از بکارگیری مبارزه بیولوژیک و تشدید وابستگی به سموم کنهکش و مسئله افزایش باقی مانده سموم در خیار گلخانهای و آبهای زیرزمینی منطقـه را بهمراه داشته است. امروزه فعالیت جمعیت و خسارت کنه زرد و پهن محدود به منـاطق جیرفـت و کهنـوج نیـست و
گلخانههای مختلفی در استانهای یزد و اصفهان به این آفت کنه آلوده ملاحظه شدند. از اینرو عـدم رعایـت مـسائل
قرنطینه داخلی درباره کنه زرد و پهن میتواند منجر به آلودهسازی به تمامی گلخانههای کـشور گـردد. بنـابراین، ورود
این آفت کنه در اوائل دهه ۱۳۸۰ یک تهدید جدی برای کشت برای سیبزمینی و صیفی جات گلخانهای مانند خیـار، فلفل دلمهای، گوجه فرنگی، بادنجان، هندوانه، سبزیجات، توت فرنگی و; تولیدات زراعی و باغی در مناطق جیرفـت
و کهنوج و دیگر مناطق کشور میباشد.
کنههای انسکتاریم
اولویت استفاده از دشمنان طبیعی در مبارزه بیولوژیک یا مدیریت تلفیقـی آفـات از اهمیـت خاصـی بـرای تولیـد
محصول ارگانیک دارد نظارت برقوانین باقی مانده سم (کدگس) زیر نظر وزارتین جهاد کشاورزی و بهداشت، درمـان و آموزش پزشکی میباشد. از پیامدهای باقی مانده سموم در محصولات کشاورزی ایجاد ناهنجاریهای بیمـاریهـای انسایی مانند انواع سرطانهای پوستی، گوارشی و بیماریهای تنفسی بوده است. استفاده از دشمنان طبیعـی در مبـارزه بیولوژیک منجر به کاهش مخاطرات مصرف سموم پرخطر خواهـد شـد. حمایـت از واحـدهای مختلـف انـسکتاریم پرورشدهنده و رهاسازی کننده دشمنان طبیعی در نقاط مختلف کشور، ضمن ایجاد حرکت در توسـعه پایـدار باعـث کـاهش وابــستگی بــه ســموم خواهــد بــود. نتــایج جمــعآوری تعــدادی از کنــههــای خــسارتزا ماننــد گونــههــایی از
Pyemotes spp. (خانواده (Pyemotidae مانند Pyemotes tritici، از واحد های انسکتاریم نـشان داد بـا تغذیـه از بدن دشمن طبیعی توان پارازیته کردن آفت را کاهش داده و بعضا تلفات دشمن طبیعی و حتی انتقال آلودگی به سایر واحدهای تکثیر دشمنان طبیعی بهمراه داشته است. لذا آلودگی ناگهانی و شدید برخی واحـدهای انـسکتاریم بـه ایـن گونه کنههای خسارتزا ضمن آنکه خسارتهای مالی جبران ناپذیری برای تولیدکنندگان عوامل بیولوژیک در کـشور باعث میشود سبب کم رنگ شدن باورهای کشاورزان در استفاده از روشهای مبارزه پایدار نیز خواهد شد.
اشتراک‌گذاری:
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
