بررسی جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی در قانون تعزیرات حکومتی

مقدمه

امروزه پیشرفته بودن هر کشور را با شاخص های آموزشی و بهداشتی و درمانی آن می‌سنجند، هر قدر امکانات آموزشی و بهداشتی و درمانی برای مردم کشور بیشتر فراهم باشد به همان نسبت آن کشور از جایگاه و موقعیت بهتری در جامعه جهانی برخوردار است. در حال حاضر توجه به بهداشت بیش از درمان مورد نظر است و در این مورد سیاست هایی به منظور پیشگیری از شیوع بسیاری از بیماری ها صورت می‌گیرد که هنوز هم این اقدامات کافی به نظر نمی‌رسد.
بالا بودن هزینه های دارو و درمان، کمبود بیمارستان های مجهز در بسیاری از شهرها، کمبود پزشک متخصص در بسیاری از نقاط کشور و کبود دارو و…  از جمله مسائل موجود در بخش بهداشت و درمان است که برای برخورد با این مسائل باید تدابیر جدیدتر و مؤثرتری را اتخاذ نمود.
از طرفی دیگر از عوامل کارایی انسانی، بسته به تأمین غذای سالم و کافی است، به همین جهت تولید و نگهداری مواد غذایی طبق اصول بهداشتی و فنی از پایه های بهداشت عمومی‌و پیشگیری از بیماری های مختلف است.
گسترش شهرنشینی و نتایج آن افزون طلبی،‌ تحوّل سیستم های تولید، ازدیاد روزافزون نیازهای عمومی‌و مصرفی جامعه در زمینه مواد غذایی و دارویی، عدم توانایی نظارت بر مراکز درمانی و واحدهای تولیدی مواد خوردنی و آشامیدنی و آرایشی و بهداشتی و… شرایط را برای بروز بعضی از تخلّفات آماده نموده است. افزایش شمار سریع مراکز تولید مواد خوردنی، آشامیدنی و آرایشی،‌‌ بهداشتی و کارخانه های ساخت فرآورده های دارویی، تأمین بهداشت و جلوگیری از آلودگی این مواد را، در دنیای امروز غیرقابل اجتناب نموده است. زیرا با کوچکترین آلودگی، بیماری‌ها و مسمومیت های مختلفی در قشر وسیعی از جامعه بروز می‌کند لذا این گونه مراکز به منظور بهبود فرآورده های خود نیاز به رعایت امور بهداشتی دارند و به همین جهت هر سال بخش مهمی‌از مخارج این کارخانه ها را امور مربوط به تحقیقات بهداشتی تشکیل می‌دهد.
با توجه به مشکلات موجود، عده ای به منظور سودجویی از موقعیت های به دست آمده، با ارتکاب تخلفاتی در این رابطه معضلات جامعه را تشدید می‌نمایند و از همین جاست که پدیده ای تحت عنوان جرایم و تخلفات بهداشتی، درمانی و دارویی مطرح شده و نظر همه صاحب نظران به ویژه قانونگذاران را به خود جلب کرده است بر این اساس منظور از جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی کلیه جرایمی‌است که در رابطه با امر بهداشت و درمان و نیز در رابطه با امور دارویی به وقوع می‌پیوندد. بررسی ماهیت، مصایق و مجازات این جرایم بالاخص در قانون تعزیرات حکومتی موضوع این نوشتار است.

فهرست مطالب

                                             
مقدمه     1
فصل اول کلیات     7
     مبحث اول: تاریخچه جرایم بهداشتی ، درمانی و دارویی    8
          گفتار اول- دوران باستان    9
          گفتار دوم- دوران اسلامی    13
          گفتار سوم- تاریخچه جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی در حقوق ایران    17   
     مبحث دوم- ماهیت جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی و تفاوت آن با تخلفات
     انتظامی     20
          گفتار اول- مفهوم جرائم بهداشتی، درمانی و دارویی    21
               الف) مفهوم جرایم بهداشتی    21
               ب) مفهوم جرایم درمانی     23
               ج) مفهوم جرایم دارویی    25
          گفتار دوم- ارکان تشکیل دهنده جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی    26
              الف) عنصر قانونی     27
              ب) عنصر مادی     29
              ج) عنصر معنوی     31

فهرست                                      ب
          گفتار سوم- تفاوت جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی با تخلفات انتظامی     34
              الف) تعریف تخلفات انتظامی     34
              ب) تفاوت جرم با تخلف انتظامی    35
              ج) تخلفات انتظامی در امور پزشکی و دارویی     38
     مبحث سوم- جایگاه جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی در تقسیم بندی جرایم    41
          گفتار اول- جایگاه جرایم بهداشتی درمانی و دارویی در طبقه بندی
          حقوق جزای اختصاصی     41
          گفتار دوم- جایگاه جرایم بهداشتی ، درمانی و دارویی از نظر مطلق و مقید بودن.    43
فصل دوم- مصادیق جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی در قانون تعزیرات حکومتی    49
     مبحث اول- مصادیق جرایم بهداشتی    50
          گفتار اول- جرایم مربوط به بهداشت محیط    51
              الف) جرایم علیه بهداشت عمومی    51
              ب) جرایم مربوط به بهداشت اماکن عمومی     55
              ج) جرایم مربوط به بهداشت مراکز تهیه و تولید و نگهداری و توزیع مواد
 خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی    59
          گفتار دوم- جرایم مربوط به تهیه، توزیع،‌‌ نگهداری و فروش مواد خوردنی،
 آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی    62
 
فهرست                                              ج
الف) جرایم مربوط به تهیه و تولید مواد خوردنی، آشامیدنی،‌ آرایشی و بهداشتی    63
ب) جرایم مربوط به توزیع، عرضه و فروش مواد خوردنی،‌ آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی     72
     مبحث دوم- مصادیق جرایم درمانی    78
          گفتار اول- جرایم مربوط به مداخله‌ غیر مجاز در امور پزشکی و درمانی     79
          گفتار دوم- جرایم مربوط به خودداری از پذیرش و ارائه خدمات به بیماران     89
          گفتار سوم- جرایم مربوط به اعمال سودجویانه در حرفه پزشکی    96
         گفتار چهارم – جرایم مربوط به عدم رعایت ضوابط و مقررات حرفه ای     106
     مبحث سوم- مصادیق جرایم دارویی    113
          گفتار اول- جرایم مربوط به مداخله غیرمجاز در امور دارویی     114
          گفتار دوم- جرایم مربوط به سودجویی در امور دارویی    117
          گفتار سوم- جرایم مربوط به خودداری متصدیان امور دارویی از ارائه خدمات    121
          گفتار چهارم- جرایم مربوط به تخلف از ضوابط و مقررات دارویی     125
فصل سوم- مجازات جرایم بهداشتی،‌ درمانی و دارویی در قانون تعزیرات حکومتی
و مراجع صالح برای رسیدگی به این جرایم    135
     مبحث اول – مجازات جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی     136
         گفتار اول- تعریف مجازات و انواع آن در حقوق جزای ایران    136
             الف) مفهوم مجازات    136
             ب) انواع مجازات در حقوق جزای ایران    138
فهرست                                                  د
          گفتار دوم- ماهیت مجازات جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی    142
          گفتار سوم- انواع مجازات جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی
          در قانون تعزیرات حکومتی    147
          گفتار چهارم – تخفیف، تشدید و تبدیل مجازات
          در جرایم بهداشتی،‌ درمانی و دارویی     153
                الف) تخفیف مجازات    153
                ب) تشدید مجازات    154
               ج) تبدیل مجازات    156
          گفتار پنجم- مجازات شرکت و معاونت در جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی    157
     مبحث دوم- مراجع صالح رسیدگی کننده جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی
و نحوه حل اختلاف در صلاحیت    159
          گفتار اول- محاکم ذی صلاح برای رسیدگی به جرایم بهداشتی، درمانی و دارویی    159
          گفتار دوم- اختلاف در صلاحیت    161
نتیجه گیری     176
منابع و مآخذ    179
نمودار آماری    183

منابع و مآخذ

منابع فارسی
۱-    آجرلو، غلامرضا ، مجموعه کامل قوانین و مقررات بهداشتی، درمانی و آموزشی، چاپ اول، تهران، حیان.
۲-    آخوندی، محمود،‌ آیین دادرسی کیفری، چاپ هفتم ، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۵.
۳-    آل شیخ مبارک، قیس بن محمد، حقوق و مسئولیت پزشکی در آیین اسلام، چاپ اول، شابک، ۱۳۷۷.
۴-    اردبیلی،‌ محمدعلی،‌  حقوق جزای عمومی، ج۲، چاپ اول، تهران ، میزان، ۱۳۷۷.
۵-    اصفهانی، محمد مهدی، بازنگری در مفاهیم سلامت،‌‌ بیماری،‌ بهداشت، درمان و شفا با الهام از معارف اسلامی، مجموعه مقالات، چاپ اول،‌ 1371.
۶-    تقی‌زاده انصاری،‌ مصطفی، حقوق کیفری محیط زیست،‌چاپ اول، تهران، قومس، ۱۳۷۶.
۷-    جعفری لنگرودی،‌ محمد جعفر، تاریخ حقوق ایران، تهران، کانون معرفت.
۸-    جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق،‌ چاپ سوم، تهران، کتابخانه گنج دانش.
۹-     دهخدا،‌ علی اکبر، لغت نامه، ج۴،‌ چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۷.
۱۰-    دهخدا،‌ علی اکبر، لغت نامه، ج۷،‌ چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۷.
۱۱-    رکنی، نوردهر، اصول بهداشت مواد غذایی، چاپ اول ، انتشارات دانشگاه تهران. ۱۳۷۶.
۱۲-    زراعت،‌ عباس، شرح قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، چاپ اول، فیض ،‌1377.
۱۳-    زراعت ، عباس ، مهاجری، علی، شرح قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب چاپ اول، قم،‌  فیض، ۱۳۷۸.
۱۴-     شامبیاتی، هوشنگ، حقوق جزای عمومی، ج ۲، چاپ سوم، تهران ویستار، ۱۳۷۲.
۱۵-    شامبیاتی، هوشنگ، حقوق جزای اختصاصی، ج ۱ و ۲، چاپ دوم، تهران ویستار، ۱۳۷۴.
۱۶-    صادقی،محمدهادی،حقوق‌جزای اختصاصی، ج۱ جرایم علیه اشخاص،چاپ اول، تهران،
 میزان،‌ 1376.
۱۷-    صادقی‌حسن‌آبادی، علی،کلیات بهداشت عمومی، چاپ‌هشتم، شیراز،دانشگاه علوم پزشکی،۱۳۷۵.
۱۸-    صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی، ج ۱، چاپ هفتم،‌ تهران ، گنج دانش، ۱۳۷۶.
۱۹-    صرامی، سیف الله، حسبه یک نهاد حکومتی، چاپ اول، قم،‌ مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
۲۰-    عباسی، محمود مجموعه قوانین و مقررات پزشکی و دارویی، چاپ اول، تهران.
۲۱-    عباسی، محمود مجموعه مقالات حقوق پزشکی، ج ۲، چاپ اول، تهران، حیان،‌ 1376.
۲۲-    علی آبادی، عبدالحسین، حقوق جنایی ، ج ۲، چاپ پنجم تهران، فرودسی، ۱۳۶۸.
۲۳-    علی پاشا، صالح، سرگذشت قانون، ج۲، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۴۸.
۲۴-    عمید، حسن ، فرهنگ فارسی عمید.
۲۵-    فتحی. محمد جواد، مجموعه کامل قوانین و مقررات تعزیرات حکومتی، چاپ اول، شابک ۱۳۷۶.
۲۶-    قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی به انضمام گزیده ای از قوانین مقررات مربوط به امور بهداشت، دارو و درمان، حوزه معاونت فرهنگی و امور اجرایی سازمان تعزیرات حکومتی، چاپ اول، ۱۳۷۷.
۲۷-    کاراندیش،  دکتر سعید، سخندانی، مرسده ، نکات مهم و شایع ترین ها در بهداشت.
۲۸-    گلدوزیان، ایرج، بایسته‌های حقوق جزای عمومی، چاپ اول، تهران، میزان، ۱۳۷۷.
۲۹-    گلدوزیان، ایرج، حقوق جرای اختصاصی،ج۱،‌‌‌‌‌‌‌ چاپ پنجم، تهران، ماجد.
۳۰-    گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای عمومی، ج۲ ،‌‌‌‌‌‌‌ چاپ چهارم، تهران، ماجد،‌ 1376.
۳۱-    مجموعه کامل قوانین و مقررات تعزیرات حکومتی به اهتمام اداره کل حقوقی سازمان تعزیرات حکومتی،‌ چاپ اول انتشارات سوره، ۱۳۷۹.
۳۲-    محسنی، مرتضی، دوره حقوق جزای عمومی، ج ۲، چاپ اول، تهران، گنج دانش، ۱۳۷۵.
۳۳-    منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایه الفقیه ج۲، چاپ دوم، قم ، المرکز العالمی للدراسات اللاسلامیه.
۳۴-    میرمحمد صادقی،حسین،حقوق کیفری اختصاصی،جرایم علیه‌اموال‌وحاکمیت،چاپ دوم،تهران، میزان ، ۱۳۷۶.
۳۵-    نجم‌آبادی، محمود، تاریخ طب در ایران، ج۱ تهران ،‌ انتشارات دانشگاه تهران.
۳۶-    نوربها، رضا، زمینه‌ حقوق جزای عمومی، چاپ دوم، تهران، کانون وکلای دادگستری،‌ 1375.
۳۷-    ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای عمومی، ج۲، چاپ اول ، تهران.
۳۸-    ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای عمومی، ج۴، چاپ دوم ، تهران ۱۳۷۵.
۳۹-    ویل دورانت ، تاریخ تمدن، ج۱، ترجمه احمد آرام، چاپ دوم، تهران ، اقبال، ۱۳۷۷.
 
منابع عربی

۱.    ابن اخوه ، محمد بن محمد،  آیین شهرداری در قرن هفتم، ترجمه جعفر شعار، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چاپ سوم، تهران.
۲.    ابن اخوه ، محمد بن محمد، معالم القربه فی احکام الحسبه، مطبعه دارالفنون.
۳.    ابی داود، سلیمان، سنن ابی داوود، ج۲، بیروت، دارالجیل.
۴.    حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، ج ۱۲، بیروت ، دار احیاء التراث العربی.
۵.    حلی، احمد بن محمد، المهذب البارع، چاپ اول، قم ، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۳.
۶.    حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، ج۴، چاپ سوم، قم، اسماعیلیان ، ۱۳۷۲.
۷.    ماوردی، ابن الحسن علی بن محمد، الاحکام السلطانیه، قم، مرکز انتشارات دفتر تبیلغات اسلامی.
۸.    موسی، عبدالله ابراهیم، المسئولیه الجسدیه فی الاسلام، چاپ اول، بیروت، داربی حزم، ۱۴۱۶.