مقاله تاثیر شهرسازی ایمن بر مدیریت ریسک زلزله در گستره شهری تبریز

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله تاثیر شهرسازی ایمن بر مدیریت ریسک زلزله در گستره شهری تبریز دارای ۱۸ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله تاثیر شهرسازی ایمن بر مدیریت ریسک زلزله در گستره شهری تبریز  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله تاثیر شهرسازی ایمن بر مدیریت ریسک زلزله در گستره شهری تبریز،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله تاثیر شهرسازی ایمن بر مدیریت ریسک زلزله در گستره شهری تبریز :

چکیده:

در هزاره اخیر در منطقه شمالغرب ایران بیش از ۶۰ زمینلرزه ویرانگر رخ داده است. منطقه آذربایجان با توجه به شرایط و ویژگیهای کوهستانی آن و وجود گسلهای متعدد یکی از فضاهای مورد تهدید پدیده لرزهخیزی میباشد و اینکه تبریز با آنهمه فراز و فرودی که داشته فاقد آثار تاریخی عمده است با لرزهخیزی آن بیارتباط نیست. از آنجا که کلانشهر تبریز یکی از سه پایه و ستون بقای ملی ایران است. هر گونه زوال و سقوط این پایهها به معنای پایان کار ایران به معیار کنونی است، همچنین شهر تبریز تنها شهر مهم ایران است که در منطقهی خطر بسیار بالا قرار دارد از این رو مطالعه ریسک زلزله آن از اولویت برخوردار است. شهر تبریز طی دهههای گذشته شاهد توسعه گسترده فیزیکی بوده که منجر به ساختوسازهای بدون ملاحضات ایمنی از لحاظ حوادث طبیعی (از جمله زلزله) انجام گرفته است و این امر باعث افزایش آسیبپذیری پهنههای شهری در برابر زلزله شده است. در این پژوهش، روش کار توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از نقشههای وضع موجود و مطالعات میدانی به تحلیل آسیبپذیری پهنههای شهری این کلانشهر پرداخته شده است.

خطرپذیری لرزهای شهر تبریز به واسطه موقعیت زمینشناختی، درصد بالای آسیبپذیری مستحدثات، و; بسیاربالا ارزیابی شده است و لازم است اقداماتی جهت اصلاح پهنههای شهری بهمنظور کاهش آسیبپذیری این کلانشهر صورت گیرد. در واقع برای کاهش آسیبهای ناشی از زلزله در تبریز میتوان اقداماتی را در دو فاز انجام داد: شناسایی بافتهای آسیبپذیر و ایمنسازی بافتهای شهری موجود، طراحی ایمن بافتهای جدید (خواه توسعه درون شهر یا خارج از شهر).

فاز اول: اجرای برنامه کوتاهمدت و فوری جهت شناسایی بافتهای آسیبپذیر و مسالهساز و ایمنسازی این بافتها.

فاز دوم: تدوین ظوابط و مقررات استاندارد مربوط به ایمنی بافتهای شهری و نظارت جدی بر طراحی و ساخت ایمن بافتهای جدید (خواه توسعه درون شهر یا خارج از شهر).

کلمات کلیدی: زمینلرزه، آسیبپذیری، تبریز، پهنههای شهری،

مقدمه:

۹۶۱۱

INDM 2014

زلزله یکی از خطرناکترین بلایای طبیعی عصر حاضر میباشد که همواره اهمیت خود را به طور عینی نمایان کرده است.

سانحهای طبیعی است که بر اساس میزان بزرگی خود میتواند در مدت کوتاهی فجایع عظیم بیافریند (قدیری، .(۱ :۱۳۸۱
زلزله همیشه به عنوان پدیدهای تکرارپذیر در طول تاریخ وجود داشته و در آینده نیز وجود خواهد داشت. وقوع چنین حادثهای در بیشتر موارد تاثیرات ویرانکنندهای بر سکونتگاههای انسانی برجای گذاشته و تلفات سنگینی بر ساکنان آنها تحمیل کرده است (حبیبی، شیعه، ترابی، ۱۳۸۸؛ .(۲۴ فرآیند شهرنشینی آسیبپذیری نسبت به مخاطرات طبیعی را به واسطه تمرکز انسان وتملکهایش در شهرها را افزایش میدهد. احتمال خطر در مراکز شهری جهان سوم به دلیل شهرنشینی بدون برنامه، توسعه شهر در مناطق مخاطره آمیز با درجه احتمال خطر بالا، اقدامات مدیریتی نارسا در شهر و اقدامات ساخت وساز نامناسب در شهر، افزایش چشمگیری داشته است (قائدرحمتی و باستانیفر و سلطانی، .(۱۱۰ :۱۳۹۰ وقوع زمینلرزهها در ایران موجب وارد آمدن خسارات انسانی و اقتصادی بسیاری شده است که دلیل آن عدم برنامهریزی از قبل جهت رویارویی با آنها و عدم آمادگی برای مقابله با عوارض نامطلوب آنها در پس از وقوع است (پویان، .(۴ :۱۳۷۳ بسیاری از بیماریها و فجایعی که پس از زلزله به بار میآیند، ناشی از شدت زلزله نیست، بلکه همواره به سبب ساخت و سازهای ناپایدار انسانها رخ میدهد (زنگیآبادی و صنیعی و وارثی، .(۹۲ :۱۳۸۸ چون پیشبینی زمان زمینلرزه بسیار دشوار است، مناطق تحت خطر باید برای مواقع اضطراریکاملاً آماده باشند (محمدزاده، .(۱۰۵ : ۱۳۸۹ در صورتیکه متخصصین زلزله، سازه، معماری و شهرسازی در صدد ایجاد یک شهر کارآمد با توسعهای ماندگار باشند، باید بتوانند سه نقشه اساسی را که مبتنی بر لحاظ نمودن پهنهبندی خطر، معیارهای شهرسازی و معیارهای کاهش خطر زلزله است بر روی هم قرار داده و نتیجه نهایی را به صورت یک نقشه کلیدی تحت عنوان نقشه آسیبپذیری شهر در برابر زلزله ارائه دهند. بر اساس این نقشه اقدامات اساسی در جهت رفع کاستیها و کاهش مخاطرات تعیین میگردد. نقاط بحرانزا شناسایی میشود و برنامهریزی توسعه شهر جهتی اصولی و منطقی به خود میگیرد (ستوده، .(۴ :۱۳۸۰ منطقه آذربایجان در شمالغرب ایران به دلیل قرارگیری در محل برخورد دو کمربند فعال زلزلهای (شامل کوههای البرز و خراسان در نوار شمالی و رشتهکوه های زاگرس تا مکران در جنوب شرقی) از مناطق لرزهخیز کشور بهشمار میآید (کرمی و بیاتیخطیبی و مختاری، .(۷۸ :۱۳۸۷ در واقع این منطقه به واسطه وجود گسلهای فعال متعدد در آن از جمله مناطق مستعد زلزله در کشور به شمار میرود و به گواه زلزلههای تاریخی آن، ویرانیها و خرابیهای ناشی از زلزله حتی بیش از سایر مناطق کشور در آن بهوقوع پیوسته است. در پهنهبندی نسبی خطر زمین لرزه در ایران، شهر تبریز یکی از شهرهای مهم ایران است که در جایگاه پهنهبندی با خطر نسبی بسیار بالا قرار دارد.

گسل شمال تبریز در مجاورت بلافصل شهر قرار گرفته و در مناطقی نیز شهر در امتداد این گسل بنا شده است (محمودزاده،
.(۲ :۱۳۸۵ در واقع شهر تبریز تنها شهر مهم ایران است که در منطقهی خطر بسیار بالا قرار دارد (ولیزادهکامران، : ۱۳۸۰ (۵۲ گسل تبریز منشا زلزلههای ویرانگر در طول تاریخ بوده و میتواند بار دیگر با فعالیت مجدد خود شهر را به ویرانهای تبدیل نماید (محمودزاده، .(۲ : ۱۳۸۵ جایگاه تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی شهر تبریز سبب شده است که این شهر جزو مهمترین شهرها و از نظر جمعیت پس از شهرهای تهران، مشهد و اصفهان پرجمعیتترین شهر کشور و بزرگترین و مهمترین شهر در منطقهی شمالغرب کشور میباشد. (پیشگاهیفرد، اقبالی، فرجیراد، بیگبابایی، .(۹۴ :۱۳۹۰ شهر تبریز با جمعیت انبوه و ساختار پیچیده شهری و در برخی مناطق فرسوده آن مرکز کلیه مراکز سیاسی، اداری، اقتصادی و اجتماعی شمالغرب کشور میباشد. در چنین شرایطی وقوع هر بحران طبیعی یا مصنوعی، خسارت جبرانناپذیری بهجای میگذارد و بر فعالیتهای کل کشور اثر نامطلوبی خواهدگذاشت (پیشگاهیفرد، اقبالی، فرجیراد، بیگبابایی، .(۹۲ :۱۳۹۰ این شهر طی دهههای گذشته شاهد توسعه گسترده فیزیکی بوده که منجر به ساخت و سازهای بدون ملاحضات ایمنی از لحاظ حوادث طبیعی (از جمله زلزله و صرفا برای پاسخگویی به نیازهای سکونتی در کوتاه مدت) انجام گرفته است و این امر باعث افزایش آسیبپذیری شهر تبریز در برابر زلزله شده است (پیشگاهیفرد، اقبالی، فرجیراد، بیگبابایی، .(۹۱ :۱۳۹۰

روش

۰۷۱۱

INDM 2014

در این پژوهش، روش کار توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از نقشههای وضع موجود که در سال ۱۳۸۸ توسط مهندسین مشاور تهرانپادیر جهت انجام مطالعات ریزپهنهبندی تبریز تهیه شده است و همچنین مطالعات میدانی توسط نگارنده به تحلیل آسیبپذیری پهنههای شهری این کلانشهر پرداخته شده است و در نهایت راهکارهای عملی مربوط به شهرسازی، جهت پیشگیری از آسیبهای ناشی از زلزله در بافتهای شهری تبریز ارائه خواهد شد.

محدوده مورد مطالعه

شهر تبریز بهعنوان مرکز استان آذربایجانشرقی، با وسعتی در حدود ۱۴۰ کیلومتر مربع در ۴۶ درجه و ۱۵ دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ و ۳۸ درجه و ۸ دقیقه عرض شمالی از مدار مبداء واقع شده است. ارتفاع میانگین شهر از سطح دریا حدود ۱۳۴۰ متر است. شهر تبریز از سمت جنوب به ارتفاعات سهند، از شمال به کوه عونبنعلی، از شرق به زمینهای کشاورزی شهر باسمنج و از غرب به دشت تبریز و زمینهای پست و شورهزار حاشیهی دریاچه ی ارومیه محدود میگردد

(پیشگاهیفرد، اقبالی، فرجیراد، بیگبابایی، ۱۳۹۰؛ .(۹۴ گسل شمال تبریز که از بخشهای شمال خاوری، شمال و شمال باختری شهر تبریز عبور مینماید، به دلیل وقوع زمینلرزههای متعدد تاریخی و دوازده بار تخریب کامل شهر تبریز از گسلهای شناخته شده زمینلرزهای ایران است . این گسل که زمانی با محدوده شهری تبریز فاصله داشت، هم اکنون بر اثر گسترش ساخت و ساز و شهرکسازی بر روی حریم آن، از میان شهرکهای جدید ساخته شده و در حال احداث در شمال تبریز عبور مینماید. با توجه به خطر گسیختگی مستقیم در شهر، گسلش در محدوده شهر تبریز و اثرهای حوزه نزدیک گسل در صورت وقوع زمینلرزه ای با بزرگای حدود۶/۵ یا بیشتر، تلفات و خسارات فراوانی در تبریز پیش بینی میشود (زارع،

.(۴۶ :۱۳۸۰ گسل شمال تبریز با وقوع حداقل ۱۶ زمینلرزه تاریخی، بهعنوان گسلی زمینلرزهای و فعال تلقی میشود (زارع،
.(۴۶ :۱۳۸۰ لگسل شمال تبریز شهرکهای مختلفی را در معرض خطر قرار داده است. همچنین بخش اعظمی از حدود ۴۰۰

هزار حاشیهنشین شهرستان تبریز در قسمتی از کمربند شمالی شهر اسکان یافتهاند که ساختمانهای آنها به هیچوجه در مقابل کوچکترین تکانها نیز مقاوم نیستندل. این در حالیست که محدودهای که این شهرکها را در بر میگیرد، در سالهای نهچندان دور کاملا بایر و خالی از سکنه بودهاند و با وجود مشخص بودن محل دقیق گسل و دلایل کافی مبنی بر فعال بودن آن، ساخت و سازهای سالهای اخیر به این سمت هدایت شده است. این گسل که زمانی از ۳ کیلومتری شهر تبریز عبور میکرد، در حال حاضر جزء یکی از محلههای شهر تبریز به حساب میآید. شهرکهای باغمیشه، یوسفآباد و ارم دقیقا بر روی روند اصلی گسل شمال تبریز احداث شدهاند. فرض اینکه هرکجا میخواهیم بسازیم، ولی محکم بسازیم، امری است که بشدت از سوی کارشناسان علم زلزله رد میشود. چرا که در تحقیقات اخیر مشخص گردیده است که در نزدیکی محل گسلش شرایط خاص و ویژهای حاکم است. از جمله این شرایط میتوان به شتاب قائم بسیار زیاد آهمانند آنچه که در زلزله بم رخ دادآ و نیز تأثیر بسیار مخرب زلزلههای نزدیک بر ساختمان های بلند بهدلیل ایجاد تغییر مکان بسیار زیاد در این سازهها اشاره کرد. بر اساس تحقیقی که در زمینه حریم گسلهای ایران بهصورت کلی انجام پذیرفتهاست، این حریم حداقل ۲ کیلومتر تعیین گردیده است (تهرانپادیر، .(۱۴ :۱۳۸۸