مقاله ارزیابی محیطزیستی خط لولهی گاز طبیعی دهنهی زاو با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره و GIS

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله ارزیابی محیطزیستی خط لولهی گاز طبیعی دهنهی زاو با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره و GIS دارای ۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله ارزیابی محیطزیستی خط لولهی گاز طبیعی دهنهی زاو با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره و GIS  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله ارزیابی محیطزیستی خط لولهی گاز طبیعی دهنهی زاو با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره و GIS،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله ارزیابی محیطزیستی خط لولهی گاز طبیعی دهنهی زاو با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره و GIS :

چکیده

پروژههای خطوط گاز طبیعی بر حسب مکان استقرار، دارای پیامدهای مهمی بر ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی، محیطزیستی مانند اثر بر قبایل و عشایر، تنوع زیستی، پوشش گیاهی، آبخیزها، زیستگاههای حیات وحش و مناطق بکر و دست نخورده است. نصب خطوط لوله با مسیرهای طولانی موجب تجاوز به طبیعت بکر و دست نخورده میشود و گاه زمینه را برای توسعهی برخی فعالیتهای انسانی (کشاورزی، شکار، تفرج و غیره) بدون امکان سنجی محیطزیستی هموار میکند. پیامدهای زیانبار فعالیتهای فوق با توجه به توان و تحملپذیری منابع اکولوژیک ناحیه و ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی منطقه متغیر خواهد بود. بر این اساس به منظور کاهش آسیب رسانی به منابع محیطزیستی و نیل به اهداف توسعهی پایدار، شناسایی نقاط حساس به عبور خطوط لولهی گاز طبیعی ضروری است. امروزه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به برنامهریزان این امکان رامیدهد که بتوانند مکانهای بهینهای را برای توسعهی زیرساختهای خطی شناسایی کنند. هدف از شناسایی مکانهای بهینه از یک طرف کاهش آسیب محیطی و از طرف دیگر توجیه پذیری طرحها از لحاظ فنی و اقتصادی است. بر این اساس، در این پژوهش پس از تعیین و شناسایی پارامترهای محیطزیستی تاثیرگذاربر مکانیابی خطوط انتقال لولهی گاز طبیعی در محدودهی مطالعاتی مورد نظر در استان گلستان و تهیه و جمعآوری نقشههای پایهای مورد نیاز، با رعایت اصول فنی مورد نظر کارشناسان شرکت گاز، به کمک ارزیابی چند معیاره (MCE) به عنوان یک سیستم پشتیبان تصمیم-گیری GIS، توسط نرم افزارIDRISIمکان پیشنهادی بهینه برای خطوط انتقال لولهی گاز طبیعی در محدودهی مطالعاتی مورد نظر در استان گلستان مشخص میشود.

واژههای کلیدی

خط لولهی گاز طبیعی- ارزیابی چند معیاره- استان گلستان

NCEP www.iauep.ir

اولین کنفرانس ملی آلودگی های محیط زیست با محوریت زمین پاک

۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی استان اردبیل

مقدمه

خطوط لوله کارآمدترین، مقرون به صرفهترین (از لحاظ مالی) و سازگارترین (سازگار با محیطزیست) روش انتقال مایع است که از ازدحام بزرگراه ها، آلودگی و مواد زاید میکاهد . [۱] یکی از ویژگیهای بارز تمامی خطوط لوله این است که بعد از ساخته شدن و احداث مسیر، نمیتوان مسیر آن را تغییر داد. بنابراین میبایست مسیر بهینه در مرحلهی طرح ریزی انتخاب شود .[۲]طراحی دقیق و مناسب مسیر خط لوله میتواند موجب صرفه جویی هزینه و زمان شود که این امر طول عمر بیشتر فرآیندها و عملکردها را تضمین میکند و به جلوگیری از عواقب محیطزیستی کمک میکند. طراحی و مدیریت شایسته و مناسب، ابزارهای ضروری و لازمی برای هدایت کردن و سرعت بخشیدن توسعهی یک صنعت تلقی میشود .[۱]

پروژههای انتقال گاز جزء پروژههای خطی محسوب میشوند، به این مفهوم که بر خلاف پروژههای شعاعی که در آنها آثار و پیامدهای ناشی از فعالیتهای دو فاز احداث و بهرهبرداری از مرکز دایره یعنی محل استقرار پروژه به نسبت شعاع دایره کم میشوند، پروژه با گدشتن از اکوسیستمهای مختلف موجب به هم ریختن ساختار و کارکرد آنها خواهد گردید و به همین نسبت آثار و پیامدهای منفی از خود به جای خواهد گذاشت . نکتهی مهم در این سری از پروژهها این است که بر خلاف پروژههای شعاعی، آثار پیامدهای ابتدای مسیر با انتهای آن فقط در زمانی که اکوسیستم یا محیط پذیرنده تغییر میکند، متفاوت خواهد شد. بدیهی است که شدت و دامنهی این آثار و پیامدها با فاصله از محل پروژه رابطهی عکس دارد. بدین مفهوم که با افزایش فاصله از محور استقرار، آثار پیامدها از شدت کمتری برخوردار خواهند بود .[۳]بر این اساس ارزیابی توان منطقهی مورد نظر جهت توسعهی زیرساخت خطی مذکور ضروری است.

در بین روشهای مختلف مکانیابی و ارزیابی تناسب سرزمین، روش ارزیابی چند معیاره این امکان را فراهم میآوردکهمعیارهایگوناگون بهطورهمزماندرتعیینبهترینگزینهو مناسبترینشرایطبهکارگرفتهشود .[۴]به عبارت دیگر روش ارزیابی چند معیاره، یک روش عمومی برای ارزیابی و جمعبندی بسیاری از معیارها است .[۵]

روش ترکیب خطی وزندار (WLC)، یکی از روشهای متداول در ارزیابی چند معیاره است که کاربرد وسیعی در GISپیداکرده است و در فرآیند ارزیابی و تهیه نقشه تناسب اراضی بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. مطابق با نظر موسوی به نقل از هاپکینز (۱۹۷۷) این روش بهترین روش برای تلفیق چند معیار و ارزیابی چند منظوره در محیط GIS است .[۴] این فرآیند نه تنها امکان حفظ متغیرها را به صورت فاکتورهای پیوسته را فراهم می کند، بلکه امکان جبران فاکتورها را با هم نیز میسر می کند .[۵]

در ارتباط با این روش، تحقیقاتی انجام گرفته است. برای مثال، سلمان ماهینی و غلام علی فرد به مکانیابی لندفیل در شهرگرگان پرداختند. به این منظور ،آنها ازروش WLCو فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده نمودند و مطلوبیت ناحیه ای سرزمین را برای این مناطق تعیین نمودند.[۶] سنیر و همکاران برای انتخاب مکان لندفیل از دو روش ارزیابی چند معیاره به نام تحلیل سلسله مراتبی و روش میانگینگیری وزندارترتیبی (OWA) باکمک سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده کردندکه نتایج هردو روش با یکدیگر سازگاری داشتند.[۷] عفت و حسن ازروش AHP و روش تحلیل مسیر با حداقل هزینه (LCPA) برای طراحی و ارزیابی سه مسیر پیشنهادی بزرگراهی واقع در Sinai-Peninsula مصر استفاده کرد. در این روش سه دیدگاه مدل سازی شد : دیدگاه مهندسی، دیدگاه محیطزیستی و دیدگاه هیبرید (ترکیبی از دو دیدگاه مهندسی و محیطزیستی). برای مقایسه سه مسیر حاصل از این سه دیدگاه از روش MCEاستفاده شد. سرانجام مسیر هیبرید به عنوان مسیر بهینه پیشنهاد گردید.[۸] اتکینسن و همکاران با استفاده از روش MCE و روش LCPA، مسیر جادهای با حداقل هزینه واقع در قطب شمال را طرح ریزی کرد.[۹]باگلی و همکاران با ترکیب روشهای MCE و LCPA، مناسبترین مسیر برای انتقال خط برق ۱۳۲ کیلووات پیشنهاد کردند. در این پژوهش معیارهای هزینه، قابلیت رویت خطوط برق، تراکم جمعیت و حفظ طبیعت اکوسیستم استفاده شد.[۱۰] فیلدمن و همکاران با استفاده ازداده های سنجش از دور و تحلیلهای GIS، روشی با حداقل هزینه برای مسیریابی خطوط لوله ارائه دادند.[۱۱]

با توجه به اینکه تاکنون از این روش در مسیریابی خطوط لولهی گاز طبیعی در استان گلستان استفاده نشده است، انجام این پژوهش میتواند به مدیریت توسعهی مسیرهای خطوط لولهی گاز طبیعی کمک کند. هدف اصلی این تحقیق، ارزیابی توان منطقهی مورد مطالعه در مقابل خطوط لولهی گاز طبیعی به کمک روش ارزیابی چند معیاره و GIS است.

NCEP www.iauep.ir

اولین کنفرانس ملی آلودگی های محیط زیست با محوریت زمین پاک

۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی استان اردبیل

مواد و روشها منطقهی مورد مطالعه

منطقهی مورد مطالعه دهنهی زاو از توابع شهرستان کلاله واقع در استان گلستان است که قرار است در این منطقه خط لولهی تغذیه-ای از روستای قره یسر پایین به روستای قوشه چشمه بالا منتقل شود.

برای انجام این تحقیق، ابتدا پارامترهای تاثیرگذار بر تعیین مسیر بهینهی خطوط لولهی گاز طبیعی تعیین و شناسایی میشوند. این پارامترها شامل خصوصیات زمینشناسی (جنس سنگ بستر)، شکل زمین (خطر لغزش و رانش، وجود گسل، شیب منطقه)، هیدرولوژی (رودخانه ها، چاه، قنات و چشمه) اقلیم (خطر یخبندان)، خاک (بافت، هدایت الکتریکی و اسیدیتهی خاک)، رستنیها (تراکم پوشش گیاهی)، جانوران (زیستگاه و پراکندگی جانوران )، منابع اقتصادی اجتماعی (وجود خطوط انتقال برق، جادهها، خطوط راهآهن، تراکم جمعیت مناطق روستایی، نقشهی کاربری اراضی، حریمها) هستند.

پس از تعیین و شناسایی پارامترهای محیطزیستی تاثیرگذار بر مسیریابی خطوط لولهی گاز طبیعی در منطقهی مورد مطالعه با رعایت اصول فنی مورد نظر کارشناسان شرکت گاز، دادههای مورد نیاز جمعآوری، آمادهسازی و پردازش میشوند. در مرحلهی بعدی عمل استانداردسازی معیارها انجام میگیرد . جانسن و هرویجنی بیان کردند ارزشهای موجود در نقشههای گوناگون تنها زمانی قابل مقایسه هستند که واحدهای اندازهگیری آنها یکسان شوند.[۱۲] از طریق رویهی استانداردسازی، واحدهای اندازه گیری یکسان میشوند و در نتیجه ارزشها بعد خود را از دست میدهند.[۸] استانداردسازی معیارها براساس دو منطق فازی و بولین انجام میگیرد. برای تعیین اهمیت نسبی معیارها، نیاز به فرآیندی است. این فرآیند با عنوان MCE شناخته میشود.. ارزیابی چند متغیره نیاز به تعیین اهمیت یا وزن هر معیار در فرآیند تصمیمگیری دارد. در زمینهی ارزیابی چند متغیره، رو و همکاران بیان کردند که روش منطقی برای توسعهی چنین وزنهایی، روش مقایسات زوجی توسعه یافته توسط ساتی است .[۹]

روش مقایسات زوجی یا فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP ) امکان کمی کردن مقایسهی معیارهای تصمیمگیری را به صورت دوتایی (زوجی) فراهم میکند. این روش به قضاوت کارشناسان تکیه میکند و بین معیارها سازگاری ایجاد میکند .[۲]این نوع از مقایسه، به طور عمده پیچیدگی در تصمیمگیری را کاهش میدهد و به سادگی آن میافزاید. در این حالت معیارها در مقیاسی از ۱ تا ۹ یا یکدیگر مقایسه میشوند.[۸]

در مرحلهی بعدی عمل تلفیق معیارها با استفاده از روش ارزیابی چند متغیره انجام میگیرد. یکی از رایجترین روشهای مورد استفاده در ترکیب دادهها، روش WLC است. در این روش معیارها در دو دستهی محدودیت و فاکتور جای میگیرند. محدودیتها شامل آن دسته از معیارهای بولی هستند که تحلیل را برای مناطق خاص جغرافیایی محدود میکند. این الگو مرتبط با روش مورد استفاده در مرحلهی ترکیب معیارها نیست، و محدودیتها همیشه به صورت تصاویر بولی نشان داده میشوند . محدودیت لایهای است بولی که در آن صفر نشان دهندهی عدم تناسب و یک نشان دهندهی تناسب است. پس، در هر لایهی محدودیت فقط دو عدد صفر و یک دیده میشود. فاکتورها، معیارهایی هستند که درجات مطلوبیت را برای تمام مناطق جغرافیایی تعریف میکنند. این معیارها، مناطق را به صورت اعداد پیوستهی مطلوبیت نشان میدهند. امتیازها فاکتور در محاسبهی مطلوبیت کلی هر موضوع، ممکن است زیاد (امتیاز بالا) و یا کم (امتیاز کم) باشد (براساس روش مورد استفاده در ترکیب معیارها، این تفاوت درجه ایجاد خواهد شد) .[۵]

با توجه به معیارها و روش ترکیب نهایی مورد استفاده برای معیارها، فاکتورها را میتوان به روشهای گوناگونی استاندارد کرد. در WLC هر فاکتور استاندارد شده، در وزن مرتبط با آن ضرب میگردد، سپس فاکتورها با هم جمع میشوند. زمانی که وزنها برای هر سلول محاسبه شد، تصویر حاصل یکبار دیگر با محدودیتهای بولی ضرب میگردد تا مناطقی که نباید مورد محاسبه قرار گیرند، خارج گردند . تصویر نهایی، مربوط به محاسبهی ترکیب مطلوبیت در محدودهی صفر تا ۲۵۵ برای مناطقی است که محدودیتی برای توسعه ندارند .[۵] نگارهی فرآیند در نمودار زیر نشان داده شده است (شکل.(۱

NCEP www.iauep.ir

اولین کنفرانس ملی آلودگی های محیط زیست با محوریت زمین پاک

۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی استان اردبیل

رودخانه تعیین و شناسایی معیارهای تاثیر گذار بر مکانیابی خط لولهی گاز طبیعی گسل

زمینشناسی خاک رستنیها جاده جانوران کاربری اراضی شیب منابع اقتصادی-اجتماعی

جمعآوری، آمادهسازی و پردازشمعیارها

استانداردسازی معیارها براساس منطق فازی و بولین

وزندهی معیارها با روش AHP

ادغام معیارها به کمک روش WLC

شناسایی مکانهای مناسب جهت توسعهی زیرساخت مذکور

شکل: ۱ نگارهی فرآیند تعیین مکان بهینهی خطوط لولهی انتقال گاز

نتیجه گیری و جمع بندی

سرزمین یک منبع محدود و آسیبپذیر است، اما بسیاری از سودمندیهای آن اگر بیجا از آن استفاده نشود، ابدی و قابل تجدیدند.[۱۳]

روش به کار رفته به منظور ترکیب لایههای اطلاعاتی در این تحقیق روش ترکیب خطی وزن داراست. این روش دارای انعطافپذیری بیشتری نسبت به رویکرد بولی است. این روش امکان استانداردسازی معیارها در ساختاری پیوسته را فراهم میکند و لذا اطلاعات مهم دربارهی درجه مطلوبیت را حفظ مینماید. ضمن آن که امکان اختصاص وزنهای متفاوت را به فاکتورها میدهد که این کار منجر به جبران فاکتورها با هم میشود .[۵]

روش WLC نه تنها امکان حفظ متغیرها را به صورت فاکتورهای پیوسته را فراهم میکند، بلکه امکان جبران فاکتورها را با هم نیز میسر میکند. مطلوبیت پایین در یک فاکتور برای یک موقعیت ممکن است با مطلوبیت بالای فاکتور دیگر جبران شود. چگونگی جبران فاکتورها با هم توسط وزنهای فاکتورها که اهمیت نسبی هر فاکتور را نشان میدهد، برآورد میگردد. ضمن آن که این نوع ترکیب باعث میشود که تحلیلها به دور از افراطگرایی ضدریسک منطق AND باشند. WLCیک فن

NCEP www.iauep.ir

اولین کنفرانس ملی آلودگی های محیط زیست با محوریت زمین پاک

۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی استان اردبیل

میانگینگیری است که نوع تحلیلها را مابین دو نوع تابع AND (حداقل) و OR (حداکثر) قرار میدهد، یعنی نه حد نهایی ضد ریسک و نه حد نهایی ریسک پذیری. بنابراین، WLC دارای قابلیت جبران کامل و ریسک میانگین است.[۵]
با توجه به اینکه توسعه و محیط زیست دو موضوع جدایی ناپذیراند، ضروری است که با دستیابی و استفاده از ابزارهای مدیریت محیط زیست در کلیهی برنامههای توسعه، حداقل خسارت به منابع و محیطزیست وارد شود . چرا که عدم توجه به آثار و پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدت پروژههای مختلف، عمدتا سبب بروز مشکلات اساسی برای انسان و طبیعت خواهد شد .[۱۴]

NCEP www.iauep.ir

اولین کنفرانس ملی آلودگی های محیط زیست با محوریت زمین پاک

۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی استان اردبیل

مراجع

[۱] Iqbal, M., Sattar, F., & Nawaz, M., 2006., ‘ Planning a Least Cost Gas Pipeline Route A GIS & SDSS

Integration Approach’. In Advances in Space Technologies, International Conference on. pp. 126-130. [2] Thomaidis, F. & Mavrakis, D,.2006. ‘OptimumRoute of the SouthTranscontinental Gas Pipeline in SE
Europe using AHP’. J. Multi-Crit. Decis. Anal, vol. 14, No. 3-1, pp. 77–۸۸

[۳] صالحی مؤید، م. کریمی، س، .۱۳۸۶ “ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) خط انتقال گاز همدان به بیجار با تاکید بر استفاده از RS و”GIS، محیط شناسی، دوره. ۳۳، شماره. ۴۱، ص. .۳۳-۴۴

[۴] جعفری، ضحی، میکائیلی تبریزی، علیرضا، محمدزاده، مرجان، عبدی، امید،” .۱۳۹۰ ارزیابی توان طبیعت گردی پارک ملی گلستان با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره و “GIS، تحقیقات منابع طبیعی تجدیدشونده، شماره. .۴

[۵] ایستمن، رونالد ج.، .۱۳۸۸ سنجش از دور و سامانههای اطلاعات جغرافیایی کاربردی با نرمافزار ایدریسی. ترجمه عبدالرسول سلمان ماهینی و حمیدرضا کامیاب، تهران: نشرمهر مهدیس. ۵۸۲ ص.

[۶] Salmanmahini, A, Gholamalifard, M, 2006., Sitting MSW landfills with a weighted linear combination

methodology in GIS environment. Int . J. Envi. Sci. Tech., 3(4), pp. 435-445. [7] Sener, B, Lutfi-Suzen, M, and Doyuran , V, 2006., Landfill site selection by using geographic
information system. Department of Geological Engineering Original Article. Enviro Geol., 49 , pp. 376-388. [8] Effat, H. A, Hassan, O. A, 2013., ‘Designing and evaluation of three alternatives highway routes using the Analytical Hierarchy Process and the least-cost path analysis, application in Sinai Peninsula, Egypt’. The

Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science. [9] Atkinsona, D.M, P, Deadman, D, Dudych , S, Trayno, 2005., ‘Multi-criteria evaluation and least cost path
analysis for an arctic all-weather road’. Appl. Geograp., vol. 25, pp. 287-307. [10] Bagli, S, Geneleti, D, Orsi, F,2011,. ‘Routeing of power lines through least-cost path analysis and multicriteria evaluation to minimise environmental impacts’, Environmental impact assessment review, vol. 31,

pp. 234-239. [11] Feldman, S.C, Pelletier, R.E, Walser, E, Smoot, J.C, Ahl , D. 1995., ‘A Prototype for Pipeline Routing Using Remotely Sensed Data and Geograghic Information System Analysis’, REMOTESENS ENVIRON,vol. 53,

pp. 123-131.
[۱۲] Jansen, R, Herwijnen, M. 1994., ‘Decision Support for Discrete Choice Problems: The Definite Problems’.
Institute of Environmental Studies.

[۱۳] مخدوم، م،.۱۳۷۴ شالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران، ۲۸۹ صفحه.
[۱۴] مخدوم، م، .۱۳۸۲ ارزیابی آثار توسعه بر محیط زیست، درسنامه کارشناسی ارشد، دانشکده تحصیلات تکمیلی محیط زیست دانشگاه تهران.

NCEP www.iauep.ir