بررسی و مقایسه بهارستان جامی با گلستان سعدی

فهرست مندرجات رساله
چکیده رساله  
پیشگفتار 
بخش اول       انواع نثر در بستر تاریخ ادبیات ( قرن چهارم تا قرن نهم هـ ق ) 
مقدمه
 
فصل اول                     
 چگونگی شکل گیری نثر مرسل اول 
 چگونگی شکل گیری نثر مرسل دوم 
 ویژگیهای نثر مرسل اول و دوم
 
فصل دوم
چگونگی شکل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات            
   تقسیم بندی نثر موزون به دو دسته 
 ویژگی های نثر موزون مرسل  
ویژگی های نثر موزون فنی 
  دیدگاه نثر نویسان درباره نثر موزون فنی 

فصل سوم                 
  نثر فارسی قرن هفتم و هشتم در بستر تاریخ ادبیات
 جایگاه نثر فارسی در قرن هفتم و هشتم
  امتزاج نثر موزون مرسل و فنی در قرن هفتم در گلستان سعدی

 مقدمه
 فصل اول      
  بحث لغوی مقامه  
   مقامات در معنی اصطلاحی  
 ویژگی های مقامه

 فصل دوم       
  گلستان و مقامات 
   وجوه اشتراک گلستان با مقامات 
  وجوه اشتراک گلستان با مقامات  « جدال سعدی با مدعی » و « مقدمه کتاب » 
 وجوه اختلاف گلستان و مقامات  

 فصل سوم   
مقامات حمیدی 
 ارزش مقامات حمیدی در نثر فارسی  
 مقایسه گلستان سعدی و  مقامات حمیدی
 
 بخش سوم            
مقایسه ویژگی های سبکی گلستان و بهارستان 
 فصل اول 
 ویژگی های سبکی گلستان سعدی  
 ویژگی های سبکی بهارستان جامی  

 فصل دوم        
 مقایسه ویژگی های سبکی گلستان و بهارستان    

بخش چهارم               
  مقایسه حکایت های گلستان و بهارستان 
 مقدمه   
 بررسی بابهای گلستان و بهارستان از لحاظ وجوه اشتراک و افتراق  
 تشابه موضوع و مفهوم در حکایت اسکندر مقدونی  
 تقسیم بندی حکایات گلستان و بهارستان   ر سیرت پادشاهان   
به شش دسته اصلی از جهت اشتراک و افتراق عشق و جوانی 
 موضوع ،  شیوه سبک و بلاغت    در آداب صحبت  
 سلامت و سلامتی  
بخشش و بخشندگی 
    قناعت 

بخش پنجم     
   بررسی آیات ، حدیث و اشعار در گلستان و بهارستان 
 مقدمه 

 بررسی آیات قرآنی در گلستان اکید مطلب  
 بررسی آیات قرآنی در بهارستان
 بار معنایی 
 بررسی احادیث گلستان    
 بررسی احادیث بهارستان    
 بررسی اشعار عربی گلستان 
  اشاره به آیه و حدیث
 بررسی اشعار عربی بهارستان   
 نتیجه گیری کلی از پایان نامه

چکیده رساله
کتاب گلستان سعدی و بهارستان جامی ، باغی است رنگارنگ و تن پوش آن زیبایی های لفظی و معنوی است ، که بر قامت این دو کتاب ، برازنده دوخته شده است . در این رساله سعی بر این است که این دو کتاب به صورت موشکافانه ، مورد نقد و بررسی قرار گیرد . که محتوای رساله، به  پنج  بخش اصلی تقسیم شده است که به ترتیب عبارتند از :
۱-    بررسی انواع نثر پارسی ، ( قرن چهارم  تا  قرن نهم هـ . ق ) در بستر تاریخ ادبیات .
۲-    مقامه چیست ؟ و چگونگی شکل گیری آن در ادب پارسی و ویژگی های مقامه نویسی و به راستی آیا گلستان ، نوعی مقامه می باشد ؟ مقایسه مقامات حمیدی و گلستان سعدی .
۳-    ویژگی های سبکی گلستان سعدی و بهارستان جامی و وجوه اشتراک و افتراق سبکی این دو اثر گرانبهای ادب پارسی .
۴-    بررسی حکایات گلستان و بهارستان ، از لحاظ وجوه اشتراک و افتراق و بررسی ویژگی های سبکی و بلاغی حکایات .
۵-    بررسی آیات و احادیث ، از جهت تاکید مطلب یا بار معنایی و بررسی اشعار عربی از جهت تاکید مطلب یا اشاره شعر ، به آیه و حدیث .
۶-    نتیجه گیری کلی از پایان نامه

پیشگفتار
خدای ، جهان آفرین را سپاس که به من این لطف عظیم را عنایت کرد ، که در گلزاری از معرفت و حکمت قدم بگذارم . و هر لحظه که در این بوستان عشق و محبت ، بیشتر تعمق می کردم ؛ درون خویش ، احساس زایدالوصفی داشتم که در سرزمینی زاده شده ام که محبت و عشق به همنوع ، در رگ های اجدادم ، حیات داشته است . و نشان می دهد که مردم کشورم ، روحشان و کالبد     خاکیشان ، با عشق سرشته شده است . و شاعران و نویسندگان این مرز و بوم ، با نقاشی ماهرانه ی ، با قلم زرین خویش ، بر صفحه دل انسان ها می نگاشتند و نام آنها تا ابد جاودانه می ماند . و خوشبختانه این دو آموزگار بزرگ تعلیم و تربیت ، ادبیات تعلیمی کشورم ، ( سعدی و جامی ) با قلم روان  خویش ، درس دوست داشتن به همنوع ، روی در روی شدن با مشکلات و نهراسیدن از آن ، توکل به         خدا ، مبارزه با پلیدی و زشتی ، روی آوردن به باغ معرفت و دانایی را با فکر و اندیشه جاودانه    خویش ، به ما ملت تمدن ساز ، تقدیم کرده اند . به راستی اگر سعدی نبود ؟ چه بر سر نثر زیبای پارسی می افتاد. هم اکنون زمانی فرا می رسید که باید در فرهنگ لغات ، واژگان پارسی را جستجو            می کردیم. و از زبان شیرین پارسی جز نامی باقی نمی ماند .
جامی نیز به گردن ادب پارسی ، حق بزرگی دارد اگرچه در بهارستان ، نتوانسته است مانند : سعدی ، به پختگی و کمال دست پیدا کند . ولی به حق در دوره فضل فروشی نویسندگان پارسی ، که تکّلف و تصنّع را وارد ادبیات کردند . به حق عبدالرحمان جامی ، نیز با سادگی و روانی متن ، به ادبیات پارسی کمک شایان توجهی کرده است . که در این رساله ، در پنج بخش به مقایسه گلستان و بهارستان پرداخته شده است .
در پایان لازم است از استادان گرامی : جناب آقایان : دکتر رضا اشرف زاده و دکتر محمد فاضلی کمال سپاس و تشکر را داشته باشم که در این وادی علم و دانش با راهنمایی های و تشویقهای دلسوزانه خویش ، مرا به ادامه کارم دلگرم داشتند . و نکات زیادی از علم و معرفت را از محضر این دو بزرگوار فرا گرفتم . که همیشه فرا راه زندگیم می باشد . و از محضر استادان : دکتر محمد علوی   مقدم ، دکتر محمود مهدوی ، و دکتر تقی وحیدیان  کامیار نیز کمال تشکر را دارم و بی شک تاثیر این شاگردی و ادب آموزی و شهد شیرین آن برای همیشه در زندگیم باقی خواهد ماند و به آن افتخار    می کنم .   
بخش اول
مقایسه گلستان و بهارستان جامی
فهرست عناوین بخش اول : انواع نثر         ( قرن چهارم تا قن نهم هـ . ق )

۱- مقدمه :
۲- فصل اول                            1- چگونگی شکل گیری نثر مرسل اول
۲- چگونگی شکل گیری نثر مرسل دوم
۳- ویژگی های نثر مرسل اول و دوم

۳- فصل دوم                            1- چگونگی شکل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات
۲- تقسیم بندی موزون به دو دسته
۳- ویژگی های نثر موزون مرسل
۴- ویژگی های نثر موزون فنی
۵- دیدگاه نثرنویسان درباره نثر موزون فنی

۴- فصل سوم                           1- نثر فارسی قرن هفتم و هشتم در بستر تاریخ ادبیات
۲- جایگاه نثر فارسی در قرن هفتم و هشتم
۳- امتزاج نثر موزون مرسل و فنی در قرن هفتم در گلستان سعدی
                        
۵-  فصل چهارم                       1- نثر قرن نهم در بستر تاریخ ادبیات
۲- جایگاه زبان فارسی در عهد تیموری
۳- جایگاه نثر فارسی در عهد تیموری

مقدمه
در گذر زمان ، همه چیز آبستن دگرگونی و تحول است . و سلسله های تاریخی ، یکی پس از دیگری می روند و جای خود را به سلسله های دیگر می دهند . تنها ، آثار بزرگان هر کشور می باشد که خود را از گزند داس دروگر مرگ و نیستی ، و تغییر و تحول در گذر زمان حفظ می کنند  و به موجودیت و حیات خویش ادامه می دهند .
هنگامی که ، متن زیبای گلستان سعدی ،رحمه الله علیه ، را می خوانیم گوش ما ، زیبایی                  دل انگیز نثر ، و عطر آن را با مشام دل ، احساس می کند . و مانند پرنده سبک بار ، می خواهد به ملکوت عروج پیدا کند .
 « با مدادان که خاطر باز آمدن ، بر رأی نشستن غالب آمد . دیدمش دامنی گل و ریحان و سنبل و ضَیَمران فراهم آورده و آهنگ رجوع کرده . گفتم : گل بستان را چنان که دانی بقائی ؛ و عهد گلستان را وفائی نباشد و حکیمان گفته اند : هرچه نپاید ؛ دلبستگی را نشاید . گفتا : طریق چیست ؟ گفتم : برای نزهت ناظران و فُسحت حاضران کتاب گلستانی توانم تصنیف کردن که باد خزان را بر ورق او دست تطاول نباشد . و گردش زمان ، عیش ربیع آن را به طیش خریف مبدل نکند .
به چه کار آیدت زگل طبقی ؟                                از گلستان من ببر ورقی
گل همین پنج روز و شش باشد                               وین گلستان همیشه خوش باشد »
 ( یوسفی ، ۱۳۸۴ ،ص۵۴ )   
و یا حکمتی ، در بهارستان جامی می خوانیم التذاذ ادبی ، بسیاری از آن به ما دست می دهد . و اندیشه این بزرگان در ادب پارسی ، فرا راه ما می شود  و چراغی می شود تا ما را به سر منزل هدایت و خوشبختی برساند .
« حکمت – هر نعمتی که به مرگ زوال بپذیرد ( آن را خردمند ) در حساب نعمت نگیرد . ( عمر اگرچه دراز بود ) چون مرگ روی نمود از آن درازی چه سود ؟ نوح هزار سال در جهان به سر برده است ، امروز پنج هزار سال است که مرده است . قدر ، نعمتی را بود که جاودانه باشد و از آفت زوال بر کرانه .
قطعه :
به نزد مرد دانا نعمت آنست                           کزو جانت بود جاوید و مسرور
نه سیم و زر که چون گورت شود جای           بماند همچو سنگت بر سر گور »
( حاکمی ،۱۳۸۵،ص۴۲ ) 

فهرست منابع و مأخذ پایان نامه
۱-    ابرقویی ، مقامات حمیدی ، دانشگاه اصفهان ، ۱۳۳۹ .
۲-    انصاری ، خواجه عبدالله : رسائل تصحیح وحید دستگردی ، جلد ۳ ، تهران ، فروغی ۱۳۴۹ .
۳-    الهی قمشه ای ، حسین : قرآن ، چاپ نهم ، ۱۳۷۶ .
۴-    بهار ، محمد تقی : سبک شناسی نثر ، جلد دوم ، چاپ نهم ، ۱۳۷۶ ، چاپخانه ورامین .
۵-    ـــــ ،  ــــــــــ   ، ـــــــــــ  ، جلد سوم ، چاپ پنجم ، ۱۳۸۵ ، انتشارات اطلاعات .
۶-    جامی ، بهارستان ، تصحیح اسماعیل حاکمی ، چاپ پنجم ، ۱۳۸۵ ، انتشارات اطلاعات .
۷-    خطیبی ، حسین : فن نثر در ادب پارسی ، چاپ دوم ، ۱۳۷۵ ، انتشارات زوّار .
۸-    رامیار ، محمود: قرآن مجید و فهارس القرآن ، تهران ، امیر کبیر ، ۱۳۴۵ .
۹-    سعدی ، گلستان ، تصحیح غلامحسین یوسفی ، چاپ هفتم ۱۳۷۴ ، انتشارات خوارزمی .
۱۰-    شمیسا ، سیروس : سبک شناسی نثر ، چاپ دوم ، ۱۳۷۷ ، نشر میترا .
۱۱-    صفا ، ذبیح الله : تاریخ ادبیات ایران ، جلد اول ، ۱۳۷۴ ، انتشارات ققنوس .
۱۲-    ــــــــــــــ ، ــــــــــ ، جلد سوم ، ۱۳۷۴ ، انتشارات ققنوس .
۱۳-    ـــــــــــ ، مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر پارسی ، چاپ سیزدهم ، ۱۳۶۸ ، انتشارات ققنوس.
۱۴-    کشاورز ، کریم : هزار سال نثر فارسی ، سازمان کتاب های جیبی ، ۵ جلد ، ۱۳۴۵ .
۱۵-    گلبن ، محمد : بهار و ادب فارسی ، شرکت سهامی کتاب های جیبی ، ۱۳۷۱ .
۱۶-    معین ، محمد : فرهنگ معین ، ۶ جلد ، چاپ هیجدهم ، ۱۳۸۰ ، چاپ خانه سپهر .
۱۷-    محمد بن منور ، اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید ، به تصحیح ذبیح الله صفا ، تهران ، امیر کبیر ، ۱۳۴۸ .
۱۸-    یا حقی ، محمد جعفر و ناصح محمد مهدی ، راهنمای نگارش و ویرایش مشهد ، آستان قدس رضوی ، ۱۳۶۳ .
۱۹-    یوسفی ، غلامحسین : دیداری با اهل قلم ، جلد دوم ، چاپ دوم ، چاپخانه مهارت .
فهرست منابع و مأخذ پایان نامه
۱-    ابرقویی ، مقامات حمیدی ، دانشگاه اصفهان ، ۱۳۳۹ .
۲-    انصاری ، خواجه عبدالله : رسائل تصحیح وحید دستگردی ، جلد ۳ ، تهران ، فروغی ۱۳۴۹ .
۳-    الهی قمشه ای ، حسین : قرآن ، چاپ نهم ، ۱۳۷۶ .
۴-    بهار ، محمد تقی : سبک شناسی نثر ، جلد دوم ، چاپ نهم ، ۱۳۷۶ ، چاپخانه ورامین .
۵-    ـــــ ،  ــــــــــ   ، ـــــــــــ  ، جلد سوم ، چاپ پنجم ، ۱۳۸۵ ، انتشارات اطلاعات .
۶-    جامی ، بهارستان ، تصحیح اسماعیل حاکمی ، چاپ پنجم ، ۱۳۸۵ ، انتشارات اطلاعات .
۷-    خطیبی ، حسین : فن نثر در ادب پارسی ، چاپ دوم ، ۱۳۷۵ ، انتشارات زوّار .
۸-    رامیار ، محمود: قرآن مجید و فهارس القرآن ، تهران ، امیر کبیر ، ۱۳۴۵ .
۹-    سعدی ، گلستان ، تصحیح غلامحسین یوسفی ، چاپ هفتم ۱۳۷۴ ، انتشارات خوارزمی .
۱۰-     شمیسا ، سیروس : سبک شناسی نثر ، چاپ دوم ، ۱۳۷۷ ، نشر میترا .
۱۱-    صفا ، ذبیح الله : تاریخ ادبیات ایران ، جلد اول ، ۱۳۷۴ ، انتشارات ققنوس .
۱۲-     ــــــــــــــ ، ــــــــــ ، جلد سوم ، ۱۳۷۴ ، انتشارات ققنوس .
۱۳-     ـــــــــــ ، مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر پارسی ، چاپ سیزدهم ، ۱۳۶۸ ، انتشارات ققنوس.
۱۴-    کشاورز ، کریم : هزار سال نثر فارسی ، سازمان کتاب های جیبی ، ۵ جلد ، ۱۳۴۵ .
۱۵-    گلبن ، محمد : بهار و ادب فارسی ، شرکت سهامی کتاب های جیبی ، ۱۳۷۱ .
۱۶-    معین ، محمد : فرهنگ معین ، ۶ جلد ، چاپ هیجدهم ، ۱۳۸۰ ، چاپ خانه سپهر .
۱۷-    محمد بن منور ، اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید ، به تصحیح ذبیح الله صفا ، تهران ، امیر کبیر ، ۱۳۴۸ .
۱۸-     یا حقی ، محمد جعفر و ناصح محمد مهدی ، راهنمای نگارش و ویرایش مشهد ، آستان قدس رضوی ، ۱۳۶۳ .
۱۹-    یوسفی ، غلامحسین : دیداری با اهل قلم ، جلد دوم ، چاپ دوم ، چاپخانه مهارت .