مقاله تحلیل سینوپتیک سیلابخرداد روز ۱۳۹۱ ۳ رودخانه خیاوچای مشکین شهر

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله تحلیل سینوپتیک سیلابخرداد روز ۱۳۹۱ ۳ رودخانه خیاوچای مشکین شهر دارای ۱۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله تحلیل سینوپتیک سیلابخرداد روز ۱۳۹۱ ۳ رودخانه خیاوچای مشکین شهر  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله تحلیل سینوپتیک سیلابخرداد روز ۱۳۹۱ ۳ رودخانه خیاوچای مشکین شهر،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله تحلیل سینوپتیک سیلابخرداد روز ۱۳۹۱ ۳ رودخانه خیاوچای مشکین شهر :

چکیده:

بارشهای رگباری همه ســاله در ایران و جهان خســارتهای شــدید جانی و مالی را به بار می آورند. پژوهش حاضـر، به منظور بررسـی سـینوپتیک بارشهای رگباری مولد سـیلاب رودخانه خیاوچای مشـکینشـهر در روز ۳

خرداد ۱۳۹۲ به انجام ر سیده ا ست. این پژوهش، با دیدگاه محیطی به گردش جو صورت گرفته ا ست و در این راســتا ابتدا میزان بارشهای ثبت شــده برای ســیلاب حادث شــده و همچنین آمار دبی ســیلاب روزانه ایســتگاه هیدروگرافی رودخانه خیاوچای از ســازمان آب منطقهای اســتان اردبیل تهیه گردیده و ســپس با دریافت دادههای سطح فوقانی جو و تحلیل آنها، علل ریزش بارشهای رگباری مشخص شده است. نقشههای مورد استفاده در این پژوهش نق شههای ف شار سطح دریا (slp) و سطح ۵۰۰ هکتوپا سکال (hgt) برای برر سی علل روزهای همراه با سامانههای سیلزا در منطقه، نقشههای وزش رطوبتی برای بررسی وضعیت شار رطوبتی و نقاط همگرای رطوبتی و نق شههای پیچانه جوی، امگاسطحوتاوایی ۵۰۰ هکتوپا سکال برای م شخص کردن و ضعیت پایداری و ناپایداری جریان هوا استفاده شده است تحلیل نقشههای جوی نشان دادند که مهمترین عامل ایجاد سیلاب در محدودهی مورد مطالعه، نفوذ زبانههای کمفشـــار ، وجود بلوکینگ امگایی ، وزش بادهای غربی و جنوب غربی بوده اســـت.

همچنین وجود امگا و پیچانه جوی منفی و تاوایی مثبت در نقشـــههای روز های اوج بارش در ســـطح ۵۰۰
هکتوپاسکال، نشان دهنده تاثیرات جو فوقانی بر ایجاد ناپایداریها و بارشهای رگباری در منطقه شده است.

واژههای کلیدی: بارشهای سیلزا، تحلیل سینوپتیک، رودخانه خیاوچای، الگوهای گردشی

۱ – کارشناس ارشد رشته آب و هواشناسی، ۰۹۱۴۱۵۷۹۹۳۴، moradi61376@gmail.com

۲ – دانشجوی دکتری اقلیم شناسی

۳ – کارشناس ارشد رشته ژئومورفولوژی در برنامهریزی محیطی

۱

مقدمه

بارشهای رگباری از پدیدههای بحران سازی محسوب میشوند که وقوع ناگهانی و شدید آنها منجر به خسارتهای هنگفتی شده و جبران آن در کوتاه مدت غیرممکن خواهد بود. کشور ایران از لحاظ جغرافیایی به دلیل تأثیرپذیری از نوار پرفشــار جنب حارهای و شــرایط آب و هوایی حاکم بر این منطقه، از بارش کمی برخوردار است. بارشهای سالانه اندک و نوسانات شدید رگباری و کوتاه بودن مدت بارشها ازخصوصیات بارز رژیمهای بارندگی ایران محســـوب میشـــود. به همین دلیل در اغلب موارد بارشهای کوتاه مدت و رگباری، سالانه سیلابهای مخربی را بر جای میگذارند. سیل هر ساله در گوشه و کنار کشور، جان تعدادی از انسانها را میگیرد و هزاران مترمکعب آب شـــیرین و هزاران تن خاک ارزشـــمند را از دســـترس خارج ســـاخته و خرابیهای فراوانی بر جای میگذارد. ا ستان اردبیل از جمله مناطقی است که در فصول مختلف سال شاهد بارانهای کوتاه مدت و رگباری میبا شد. در بی شتر موارد این بارشها منجر به سیلهای شدید و مخرب در مناطق مختلف به ویژه در شـهرسـتان مشـکینشـهر میشـود که خسـارتهای مالی و جانی از خود بر جای میگذارد.

مطالعات زیادی در ارتباط با تحلیل سینوپتیک رخداد بار شهای رگباری در جهان به عمل آمده ا ست.
مادوکس(۱۹۷۸) ۱، با مقایسهای که بین سیلهای سنگین بیگ تامپسون۲ و رپیدسیتی۳ از نظر سینوپتیکی انجام داد به این نتیجه رسید که عامل ایجاد این سیلها ، بادهای سطح پائین میباشند که رطوبت فراوانی را به این دو منطقه منتقل کرده و عامل ناهمواری باعث صـعود رطوبت و ایجاد بارشهای سـنگین شـده اسـت.

پیر(۱۹۹۵) ۴، بارندگیهای فصل گرم شمالشرقی آفریقا را مطالعه نموده و به این نتیجه رسیده است که این بارشها در اثر حوادث النینو و پدیده مونســون اتفاق میافتد و نقش اقیانوس اطلس هم در ایجاد این بارشها مؤثر است. روبرت۵ و همکاران (۱۹۹۸)، رابطه شرایط جوی بالا را با رخداد بارشهای سنگین تابستان در یوتا۶

برر سی نمودهاند. در پژوهش مذکور، نقش عوامل سینوپتیکی م ستقیم و غیرم ستقیم ت شخیص داده شده و همچنین این نتیجه حا صل شده ا ست که انتقال رطوبت از اقیانوس اطلس در ایجاد این بارشهای سنگین اهمیت فوقالعادهای دارد. کاهانا۷ و همکاران (۲۰۰۴)، ســیلهای مهم صــحرای نگو را مطالعه کردند. نتایج مطالعه نشـان داد که در این منطقه بیش از ۷۵ درصـد سـیل های مهم در طول سـالهای ۱۹۹۴-۱۹۶۵ به وقوع پیوسته و علت آن، وجود ناوهی فعال روی دریای سرخ بیان شده است. رضا کووا۸ و همکاران (۲۰۰۵)،

به مطالعهی بارشهای ســیلزا در اوت ۲۰۰۲ به عنوان شــدیدترین بارش منجر به ســیل در کشــور چک پرداختند. در این مطالعه بر روی شــرایط ســینوپتیکی ایجاد بارشهای ســنگین از نقشــههای ســطح زمین

۱ . Maddox 2 . Big Thompson 3 . Rapid City 4 . Pierre 5 . Robert 6 . Utah 7 . Kahana 8 . Reza Kwoa

۲

استفاده شد. آنها نشان دادند که ریزش باران سنگین در کشور چک به وسیله گرادیان قابل ملاحظهی افقی در بخش عقب سیکلون که با حرکت خیلی کند به سمت شمالشرقی اروپای مرکزی پیشروی میکند، صورت گرفته و شرایط برای انتقال رطوبت هوا و صعود به صورت اروگرافی در منطقه فراهم میشود. آتهاناسیوس۱
و همکاران (۲۰۱۴) اثر فضایی بارش باران و ساختار زمانی پاسخ هیدرولوژیکی در حوضهی آبریز را براساس یک آزمایش عددی شــمارش کردهاند نتایج بررســیها نشــان میدهد وقوع رواناب در حوضــهی آبریز آلپ در مرکز سوئیس بیشتر به علت عناصر محلی بوده است.

در ایران نیز تحقیقات زیادی در رابطه با تجزیه و تحلیل بارشهای رگباری به عمل آمده اســـت.
نجار سلیقه (۱۳۸۰) به این نتیجه ر سید که نفوذ زبانهی کمف شار مو سمی از سمت شرق در سطوح زیرین تروپو سفر باعث انتقال رطوبت اقیانوس هند و خلیج بنگال می شود و چنانچه شرایط م ساعدی برای صعود تودههای مرطوب در لایههای میانی تروپوسفر وجود داشته باشد بارشهای رگباری شدید تابستانی در جنوب غرب کشور ایجاد مینماید. مرادی((۱۳۸۵ به تحلیل دلایل سینوپتیک وقوع سیلاب در ساحل جنوبی دریای خزر پرداخت و به این نتیجه ر سید که هرگاه در ساحل جنوبی دریای خزر و در سطح زمین، پ شته پرف شار کوتاه ناشــی از گســترش هوای ســرد در منطقه اســتقرار یابد و در ترازهای میانی و بالایی جو نیز ناوه وجود داشـته باشـد، شـرایط لازم برای وقوع بارشهای شــدید در منطقه مهیا میشـود. صـمدی((۱۳۸۶ به تحلیل سـینوپتیک الگوهای بارشـی منجر به سـیل پاییز سـال ۱۳۸۲ سـواحل جنوبی دریای خزر پرداخت و به این نتیجه رســـید که وجود ناوه عمیق در شـــمال شـــرق اروپا و امتداد محور آن بر روی دریای خزر و حضـــور آنتیسیکلون مهاجر با کشیدگی شمالغرب – جنوب در غرب ناوه و سیکلون جبههای در شرق آن و هم جهت شدن حرکت آنتی سیکلون با حرکت سیکلونی جلو ناوه و از سویی دیگر، حرکت نصفالنهاری قابل ملاحظه جریان ســطح میانی جو، موجب تقویت تاوایی شــده و همزمانی عوامل مذکور و نیز تشــدید حداکثر اختلاف حرارتی بین هوای ســرد قطبی و ســطح آب دریا در فصــل پاییز در منطقه، باعث ریزش بارشهای شــدید و سیلآسا شدهاند.گندمکار (۱۳۸۷) عبور سیکلونهای مدیترانه را مهمترین عامل بروز بارشهای سیلآسا در ایران میداند. وی ت شکیل و حرکت سی ستمهای مذکور را با ا ستفاده از دادههای ف شار سطح زمین و ارتفاع ژئوپتانسیل لایههای مختلف جو پیش بینی میکند و نتایج حاصل هم نشان داده است که در فصل بهار این پدیده خطرات بیشتری به همراه دارد زیرا شرایط صعود محلی هم فراهم ا ست و ترکیب عوامل سطحی با ســینوپتیکی موجب بروز بارشهای شــدید میگردد. لشــکری و همکاران (۱۳۸۷) برای مطالعهی بارشهای سیلزا در جنوب شرق دریای خزر از نقشههای سینوپتیک روزانهی سازمان هواشناسی در چهار سطح (سطح زمین، تراز ۵۰۰، ۷۰۰ و ۸۵۰ هکتوپا سکال) از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۳ ا ستفاده کردهاند. نتایج به د ست آمده نشــان میدهد پنج نوع تودهی هوا و ســامانههای فشــاری در بارش جنوب شــرق دریای خزر مؤثر اســت که عبارتند از: سامانهی پرفشار مهاجر اروپایی، سامانهی پرفشار سیبری، پرفشار جنب حارهای، کمفشار موسمی و سـامانهی کمفشـار سـودانی. رضـایی((۱۳۸۹ پس از بررسـی نقشـههای سـینوپتیک ترازهای ۷۰۰ و ۵۰۰

هکتوپاســکال، ســه الگوی ســیلزا در ماســوله را شــناســایی و به این نتیجه رســید که ســامانه چرخندی و واچرخندی بر حســـب ویژگی و یا توقف خود بر روی آن منطقه، از یک تا حداکثر ســـه روز پی در پی ایجاد

۱ . Athanasios

۳

سیل کردهاند. پرنده خوزانی و لشگری((۱۳۸۹، در بررسی سینوپتیک سیستمهای سیلزا در جنوب ایران، عامل این ســیل را در نتیجه تقویت و تشــدید مرکز کم فشــار ســودان و منطقه همگرایی دریای ســرخ و در مواردی ادغام مرکز کم فشــار ســودان با مرکز فشــار مدیترانهای و تبدیل آن به یک ســیســتم دینامیک یا ترمودینامیک دانســتهاند. کرمی و همکاران((۱۳۸۹، با بررســی نقشــههای ســینوپتیک تراز دریا و تراز ۵۰۰
هکتوپا سکال، علت وقوع سیل پلدختر را تقویت سامانه سیبری و گ سترش آن بر روی آبهای گرم و انتقال رطوبت به داخل ایران و عربستان تا آخرین ساعت بارش و نیز ریزش هوای سرد واچرخند آزور برای پویایی و انتقال سامانه سودانی به عرضهای بالاتر و ادغام آن با سامانههای مدیترانهای و ریزش هوای سرد عرضهای بالا توسط کم فشار ایسلند و ادغام آن با سامانه ادغامی دانستهاند. منتظری و درعلی (۱۳۸۹) برای بررسی سیلابهای بطاری از روش محیطی به گردشی استفاده کردند. ابتدا بالاترین دبیهای رودخانه کبگیان از آمار سازمان آب استان کهگیلویه و بویراحمد استخراج کردند. بررسی نقشهها و آمارها نشان داد در زمانهایی که دبی رودخانه زیاد شـــده میزان بارندگیها نیز افزایش پیدا کرده اســـت. ســـنگینترین بارشها زمانی اتفاق افتادهاند که سامانههای جوی بارشزا روی دریای مدیترانه و دریای سرخ شکل گرفتهاند و به کمک بادهای غربی از غرب و جنوب غرب وارد حوضه شدهاند.

موقعیت منطقه

حوضه آبریز خیاوچای با مختصات جغرافیایی۴۷ درجه ۳۹ دقیقه ۲۰ ثانیه تا ۴۷ درجه ۴۳ دقیقه۴۷ ثانیه طول شرقی و ۳۸ درجه ۱۷ دقیقه ۴ ثانیه تا ۳۸ درجه ۲۳ دقیقه ۱۰ ثانیه عرض شمالی در غرب استان اردبیل، جنوب شهرستان مشکین شهر و شمال غربی توده آتشفشانی سبلان واقع شده است شکل(.(۱-۳ این حوضه یکی از زیر حوضههای سیل خیز حوضه آبخیز بزرگ ارس بوده که از دامنههای سبلان منشأ گرفته و در نقطه خروجی به رودخانه قره سو متصل و از آنجا از طریق رودخانه بزرگ دره رود به ارس میپیوندد. قسمت عمده مساحت این حوضه کوهستانی بوده که در بخش سرآب حوضه و پایین دست حوضه بیشتر به صورت دشت میباشد. ارتفاع این حوضه از سطح دریا ۲۳۶۸ متر بوده که ارتفاع حوضه از جنوب به شمال کاهش مییابد.

بستر رودخانه این حوضه در بالادستعمدتاً دارای شیب زیاد بوده و جزو رودخانههای جوان میباشد و مساحت حوضه ۳۴۱,۳۴۵ کیلومترمربع می باشد(صمدی، (۱۳۹۳

مواد و روشها

در این پژوهش، برای بررسی الگوهای سینوپتیکی منجر به سیلاب در حوضهی خیاوچای، ابتدا دادههای آماری مربوط به دبی سیلابی و بارش این حوضه، از سازمان آب منطقهای استان اردبیل تهیه و سپس تاریخ وقوع بارشهای منجر به سیلاب منطقهی مورد مطالعه، بررسی شد. در این راستا سیلاب روز ۳ خرداد ۱۳۹۱

۴

شکل -۱ موقعیت منطقه مورد مطالعه