مقاله شهید صدر و چالش‌های پیش روی جامعه اسلامی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله شهید صدر و چالش‌های پیش روی جامعه اسلامی دارای ۳۳ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله شهید صدر و چالش‌های پیش روی جامعه اسلامی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله شهید صدر و چالش‌های پیش روی جامعه اسلامی

چکیده:  
مقدمه  
۱ چالش های فکری  
تهاجم از بیرون  
تحجر از درون  
تأویل های التقاطی  
۲ راهبرد شهیدصدر در مواجهه با چالش ها  
توحیدمحوری  
وحدت اسلامی  
دولت اسلامی  
مرجعیت صالح درمان عصر غیبت  
ویژگی های مرجعیت صالح  
وظایف و اختیارات مرجع صالح  
رابطه امت و مرجعیت در دولت اسلامی  
نتیجه گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله شهید صدر و چالش‌های پیش روی جامعه اسلامی

نهج البلاغه (۱۳۷۹)، ترجمه محمد دشتی، قم، مستشرقین

جمشیدی، محمدحسین (۱۳۷۷)، اندیشه سیاسی شهید رابع شهیدمحمدباقر صدر، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی

حائری، سیدکاظم (بی تا)، مباحث الاصول، قم، مکتب الاعلام الاسلامی

حسینی، محمد (۱۹۸۹م)، الاسس الاسلامیه الامام الشهید السید محمد باقر صدر، بیروت، دارالفرات

خراسانی، رضا (۱۳۹۰)، بررسی وظایف فرد و دولت در تحقق شریعت، پایان نامه دکتری، دانشگاه باقرالعلوم(ع)

دکمجیان، هرایر (۱۳۷۷)، جنبش های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران، کیهان

رفاعی، عبدالجبار، ابعاد نواندیش شهید صدر (بی تا)، پگاه حوزه، ش ۷۹ـ۸۰

صدر، سیدمحمدباقر (بی تا الف)، المحنه، قم، ذوالفقار

ـــــ (بی تا ب)، عمل صالح از دیدگاه قرآن، ترجمه جمال موسوی، بی جا، بی نا

ـــــ (بی تا ج)، الاسلام یقود الحیاه، تهران، وزارت ارشاد اسلامی

ـــــ (بی تا د)، منابع القدره فی الدوله الاسلامیه، بیروت، التعارف للمطبوعات

ـــــ (بی تا ه)، اهل البیت تنوع ادوار و وحده هدف، بیروت، التعارف للمطبوعات

ـــــ (بی تا و)، فدک اهل البیت، المجموعه الامله السید الصدر، لمؤلفات التعارف للمطبوعات، بیروت

ـــــ (بی تا ز)، نقش پیشوایان شیعه در بازسازی جامعه اسلامی، ترجمه علی اسلامی، تهران، روزبه

ـــــ (بی تا ح)، تشیع یا اسلام راستین، ترجمه علی اکبر مهدی پور، تهران، روزبه

ـــــ (بی تا ط)، رسالتنا، تهران، مکتبه النجاح

ـــــ (۱۴۰۳ق)، دور الائمه فی الحیاه الاسلامیه، بیروت، دارالزهرا

ـــــ (۱۴۰۸ق)، فلسفتنا، بی جا، المجمع العلمی للشهید صدر

ـــــ (۱۹۸۲م)، الاسس المنطقیه للاستقراء، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات

ـــــ (۱۹۸۱م)، المدرسه القرآنیه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات

ـــــ (۱۹۷۹م)، اقتصادنا، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات

ـــــ (۱۳۹۹ق (الف))، لمحه فقیه تمهیدیه عن مشروع دستور الجمهوریه الاسلامیه فی ایران، تهران، جهاد النباء

ـــــ (۱۳۹۹ق (ب))، خلافه الانسان و شهاده الانبیاء، تهران، جهاد النباء

ـــــ (۱۹۸۱م)، الفتاوی الواضحه، بیروت، التعارف للمطبوعات

غفوری، خالد، فقه النظریه لدی الشهید صدر (بی تا)، فقه اهل بیت (ع)، ش۲۰

قپانچی، صدرالدین (۱۹۸۴م)، بحوث فی خط المرجعیه، بی جا، بی نا

مخلصی، عباس، نگاهی به تلاش های احیاگرایانه شهید صدر (بی تا)، حوزه، ش ۷۹ـ۸۰

مزیانی، محمدصادق، شهید صدر منادی وحدت (۱۳۷۹)، حوزه، ش ۷۹ ـ ۸۰

مطهری، مرتضی (بی تا)، الغدیر و وحدت اسلامی، تهران، ارشاد اسلامی

موسوی، سیدمحمد (بی تا)، زندگی نامه شهید آیت اله صدر، قم، بشیر

چکیده

جوامع بشری همواره با چالش‌ها و مشکلاتی روبرو بوده‌اند و اندیشمندان و متفکران هر جامعه در هر عصری، با تلاش زیاد در صددند تا با شناخت و درمان این مشکلات، راه زندگی اجتماعی را هموارتر نمایند. در این میان، محدودند اندیشمندانی که در هر دو عرصه شناخت و درمان معضلات توفیق داشته باشند. اما شهید سیدمحمدباقر صدر را می‌توان از اندیشمندانی دانست که به درستی در هر دو عرصه شناخت و درمان چالش‌ها توفیق زیادی داشته است.   این مقاله، از طریق بازخوانی آثار این اندیشمند برجسته، نشان داده است که وی در عرصه فکر و اندیشه، جامعه اسلامی را با سه آسیب تهاجم از بیرون و تحجر و التقاط از درون مواجه دانسته و با نوآوری فقهی و کلامی خود در صدد حل این آسیب‌ها برآمده است. در عرصه سیاست و اجتماع علامه شهید، پس از شناخت چالش‌ها، درمان آن را در ابداع فقه‌النظریه دانسته و معتقد است که معضلات سیاسی در جامعه اسلامی را می‌توان به پشتوانه این نظریه و از طریق وحدت اسلامی و با اتکا به دولت اسلامی و مراجعه به مرجعیت صالح در عصر غیبت، درمان نمود

کلیدواژه‌ها: آسیب‌شناسی، تحجر و التقاط، دولت اسلامی، وحدت اسلامی، مرجعیت صالح، جامعه اسلامی، شهید صدر

 

مقدمه

امروزه، عصر تلاقی اندیشه ها و تفکراتی است که در پرتو رشد و توسعه تکنولوژی رسانه ای اعم از نوشتاری، دیداری، پدیدار گشته و منشأ بسیاری از چالش های فکری و سیاسی شده است. جامعه اسلامی نیز با ایده ای مواجه شد که معتقد است، اسلام باید با تغییرات زمان دگرگون گشته و دنباله رو جریان زندگی انسان باشد؛ چراکه اسلام به گمانشان، به گونه ای که بر پیامبر نازل شده نمی تواند وضع زندگی موجود انسان را توجیه کند و به ناچار برای تطبیق دین با زندگی، بر مسلمانان واجب است که اسلام را به رنگ تازه ای درآورند تا با وضع موجود عصر حاضر منطبق گردد؛ به عبارت دیگر، اسلام را باید با وضع و اوضاع جاری زندگی تطبیق کرد، نه زندگی را با قوانین عمومی اسلام

امروزه بسیارند جوانان مسلمانی که پیش تر با احساس دینی وارد جوامع غربی شده و یا با تفکرات نو و اندیشه های جدید مواجه شدند، به تدریج موضع انفعالی گرفته و در مواردی نیز برای حفظ ارزش های خود، مبتلا به التقاط فکری شده و به نوعی در دام اندیشه های نو گرفتار می شوند. در همین زمینه، علامه شهید، با درک صحیح و شناخت ابعاد این چالش ها و با این اعتقاد که شریعت اسلام به عنوان شریعتی دائمی و جهان شمول، برای جوامعی که دائم در تحول و تطور هستند، نه تنها احکامی متغیر دارد، بلکه احکام خود را با لحاظ اهداف و مبانی و ارزش های اسلامی، تناسب با زمان و مکان تشریع می کند تا جامعه اسلامی در چالش قرار نگیرد

این مقاله، با بهره گیری از آثار شهید صدر، تلاش می کند در دو بخش چالش های فکری و سیاسی را از منظر ایشان، بازخوانی نموده و راهکارهای ایشان را در قالب نوآوری های کلامی و فقهی، برای برون رفت از آن فرا روی تشنگان حقیقت و پویندگان طریقت قرار دهد

 

۱ چالش های فکری

آغاز قرن بیستم میلادی، شروع خودباختگی ها در برابر پیشرفت های علمی و فناوری غرب بود. تلاش بسیاری از اسلام گرایان در آن برهه، بیش از همه، استناد به دیدگاه ها و فرضیه های رایج در غرب بود و محک زدن مفاهیم اسلامی به سنجه غربیان، تلفیق میان میراث و دارایی خود با برخی دستاوردهای غرب در آن زمان بالا گرفت. اما اندیشمندانی چون علامه شهید محمدباقر صدر، تلاش کردند تا با تکیه به جایگاه عقل اسلامی و بنیادهای ذاتی اسلام، غرب شیفتگی و مرعوبیت برخی نواندیشان را در برابر پیشرفت های تکنولوژیکی، کم رنگ کنند

آن هنگام که سطحی اندیشی و ساده انگاری بر نوشته های بسیاری از اسلام گرایان سایه افکنده بود و عده ای تلاش می کردند با تفسیرهای تجربی، علمی و ترمودینامیکی آیات قرآن، در برابر این خودباختگی ها مقاومت کنند، شهید صدر به پژوهش های عمیق و شگرفی روی آورد و ضمن بررسی مشکلات امت اسلامی و پی گیری علل ناکامی ها، میراث و متون مقدس و آموزه های وحیانی را موشکافانه کاوید و دیدگاه های جدیدی را ابداع کرد تا علاوه بر هم راستا بودن با روح نیازهای زمانه، از این غرب باوری جوانان جامعه اسلامی جلوگیری کند. علامه شهید در بررسی مشکلات امت اسلامی و پی گیری عوامل ناکامی ها، یادآور سه نوع آسیب و چالش در اندیشه اسلامی شد که این سه چالش از درون و بیرون، عرصه را بر اسلام اصیل و مسلمانان تنگ کرده بود

تهاجم از بیرون

باور اسلامی با دو جبهه به پهنای الحاد شرق تا استعمار فرهنگی غرب رویاروی بود: از یک سو، مادیت فلسفی و اخلاقی به سرعت در جوامع اسلامی نفوذ و گسترش می یافت، و از سوی دیگر، استعمار در سیمای مکتب ها و فلسفه های ساختگی خود هویت جوامع اسلامی را نشانه گرفته بود. در این برهه، که اندیشمندان اسلامی سخت در رنج و بیم قرار داشته و تلاش و همت خود را برای رویارویی با این هجمه ها به کار می گرفتند، سیدمحمدباقر صدر به تلاش هایی عمیق روی آورد تا بدین وسیله، هم اندیشه کمونیستی را به چالش کشیده و هم در برابر دین ستیزی استعمار موضع گرفته باشد. وی با نگارش دو کتاب فلسفتنا و اقتصادنا، هر دو جبهه تهاجم را هدف قرار داد. در این دو کتاب، جهان بینی و افکار مادی و ماتریالیستی شرق و غرب در معرض نقدهای جدی قرار گرفت. وی ناتوانی تفکر و آرای آنان را در تبیین خط مشی درست زندگی به تصویر کشید (ر.ک: مخلصی، بی تا)

اگرچه شهید صدر از خطر کمونیسم در عراق رنج می برد، ولی وجود این خطر در سایر جوامع اسلامی، رنج او را بیشتر می کرد، خود در این باره می نویسد

من الان احساس رنج و محنتی بزرگ می کنم؛ زیرا عراق با خطر کمونیسم روبرو شده است. ولی اگر رنج من برای خدا باشد، و اینکه خداوند در زمین مورد پرستش قرار گیرد و مردم گروه گروه از دین خدا خارج نشوند، آن گاه است که به یک درجه و بدون هیچ تفاوتی بین عراق، ایران، پاکستان و یا هریک از کشورهای جهان اسلام نسبت به هر خطری که اسلام را تهدید کند، رنج و محنت خواهم داشت (صدر، بی تا الف، ص۲۸)

این رنج و محنت، نه تنها او را از پای در نیاورد و ناامید نکرد، بلکه برای آلام آن، دست به حرکتی شایسته زد و کتاب های مذکور را نگاشت و در آن، تنها مکاتب و آرای مهاجم را نقد و ارزیابی نکرد، بلکه در یک بررسی مقایسه ای تئوری های اسلام را نیز ارائه کرد تا مسلمان در هجمه قرار گرفته، در خلأ فکری و ایدئولوژیک قرار نگیرد. به علاوه، برتری اندیشه های اسلامی را نیز واقف گردد. البته این نکته ای است که در آغاز کتاب فلسفتنا به آن اشاره کرده، می نویسد

اسلام باید در برابر میدان داری مکاتب، سخن را بگوید. البته با بیانی قوی و عمیق، صریح و روشن باشد و موضوع انسان و زندگی اجتماعی و حکومت را فرا گیرد تا در این میدان داری، مسلمانان، بتوانند سخن خدا را به مردم برسانند; و این کتاب بخشی از آن سخن است که در آن مسئله جهان بینی اسلام بررسی می شود (صدر، ۱۴۰۸ق، ص۶)

شهید صدر در کتاب یاد شده، علاوه بر پاسخ گویی به دیدگاه های معرفت شناسانه مارکسیسم، تازه ترین جلوه اندیشه ماتریالیستی(یعنی پوزیتیویسم)، را نقادی کرده است. پوزیتیویسم که شاید اوج ماتریالیسم علمی در قرن نوزدهم و نیمه نخست قرن بیستم بود، در واقع شورشی بود علیه فلسفه و گرایش دینی و اخلاقی؛ زیرا تنها به روش شناسی تجربی تکیه کرده و داده هایی را علمی می دانست که فقط از طریق این روش به دست می آمد و مدعی بود گزاره های دینی، چون با روش تجربی به دست نمی آیند، خالی از معنا و طرح آنها بیهوده است

این تفکر، با تشکیک در معناداری گزاره های دینی، در حقیقت، بنیادی ترین و شدیدترین حمله را به اندیشه و معرفت دینی وارد ساخت. علامه شهید، از محدود متفکران اسلامی بود که در اثر فلسفی و منطقی خود، به پاسخ گویی به شبهه های معرفت شناسی این نحله پرداخت (مخلصی، بی تا، ص۱۳۰). به این ترتیب، به سهم خود نسل جوان و درگیر زمان خود و آیندگان را در جهت ایستادگی و مقابله در برابر هجمه مکاتب جدید غربی مجهز کرد

تحجر از درون

پدیده تحجر یکی از آفت هایی است که از دیرباز، از درون موجب رکود اندیشه در جامعه اسلامی بوده است. این واژه، که در لغت به معنی سنگ شدن است، در اصطلاح به معنای نادیده گرفتن حقایق، دل مردگی و امتناع انسان از پذیرش حق و روی گردانی از خداوند است (ر.ک: فرهنگ معین)

منظور از تحجر، در این نوشتار، این است که اندیشمندان، به ویژه علمای دین، حقایق موجود در جامعه اسلامی را نادیده گرفته و فقط به حل مسائل فردی بسنده کرده، و خود را موظف به پیچیدن نسخه درمان مشکلات فردی و امور شخصی مسلمانان بدانند و در مقابل مسائل فراوان سیاسی اجتماعی آنان سکوت کردند. به این دلیل که راه پرفراز و نشیب است. این پدیده در دهه های پیشین در دو حوزه ایران و عراق، به جدّ ظهور و بروز داشت؛ حوزه ای که با تکیه بر اندیشه اسلامی اش توانسته بود مسلمانان را چنان به حرکت و جنبش وادارد که قدرت بزرگ روزگار خود را تسلیم اراده و رفتار خویش نمایند. البته ناگفته نماند که حوادث مشروطه و مسائل پیش آمده پس از آن، در این امر بی تأثیر نبوده است

استدلال آنان این بود که این راه پرفراز و نشیب است؛ راهی بسیار دراز است به اندازه ای که با این تلاش های ناچیز، نمی توان به جایی رسید و از مشکلات عبور کرد. هیچ کس قادر نیست چشم انداز خود را به آخر کار برساند. اما علامه شهید، در پاسخ می نویسد

راه دراز است. ولی در مقابل چه مقصدی؟ وقتی مقصد دعوت به خدا و راه خدا باشد، دوری و درازی راه چیزی نیست. مگر مسلمان می خواهد در پایان این راه به برگ و نوایی مادی برسد; شک نیست سر راه پر از خار و خس است. هیچ کس نمی گوید راه هموار است. این راه، راه بازسازی است و راه بازگشت امت به قرآن، راه برگشت به مرکزی که از آن منحرف گشته است. در این راه، خارها دست هایی را که می خواهد آنها را از سر راه برکند، خون می اندازد و زخمی می کند، ولی سرانجام خار ضعیف در برابر اراده آهنین و عزم استوار انسان ها، تسلیم می گردد (صدر، بی تا ب، ص ۹ – ۱۱)

آنچه که علامه برای یافتن آن تلاش می کرد، دست یافتن دیدگاه های ناب اسلام درباره جامعه، تاریخ، سیاست و اقتصاد بود. در این مقام، افق های فراوانی گشود که در این زمینه جز اندیشورانی اندک، کسی او را پیشی نگرفته بود. وی در این راه، روشی را پیش گرفت که اندیشوران گذشته به آن توجه نداشته و یا کمتر کسی این چنین روشی داشت. روش او، پژوهش تمام جنبه های یک موضوع بود، نه بررسی تفکیکی و وجدانگرانه. به عنوان نمونه، وی حتی به زندگی و تاریخ ائمه شیعه نگاهی متفاوت داشت؛ رویکردی که زندگی هر امام در نظر گرفته و تاریخ حیات آن معصوم را به مثابه یک پدیده کلی و نه جزیی بنگرد. ائمه را یک کل واحد و پیوسته برشمارد و از نشانه ها و اهداف مشترک این کل سخن بگوید. شهیدصدر در این باره می نویسد

می توان با کلی نگری به زندگی ائمه معصوم به دستاوردهای تازه ای دست یازید که جزیی نگری از آنها بی بهره است؛ زیرا با نگاه شمولی و کلی می توان به پیوندهایی پی برد که میان رفتار امامان وجود دارد (صدر، ۱۴۰۳ق، ص ۵۸)

تأویل های التقاطی