مقاله لشکرکشى ابرهه به مکه به روایت تاریخ و قرآن

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله لشکرکشى ابرهه به مکه به روایت تاریخ و قرآن دارای ۶۲ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله لشکرکشى ابرهه به مکه به روایت تاریخ و قرآن  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله لشکرکشى ابرهه به مکه به روایت تاریخ و قرآن

چـکیده    
مقدمه    
۱ حمله ابرهه به مکه، افسانه یا واقعیت؟    
ظهور ابرهه    
یمن و رقابت قدرت هاى بزرگ سیاسى    
ابرهه و لشکرکشى به شمال عربستان    
طرح و بررسى دو دیدگاه کلى    
دیدگاه اول    
دیدگاه دوم    
اسباب و انگیزه هاى حمله به مکه    
انگیزه مذهبى    
انگیزه اقتصادى    
موقعیت اقتصادى مکه    
ارزیابى    
انگیزه سیاسى    
۲ چگونگى شکست و هلاکت ابرهه    
هلاکت اصحاب فیل، ارهاص براى نبوت پیامبر اسلام    
کتاب نامه    

کتاب نامه

۱ آذرنوش، آذرتاش، مدخل ابابیل، دایره المعارف بزرگ اسلامى، ج ۲، زیر نظر کاظم موسوى بجنوردى، چ اول: تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامى،۱۳۷۰

۲ آلوسى، محمود الشکرى، تاریخ الارب فى معرفه أحوال العرب، تحقیق محمد بهجه اثرى، بیروت، دارالکتب العلیمه، [بى تا]

۳ ابان بن عثمان، المبعث والمغازى و الوفاه و السقیفه و الرده، تحقیق رسول جعفریان، چ اول، قم، مکتب الأعلام الاسلامى، ۱۴۱۷ ق

۴ ابن اسحاق، محمد، کتاب السیر و المغازى، تحقیق سهیل زکار، چ اول، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى، ۱۳۶۸

۵ ابن خلدون، عبد الرحمان، العبر، بیروت، موسسه الأعلمى، ۱۳۹۱ ق / ۱۹۷۱ م

۶ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، داراحیاء التراث العربى، موسسه التاریخ العربى، ۱۴۰۸ ق

۷ ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، تحقیق مصطفى سقاء و دیگران، چ هشتم: بیروت، دارالوفاق، ۱۳۷۵ ق

۸ ابوزهره، محمد، خاتم پیامبران، ترجمه حسین صابرى، چ اول: مشهد، آستان قدس رضوى، ۱۳۸۰

۹ الرزقى، ابوالید محمد بن عبداللّه، اخبار مکه و ماجاء فیها من الآثار، تحقیق رشدى صالح ملحس، چاپ دوم: مکه المکرمه، دارالثقافه، ۱۳۸۵ ق

۱۰ برگ نیسى، کاظم، «مدخل ابرهه»، دایره المعارف بزرگ اسلامى، ج ۲، زیر نظر کاظم موسوى بجنوردى، چ اول: تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامى، ۱۳۷۰

۱۱ پیگولوسکایا، ن. و. اعراب حدود مرزهاى روم شرقى و ایران در سده هاى چهارم و ششم میلادى، ترجمه عنایت الله رضا، چ اول: تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، ۱۳۷۲

۱۲ تقى زاده، سید حسن، تاریخ عربستان و قوم عرب از اوان ظهور اسلام و قبل از آن، چ اول: تهران، انتشارات فردوس، ۱۳۷۹

۱۳ جفرى، آرتور، واژه هاى دخیل در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره اى، چ اول، انتشارات توس، ۱۳۷۲

۱۴ جمیلى، خضیرعباس، قبیله قریش و أثرها فى الحیاه العربیه قبل الاسلام، عراق، المجمع العلمى، ۱۴۲۲ ق

۱۵ حلى، حسن بن یوسف بن مطهر، کشف المراد فى شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح حسن حسن زاده آملى، قم، موسسه النشر الاسلامى، ۱۴۰۷ ق

۱۶ خزائلى، محمد، اعلام القرآن، چهارم: تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۱

۱۷ دقر، عبدالغنى، معجم النحو، قم، مکتبه القیام، [بى تا]

۱۸ دیون پرت، جان، عذر تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن، ترجمه غلامرضا سعیدى، تهران، اقبال، ۱۳۵۵

۱۹ رامیار، محمود، در آستانه سالزاد پیامبر، چ دوم: تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ۱۳۶۵

۲۰ راوندى، قطب الدین، الخرائج و الجرائح، قم، موسسه امام مهدى (عج)، ۱۴۰۹ ق

۲۱ رشید رضا، محمد، وعبده، محمد، تفسیر القرآن الحکیم (الشهیر بالتفسیر المنار)، بیروت، دارالمعرفه، ،[بى تا]

۲۲ سالم، سیدعبدالعزیز، تاریخ العرب فى عصر الجاهلیه، بیروت، دارالنهضه العربیه، [بى تا]

۲۳ سید قطب، فى ظلال القرآن، چ پانزدهم: بیروت، دار الشروق ۱۴۰۸ ق / ۱۹۸۸ م

۲۴ شریعتى، محمد تقى، تفسیر نوین، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، [بى تا]

۲۵ شعرانى، ابو الحسن، ترجمه و شرح تجرید الاعتقاد، چ چهارم: تهران، کتابفروشى اسلامیه، ۱۳۶۶

۲۶ شهیدى، سید جعفر، تاریخ تحلیلى اسلام، چ نهم: تهران، مرکز نشر دانشگاهى، ۱۳۶۹

۲۷ شهیدى، سید جعفر، مقاله «از ولادت تا بعثت»، در کتاب محمد خاتم پیامبران، چ دهم: تهران، انتشارات حسینیه ارشاد، ۱۳۶۳

۲۸ صادقى، محمد، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، بیروت، موسسه الوفاء، ۱۹۸۵ م

۲۹ صالح، احمد العلى، محاضرات فى تاریخ العرب، موصل، دارالکتب فى جامعه الموصل، ۱۹۸۱ م

۳۰ صدوق، ابى جعفربن محمد بن على، علل الشرایع، قم، مکتبه الداورى

۳۱ صدوق، محمد بن على، کمال الدین، قم، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۹۵ ق

۳۲ صفى پور، عبدالرحیم، منتهى الارب فى لغه العرب، تهران، سنائى، [بى تا]

۳۳ طبرى، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، چ پنجم: بیروت، موسسه الاعلمى، ۱۴۰۹ ق / ۱۹۸۹ م

۳۴ طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تأویل آى القرآن، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۰ ق / ۱۹۹۹ م

۳۵ طوسى، محمدبن الحسن، التبیان فى تفسیر القرآن، چ اول: قم، مکتب الاعلام الاسلامى، ۱۴۰۹ ق (افست از روى چاپ بیروت، داراحیاء التراث العربى)

۳۶ عبده، محمد، الاعمال الکامله، چ اول: بیروت، دار الشروق، ۱۴۱۴ ق / ۱۹۹۳ م

۳۷ عبده، محمد، تفسیرالقرآن الکریم جزء عم، نشر ادب الحوزه (افست از روى چاپ ۱۳۴۱ ق. مصر)

۳۸ على، جواد، المفصل فى تاریخ العرب قبل الاسلام، چ دوم: بیروت و بغداد، دارالعلم للملایین، مکتبه النهضه، ۱۹۷۸ م

۳۹ فرید وجدى، محمد، دائره المعارف القرآن الرابع عشر ـ العشرین، بیروت، دار الفکر، [بى تا]

۴۰ کراجکى، ابوالفتح، کنز الفوائد، قم، انتشارات دار الذخائر، ۱۴۱۰ ق

۴۱ کریستین سن، آرتور، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمى، تهران، دنیاى کتاب، ۱۳۷۲

۴۲ کلینى، محمد بن یعقوب، الکافى، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ ق

۴۳ گئورگیو، کنستان ویرژیل، محمد پیغمبرى که از نو باید شناخت، ترجمه ذبیح الله منصورى، چ اول: تهران، انتشارات زرین، ۱۳۷۶

۴۴ مدرسى، محمد تقى، من هدى القرآن، تهران، دار محبى الحسین، ۱۳۷۷

۴۵ مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، چ چهارم: بیروت، دارالعم للملایین، ۱۹۹۰ م

۴۶ نولدکه، تئودور، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ترجمه عباس رزیاب خویى، تهران، ۱۳۵۸

۴۷ یعقوبى، احمد بن ابى یعقوب، تاریخ الیعقوبى، قم، موسسه نشر فرهنگ اهل البیت (افست از روى چاپ دار صادر بیروت)

چـکیده

حمله اصحاب فیل به مکه، که سوره اى از قرآن هم بدان اختصاص یافته، به لحاظ واقعیت تاریخى و کیفیت وقوع میان پژوهشگران تاریخ عرب قبل از اسلام، مورد بحث و گفتگوست. برخى خاورشناسان و نویسندگان شرقى، آن را بر مفاد کتیبه دوم به جاى مانده از ابرهه مربوط به سال ۵۴۷ میلادى (Ry 506) و اشاره پروکوپیوس مورخ بیزانسى قرن ششم میلادى درباره لشکرکشى ابرهه به ایران و انصراف و بازگشت سریع او، تطبیق کرده اند. غالب محققان، اعم از شرقى و غربى، این حمله را به حدود سال ۵۷۰ میلادى مربوط دانسته اند که جداى از پیکار مندرج در کتیبه Ry 506است. در این مقاله با اشاره به ضعف ها و مشکلات دیدگاه اول، بر صحت دیدگاه دوم در سایه شواهد و قراین تاریخى تأکید شده، آن گاه در محور دوم مقاله از چگونگى شکست و نابودى اصحاب فیل سخن به میان آمده و دیدگاهى که مسئله هلاکت سپاه ابرهه را ناشى از شیوع بیمارى وباء، آبله و حصبه یا عوامل طبیعى دیگر دانسته، نقد و بررسى و کاستى هاى آن مطرح شده است. هم چنین در پرتو قراین تاریخى و با توجه به برخى ضوابط دانش تفسیر و نیز اهداف نزول سوره، بر معجزه بودن کیفیت وقوع حادثه، تاکید شده است. در پایان مقاله، به تقارن زمانى هلاکت سپاه ابرهه با ولادت پیامبر اسلام پرداخته و از زمینه ساز بودن وقوع معجزه آساى این حادثه براى ظهور رسالتى آسمانى در آینده نزدیک یاد شده است

واژگان کلیدى: اصحاب فیل، ابرهه، لشکرکشى به مکه، جنگهاى ایران و روم، طیر ابابیل، عام الفیل، ارهاصات و بعثت

مقدمه

رخدادهاى تاریخى در متون مقدس دینى با دید و نگرش خاصى بازتاب یافته و از جایگاه قابل توجهى برخوردارند. نظرى اجمالى به قرآن به خوبى این نکته را روشن مى سازد که تعداد زیادى از آیات آن به وقایع تاریخى مربوط است. در سوره هاى مختلف قرآنى احوال افراد، جامعه ها و امت هاى پیشین و نیز برخى قضایا و جریان هاى جامعه عصر نزول، با پردازشى ویژه، منعکس شده است. پاره اى از این رخدادها به لحاظ زمانى و مکانى فاصله چندانى با بعثت پیامبر اسلام و مهبط وحى قرآنى نداشته اند. حادثه سیل عَرِم،۲ قتل اصحاب اُخدود۳ و ماجراى اصحاب فیل۴در شمار این حوادث اند. از این میان، یورش ابرهه به مکه به قصد ویران ساختن کعبه که سوره اى مستقل در قرآن بدان اختصاص یافته، نزدیک ترین آن ها به مبعث بوده و نزد قریش و ساکنان مکه و اطراف در شمار مهم ترین و سرنوشت سازترین حوادث قبل از ظهور اسلام تلقى شده است

بررسى و تحلیل جریان این هجوم سنگین و سهمگین، شناخت زمینه ها و بسترهاى آن، پى جویى انگیزه ها و اهداف مهاجمان، ترسیم اجزا و زوایاى حادثه و تصویر آثار و پیامدهاى مختلف آن، از منظر تاریخ و مقایسه آن با نگاه و روایت قرآن، مى تواند، هم به دریافت عمیق تر پیام سوره فیل کمک نماید و هم پاره اى از ابهام ها یا شبهه ها و تردیدهایى را که خواه از سر پرسش گرى و حقیقت جویى یا از روى تعصب و غرض ورزى مطرح شده، مرتفع سازد. نزدیک شدن به فضاى تاریخى یاد شده و تحلیل آن با نیم نگاهى انتقادى به دیدگاه ها و آرا در این زمینه، وجهه همت این نوشتار است. اما پرسش هاى اساسى این مقال عبارت اند از

۱ تاریخ، لشکرکشى ابرهه را به مکه چگونه گزارش کرده است؟برخى بر این باورند که هجوم ابرهه و سپاه فیل به مکه، واقعیت تاریخى ندارد یا دست کم آن گونه که در منابع اسلامى آمده، نبوده است. از سوى دیگر، قرآن با صراحت تمام از یورش اصحاب فیل و در هم کوبیده شدن آنان از سوى خدا با سنگ باران گروه هایى از پرندگان، سخن به میان آورده و در منابع تاریخى و روایى نیز شرح و تفصیل ماجرا آمده است

۲ چه زمینه ها و شرایطى به لحاظ سیاسى ـ اقتصادى و مذهبى یا از نظر روابط بین قدرت هاى بزرگ آن روز، براى توجیه این لشکرکشى وجود داشته است؟

۳ انگیزه ها و اهداف مهاجمان از حمله به مکه چه بوده است؟ آیا مقصد نهایى این تهاجم دست اندازى به شهر بى دفاع مکه و تخریب کعبه بوده یا علاوه بر آن، اهداف دیگرى مانند تسلّط بر راه مهم بازرگانى شمال ـ جنوب جزیره و بازارهاى تجارى منطقه یا تهاجم به مرزهاى امپراطورى ساسانى در شمال شرقى جزیره العرب هم در دستور کار بوده است؟

۴ یاد و خاطره حادثه در چشم و دل ساکنان مکه چه اندازه باقى ماند و از زبان شاهدان و شاعران دوره جاهلى چگونه منعکس شده است؟

۵ بازتاب حادثه در روایات عربى و اسلامى با تاریخ هاى بیزانسى و رومى و نیز روایات مسیحى و حبشى آن چه تشابهات و تفاوت هایى دارد؟

۶ وقتى آیات سوره فیل نازل شد موضع و عکس العمل مشرکان و معارضان پیامبر در تأیید یا انکار قضیه چگونه بود؟

۷ علت و چگونگى بازگشت و شکست یا نابودى سپاه ابرهه چه بود؟ آیا بر اثر شیوع بیمارى و حوادث و بلایاى طبیعى از پاى در آمدند یا معجزه اى الهى به وقوع پیوست و با قدرت نمایى خداوند در هم کوبیده شدند؟

۸ این حادثه با ولادت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) چه ارتباطى داشت و چگونه مى توان آن را به بعثت آن حضرت پیوند زد؟

مقاله حاضر تلاشى علمى در جهت یافتن پاسخى هایى مستدل و مناسب براى این پرسش هاست که در دو محور سامان یافته است: محور اول، درباره واقعیت یورش ابرهه به مکه و بررسى احتمالات مختلف، همراه با سنجش زمینه ها و انگیزه ها، و وارسى جوانب و جزئیات مهم آن مى باشد. در محور دوم، پس از تصویر چگونگى شکست و هلاکت اصحاب فیل، دیدگاه هاى مختلف در این باره، بررسى و نقد شده و تا حد امکان روایات تاریخى در مقایسه با نظر قرآن ارزیابى مى شود و در پایان، از مقوله ارهاص، سخن به میان آورده و ارتباط هلاکت خارق العاده سپاه فیل و زمینه ساز بودن آن را براى حادثه اى بزرگ تر به نام بعثت و نبوت آخرین پیامبر الهى اجمالا توضیح داده ایم

۱ حمله ابرهه به مکه، افسانه یا واقعیت؟

لشکرکشى ابرهه به مکه در زمان عبدالمطلب و ناکامى و هلاکت وى و سپاهیانش موضوع مهمى است که بحث ها و سؤال هاى فراوانى را در اذهان پژوهشگران تاریخ عرب و اسلام برانگیخته است. از یک سو مهم ترین و نزدیک ترین منبع و مأخذى که در این باره وجود دارد و ماجراى این لشکرکشى و سرانجام آن را نمایانده، قرآن مجید است. در سوره فیل به اجمال از تضلیل کید و خنثى سازى توطئه اصحاب فیل و چگونگى درهم کوبیده شدن آنان از جانب خداوند سخن به میان آمده است. از سوى دیگر، در قرآن اسمى از ابرهه برده نشده و نیز از زمان، نقطه عزیمت و دیگر جزئیات این هجوم هم سخنى به میان نیامده است، اگرچه روایات تفسیرى و تاریخى، جزئیات ماجرا را تحت عنوان حمله ابرهه، حاکم حبشى یمن به مکه براى تخریب کعبه تفصیلا بیان کرده اند، اما صرف نظر از این روایات تا چه میزان مى توان اصل مسئله لشکرکشى ابرهه را به مکه واقعیتى تاریخى تلقى نمود؟

ظهور ابرهه

در منطقه جنوبى شبه جزیره عربستان سرزمینى خوشبخت۵ و برخوردار از طبیعت حاصل خیز و خرم قرار دارد که به یمن موسوم است. این سرزمین که از دو سو با آب هاى دریاى سرخ و خلیج عدن (دریاى عرب) احاطه شده از نظر بازرگانى و مواصلاتى موقعیتى ممتاز داشته و از گذشته هاى بسیار دور پیوسته دست خوش تحولات سیاسى بسیارى بوده است. امپراطورى بیزانس و همسایه غربى این سرزمین در آن سوى ساحل دریاى سرخ، یعنى حبشه، همواره به این منطقه به چشم طمع مى نگریسته و بارها بدان دست اندازى نموده بودند. این دست اندازى ها با انگیزه هاى سیاسى و عمدتاً اقتصادى همراه بود. اما از زمانى که حبشه دین مسیحى را رسماً پذیرفت و رابطه آن با روم نزدیک تر شد، هم کیشى آن دو، انگیزه مذهبى ترویج مسیحیت در سرزمین یمن را بر انگیزه هاى سابق افزود. روانه شدن هیئتى از امپراطورى روم به یمن در اواسط سده چهارم میلادى و تأسیس کلیساهایى را در طفار و عدن۶ باید در جهت تحقق چنین انگیزه اى ارزیابى نمود

کشتارى که ذو نواس،۷ آخرین بازمانده ملوک حمیر در نجران یا مناطق دیگر یمن از مسیحیان به راه انداخت و انعکاس این خبر به دربار حبشه و روم، عکس العمل قیصر و نجاشى را برانگیخت، به گونه اى که بر اساس کتیبه حصن غراب، موسوم به ۶۲۱ CIH مکتوب به تاریخ ۶۴۰ سبئى برابر با ۵۲۵ میلادى حبشى ها با لشکرى گران به سرزمین یمن هجوم آورده و بخش هایى از نواحى ساحلى آن را تصرف کردند.۸ از این سنگ نوشته بر مى آید که نبرد حمیریان با مهاجمان به مدت هفت سال به درازا کشیده۹ و سرانجام به سقوط ذونواس و تسلط کامل حبشى ها بر یمن انجامیده است