بررسی اصول و روش های تربیت در اسلام

مقدمه

بحث از دین و تربیت همیشه مورد توجه اندیشمندان تربیتی بوده و بشر همواره به دنبال آرمان خواهی و کمال طلبی خود در شیوه های تربیتی به دین و ارزش های الهی علاقه وافری نشان می داده است. هر چند پس از رنسانس و گسترش علم گرایی و غرور ناشی از آن و طرح «تقابل علم و دین» و جا افتادن این تفکر به لحاظ ضعف های موجود در دین مسیحیت و مبلغان و عالمان آن و به حاشیه رانده شدن دین تربیت دینی نیز مورد غفلت قرار گرفت.
اما پس از مواجهه ی انسان با تبعات این غفلت زدگی و گرفتاری او با تبعات جامعه صنعتی و زندگی مادی و بروز مشکلات متعدد فردی و اجتماعی ضرورت نگاهی دوباره به تربیت دینی احساس شد؛ که در این میان نظرات مختلفی به چشم می خورد.
۱. عدّه ای با طرح عدم دخالت دین در تربیت انسان و ناکارآمدی آموزه های دینی که ناشی از نگاه منفی به دین و عدم شناخت دقیق از مکتب تربیتی آن است. این بحث را همچنان رویکردی به مباحث قدیمی و مربوط به زمان نابالغی علم، تلقی می کنند.
آنان تربیت را تنها بر مدار عقل و شناخت انسان از خودش استوار می سازند، و قائل اند که تنها علم، قابلیت شناسایی دقیق از آدمی را دارد؛ در این دیدگاه رابطه ای میان دین و تربیت وجود ندارد.
۲. با ابطال نظریه علم گرایی مطلق، گرایشی به مباحث دینی و معنوی بروز کرد، اما در این رهیافت نیز بسیاری از ندیشمندان غربی رویکرد انسان را به دین غیر وحیانی و انسان محور کافی دانسته و راه های تربیتی برگرفته از آن را نیز برای هدایت انسان در مسیر پر پیچ و خم زندگی کافی می دانند. در این نگاه، ملاک انسان، و نیازهای او و رفع آنها است. و در موارد نیاز به دین رجوع می کند و با خرد خود از آن بهره می جوید، اما هرگز خود را در اختیار دین قرار نمی دهد و نمی گذارد دین با راه های تربیتی خود برای او تصمیم گیری کند.
۳. با توجه به ناکارآمدی دین (انسان محور) در همه ی شؤون و عرصه های زندگی و همه جانبه نیازهای مادی و معنوی او، ضرورت رویکرد به (دین وحیانی) احساس می شود. در این نگاه به دین، که دارای رویکردی زندگی مدار نیز می باشد، دین در زوایای مختلف زندگی، نقش آفرینی می کند و در متن زندگی حضور جدی و پررنگی دارد و پاسخگوی همه ی نیازهای اوست. در این نگاه به دین بحث از «دین و روش های تربیتی» ضرورت می یابد زیرا:
بر این باوریم که خالق یکتا که به وجود آورنده و «ربّ» اوست بهتر از هر کسی انسان را می شناسد و بر نقاط ضعف و قوت او آگاه است و کامل ترین راه را دانسته و بهترین مقصد نهایی را برای او رقم زده است.

فهرست

فصل اول – تعریف و حدود تربیت در اسلام
فصل دوم – مشخصات تربیت اسلامی
فصل سوم – اهداف تربیت اسلامی
فصل چهارم – اصول تربیت در اسلام
فصل پنجم – روشهای تربیت در اسلام
– موعظه , تصیحت و امر به معروف
– انذار , تهی از منکر و مبارزه با انحرافات
– برقراری ثواب و عقاب برای اعمال
– ایجاد محیط مساعد تربیتی
– بیان قصص انبیا و سرگذشت ملل
– ذکر امثال و تشبیه معقول به محسوس
– دعا و نیایش
– توبه و بازگشت
– برقراری یک نظام اسلامی برای اجرا و تداوم تربیت
دین و روشهای تربیتی     

منابع و مآخذ

http://somamus.com/index.php?option=com_content&task=view&id=697&Itemid=9
اینترنت:
http://maroofyaran.net/gozaresh/87/02/tarbiat11.aspx
http://somamus.com/index.php?option=com_content&task=view&id=697&Itemid=9
http://dari.irib.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=5539&Itemid=110
کتاب :
۱- محمدی ری شهری، منتخب میزان الحکمه، سید حمید حسینی، قم، دارالحدیث، دوم، ۱۳۸۲
۲- منتخب میزان الحکمه، همان ص ۵۵۳ و نهج البلاغه، ترجمه دشتی
۳- صحیفه سجّادیه، فیض الاسلام
۴- بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، دارالکتب الاسلامیه، ج۱۶
۵- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی
۶- شیخ عباس قمی منتهی الآمال، کتابفروشی اسلامیّه
۷- فساد سلاح تهاجم فرهنگی،سید محمود مدنی بجستانی
۸- روزنامه اطلاعات، شماره ۱۰۳۵۵ و محمد دشتی، مسئولیت تربیت
۹- میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، تهران مکتبه اسلامیه، ج ۲.
۱۰-  فرهنگ سخنان فاطمه زهرا(س)، محمد دشتی، قم، انتشارات مشهور، اوّل ۱۳۸۰
۱۱- محمد بن یعقوب کلینی، کافی، تهران دارالکتب الاسلامیه، ج ۶
۱۲-  صدوق، علل الشرایع، قم، دارالعلم، ج ۱، ص ۷۶، التوحید، ص ۳۳۱ و حر عاملی، اثبات الوصیّه، ج ۱
۱۳-  کافی، همان، ج ۶،.
۱۴-  همان، ص ۴۹ و وسائل الشیعه، همان، ج ۱۵،
۱۵-  کافی، همان، ص ۷۰.