مقاله تفسیر سوره ( شعرا )

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله تفسیر سوره ( شعرا ) دارای ۳۸ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله تفسیر سوره ( شعرا )  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله تفسیر سوره ( شعرا )،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله تفسیر سوره ( شعرا ) :

اجمالی از سوره شعرا :

– نام این سوره از چند آیه آخر آن که پیرامون شعرای بی هدف سخن می گوید گرفته شده است.
– این سوره ۲۲۷ آیه دارد، تمام این آیات ( به جز چهار آیه آخر آن ) در مکه نازل شده است. لحن این آیات مانند دیگر سوره های مکی بیشتر روی اصول اعتقادی، توحید، معاد و دعوت پیامبران خدا و اهمیت قرآن تاکید شده است. در حدیثی از پیامبر اسلام (ص) در اهمیت تلاوت این سوره چنین می خوانیم: کسی که سوره شعرا را بخواند، به عدد هر کسی که نوح را تصدیق و یا تکذیب کرده است، ده حسنه برای او خواهد بود، و همچنین هود، شعیب و صالح، ابراهیم و به عدد تمام کسانی که تکذیب عیسی و تصدیق محمد(ص) کرده اند.
ناگفته روشن است که این همه اجر و پاداش تنها برای تلاوت منهای اندیشه و عمل نیست، بلکه قرائن متعددی در روایات فضائل سوره ها است که نشان می دهد، منظور تلاوتی است که مقدمه تفکر و سپس اراده و عمل باشد.

محتوای سوره:
در حقیقت می توان محتوای این سوره را در چند بخش خلاصه کرد:
بخش اول: طلیعه سوره است که از حروف مقطعه و سپس عظمت مقام قرآن و تسلی خاطر پیامبر در برابر پافشاری و خیره سری مشرکان و اشاره ای به بعضی از نشانه های توحید و صفات خدا سخن می گوید.
بخش دوم: فرازهایی از سرگذشت هفت پیامبر بزرگ و مبارزات آنها را با قومشان ولجاجتها و خیره سری های آنان را در برابر این پیامبران بازگو می کند، که بعضی مانند داستان موسی و فرعون مشروحتر و بعضی دیگر مانند سرگذشت ابراهیم و نوح و هود و صالح و لوط و شعیب کوتاهتر است.
بخش سوم: که در حقیقت جنبه نتیجه گیری از بخشهای گذشته دارد، پیرامون پامبر اسلام (ص)و عظمت قرآن و تکذیب مشرکان و دستوراتی به آن حضرت در زمینه روش دعوت و چگونگی برخورد با مومنان سخن می گوید و سوره را با بشارت به مومنان صالح و تمدید شدید ستمگران پایان می دهد.

بخش دوم :
بررسی آیات سوره مبارکه شعراء
( از نظر مباحث تربیتی )

بسم الله الرحمن الرحیم
۱- طلسم: طا – سین – میم
روایات متعددی از پیامبر اکرم (ص) یا بعضی از صحابه در تفسیر “طسم” نقل شده که همه نشان می دهد، این حروف علامتهای اختصاری از نامهای خدا، یا نامهای قرآن، و یا مکانهای مقدس و یا بعضی از درختان بهشتی و مانند آن است. (تفسیر نمونه – مکارم شیرازی).
۲- تلک آیات الکتاب المبین ( این آیات کتاب مبین است.)
اصل تعقل.
نکته تربیتی: توصیف قرآن به مبین که در اصل از ماده بیان است اشاره به آشکار بود عظمت و اعجاز آن می باشد که هر چه انسان در محتوای آن بیشتر دقت کند به معجزه بودنش آشناتر می شود. از این گذشته قرآن بیان کننده “حق” از “باطل” و آشکار کننده راه سعادت و پیروزی و نجات از گمراهی است.
۴- ان نشا تنزل علیهم من السماء آیه فظلت اعنا قهم لما خاضعین.
( اگر ما اراده کنیم از آسمان بر آنها آیه ای نازل می کنیم که گردنهایشان در برابر آن خاضع گردد.)
اصل عدل – روش انذار

نکته تربیتی:
اشاره به اینکه ما این قدرت را داریم که معجزه خیره کننده، یا عذاب شدید و وحشتناکی بر آنها فرو بفرستیم که همگی بی اختیار سرتعظیم در برابر آن فرود آورند و تسلیم شوند. ولی این ایمان اجباری ارزشی ندارد، مهم آنست که آنها از روی اراده و تصمیم و درک و اندیشه در برابر حق خاضع گردند.
۵- و مایا تیهم من ذکر من الرحمان محدث الاکانواعنه معرضین.
( و هر ذکر تازه ای از سوی خداوند رحمان برای آنها بیاید، از آن اعراض می کنند.)
اصل عنایت و اصل جمل عامل انکار

نکته تربیتی:
تعبیر به “ذکر” اشاره به این واقعیت است که قرآن بیدار کننده و آگاه کننده است، در تمام آیات و سوره هایش، اما این گروه از بیداری و آگاهی فرار می کنند.
و تعبیر به “الرحمان” اشاره به این است که نزول این آیات از سوی پروردگار از “رحمت عامه” او سرچشمه می گیرد که همه انسانها را بدون استثناء به سعادت و کمال دعوت می کند.
۶- فقد کذبوا فیسا تیهم انباء ماکانوا به یستهزئون.
( آنها تکذیب کردند، اما به زودی اخبار آنچه را به استهزاء می گرفتند به آنان می رسد – و از مجازاتش با خبر خواهند شد-)
اصل عدل – روش انذار

نکته تربیتی: انذار به معنی آگاهاندن نسبت به امری است که در آینده رخ می کند و مایه زجر وعذاب او خواهد بود. انذار روشی مبتنی بر اصل عدل است. طبق اصل عدل، خداوند آدمیان را به سبب بدکرداری، دچار مجازات و عذاب می سازد، اما مقتضای عدل آن است که پیش از وقوع مجازات آگاهی کافی نبست به آن ایجاد شود. بر اساس روش انذار، باید صبری با آگاهی مناسبی که از اعمال متبری و آثار مترتب بر آن دارد، او را نسبت به عواقب اعمال نامطلوبش آگاه کند و وی را از آن برخور دارد.
۷- اولم یروا الی الارض کم انبتنا فیها من کل زوج کریم.
( آیا نگاه نکردند، چه بسیار گیاهان از انواع مختلف، نر و ماده، زیبا و جالب و پرفایده در آن آفریدیم).
اصل تعقل – روش تعلیم حکمت
نکته تربیتی: این آیه، یکی از معجزات علمی قرآن است، در اواسط قرن ۱۸ میلادی، شخصی به نام “لینه” دانشمند و گیاهشناس معروف سوئدی، موفق به کشف این واقعیت شد که مساله زوجیت در دنیای گیاهان تقریباً یک قانون عمومی است و گیاهان نیز همانند غالب حیوانات از طریق آمیزش نطفه نر و ماده بارور می شوند و سپس میوه می دهند.

ولی قرآن مجید قرن ها قبل از این دانشمند کراراً در آیات مختلف به زوجیت در جهان گیاهان اشاره کرده ( در آیات مورد بحث و در سوره رعد و آیه ۴، و لقمان آیه ۱۰ و سوره ق آیه ۷) و این خود یکی از معجزات علمی قرآن است.
۹- و ان ربک لهو العزیز الرحیم.
( پروردگار تو عزیز و رحیم است)
اصل عنایت ( فضل)
نکته تربیتی:
“عزیز” به معنی قدرتمندی است که شکست ناپذیر است. هم توانایی بر ارائه آیات بزرگ دارد و هم درهم کوبنده تکذیب کنندگان است، ولی با این حال رحیم است و رحمت واسعه اش همه جا را فراگرفته، و بازگشت جدی به سوی او در یک لحظه کوتاه کافی است که تمام نظر لطف او را متوجه انسان سازد و بر گناهان گذشته اش قلم عفو کشد. طبق این اصل، رفتار مربی در قید رفتار مبری نیست، بلکه بر پایه اصالت رحمت، ابزار می شود. روش های تربیتی بر فضل و رحمتی از سمت مربی مبتنی خواهد بود.

۱۳- و یفیق صدری و لاینطلق لسانی فارسل الی هارون.
( وسینه ام تنگ می شود و زبانم به قدر کافی گویا نیست ( به برادرم ) هارون نیز رسالت ده – تا مرا یاری کند.)

اصل اصلاح شرایط – روش زمینه سازی
نکته تربیتی:
طبق این روش باید شرایطی را که تسهیل کننده حالات و رفتارهای مطلوب یا نامطلوب هستند، از پیش به عفو مقتضی دگرگون کرد، زمینه سازی دو وجه دارد، یکی ناظر به فراهم آوردن شرایط اولیه ای است که احتمال بروز رفتارها و حالات مطلوب را بالا می برد و دیگری ناظر به جلوگیری از شرایط اولیه ای که احتمال بروز رفتارها و حالات نامطلوب را افزایش می دهد، است.

۱۵- قال کلا فاذهبا بایاتنا انا معکم مستمعون.
( فرمود چنین نیست – آنها کاری نمی توانند انجام دهند – شما هر دو با آیات ما بروید ما با شما هستیم و – سخنانتان را – می شنویم).
اصل عنایت:
نکته تربیتی:
در مورد ” انا معکم” ( ما با شما هستیم)، بعضی به اشتباه گمان کرده اند که کلمه ” مع” کمه دلیل برحموایت و مساعدت است، شامل فرعونیان نمی شود. این کلمه بع معنی حضور دائم پروردگار در همه صحنه ها است، او حتی با گنهکاران و حتی با موجودات بی جان همه جا بوده و هست و جایی از او خالی نیست.

۲۱- ففررت منکم لما خفتکم فوهب لی ربی حکما و جعانی من المرسلین.
( من به دنبال این حادثه هنگامی که از شما ترسیدم فرار کردم، و خداوند به من علم و دانش بخشید و مرا از رسولان قرار داد.)
اصل تعقل – روش تعلیم حکمت

نکته تربیتی:
قرار دادن انسان در مسیری که در آن به حکمت دست یابد، به منزله شیوه ای برای تربیت عقلانی اوست، مربی باید سیری را همراه با متربی بپیماید و او را در معرض علم و حکمت قرار دهد. با حصول حکمت، عقل فربه می شود و بنیه ای استوار می یابد و شکوفایی عقل در فراهم آمدن چنین بنیه ای است.
۲۴- قال رب السماوات و الارض و مابینهما ان کنتم موقنین.
(گفت او پروردگار آسمانها و زمین و آنچه در میان این دو قرار گرفته است، می باشد، اگر شما راه یقین می پوئید).

اصل تعقل
نکته تربیتی:
جمله “ان کنتم مومنین ” ممکن است اشاره به این مطلب باشد که موسی می خواهد تلویحاً به فرعون و بارانش بفهماند اگر در جستجوی حقیقت باشید و صاحب عقل و شعرو، همین استدلال که کردم کافی است، کمی چشمتان را بگشائید و ساعتی در این أسمانهای وسیع و زمین گسترده و آثارش بیندیشید تا دانستنیها را بدانید و جهان بینی خود را تصحیح کنید.
۲۸- اقل رب المشرق و المغرب و مابینهما ان کنتم تعقلون.
( گفت: پروردگار مشرق و مغرب و آنچه در میان این است، می باشد. اگر شما عقل و اندیشه خود را به کار می گرفتید)
اصل تعقل – روش تعلیم حکمت
نکته تربیتی:
حضرت موسی (ع) نخستین بار اشاره به تدبیر آسمانها و زمین کرد. ولی از آنجا که آسمان بسیار بالاست و زمین، بسیار اسرار آمیز، لذا در آخرین مرحله انگشت روی نقطه ای گذاشت که هیچکس را یارای انکار آن نیست، و انسان همه روز با آن سر و کار دارد، و آن نظام طلوع و غروب آفتاب و برنامه دقیقی که در آن وجود دارد، و احدی نمی تواند ادعا کند من تنظیم کننده آنم.
هر گاه پدیده های هستی و امور و مسائل آدمیان به گونه ای تبیین شود که وجه ارتباط و انتساب آن به خدا آشکار شود. زمینه علم، فراهم می أید و با حصول عملن تعقل ممکن می شود.
۳۰- قال او لو جئتک بشیء مبین.
( موسی گفت: حتی اگر نشانه آشکاری برای رسالتم برای تو بیاروم؟ )

اصل اصلاح شرایط – روش زمینه سازی
نکته تربیتی:
حالات و اعمال آدمی در بستر شرایط و موقعیتها می روید و از آنها ارتزاق می کند، از این رو شرایط و موقعیتهای مختلف، حامل بالقوگیهای متفاوتی در شکل دهی حالات و اعمال انسان هستند. انتخاب و تنظیم مناسب زمینه ها و شرایط، به مثابه عامل ” تسهیل کننده” ای است که امکان شکل گیری ها و شکل دهی های مطلوب را بالا می برد. طبق این روش باید شرایطی را که تسهیل کننده حالات و رفتارهای مطلوب یا نامطلوب هستند، از پیش به نحو مقتضی دگرگون کرد.
۳۲- فالقی عصاه فاذا هی ثعبان مبین
( در این هنگام موسی عصای خود را افکند و مار عظیم و آشکاری شد.)
۳۳- و نزع یده فاذا هی بیضاء للناظرین.
( و دست خود را در گریبان فرو برد و بیرون آورد در برابر بیندگان، سفید و روشن بود).
اصل اصلاح شرایط- روش تغییر موقعیت

نکات تربیتی آیات ۳۲و۳۳:
از آنجا که شرایط مختلف زمانی، مکانی و اجتماعی، مبدا تاثیرگذاریهای متفاوتی بر انسان است. برای ایجاد حالات مطلوب در وی لازم است روابط او با شرایط مزبور را دچار تغییر سازیم. تفاوت این روش با روش زمینه سازی که در آیه ۳۰ به آن اشاره شد، در آن است که زمینه سازی، مبتنی بر بالقوه گی های بلند دامنه در شرایط مختلف است، اما در روش حاضر، آنچه بیشتر مد نظر است، جنبه بالفعل موقعیتها موقعیتها و تاثیر آفرینی آنها است.
۳۴- قال للملا حوله ان هذا لساحر علیم.
( فرعون به گروهی که اطراف او بودند گفت: این ساحر آگاه و ماهری است.)

اصل جلم عامل انکار
نکته تربیتی:
این اصل بیانگر آن است که در بسیاری موارد، انکار و نفی ناشی از نادانی افراد به جنبه های مختلف یک موضوع است. با توجه به این اصل مربی این آگاهی را پیدا می کند که برخی اوقات عدم پذیرش تعلیمات وی ناشی از زمینه های نادانی متبری است.
۴۲- قال نعم و انکم اذاً لمن المقربین.
( فرعون گفت: آری – هر چه بخواهید می دهم – بعلاوه شما در این صورت از مقربان درگاه من خواهید بود)
اصل فضل – روش مبالغه در پاداش

نکته ترتبتی:
این تعبیر نشان می دهد که قرب به فرعون تا چه در آن محیط و جامعه دارای اهمیت بوده که او به عنوان یک پاداش بزرگ از آن یاد می کند. اصل فضل ایجاب می کند که اگر از متربی، عمل مطلوبی ( هر چیز ناچیز) سرزند، مربی آن را بی پاسخ نگذارند. بلکه باید گفت به اقتضای این اصل لازم است، پاداش از حد عدالت درگذرد.
۴۶- فالقی السحره ماجدین
( ناگهان همه آنها ( ساحران تحت تاثیر معجزه موسی) به سجده افتادند.)
اصل تحول باطن – روش اعطای بینش
نکته تربیتی:
در این روش، سعی بر آن است که تلقی آدمی از امور، دگرگون شود. ایجاد دگرگونی در تلقی افرا‌د، از جمله لوازم قطعی تغییر رفتارها و اعمال آنها است. بینش نوعی آگاهی عمیق و گسترده است. دگرگونی عجیب در روحیه ساحران به خاطر این بود که آنها علم و دانشی داشتند و در پرتو آن توانستند حق را از باطل بشناسد و دست به دامن حق زنند و به بینش برسند.
۶۲- قال کلا ان معی ربی سیمدین.
( موسی گفت: چنین نیست، پروردگار من با من است، به زودی مرا هدایت خواهد کرد).
اصل تذکر- روش یادآوری نعمتها

نکته تربیتی:
این تعبیر ممکن است اشاره به همان وعده ای بوده باشد که خداوند به هنگام ماموریت دادن به موسی و هارون فرمود: من همه جا با شما هستم، می سنوم و می بینم. به هر حال موعظه حسنه در این شیوه چنین صورت می پذیرد که مربی غفلت کنونی فرد یا جمع را در پرتو نعمتهایی که در گذشته به خود او یا آنان عطا شده می زداید و در او شور و رغبت تازه ای بر عمل فراهم می آورد.
۶۵- و انجینا موسی و من معه اجمعین.
( ما موسی و تمام کسانی را که با او بودند نجات دادیم.)
روش پاداش ( تشویق)
این روش پس از سرافرازی در انجام یک آزمون یا انجام عمل مطلوب به منظور ترغییب بیشتر متربی اعمال می شود. در این داستان افرادی را که از پیروان موسی (ع) گشتند و از فرعون و اطرافیانش رویگردان شدند، خداوند به سلامت از دریا عبورداد، و بدین سام آنها را پاداش بخشید.
۶۶- ثم اغرقنا الاخرین.
( پس دیگران را غرق کردیم)
اصل عدل – روش مجازات به قدر خطا

نکته تربیتی:
طبق این روش، باید مجازات و میزان و نحوه آن، تابع خطای متربی باشد و عوامل دیگری چون وضع و حال مربی در حین مجازات، آن را تحت تاثیر نگیرد. ممکن است مربی، مجازات را تابع میزان غیظ خود قرار دهد، اما اصل عدل، مانع از آن است که این گونه عوامل در مجازات دخالت ورزند. در این آیه غرق شدن فرعون و یارانش به دلیل نپذیرفتن فرمان الهی، عین عدل الهی است.
۶۷- ان فی ذلک لایه و ماکان اکثر هم مومنین.
( در این جریانن نشانه روشنی است ولی اکثر آنها ایمان نیاورند)

اصل تذکر – روش عبرت آموزی
نکته تربیتی:
در این ماجرا نشانه روشن و درس عبرت بزرگی است، اما اکثر آنها ایمان نیاورند. عبرت هم در پهنئه آیات قدرت الهی در هستی راه دارد که ضمن آن، رموز نهفته پدیده های هستی، گشوده می شود و هم در عرصه خطاهای خاطیان و آثار به جا مانده از آنان. روش حاظر، از این دو، اختصاص به جنبه دوم دارد.
۶۸- و انک ربک لهو العزیز الرحیم.
( پروردگار تو هم عزیز است و هم رحیم)

اصل عنایت
نکته تربیتی:
عنایت در لغت به معنای ” احسان کردن” و “بخشایش” آمده و عنایت الهی نیز به مفهوم لطف و بخش الهی است. از رحمت اوست که در کار مجازات بندگان عجله نمی کند، بلکه سالها مهلت می دهد، معجزه می فرستد اتمام حجت می کند و نیز از رحمت اوست که این بردگان ستمدیده را از چنگال آن را با بان قلدر و زورگورهاییی می بخشد. برط بق این اصل، رفتار مربی در قید رفتار متربی نیست، بلکه بر پایه اصالت رحمت، ابراز می شود.
و روش های تربیتی بر فضل و رحمتی از سمت مربی مبتنی خواهد بود.
۷۸- لاذی خلقنی فهویهدین.
( او کسی است که مرا آفرید، و هم او مرا هدایت می کند)
۷۹- و الذی یطعمنی و یسقین.
( او کسی است که مرا غذا می دهد و سیراب می کند)
۸۰- و اذا مرضت فهو یشفین.
( هنگامی که بیمار شوم. اوست که مرا شفا می دهد)
۸۱- و لاذی یمیتنی ثم یحیین.
( او کسی است که مرا می میراند و بار دیگر زنده می کند )
اصل تذکر- روش یادآوری نعمتها

نکته تربیتی:
موعظه در این شکل، مبتنی بر گذشته مخاطب است، آنچه را بر او گذشته و اکنون در بوته اجمالی افتاده، به معرض دید می آورد، خصیصه اشتغال خاطر و نیسان آدمی، موجب می شود که در زمان حال، غرق و از گذشته خویش غافل شود و دیگر فشار تنگناهای پشت سرمانده و گشایش نعمتهای الهی در آن تنگناها را احساس نکند و از آنچه مقتضای شکر آن نعمتها بوده بازماند.
در آیات بالا نیز، ابراهیم (ع) به توصیف پروردگار جهانیان و ذکر نعمتهای معنوی و مادی او می پردازد تا با ما مقایسه با بتها که نه دعای عابدان را می شوند و نه سود و زیانی دارند مطلب کاملا روشن شود.
در این شیوه/ مربی باید تنگناها و گشایشهای زندگی متربی را در خاطر او زنده کند و او را برای به ثمر رساندن گشایشها و نعمتهایی که در اختیار اوست فرا خواند و به راه اندازد.
۸۸- یوم الاینفع مال و لابنون.
( در آن روز که منال و فرزندان سودی نمی بخشند)
اصل عدل – روش انذار

نکته تربیتی:
انذار به معنی آگاهاندن کسی نسبت به امری است که در آینده رخ می کند و مایه زجر و عذاب او خواهد بود. بر اساس روشن انذار باید مبری با آگاهی مناسبی که از اعمال متربی و آثار مترتب بر آن دارد، او را نسبت به عواقب اعمال نامطلوبش آگاه کند و وی را از آن برحذر دارد.
بدیهی است که منظور این آیه از مال و فرزندان، مال و فرزندانی نیست که در طریق جلب رضای خدا به کار گرفته شده باشند، بلکه تکیه روی جنبه های مادی مسئله است، منظور این است که سرمایه های مادی در آن روز مشکلی را حل نمی کند.

۹۰- و از لفت الجنه للمتقین.
( در آن هنگام بهشت به پرهیزگاران نزدیک می گردد)
اصل فضل – روش مبالغه در پاداش

نکته تربیتی:
اصل فضل ایجاب می کند که اگر از متربی عمل مطلوبی سرزند، مربی آن را بی پاسخ نگذارد، بلکه باید گفت به اقتضای این اصل لازم است، پاداش از حد عدالت درگذرد و مظهر “فضل” و “رحمت” باشد. در این آیه نیز نمی گوید:
پرهیزگاران را به بهشت نزدیک می کنند، بلکه می گوید/ بهشت را به آنها نزدیک می سازند و این اشاره به مقام بسیار عظمت و پردازش آنها است.
۱۰۳- ان فی ذلک لایه و ماکان اکثر هم مومنین.
( در این ماجرا آیت و عبرتی است ولی اکثر آنها مومن نبودند.)
اصل تذکر – روش عبرت آموزی

نکته تربیتی:
عبرت، هم در پهنه آیات قدرت الهی در هستی راه دارد که ضمن آن، رموز تهفته پدیده های هستی، گشوده می شود و هم در عرصه خطاهای خاطیان و آثار به جامانده از آنان. روش حاضر، از این دو، اختصاص به جنبه دوم دارد.
۱۰۶- اذقال لهم اخوهم نوح الاتتقون.
( به خاطر بیاور هنگامی که برادرشان نوح به آنها گفت: آیا پرهیزگاری پیشه نمی کنید)
اصل ابراز یا منع محبت – روش بیان مهر و قهر

نکته تربیتی:
تعبیر به ” برادر” تعبیری است که نهایت پیوند محبت آمیز را بر اساس مساوات و برابری مشخص می کند. به زبان آوردن مهر، مایه تحکیم پویند تربیتی است و حفظ این پیوند، لازمه و زمینه تاثیرگذاری مربی و متربی است. از این رو به زبان آوردن مهر، در توصیه های اسلامی، مورد تاکید است.