دانش رسان |
مرکز علم و دانش کشور مقاله بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا
در حال بارگذاری
توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد
مقاله بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا دارای ۲۱۰ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا :
بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا
مقدمه:
این روزها جمله «وابستگی ۹۰ درصدی روغن، سرشکستگی ملی» به واژه ای تکراری تبدیل شده و در هر محفل و نشریه ای این کلمات به کرات بیان می‌شود. این جمله زمانی حیرت انگیزتر می‌شود که در کنار بحث خودکفائی گندم نیز قرار بگیرد. ایرانی که تا چند سال پیش بزرگ ترین وارد کننده گندم جهان بود طی چند سال، تنها چند سال، به خودکفائی رسیده و حتی زمزمه های صادرات
نیز به گوش می رسد. مسئولان وزارت جهاد کشاورزی طی همین سالها با توجه به این موفقیت به فکر برنامه ریزی برای تأمین نیازهای کشور به دانه های روغنی از داخل افتاده اند تا شاید روزی هم بتوان از این سرشکستگی ملی رهایی یافت. این مدیران امیدوارند اجرای طرح ده ساله دانه‌های روغنی نیز مثل گندم باعث افتخار و مباحاتشان شود (ماهنامه روغن نباتی، ۱۳۸۳ الف). کشور ایران معادل ۰۰۰، ۸۰۰ ، ۱۶۴ هکتار مساحت دارد که از این مقدار، ۱۵ الی ۱۸ میلیون هکتار
شوره‌زار، ۲۰ الی ۲۲ میلیون هکتار بیابان و تقریباً یک میلیون هکتار نیمه خشک است. ایران با متوسط نزولات آسمانی ۲۴۰ میلی متر که از یک سوم میزان نزولات سالانه جهانی (۷۰۰ میلی متر) کمتر می باشد، دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. در مناطق خشک، میزان باران سالانه، کمتر از تبخیر و تعرق بوده و بروز دوره خشکی در طول سال امری عادی است (کافی و همکاران، ۱۳۷۹ ب).
تحقیقات انجام شده نشان داده است که متوسط افت عملکرد سالیانه به واسطه خشکی در جهان ۱۷ درصد بوده که تا بیش از ۷۰ درصد در هر سال میتواند افزایش یابد(Edmeades et al, 1994). با توجه به این موضوع کشاورزان و دست اندرکاران کشور، اصولاً باید با تلاش فراوان و مدیریت صحیح و اقتصادی منابع آبی و استفاده بهینه از آب در تولید هر چه بیشتر محصولات زراعی، مشکل غذایی جمعیت را رفع سازند. دانه های روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می دهند. این محصولات علاوه بر دارا بودن ذخایر غنی اسیدهای چرب
، حاوی پروتئین نیز می باشند (شیرانی راد و دهشیری، ۱۳۸۱). دانه های روغنی به دلیل تولید روغن های با کیفیت بالا و درصد زیادی از اسیدهای چرب و مرغوب از اهمیت شایانی در تغذیه انسان برخوردارند (آلیاری و همکاران، ۱۳۷۹). در حال حاضر، مصرف سرانه روغن خوراکی کشور بیش از ۱۶ کیلوگرم برآورد شده است. لذا با توجه به جمعیت کشور، نیاز به حدود یک میلیون تن روغن در سال می‌باشد که بیش از ۹۰ درصد آن از طریق واردات تأمین می‌شود (شیرانی راد و دهشیری، ۱۳۸۱).میزان واردات روغن خام درسال ۱۳۸۲ درجدول (۱-۱) درج گردیده
-است(ماهنامه روغن نباتی، ۱۳۸۳ ب). به این لحاظ، لزوم برنامه ریزی بلندمدت و منسجم با هدف نیل به خودکفائی در تولید روغن خوراکی غیرقابل انکار خواهد بود (شیرانی راد و دهشیری، ۱۳۸۱).
جدول(۱-۱) – میزان واردات روغن خام در سال ۱۳۸۲
ردیف شماره تعرفه نام کالا وزن(کیلوگرم) ارزش دلاری
۱ ۱۵۰۷۱۰۰۰ روغن خام سویا ۷۷۷,۴۳۱,۴۹۷ ۴۳۶,۲۶۸,۰۵۴
۲ ۱۵۰۹۱۰۰۰ روغن زیتون بکر ۸۰۲,۴۸۲ ۶۹۹,۱۴۶
۳ ۱۵۱۱۱۰۰۰ روغن خام نخل ۵۳,۱۰۸,۴۳۶ ۲۵,۱۲۷,۲۳۸
۴ ۱۵۱۲۱۱۰۰ روغن خام آفتابگردان ۱۸۳,۴۷۷,۳۵۷ ۱۱۶,۵۹۳,۳۱۴
۵ ۱۵۱۲۲۱۰۰ روغن خام پنبه دانه ۴,۶۴۷,۰۰۰ ۲,۸۷۹,۹۲۴
۶ ۱۵۱۴۱۱۰۰ روغن خام کلزا ۱۹,۹۷۳,۶۲۵ ۱۲,۳۷۴,۸۱۵
جمع ۱,۰۳۹,۴۴۰,۳۹۷ ۵۹۳,۹۴۲,۴۹۱
مأخذ: (گمرک جمهوری اسلامی ایران)
در حال حاضر سالانه ۲/۱ میلیارد دلار صرف واردات روغن نباتی و کنجاله سویا می‌شود و اگر روند کنونی مصرف و رشد جمعیت ادامه یابد، تا چند سال آینده سالانه دو میلیارد دلار صرف واردات روغن خوراکی خواهد شد (ماهنامه روغن نباتی، ۱۳۸۳ ب).
در این میان، کلزا به عنوان یکی از مهم ترین گیاهان روغنی برای کشت در شرایط آب و هوایی کشور مورد توجه قرار گرفته است. تولید جهانی روغن کلزا در مقایسه با دیگر روغن های گیاهی در مقام دوم بعد از روغن سویا قرار دارد و میزان آن بیش از ۴۲ میلیون تن می‌باشد. همچنین، پس از استحصال روغن، کنجاله باقی مانده سرشار از پروتئین بوده و برای تغذیه دام مناسب است (آلیاری و همکاران، ۱۳۷۹). با توجه به اینکه در حال حاضر میزان روغن تولیدی در داخل کشور ناچیز بوده
و عمدتاً با کشت گیاهان سویا، آفتاب گردان، پنبه دانه، بادام زمینی، زیتون و کنجد تأمین می‌شود و همچنین با عنایت به اینکه همه ساله مقدار قابل توجهی از زمین های آبی و دیم کشور به منظور تقویت بنیه خاک، بدون کاشت باقی می ماند، لذا کلزا بویژه نوع پائیزه آن با داشتن بیش از ۴۰% روغن در دانه و در حدود ۴۰% پروتئین در کنجاله، از لحاظ زراعی میتواند در تناوب با غلات که زراعت عمده کشور می باشد قرار گیرد و سهم ارزنده ای را در رفع کمبود روغن گیاهی موردنیاز کشور ایفا کند (احمدی، ۱۳۷۱). یکی از عوامل بسیار مهم که توسعه سطح زیر کشت و تولید موفقیت آمیز
گیاه کلزا در کشور با خطر مواجه می سازد، کمبود رطوبت خاک در انتهای دوره رشد می‌باشد (شکاری، ۱۳۸۰). در دوره انتهایی رشد در فصل بهار در کلزا به دلیل همزمانی این گیاه با دیگر زراعت های اصلی از جمله غلات امکان فراهم نبودن آب (دوره خشکی) مهیاست. کم آبی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان و تولید آنها به حساب میآید و در حال حاضر، هیچ راه منطقی برای افزایش نزولات جوی در طول دوره های خشکی وجود ندارد. لذا بهترین راه مقابله با خشکی، به کارگیری عملیات زراعی مناسب و استفاده از ارقامی است که تحمل به خشکی بیشتری داشته باشند (احمدی و جاویدفر، ۱۳۷۹).
فصل اول
کلیات
۱-۱- تاریخچه:
کلزای روغنی مهمترین گونه زراعی جنس براسیکا می‌باشد و به احتمال قوی فرم وحشی آن به اروپا و آفریقای شمالی محدود می‌شود (شیرانی راد و دهشیری، ۱۳۸۱). موردتوجه قرار گرفتن کلزا تنها در سالهای اخیر نبوده بلکه ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در نوشته های دوران قدیم از آن یاد شده است. در نوشته های باستانی که به زبان سانسکریت بوده ، دانه روغنی کلزا سارسون نامیده شده است (عاشوری، ۱۳۸۰). در آثار به جا مانده
از دوران نوسنگی در مصر، در نوشته های هندوها که از سالهای ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ قبل از میلاد به دست آمده و به ویژه در کتیبه های یونانی، رومی و چینی باقی مانده از سالهای ۲۰۰ تا ۵۰۰ قبل از میلاد به گیاهان روغنی جنس براسیکا و ارزش دارویی آنها اشاره شده است. کشت تجاری کلزا از سال ۱۹۴۲ در قسمت شمالی آمریکا یعنی کشور کانادا شروع گردیده و امکان استفاده از روغن کلزا برای مصرف خوراکی در سال ۱۹۴۸ مورد توجه قرار گرفت و منجر به استخراج روغن خوراکی از کلزا در سال های ۱۹۵۶ تا ۱۹۵۷ گردید (شیرانی راد و دهشیری، ۱۳۸۱). کلزا نخستین بار در کانادا در سال ۱۹۴۳ به منظور روغن کاری ماشین بخار کشت شد (عزیزی و همکاران، ۱۳۷۸). در سال ۱۹۵۷ در کشور کانادا اولین کلزای روغنی با مقدار اندک اسید اروسیک اصلاح شد. با تولید روزافزون کلزا طی سال ۱۹۵۶ هزاران هکتار از اراضی کانادا به کشت این گیاه اختصاص یافت (رودی و همکاران، ۱۳۸۲). اپلیکویست (۱۹۷۲) اظهار داشته است که B.napus اولین بار در هلند و در قرن ۱۷ به عنوان یک گیاه روغنی کشف شده است
و سپس کشت آن به سایر بخشهای اروپا گسترده شده است. با کشف ویژگیهای غذایی مفید روغن کلزا وضعیت آن در سالهای اخیر بهبود یافته است (عزیزی و همکاران، ۱۳۷۸). در سال ۱۹۷۴، رقم تاور به عنوان اولین رقم دو صفر کلزا که هم میزان اسید اروسیک و هم میزان گلوکوزینولات آن پائین بود، معرفی شد. در سال ۱۹۸۱، تولید رقم های کلزا با میزان گلوکوزینولات بالا تقریباً متوقف گردید (شیرانی راد و دهشیری، ۱۳۸۱). در دو دهه گذشته، آزمایش‌های به نژادی و به زراعی متعدد و متنوعی در بخش تحقیقات دانه های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر بر روی گیاه کلزا صورت گرفته و منجر به معرفی چهار رقم کلزای اصلاح شده با نام های زرگل، طلایه، استقلال و ساری گل شده است
(شیرانی راد و دهشیری، ۱۳۸۱). در حال حاضر به واسطه مشکلاتی که در روش کشت متوالی گندم وجود دارد، نظر متخصصان محلی بر این است که باید در تناوب گندم از کلزا استفاده گردد (شهیدی و فروزان، ۱۳۷۵).
۱-۲- کلیاتی درباره کلزا:
کلزا با نام علمیL. Brassica napus با کمتر از ۲% اسید اروسیک در روغن و کمتر از ۳۰ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم وزن خشک کنجاله، نوع خاصی از کلزای روغنی می‌باشد که به کانولا معروف است. این دو خصوصیت دانه، روغن کلزا را برای تغذیه انسان و کنجاله را به عنوان منبعی با پروتئین بالا برای تغذیه دام مناسب کرده است (رودی و همکاران، ۱۳۸۲). B.napus کلزای معمولی است که عموماً در اروپا و کانادا کشت می‌شود و در کانادا به کلزای آرژانتینی معروف است، زیرا برای اولین بار از آنجا به کانادا وارد شده است (عزیزی و همکاران، ۱۳۷۸). کلزا دارای ارقام بهاره و پائیزه با عدد کروموزومی برابر ۳۸ بوده و مهمترین گونه زراعی جنس براسیکا محسوب می‌شود. ارقام بهاره و زمستانه این گونه به عنوان منبع روغن گیاهی کشت می گردند، ولی ارقام زمستانه آن در شرایط آب و هوایی معتدل، خنک و رطوبتی حداکثر عملکرد دانه را تولید می‌کند (شیرانی راد و دهشیری، ۱۳۸۱؛ آلیاری و همکاران، ۱۳۷۹).
گیاهان جنس براسیکا بر حسب میزان اسید اروسیک (اسید چربی که برای انسان و دام مضر است) به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند. دسته اول که با علامت اختصاری HEAR مشخص می گردند، روغن آنها دارای بیش از ۵ درصد اسید اروسیک بوده و در صنعت لاستیک و پلاستیک سازی، صنایع شیمیائی، صنایع رنگ ، صابون سازی و همچنین به عنوان روان کننده در دستگاه‌های صنعتی و موتور جت ( به دلیل تحمل حرارت بالا) کاربرد دارند و مصرف خوراکی ندارند.دسته دوم که
علامت اختصاری LEAR نام گذاری می‌شوند، روغن آنها با کمتر از ۵ درصد اسید اروسیک، مصرف خوراکی دارند (شیرانی رادو دهشیری، ۱۳۸۱). اصطلاح کانولا به بذر یا فرآورده‌های بذری اطلاق می شود که حاوی کمتراز ۲% اسید اروسیک در روغن خود و حاوی کمتر از ۳۰ میکرومول بر گرم گلوکوزینولاتهای آلیفاتیک در کنجاله خود باشند
( عزیزی و همکاران، ۱۳۷۸). روغن کانولا یکی از مناسب ترین روغن‌های خوراکی برای تأمین سلامتی انسان می‌باشد. پائین بودن میزان کلسترول این نوع روغن به دلیل پائین بودن درصد اسیدهای چرب اشباع شده درترکیب آن مزیت فوق‌العاده ای برای این روغن نسبت به سایر روغن‌های نباتی محسوب می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد روغن کلزا، کلسترول خون را در افراد معمولی و افرادی که کلسترول خون آنها بالاست، کاهش می‌دهد. انجمن قلب آمریکا کاهش چربی های اشباع را در غذا توصیه نموده است، زیرا یک ارتباط مستقیم میان چربی‌های اشباع و بیماری کرونر قلب وجود دارد. بنابراین توصیه جایگزین نمودن روغن کلزا با چربی‌های اشباع شده برای کاهش سطح کلسترول خون و احتمال بیماری کرونر قلب در عموم مردم صرفه جویی قابل توجهی در هزینه حفظ سلامت بهداشت عموم خواهد گذاشت
(عاشوری ،۱۳۸۰). تکامل اصلاح کلزا از کلزای سنتی تا ارقام اصلاح شده به صورت زیر می‌باشد:
– کلزاهای سنتی (HEAR) هنوز هم تولید شده و حاوی ۲۲ تا ۶۰ درصد اسید اروسیک در روغن و ۱۰۰ تا ۲۰۵ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله می‌باشد.
– ارقام یک صفر (LEAR) معمولاً واریته‌های کانادایی بوده و حاوی کمتر از ۵ درصد اسید اروسیک در روغن و ۱۰۰ تا ۲۰۵ میکرومول گلوگوزینولات در هر گرم کنجاله می‌باشد.
– ارقام دو صفر: نوع تکامل یافته ارقام یک صفر بوده و حاوی کمتر از ۲ درصد اسید اروسیک در روغن و ۱۸ تا ۳۰ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله می‌باشد.
– ارقام سه صفر : نوع اصلاح شده ارقام شلغم روغنی بوده و اصطلاحاً به آنها Candle می گویند که دارای حداقل میزان اسید اروسیک، گلوکوزینولات و فیبر می‌باشند.
در سال ۱۹۷۹ نام عمومی کانولا(Canola) در کانادا برای کلیه رقم های دو صفر منظور گردید. روغن کلزا در مقایسه با روغن های حاصل از دانه‌های آفتابگردان، ذرت، و سویا به دلیل حضور اسیدهای چرب اشباع نشده وفاقد کلسترول از کیفیت تغذیه‌ای بالایی برخوردار است. کنجاله کلزا با دارا بودن حدود ۵/۴۶ درصد پروتئین، ۵/۳ درصد چربی و ۲/۱ درصد فسفر قابل جذب نسبت به کنجاله سویا برتری نشان می‌دهد (شیرانی راد و دهشیری،۱۳۸۱). مقایسه اسیدهای چرب اشباع وغیر اشباع در انواع روغن‌های خوراکی در جدول (۱-۲) درج گردیده است (عاشوری، ۱۳۸۰).
جدول (۱-۲) – مقایسه اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع در انواع روغن‌های خوراکی.
روغن‌های نباتی خوراکی درصد اسیدهای چرب اشباع درصد اسیدهای چرب غیر اشباع
اولئیک اسید لینولئیک اسید لینولنیک اسید
کانولا ۷ ۶۱ ۲۱ ۱۱
آفتابگردان ۱۲ ۱۶ ۷۱ ۱
ذرت ۱۳ ۲۹ ۵۷ ۱
گلرنگ ۱۰ ۱۴ ۶۶ ۱۰
زیتون ۱۵ ۷۵ ۹ ۱
سویا ۱۵ ۲۳ ۵۴ ۸
بادام زمینی ۱۹ ۴۸ ۳۳ –
نخل ۵۱ ۳۹ ۱۰ –
نارگیل ۹۱ ۷ ۲ –
مأخذ: (عاشوری، ۱۳۸۰)
۱-۳- اهمیت و جایگاه کلزا در ایران
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
