مقاله پایان نامه بررسی امکان کاربرد سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتورسازی ایران

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله پایان نامه بررسی امکان کاربرد سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتورسازی ایران دارای ۱۴۰ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله پایان نامه بررسی امکان کاربرد سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتورسازی ایران  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله پایان نامه بررسی امکان کاربرد سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتورسازی ایران،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله پایان نامه بررسی امکان کاربرد سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتورسازی ایران :

پایان نامه بررسی امکان کاربرد سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتورسازی ایران

-۱ مقدمه
حسابداری بهای تمام شده دارای پیشینه ای بیش از سه قرن است، اما عصر حسابداری بهای تمام شده به شکل مدون در سال ۱۸۸۵ آغاز شد.

در آستانه قرن بیستم انجمن مهندسین محاسب آمریکا متعاقب ترویج اصول مدیریت علمی، علاقه وافری به حوزه حسابداری بهای تمام شده نشان داد که باعث گسترش این رشته شد. آثار الکساندر همیلتون چرچ در مورد سربار تولید در همین دوره، باعث توسعه بیشتر درک عمومی از عوامل هزینه گردید.
در دهه های۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰ موضوعاتی از قبیل بودجه بندی ، هزینه یابی استاندارد، ، مفاهیم ظرفیت و هزینه یابی متغیر وارد مباحث حسابداری شد. هزینه یابی مستقیم مهمترین تحول از تحولات مختلف دهه های ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ بود. در دهه ۱۹۶۰ اصطلاح حسابداری مدیریت رفته رفته جایگزین حسابداری بهای تمام شده شد. در دهه ۱۹۹۰ حسابداری بهای تمام شده جزئی از

حسابداری مدیریت محسوب می شد. ضعفها و کاستی های هزینه یابی جذبی منجر به معرفی هزینه یابی بر مبنای فعالیت، توسط پرفسورجانسون و پرفسور کاپلان شد. آنان در کتابی بنام اطلاعات نامربوط: ظهور و سقوط حسابداری مدیریت فعالیتها را منشاء ایجاد هزینه دانستند و پیشنهاد کردند محصولات )یا مشتریان) به میزان استفاده از فعالیتها، بایستی هزینه های مربوط را متحمل شوند. معرفی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت به ارائه سیستم مدیریت بر مبنای فعالیت و همچنین بودجه ریزی بر مبنای فعالیت منجر گردید.

سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت، مهمترین نیاز واحدهای اقتصادی، یعنی اطلاعات صحیح و طبقه بندی شده را آنچنان تدارک می کند که امکان بهبود دائمی و دسترسی به کیفیت جامع را تسهیل نماید. این سیستم به جای پرداختن به عوارض، نشانه ها و معلول، به علت وقایع می پردازد و علت ایجاد هزینه و تولید فعالیت را کالبدشکافی می کند. اگر فعالیتی دارای فلسفه توجیهی، متقاضی و حتی ارزش افزوده نباشد، زمینه حذف، تعدیل یا بهبود آن را فراهم می کند. در حالی که چنین خواصی در سیستمهای بهای تمام شده ای که حول محور واحدهای سازمانی، مراحل تولید )نه فعالیتها) طراحی شده است، موجود نیست. طبقه بندی هزینه ها به مستقیم و غیرمستقیم و رویارویی با مقادیر متنابهی به عنوان هزینه سربار که تسهیم آنها به نحو صحیح اگر

غیرممکن نباشد، بسیار دشوار است، تنها یکی از دلایل این امر است. موجب و دلیل بهتر، نحوه ی نگاه به کلیت پدیده هاست که در هزینه یابی بر مبنای فعالیت دارای تفاوتی ماهوی با سایر سیستمهای رقیب و سنتی است.
بهره گیری از سیستم مدیریت و هزینه یابی بر مبنای فعالیت، فرصتهای کلانی را برای خلاقیت، نوآوری، نوسازی و پیشرفت در سطوح مختلف واحدهای اقتصادی فراهم می آورد. برای باقی ماندن در صحنه ی رقابت و توسعه و رشد واحد اقتصادی باید به گونه ای عمل شود که هر کار در اولین مرتبه، به بهترین وجه انجام شود. برای تحقق این منظور کلیه اجزای فرایندها، اعم از برنامه ریزی

هماهنگی، اجرا، نظارت و بازخورد، بایستی در هماهنگی با سیستم حسابداری نمایی شده قرار گیرد.
سیستمهای مدیریت و هزینه یابی در یک راستا و بر مبنای فعالیت طراحی می شوند. فعالیتها در قلب سیستم حسابداری مدیریت قرار دارند. تجزیه و تحلیل واحد اقتصادی براساس فعالیتها، امکان ارتباط سطوح مختلف سازمانی به نحوی که براساس برنامه ها، هر واحد بتواند اقدام مورد نظر را انجام دهد، فراهم می آورد، دستیابی به اهداف را تسهیل می نماید، محرکها و منشاء هزینه و فعالیت را شناسایی می کند و لذا فرایند بهبود و پیشرفت مستمر و سیستمهای پیشیبانی تصمیم گیری را تقویت می نماید.

۲-۱- موضوع تحقیق
موضوع مورد بررسی در این تحقیق عبارت است از » بررسی امکان کاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتور سازی ایران« که در ادامه به تشریح و بیان آن پرداخته شده است.
۳-۱- تشریح و بیان موضوع
امروزه بسیاری از شرکتها به منظور ادامه بقاء در بازارهای رقابتی که با تغییرات سریع تکنولوژی همراه است ناگزیرند با استفاده از روش های نوین در جهت بهبود مستمر کیفیت و کنترل و کاهش بهای تمام شده محصولات خود بکوشند.

در چنین شرایطی شرکتهای بسیاری در حال تغییر و تحول در سیستم های اطلاعاتی خود و دوری جستن از سیستم های سنتی و حرکت به سوی مدیریت هزینه ها با دیدگاه کنکاش گرایانه هستند. جدی شدن بحث رقابت در صنایع ایجاب می کند که به بحث کنترل هزینه ها نگاه جدی تری به عمل آید.
کیفیت به عنوان پیش شرط و بلیط ورود به میدان رقابت جهانی نقش مهمی را ایفا می کند. مشتریان به دنبال قیمت پایین تر، تأمین کنندگان به دنبال قیمت بالاتر، اتحادیه های کارگری به دنبال دستمزدهای زیادتر و سها مداران به دنبال سهم بیشتری هستند. رقابت برای تولید محصولی بهتر

با خصوصیاتی مطلوبتر و قیمتی پایین تر صورت می گیرد. موفقیت تجاری به نحوه ی مدیریت تمام این عوامل و دیگر عوامل دخیل، بستگی دارد.
سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت تولیدی، فعالیتهای عمده ی فرایند تولید را شناسایی و سپس در یکی از چهار طبقه زیر طبقه بندی می کند:
الف) فعالیتهای سطح واحد محصول
ب) فعالیتهای سطح دسته محصول
ج) فعالیتهای سطح محصول
د) فعالیتهای سطح کارخانه

هزینه های سه طبقه اول از فعالیتها، با استفاده از محرکهای فعالیت که تابع گرایش و تغییرپذیری هزینه های مورد تخصیص است. به محصولات تخصیص داده می شود، اما هزینه های فعالیتهای سطح کارخانه به عنوان هزینه های دوره تلقی شده یا بر مبنای اختیاری به محصولات تسهیم می شود.
هزینه یابی بر مبنای فعالیت را می توان بسط تکامل یافته ای از روش تخصیص دو مرحله ای هزینه تلقی کرد که شالوده ی سیستمهای نوین حسابداری بهای تمام شده است. در مرحله اول این روش، هزینه های غیرمستقیم منابع به مخازن هزینه تخصیص می یابد و در مرحله دوم، هزینه های انباشته شده در مراکز هزینه به محصولات)یا به سایر موضوعات هزینه) تخصیص داده می شود. تخصیص معمولاً برای ارزیابی عملکرد مدیر مسئول مرکز هزینه و برای تعیین بهای تمام شده ی محصولات بکار می رود.

۴-۱- اهمیت موضوع تحقیق
با توجه به اینکه درصد بسیار بالایی از مدیران امور مالی سازمانها و شرکتهای کشور ما از سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ( ABC) هیچگونه اطلاعی ندارند و از طرفی تعیین قیمت فروش متأثر از قیمت تمام شده می باشد و کاملاً منطقی است که برای فروش یک محصول مدیر نیاز به داشتن هزینه ی ترکیبات بکار رفته در محصول داشته باشد.

مدیران به هزینه های صحیح برای تصمیمات استراتژیک در مورد محصول مانند طراحی تولید و بازاریابی دارند. هر تصمیم استراتژیک مانند کنکاشی در مورد طرح جدید محصول، معرفی محصول جدید و تلاشی جهت بازاریابی محصول یا خط تولید، متأثر از هزینه و سودآوری مورد انتظار محصول خواهد بود. بالعکس اگر به نظر برسد که سودآوری محصول کاهش می یابد، مسئله توقف مطرح می شود.
هزینه های محصول نقش مهمی را د

تعیین قیمت، بخصوص در مورد محصولات سفارشی کم فروش و بدون قیمت بازار ایفا می نماید.
اطلاعات ناصحیح می تواند باعث شود شرکت از استراتژی نامناسب و بدون سودآوری پیروی کند، هزینه های صحیح شانس تصمیم گیریهای غلط را کاهش می دهند.

مدیران از سیستم هزینه یابی محصول به اطلاعاتی در سطوح فعالیت نیاز دارند تا بتوانند بهبود مداوم را رهبری کنند. هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) حاصل طبیعی محیط رقابتی و پیچیده امروزی است و با توجه به شرایط اقتصادی موجود که در بعضی از بخش ها منجر به فراوانی تولید نسبت به تقاضا شده است، به منظور کمک به مدیران در چنین شرایط رقابتی، این امید هست که با اجرا نمودن سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در عمل به قیمت تمام شده ی واقعی تری

دست یافته تا هم به مدیران در اتخاذ تصمیمات صحیح کمک موثری شده باشد و هم به جامعه علمی و دست اندرکاران امور مالی سازمانهای کشورمان آگاهی بیشتری نسبت به سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت داده شده باشد.
صنعت تراکتورسازی ایران به عنوان یکی از مهمترین محورهای حرکت به سمت توسعه و شکوفایی کشور که با مسائل پیچیده ورود و بکارگیری تکنولوژی های جدید روبروست، از این واقعیت به دور نیست. لذا هر گونه تلاش در شناسایی و بکارگیری سیستم های مدیریتی نوین در شرایط کنونی اقتصاد ایران می تواند گامی به سمت توسعه و پیشرفت کشور باشد.

۵-۱- هدف و علت انتخاب موضوع
یکی از اهداف اساسی سیستم حسابداری بهای تمام شده، تهیه اطلاعات صحیح مربوط به بهای تمام شده محصول است. زیرا یک واحد تجاری وقتی از هزینه های تولید محصول خود اطلاع در دست داشته باشد، می تواند فعالیت خود را برروی سودآورترین ترکیب تولید متمرکز نموده و از فعالیت های غیر سود ده جلوگیری نماید.

سیستم های مرسوم هزینه یابی در این خصوص دارای ضعف هایی هستند. زیرا زمانی که محصولات تولیدی متنوع اند، سیستم های مرسوم هزینه یابی، قیمت تمام شده ی محصول را غیرواقعی گزارش می نمایند. خصوصاً تنوع در اندازه محصول و تعداد تولید در هر دسته، دقت در محاسبه قیمت تمام شده را تحت تأثیر قرار می دهد. هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) همچنین اطلاعات مفیدتری برای تصمیم گیری در صنایع خدماتی که دامنه ی خدمتشان متنوع است فراهم می نماید. اگر محصولات تولیدی یا خدماتی خصوصیات مشابهی داشته باشند، هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) بطور معقول هزینه ها را دقیق تعیین می کند. هدف استراتژیک (ABC) فراهم نمودن اطلاعات مفید از جنبه هزینه و سودآوری به منظور تصمیم گیری در مورد مناسب ترین قیمت، ترکیب مناسب محصولات، و » بهبود عملیاتی« از طریق تمرکز بر عوامل ایجاد » فعالیت ها و عوامل هزینه« است.
هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) در مقایسه با هزینه یابی سنتی بر مبنای حجم بر آورد صحیح تری از هزینه محصول بدست می دهد. استفاده از هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) به تنهایی منجر به سودآوری بیشتری نمی شود، مدیریت از اطلاعاتی که(ABC) در اختیارش قرار می دهدبرای تصمیم گیری در مورد ترکیب بهینه محصولات استفاده می کند، این عملکرد مدیریت است که منجر به نتایج رضایت بخشی می شود.
هدف اصلی تحقیق حاضر “بررسی عوامل مؤثر بر امکان بکارگیری سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در صنعت تراکتور سازی ایران” می باشد.

۶ـ۱ـ فرضیات تحقیق:
فرضیه اصلی:
– اجرای سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراکتورسازی امکان پذیر است.
فرضیات فرعی:
۱- در صنعت تراکتورسازی ایران سهم سربار تولید بالاست.
۲- در صنعت تراکتورسازی ایران پیچیدگی تولید محصولات وجود دارد.
۳- در صنعت تراکتورسازی ایران تنوع تولید محصولات وجود دارد.
۴- در صنعت تراکتورسازی ایران تنوع حجم تولید محصولات وجود دارد.
۵- در صنعت تراکتورسازی ایران تنوع اندازه فیزیکی تولید محصولات وجود دارد.

۶- در صنعت تراکتورسازی ایران پیچیدگی مواد اولیه مصرفی وجود دارد.
۷- در صنعت تراکتورسازی ایران سهم موجودی کالای ساخته شده و نیم ساخته در پایان دوره قابل توجه است.
۸- در صنعت تراکتورسازی ایران امکان شناسایی انباره های هزینه و عوامل موجد هزینه وجود دارد.

۷-۱- قلمرو تحقیق
قلمرو مکانی تحقیق: مراکز تولید، پشتیبانی تولید و دیگر واحدهای غیرتولید پشتیبانی کننده در شرکتهای زیر مجموعه صنعت تراکتورسازی ایران می باشد.

۸ـ۱ـ جامعه ی آماری
جامعه ی آماری عبارت است از مجموعه ی کامل اندازه های ممکن یا اطلاعات ثبت شده از یک صفت کیفی در مورد واحدهایی که می خواهیم استنباط هایی راجع به آنها صورت گیرد. جامعه، پارامترهای آماری تحقیق است و منظور از عمل گرد آوری داده ها استخراج نتایجی درباره ی جامعه می باشد.
جامعه ی آماری این پژوهش شرکتهای زیر مجموعه ی صنعت تراکتور سازی ایران (شرکت مادر) می باشد که در جدول زیر اسامی این شرکتها قید شده است

شرکت تراکتور سازی ایران ـ سهامی عام

نام شرکتهای زیر مجموعه شرکت تراکتور سازی ایران
ردیف

شرکت موتورسازان تراکتورسازی ۱
شرکت ریخته گری تراکتورسازی ۲
شرکت ماشین آلات صنعتی تراکتورسازی ۳
شرکت آهنگری تراکتور سازی ۴
شرکت تراکتورسازی ارومیه ۵
شرکت تراکتورسازی کردستان (سنندج ) ۶

۹-۱-خلاصه فصل
در این فصل به طرح،تشریح و بیان موضوع، اهمیت موضوع و هدف و علت انتخاب موضوع تحقیق پرداخته شد و همچنین قلمرو،فرضیه ها و جامعه اماری تحقیق بیان گردید.

۱۰ـ۱ـ تعاریف واژه ها و اصطلاحات
هزینه یابی بر مبنای فعالیت:Activity Based cost
«هزینه یابی بر مبنای فعالیت، روش حسابداری بهای تمام شده برای تخصیص هزینه منابع به موضوعات هزینه بر مبنای فعالیت هاست، این رویکرد ارتباط علی بین محرکهای هزینه ،منابع وفعالیتها را شناسایی می کند»

حسابداری بهای تمام شده :Cost Accounting
«حسابداری بهای تمام شده به عنوان یک رشته از رویه ها و قواعد منظم برای ثبت و گزارش کردن اندازه گیریهای مرتبط با هزینه های ساخت کالاها و ارائه خدمات به شکل تفضیلی ، تعریف شده است»

حسابداری مدیریت :Management Accounting
(( فرایند شناسایی ، اندازه گیری ، گرد آوری ، تهیه ، تفسیر و انتقال آن گروه از اطلاعات مالی و سایر اطلاعات کمی تعریف کرد که توسط مدیریت به منظور برنامه ریزی، کنترل و ارزیابی عملیات در داخل یک واحد اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرد»
فعالیتهای سطح واحد محصول :Unit-level Activities
«این نوع فعالیتها، فعالیت هایی هستند که برای هر یک از واحد های محصول باید انجام شود»

فعالیتهای سطح دسته محصول :Batch-Level Activities
«این قبیل فعالیتها برای یکا یک واحدهای محصول انجام نمی شود بلکه برای گروهی از محصولات انجام می پذیرد»
فعالیتهای سطح محصول : Product-Level Activities
«این طبقه شامل فعالیتهایی است که برای پشتیبانی تمامی خطوط تولید ضروری است اما لزوما هنگام تولید گروه تازه ای از محصولات یا محصولی جدید انجام نمی شود»
فعالیتهای سطح کارخانه : Facility- Level Activities
«این قبیل فعالیتها، فعالیتهایی هستند که در سطح امکانات و تسهیلات انجام می شود و برای انجام فرایند کلی تولید ضرورت دارد»
پیچیدگی مواد اولیه
منظور از پیچیدگی مواد اولیه این است که برای تولید یک قطعه خاص بایستی از چندین نوع مواد اولیه که میزان هر کدام نیز مشخص است و اینکه هر کدام در چه مرحله ای از فرآیند تولید باید افزوده شود استفاده می گردد.
عامل ایجاد هزینه (محرک هزینه) Cost Driver
یک مقیاس کمی جهت بیان تعداد دفعات مصرف فعالیت در یک مرکز هزینه است مثلاً تعداد دفعات جابجایی مواد تعداد دفعات تنظیم ماشین آلات و;

۱-۲- گفتاراول : مفاهیم حسابداری و حسابداری سنتی
۱-۱-۲- مقدمه
امروزه سازمان ها، اعم از کوچک و بزرگ، درگیر موقعیت های به مراتب پیچیده تر از گذشته اند. موضوعاتی نظیر رقابت فشرده در بازار، نوسانات اقتصادی، بحران های روزمره در روابط بین المللی، پیشرفت سریع تکنولوژی در اغلب زمینه ها، حساسیت بیش از پیش عامل انسانی در سازمان و بسیاری از مسایل دیگر، اداره ی سازمانها را بسیار دشوارتر از گذشته کرده است. مدیریت از وضع » یک تصمیم برای یک عمر« به وضع »یک تصمیم برای یک روز« بعضاً تغییر موضوع داده است. به جرأت می توان گفت مدیران سازمانهای بزرگ اقتصادی، پنجاه سال پیش از این به مراتب با تصمیمات ساده تری نسبت به آنچه امروز اتخاذ می کنند. مواجه بوده اند.

امروزه، رقابت بین شرکتها در اکثر صنایع، جهانی شده است. شرکت هایی که در این بازار رقابت کنند، در مسابقه ای نفس گیر و شانه به شانه از جهت سطح کیفیت شرکت کرده و هر شرکتی که بخواهد از دیگران جلو بیفتد، باید از نوآوری های فناورانه برخوردار باشد. از آنجا که نوآوری های فناورانه نقشی کلیدی در این رقابت دارند، شرکت های رقیب با مقوله ی دشوار دیگری تحت عنوان » رقابت هزینه ای« روبرو هستند؛ زیرا باید کیفیت مطلوب مشتری (با استفاده از نوآوری فناورانه) را با قیمت قابل تحمل بازار ارائه دهند.

بنابراین، شرکتها برای ادامه ی بقای خود باید قیمت ها را به گونه ای تعیین کنند که در بازار امروز قابل رقابت بوده و در عین حال حاشیه ی سود مورد نظر آنها را تضمین کند. از آنجا که به طور روزافزونی، قیمت ها توسط بازار رقابت تعیین می شوند، باید برای رسیدن به سود، هزینه ها را کاهش داد.

کم کردن از هزینه ها، به کابوس سازندگان و رویای مشتریان تبدیل شده است. البته کاهش هزینه ها به معنای سطح بالاتر استاندارد زندگی اجتماعی است. بنابراین، شرکت های کنونی بازگشتی به سوی فلسفه ی اساسی » تولید کم هزینه کالای با کیفیت « دارند.

» تولید کم هزینه کالای با کیفیت« مقوله ای است که از مرحله ی توسعه ی محصول شروع می شود. برنامه ریزان باید ویژگی های کیفیتی مطلوب مشتریان را مشخص کرده و در عین حال، قیمت محصول نیز توانایی رقابت در بازار را داشته باشد.

۲ـ۱ـ۲ـ تاریخچه حسابداری
از آنجایی که جوامع بشری همواره در حال پیشرفت و دست یابی به ناشناخته ها می باشند و با توجه به اینکه نقش فعالیت های مالی در هر توسعه ای غیرقابل انکار است، نیاز به توسعه حسابداری روزبه روز افزایش می یابد.

در قرون وسطی مرسوم بوده است که فرمانروایان مالیات ها را جمع آوری می نمودند و آن را در جهت رفع نیازهای مالی مربوط به توسعه کار املاک به مصرف می رساندند. از وظایف حسابداران در این زمان یکی تهیه صورتی از اموال افراد جهت خزانه داری فرمانروا، به منظور اخذ مالیات و دیگر

تهیه گزارش سفر افرادی که به کار تجارت بین کشورها اشتغال داشته اند بوده است. این گزارش در پایان سفر به منظور تعیین سود و زیان مربوط به آنها تهیه می گردید. در قرون سیزدهم و چهاردهم به دلیل رشد عملیات تجارتی تحولاتی در سیستم نگهداری حساب به وجود آمد. انتشار کتاب ریاضیات » لوکاپاچیولو« Pacioli 1949) Luca) که چند فصلی از آن اختصاص به حسابداری داشت؛ موجب گسترش فن دفترداری دو طرفه در سراسر اروپا گردید. وی یک کشیش ایتالیایی و

در واقع یک ریاضیدان بود که در این کتاب مهارت تجزیه و تحلیل گری خود را در جهت توصیف سیستم حسابداری دو طرفه به کار برد. کتاب لوکاپاچیولی با وجود این که اشاره ای به دوره ی مالی، چگونگی تهیه صورت های مالی و نگهداری حساب های مربوط به دارایی های ثابت ندارد و نیز

تمایزی بین اموال شخصی صاحب موسسه و سازمان تجاری وی نگذاشته است، به دلیل سادگی و داشتن ارزش های علمی در طی قرون پانزدهم و شانزدهم به اغلب زبانها ترجمه و مورد استفاده قرار گرفت، با تولد انقلاب صنعتی در انگلستان، نیاز رو به تزاید به حسابداری توسعه یافت. در آمریکا پس از به وقوع پیوستن انقلاب صنعتی، مایه های شخصی زیادی در کمپانی ها وارد گردید و موجب توسعه ی هر چه بیشتر آنها شد و در نتیجه به وجود آمدن غول های صنعتی قرن بیستم، سیستم های حسابداری همزمان با پیشرفت اقتصادی، توسعه و تکامل پیدا نمود.
به طور خلاصه به اعتقاد دکتر ورنون کام سه عامل در این تکامل نقش عمده را ایفا نموده است:
الف) روح سرمایه داری

ب) رویدادهای اقتصادی- سیاسی
ج) نوآوری های تکنولوژیکی

۳ـ۱ـ۲ـ حسابداری از دیدگاههای گوناگون
۱- به طور کلی حسابداری عبارت است از شناسایی، اندازه گیری، ثبت، طبقه بندی و تلخیص آثار مالی معاملات، عملیات، فعالیتها ، شرایط و دیگر رویدادهای مالی موثر بر واحد اقتصادی و سپس انتقال و گزارش این آثار در قالب اطلاعات مفهوم و آگاهی بخش برای استفاده اشخاصی است که در واحدهای اقتصادی حق، نفع یا علاقه دارند و انتظار می رود بر مبنای اطلاعات ارائه شده، درباره ی واحد اقتصادی قضاوت و تصمیم گیری کنند.

۲- حسابداری یک فعالیت خدماتی است. زیرا از طریق فراهم کردن اطلاعات مالی به منظور تصمیم گیری و قضاوت درباره ی چگونگی ایجاد، توسعه و مصرف منابع در واحدهای اقتصادی، به اشخاص ذیحق، ذینفع و ذیعلاقه خدمت می کند.
۳- حسابداری هنر تفسیر، اندازه گیری و انتقال نتایج فعالیتها، عملیات و دیگر رویدادهای اقتصادی است.
۴- حسابداری زبان تجارت است. اصطلاحاتی نظیر دارایی، بدهی، سودخالص، گردش وجوه نقد و سود هر سهم نمونه هایی از واژگان فنی حسابداری است.

۴ـ۱ـ۲ـ حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی
حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که اطلاعات اقتصادی راجع به رخدادهای مالی موثر بر یک واحد اقتصادی مشخص را به عنوان داده یا ورودی می پذیرد، پردازش می کند نهایتاً به شکل گزارشهای مختلف که خروجی یا ستانده این سیستم محسوب می شوند ارائه می نماید. یا به بیان دیگر، حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که انبوه معاملات و آثار مالی دیگر رویدادهای

موثر بر واحدهای اقتصادی را شناسایی و براساس روشها و ضوابط منطقی و مدون خود، آنها را اندازه گیری، طبقه بندی، تجمیع و تلخیص می کند. و به شکل گزارشهای مختصر و مفید در می آورد و نهایتاً با ارائه صحیح و مفهوم این اطلاعات، نیازهای اطلاعاتی اشخاص ذیحق و ذینفع را تأمین می کند و اوضاع و احوال مالی و نتایج عملکرد واحدهای اقتصادی را به تصویر می کشد.

در مجموع، گزارشهایی که به عنوان سیستم اطلاعاتی فراهم می آورد از یک سو، مدیریت را به اداره ی کارآمد و اثربخش واحدهای اقتصادی قادر می سازد و از سوی دیگر، سایر اشخاص ذیحق و ذینفع به واحدهای اقتصادی را در اتخاذ تصمیمات مطلوب اقتصادی و اعمال قضاوتهای آگاهانه یاری می دهد.

نقش حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی در شکل) ۱-۲) نشان داده شده است.

حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی

مرز مرز
محیط ورودیها (نهاده ها) خروجی ها ( ستانده ها) استفاده کنندگان
( اطلاعات خام انتخاب شده) (اطلاعات آگاهی بخش)

کنترل

حسابداری، یک سیستم اطلاعاتی مهم و معتبر در تقریباً تمامی سازمانها، صرفنظر از نوع فعالیتی است که در این سازمانها انجام می گیرد. این سیستم باید به گونه ای طرح ریزی شود که بتواند اطلاعات موردنیاز را برای مقاصد عمده زیر فراهم آورد:
۱- گزارشگری معمول درون سازمانی برای تصمیم گیریهای مدیران
۲- گزارشگری خاص )غیرمعمول) درون سازمانی برای تصمیم گیریهای مدیران
۳- گزارشگری مالی برون سازمانی برای سرمایه گذاران، ارگانهای دولتی و سایر اشخاص بیرون از سازمان درباره ی وضعیت مالی و نتایج عملیات و گردش وجوه نقد واحد اقتصادی.

۱ـ۴ـ۱ـ۲ـ اهداف سیستم اطلاعات حسابداری
۱- تهیه اطلاعات به منظور استفاده از آن در تعیین استراتژیهای کلان و برنامه ریزی بلندمدت:
اطلاعاتی که بدین منظور تهیه می گردد، به موضوعاتی همچون تولید محصول جدید و یا سرمایه گذاری در دارایی های بلندمدت مربوط می شود که بر مبنای گزارش های ویژه ای که بدین منظور تهیه می شود، تصمیم گیری در این خصوص صورت می گیرد.

۲- تهیه اطلاعات به منظور استفاده از آن در تصمیمات مربوط به چگونگی تخصیص منابع.
اطلاعاتی که در این راستا تهیه می شود به موضوعاتی همچون سودآوری محصول، سودآوری مشتری، روش های توزیع و قیمت گذاری مربوط می شود. چنین اطلاعاتی نیز مستلزم گزارش های ویژه ای است که سیستم حسابداری باید آن را خلق کند.
۳- تهیه اطلاعاتی به منظور استفاده از آن در برنامه ریزی و کنترل:
اطلاعاتی که در این زمینه تهیه می شود موضوعاتی همچون درآمدها، هزینه ها، دارایی ها و بدهی های قسمتهای مختلف شرکت را در برمی گیرد.
۴- تهیه اطلاعات به منظور استفاده از آن در اندازه گیری عملکرد و ارزیابی کارکنان:
اطلاعاتی که در این باب تهیه و تدارک دیده می شود در برگیرنده ی موضوعاتی همچون مقایسه نتایج واقعی با نتایج پیش بیبنی شده (بودجه) براساس معیارهای مالی یا غیرمالی می باشد.
۵- تهیه اطلاعات به منظور استفاده از آن در گزارشگری مالی، اطلاعاتی که بدین منظور تهیه می گردد باید با قوانین و مقررات و استانداردهای لازم الاجرا منطبق باشد.

۵ـ۱ـ۲ـ تعریف حسابداری بهای تمام شده
حسابداری بهای تمام شده به طور کلی با تولید اطلاعات مرتبط با هزینه ها برای مقاصد گوناگون سروکار دارد. یا بعبارتی دیگر، حسابداری بهای تمام شده به عنوان یک رشته از رویه ها و قواعد منظم برای ثبت و گزارش کردن اندازه گیریهای مرتبط با هزینه های ساخت کالاها و ارائه خدمات به شکل تفصیلی، تعریف شده است. در واقع حسابداری بهای تمام شده شامل شبکه ای از مفاهیم، روشها و تکنیکهایی است که برای شناسایی، اندازه گیری، طبقه بندی، تخصیص، تجمیع و گزارش کردن هزینه ها و مقایسه آنها با استانداردها و بودجه ها بکار برده می شود.

۱ـ۵ـ۱ـ۲ـ تاریخچه ی حسابداری بهای تمام شده
در سال ۱۷۵۰ میلادی با اختراع ماشین بخار انقلاب بهای تمام شده آغاز شد و تا پایان نیمه اول قرن نوزدهم ادامه یافت و تحولات و تغییرات اقتصادی و اجتماعی وسیعی را در پی داشت. این تحول بنیادی بر تعالی عرصه های زندگی فردی و اجتماعی مردم اروپا اثر گذاشت و مناسبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع اروپایی را دگرگون کرد و از طریق این قاره به سراسر جهان راه یافت و آثار مفید و زیانبار بسیاری به جا گذاشت.
قرار گرفتن ماشین در خدمت تولید و تبدیل شیوه ی دستی تولید به شیوه ی کارخانه ای بارزترین ره آورد انقلاب بهای تمام شده در اروپا بود که پیدایش و رشد کارخانه های کوچک و بزرگ را در پی داشت. پیدایش و رشد کارخانه های کوچک و بزرگ با توانایی ساختن کالاهای همسان به مقدار زیاد از یک سو به زوال صنایع دستی، روستایی و خانگی در مدت کوتاهی انجامید یعنی اقتصاد کشاورزی جای خود را به اقتصاد بهای تمام شده داد. و از سوی دیگر رقابت بین کارخانه داران را

ایجاد کرد. کشورهای صنعتی غرب با استفاده از دستاوردهای انقلاب صنعتی و فناوری ماشینی نسبت به سایر کشورها برتری یافتند و توانستند سلطه ی سیاسی خود را بر این کشورها تحمیل کنند در نتیجه کشورهای مستعمره تبدیل به بازار خارجی کشورهای توسعه یافته شدند.

از نظر روابط بین المللی، قدرت های صنعتی بزرگ غرب در درون نیز به رقابت با یکدیگر برخاستند و سعی کردند، با استفاده از فناوری پیشرفته خود رقبا را از صحنه ی سیاسی خارج سازند، جنگ جهانی اول و دوم حاصل این رقابت بود. از این رو چگونگی دستیابی به فناوری برای کشورهای فاقد فناوری به ویژه پس از جنگ جهانی دوم نمود یافت.
وجود رقابت، نیاز به آگاهی از بهای تمام شده ی محصول را ایجاب کرد و در پاسخ به این نیاز، نوعی دفترداری بهای تمام شده یا دفترداری هزینه یابی که بعدها حسابداری بهای تمام شده نامیده شد ابداع گردید.
حسابداری بهای تمام شده ابتدایی بیشتر به گزارش بهای تمام شده ی محصولات بر مبنای اطلاعات مالی گذشته تأکید داشت و در پیش بینی آینده از حدس و گمان فراتر نرفت. اما همین کار در حد خود توانست تولیدات با صرفه را تعیین و دوام کارخانه ها را در عرصه ی پررقابت امکان پذیر کند. بزرگتر شدن کارخانه ها و پیچیده تر شدن روش های تولید و در نتیجه افزایش تولیدات،

رقابت بین واحدهای صنعتی برای تسلّط بازار و هم چنین رقابت در عرضه تولیدات به بازارهای جهانی را تشدید کرد و اداره ی موسسات بزرگ پیچیده به پیدایش مفهوم مدیریت علمی انجامید. مدیریت علمی روش برخورد منظم و منطقی با مسائل به منظور یافتن مناسب ترین راه برای انجام هر کار است که ضرورتاً بر کسب اطلاعات دقیق از آنچه می گذرد و نتایجی که در اثر هر گونه تغییر حاصل می شود تکیه دارد. حسابداری بهای تمام شده، اطلاعات لازم را برای این کار فراهم آورد و به صورت یکی از افزارهای مدیریت علمی درآمد.
هم زمان و همراه با تحول و تکامل ابزارها و شیوه های تولید در سده های بعد، روش ها و شیوه های هزینه یابی پیشرفته ای ابداع و به کار گرفته شد که بهای تمام شده ی محصولات و خدمات را با دقتی قابل قبول تر تعیین می کرد. حسابداری بهای تمام شده امروزین که ثمره ی این فرایند شتاب آمیز تکاملی است اصولاً همان هدف اندازه گیری و گزارش بهای تمام شده ی محصولات، خدمات و فعالیت ها را دنبال می کند. اما با پیشرفت همه جانبه در روش ها، شیوه ها و ابزار کار،این رشته از حسابداری قادر شده است که هزینه های واقعی را با دقت هر چه بیشتر و به طور مداوم اندازه گیری و با برآوردهای بودجه مقایسه کند و علل مغایرت ها و انحرافات را تفسیر و به مدیران موسسات گزارش نماید.
حسابداری بهای تمام شده به طور کلی با تولید اطلاعات مرتبط با هزینه ها برای مقاصد گوناگون سروکار دارد. دامنه این مقاصد بسیار گسترده است و از تعیین بهای تمام شده تولید فرآورده ها به منظور تهیه صورتهای مالی و مقاصد مالیاتی آغاز و به ارزیابی عملکرد قسمتها و مدیریت های

مختلف واحدهای اقتصادی کشیده می شود و تا پیش بینی هزینه ها و درآمدها در جهت پشتیبانی از تصمیم گیریهای گوناگون ادامه می یابد.
حسابداری بهای تمام شده به عنوان یک رشته از رویه ها و قواعد منظم برای ثبت و گزارش کردن اندازه گیریهای مرتبط با هزینه های ساخت کالا و ارائه خدمات به شکل تفصیلی تعریف شده است. حسابداری بهای تمام شده و مدیریت اطلاعاتی را برای استفاده در مدل های تصمیم گیری در زمینه های گوناگون نظیر مدیریت مالی، مدیریت عملیاتی و بازاریابی فراهم می آورد. حسابداری بهای تمام شده همچنین به موضوعات انگیزشی و رفتاری نیز مربوط می شود چون در برنامه ریزی و ارزیابی عملکرد بکار گرفته می شود.

۲ـ۵ـ۱ـ۲ـ نقش حسابداری بهای تمام شده در سیستم اطلاعات حسابداری
حسابداری بهای تمام شده بخشی از یک سیستم کلی اطلاعات حسابداری است که اطلاعات مرتبط با هزینه ها را برای استفاده در هر دو زمینه حسابداری مدیریت و حسابداری مالی انباشت و ارائه می کند.

تعریف حسابداری مدیریت
حسابداری مدیریت را می توان فرآیند شناسایی، اندازه گیری، گردآوری، تهیه، تفسیر و انتقال آن گروه از اطلاعات مالی و سایر اطلاعات کمّی تعریف کرد. که توسط مدیریت به منظور برنامه ریزی، کنترل و ارزیابی عملیات در داخل یک واحد اقتصادی، یعنی، حصول اطمینان از بهره برداری مناسب از منابع و در جهت پاسخگوئی مناسب در قبال این بهره برداری، مورد استفاده قرار می گیرد.

تعریف حسابداری مالی
گزارش مالی برون سازمانی برای سرمایه گذاران، فراهم کنندگان تسهیلات مالی، نهادها و ارگانهای دولتی و سایر اشخاص بیرون از سازمان درباره ی وضعیت مالی واحد انتفاعی در یک مقطع زمانی معین، نتایج عملیات واحد انتفاعی برای یک دوره ی زمانی معین، گزارش جریانهای ورود و خروج وجه نقد برای دوره زمانی موردنظر است که در قالب صورتهای مالی اساسی در پایان هر دوره ی مالی فراهم می گردد.

۳ـ۵ـ۱ـ۲ـ روابط بین حسابداری مدیریت، حسابداری مالی و سیستم حسابداری بهای تمام شده
سیستم حسابداری بهای تمام شده ، پایگاه اطلاعاتی مشترکی است که به هر دو زمینه حسابداری مدیریت و حسابداری مالی خدمت می کند. واقعیت این است که هم گزارشگری مالی برون سازمانی و هم تحلیل های داخلی مدیریت، هر دو نیاز به اطلاعات مرتبط با هزینه دارند. آن بخش از وظایف حسابداری بهای تمام شده که با گردآوری و انباشت هزینه ها به منظور ارزشیابی موجودی ها و محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته به منظور تامین الزامات گزارشگری مالی برون سازمانی سروکار دارد، زمینه ای است که حسابداری بهای تمام شده به حسابداری مالی خدمت می کند. اما آن بخش از وظایف حسابداری بهای تمام شده که به فراهم کردن و پیش بینی اطلاعات مناسب برای استفاده اشخاص درون سازمان و به منظور کمک به آنان در اتخاذ تصمیمات منطقی و ارزیابی عملکرد، مربوط می شود، کارکرد دیگری از حسابداری بهای تمام شده است که به حسابداری مدیریت خدمت می کند.

شکل (۲-۲) روابط بین حسابداری مدیریت. حسابداری مالی و سیستم حسابداری بهای تمام شده را نشان می دهد.

روابط بین حسابداری مدیریت، حسابداری مالی و سیستم حسابداری بهای تمام شده

شکل(۲-۲)

۴ـ۵ـ۱ـ۲ـ تفاوتهای اساسی بین حسابداری مدیریت و حسابداری مالی
تفاوتهای موجود بین حسابداری مالی و حسابداری مدیریت را می توان به شکل خلاصه و به ترتیبی که در جدول منعکس در شکل (۳-۲) آمده است ارائه کرد.
تفاوتهای اساسی بین حسابداری مدیریت و حسابداری مالی

شرح حسابداری مدیریت حسابداری مالی

استفاده کنندگان اطلاعات مدیران سطوح مختلف سازمان اشخاص خارج از سازمان نظیر سرمایه گذاران، اعتباردهندگان، دولت و…
الزامات قانونی و مقررات برای گزارشگری الزام و مقررات وجود ندارد ارائه اطلاعات برای اشخاص ذیحق، ذینفع و ذیعلاقه طبق ضوابط، قوانین یا مقررات اجباری است.

اصول پذیرفته شده حسابداری اصول و استانداردهای لازم الاجرا وجود ندارد اصول و استانداردهای الزام الاجرا از طریق قوانین مقررات یا توسط نهادهای حرفه ای، مشخص شده و می شوند
نوع و ماهیت اطلاعات اطلاعات برآوردی و اساساً مرتبط با آینده اطلاعات قابل تایید و نوعاً مبتنی بر رویدادهای گذشته
تاکید اطلاعات بر حسب انواع محصولات، مناطق جغرافیایی قسمتهای مختلف سازمان و نظایر آن بر حسب سازمان بطور کلی و بعضاً همراه با افشای اطلاعات در خصوص قسمتهای عمده متشکله سازمان
کم و کیفیت اطلاعات عموماً تفضیلی غالباً به شکل فشرده و خلاصه
فراهم کنندگان اطلاعات حسابداران بهای تمام شده و مدیریت، مهندسین و سایر متخصصین حسابداران مالی و حسابرسان مستقل

شکل ارائه اطلاعات هر شکلی که سودمند تشخیص داده شود و بدون هر گونه محدودیت در چارچوب محدودیتهای تعیین شده توسط نهادهای مربوط حتی با واژگان مشخص همراه با برخی انعطاف پذیری ها
دوره ی ارائه اطلاعات دوره های کوتاه مدت مثلاً ماهانه، هفتگی، روزانه و حتی گاه کوتاهتر غالباً سالانه

۶ـ۱ـ۲ـ عوامل موثر بر سیستم حسابداری بهای تمام شده
عوامل بسیاری بر میزان پیچیدگی سیستم حسابداری بهای تمام شده و حجم اطلاعات فراهم شده توسط آن موثر می باشد. پاره ای از این عوامل که مهمترین آنها نیز محسوب می شوند عبارتند از:
۱- اندازه موسسه
۲- نوع فرایند تولید
۳- تنوع محصولات تولیدی
۴- طرز برخورد مدیریت با اطلاعات بهای تمام شده
۵- متغیرهای خارجی
ـ اندازه موسسه
میزان اطلاعات بهای تمام شده که برای اداره ی یک موسسه لازم است بستگی مستقیم به اندازه ی آن موسسه دارد موسسه ای که با دو نفر کارگر محصول معینی را تولید می کند، به اندازه موسسه ای که همان محصول را با صد نفر کارگر تولید می کند نیازمند اطلاعات بهای تمام شده نیست. فرآیند تهیه اطلاعات بهای تمام شده موسسات بزرگ پیچیده تر است زیرا هر قدر موسسه بزرگتر شود ردیابی اقلام بهای تمام شده و تخصیص آنها به محصولات با فعالیتهای معین مشکلتر می گردد به طور کلی حجم اطلاعات بهای تمام شده و پیچیدگی سیستم با بزرگ شدن موسسه افزایش می یابد.

ـ نوع فرآیند تولید
در سیستم حسابداری بهای تمام شد، عوامل بهای تمام شده برحسب فعالیتهای فیزیکی تولید به محصولات تخصیص داده می شود، مثلاً دستمزد پرداختی برای یک محصول بر مبنای ساعات کار انجام شده نرخ دستمزد معین می گردد و تا آنجا که بتوان کار یک نفر کارگر را با یک محصول معین ارتباط داد. حسابداران به آسانی مبلغ دستمزد را به آن تخصیص می دهند اما بعضی از فرآیندهای تولید به قدری پیچیده است که ردیابی و انتخاب اقلام بهای تمام شده تولید را به محصولات مشخص مشکل می کند وبه عنوان یک قاعده ی کلی می توان گفت که هر چند فرایند تولید پیچیده تر باشد سیستم حسابداری بهای تمام شده نیز پیچیده تر و کار با آن مشکلتر خواهد بود.
ـ تنوع محصولات تولیدی

اگر موسسه ای تنها یک محصول تولید کند کلیه اقلام بهای تمام شده تولید را می توان به آن محصول تخصیص داد، اما چنانچه موسسه بیش از یک نوع محصول تولید کند حسابداران باید بهای تمام شده ی تولید را بین محصولات تقسیم کنند بعضی از اقلام بهای تمام شده تولید مانند بهای مواد اولیه مصرفی به آسانی با محصولات معینی ارتباط می یابد اما اقلامی مانند بهای آب و برق و استهلاک و غیره را نمی توان به محصولات معینی اختصاص داده به طور کلی تعداد اقلام بهای تمام شده ای که نتوان به آسانی به محصولات مشخص تخصیص داد، با تنوع بیشتر محصولات تولیدی افزایش می یابد.

ـ طرز برخورد مدیریت با اطلاعات بهای تمام شده
اطلاعات بهای تمام شده و تهیه آن هزینه براست و تا زمانی که منافع تهیه آنها از هزینه ی، فراهم آوردن آنها بیشتر است، گردآوری آنها توجیه پذیر است. اگر مدیریت یک موسسه استفاده ی ناچیزی از اطلاعات بهای تمام شده بعمل آورد پس ارزش نسبتاً کمی هم برای آن قائل است بنابراین هزینه فراهم کردن آن را توجیه نمی کند بنابراین نحوه ی برخورد مدیریت عامل مهمی در مشخص کردن حجم و میزان پیشرفت و تکامل سیستم محسوب می گردد.

ـ متغیرهای خارجی
اطلاعات بهای تمام شده برای تهیه گزارشهای خارجی و داخلی مورد استفاده قرار می گیرد. گزارشهای تهیه شده برای استفاده کنندگان داخلی معمولاً تحت تاثیر متغیرهای خارجی قرار نمی گیرد. اما اطلاعات بهای تمام شده که در تهیه گزارشهای برون سازمانی بکار می رود تحت تاثیر سیاستها و رویه های مربوط به ارگانهای مختلف قرار می گیرد. مانند: ارگانهای مالیاتی، انجمنهای حرفه ای حسابداری که مسئولیت تدوین و ارائه استاندارد حسابداری را برعهده دارند و غیره.
به طور کلی متغیرهای خارجی از عوامل موثر بر میزان پیچیدگی سیستم حسابداری بهای تمام شده می باشد.

۷ـ۱ـ۲ـ دلایل استفاده از سربار جذب شده به جای سربار واقعی

۱- اطلاعات مربوط به برخی از اجزای تشکیل دهنده ی سربار با تاخیر در دسترس قرار می گیرد و این تاخیر گاهی غیرقابل کنترل است.
۲- برخی از اجزای تشکیل دهنده ی سربار، در مقاطع خاص از زمان انجام می شوند زیرا در صورت استفاده از سربار واقعی در مقطعی که این اجزا محقق می شوند، بهای ساخت کالای تولید شده بیشتر و در مقطعی که این اجزا تحقق نمی یابند بهای ساخت تولیدات کمتر خواهد بود و این عدم یکنواختی ممکن است موجب تصمیم سازی و تصمیم گیری های نادرست شود. به منظور هموارسازی بهای ساخت کالای تولید شده در مقاطع زمانی مختلف، باید سربار یکسانی برای محصولات منظور شود که این سربار یکسان همان سربار جذب شده است.
۳- نوسانات فصلی نیز سربار واقعی را ممکن است دچار تغییرات قابل توجهی نماید که به منظور جلوگیری از این نوسانات از سربار جذب شده- که بطور یکنواخت جذب بهای کالا می شود- استفاده می گردد.
۴- ارائه اطلاعات بموقع جهت تصمیم گیری های مدیریت، با تعلل و تاخیر اطلاعات واقعی سربار همخوانی ندارد و بالاخص در بازار رقابتی، لازم است در اولین زمان ممکن محصول به مشتری تحویل شود و تحویل محصول به مشتری و در واقع فروش آن، تا حد زیادی متکی به اطلاعات بهای ساخت است که یکی از اجزای بهای ساخت محصول، سربار ساخت است.
۵- محصول ممکن است در یک دوره ی خیلی کوتاه ساخته شده باشد که در این دوره ی کوتاه هیچ کدام از اطلاعات واقعی سربار در دسترس قرار نگرفته باشد.

۱ـ۷ـ۱ـ۲ـ مبنای جذب سربار
با توجه به ضرورت استفاده از سربار جذب شده به جای سربار واقعی، لازم است برای سربار مبنایی منطقی و یا تجربی تعریف و مشخص نمود. اگر بتوان مبنایی برای جذب سربار بکار گرفت که رابطه آن مبنا با سربار تحقق یافته، یک رابطه ی علت و معلولی باشد، یک کار مطلوب و اساسی انجام شده است. استفاده از تجزیه و تحلیل های آماری برای تعیین مبنای جذب یک ضرورت غیرقابل اجتناب است.
معمول ترین مبنای جذب سربار ساخت عبارتند از:
۱- حجم تولید
۲- ساعات کار مستقیم
۳- ساعات کار ماشین
۴- بهای مواد مستقیم مصرف شده
۵- بهای دستمزد مستقیم
۶- بهای اولیه
۷- فعالیتها و عملیات

۲ـ۷ـ۱ـ۲ـ عوامل موثر بر انتخاب نرخهای جذب سربار ساخت
۱- مبانی جذب سربار ساخت
الف- مقدار تولید
ب- بهای مواد مستقیم
ج- بهای دستمزد مستقیم
د- ساعات کار مستقیم
ه- ساعات کار ماشین
و- فعالیتها و عملیات

۲- انتخاب سطح فعالیت
الف- ظرفیت نظری
ب- ظرفیت عملی
ج- ظرفیت واقعی مورد انتظار
د- ظرفیت عادی
ه- تأثیر ظرفیت بر نرخهای جذب سربار ساخت
و- ظرفیت بلا استفاده و ظرفیت اضافی
۳- احتساب یا حذف سربار ثابت ساخت
الف- بهایابی جذبی
ب- بهایابی مستقیم (یا متغیر یا نهائی)
۴- استفاده از یک نرخ یگانه یا نرخهای متعدد برای جذب سربار ساخت
الف- نرخ کلی یا نرخ جامع جذب سربار ساخت
ب- نرخ جذب سربار برحسب هر یک از دوایر
ج- نرخ جذب سربار برحسب دوایر فرعی و فعالیتها
۵- استفاده از نرخهای جداگانه جذب سربار بر فعالیتهای خدماتی

به طور کلی مبانی رایج جذب هزینه های سربار عبارتند از:

۱ـ مقدار تولید به عنوان مبنا:
مقیاس تولید عینی و بازده تولید از لحاظ نظری آسانترین و مستقیم ترین مبنا برای جذب هزینه های سربار ساخت است. بازده یا مقدار تولید به عنوان مبنای جذب هزینه های سربار ساخت، تنها زمانی معتبر و رضایت بخش است و نتایج مطلوب به دست می دهد که کلیه ی اقلام تولیدی، نیازمند به کارگیری منابع یکسان باشند. یا به عبارت دیگر کلیه ی محصولاتی که در یک دایره تولید می شود، کما بیش مشابه باشند. در غیر این صورت، به کارگیری این روش می تواند به نتایج نامعقول منجر شود.

۲ـ مواد مستقیم به عنوان مبنا:
بررسی و مطالعه ی هزینه های گذشته ی شرکتها ممکن است حاکی از این باشد که بین مواد مستقیم و هزینه های سربار ساخت یک همبستگی وجود دارد. در چنین شرایطی به کار گیری هزینه ی مواد مستقیم به عنوان مبنای جذب هزینه های سربار ساخت می تواند مناسب باشد. از این مبنا به ندرت استفاده می شود. زیرا، در اغلب موارد بین هزینه های سربار ساخت و مواد مصرفی مورد استفاده در تولید محصولات ، رابطه ی منطقی وجود دارد. محصولی ممکن است با مواد مستقیم گرانبها ساخته شود و محصولی دیگر ممکن است با مواد مستقیم ارزان قیمت تولید شود، اما هر دو محصول ممکن است فرایند تولید یکسان داشته باشند و از هزینه های سربار به یک میزان برخوردار شوند.
۳ـ دستمزد مستقیم به عنوان مبنا:
به کارگیری هزینه ی دستمزد به عنوان مبنای جذب هزینه های سربار ساخت نسبتاً آسان است. چون اطلاعات مورد نیاز مربوط به هزینه ی دستمزد مستقیم به سهولت در دسترس است. استفاده از این مبنا هنگامی منطقی است که بین هزینه ی دستمزد مستقم و هزینه ی سربار ساخت رابطه ی قوی وجود داشته باشد و همچنین نرخهای پرداخت هزینه ی مستقیم به ازای هر ساعت کار برای کارهای مشابه، قابل مقایسه باشد به طور کلی مناسب این است که از به

کارگیری این روش تحت هر یک از شرایط و وضعیتهای زیر خودداری شود:
الف ـ هزینه ی استهلاک ماشین آلات و تجهیزات گرانبها که هیچ ارتباطی با هزینه ی دستمزد مستقیم ندارد، بخش مهمی از هزینه های سربار ساخت را تشکیل دهد.
ب ـ نرخهای دستمزد کارکنان مستقیم تولید بسیار متفاوت باشد.

۴ـ ساعات کار مستقیم به عنوان مبنا:
از آنجا که ساعات کار مستقیم به عنوان مبنا، مبتنی بر عامل زمان است، یکی از مبانی مناسب برای جذب هزینه های سربار می باشد. به کارگیری این مبنا، به ویژه در دوایر کاربر، مناسبترین نتایج را به دنبال دارد. استفاده از این روش نیاز به گرد آوری اطلاعات مرتبط با ساعات کار مستقیم برای هر یک از محصولات و سفارشات دارد. مادام که کار و فعالیت کارکنان عامل اصلی تولید است. ساعات کار مستقیم، مبنای کار قابل قبولی برای جذب هزینه های سربار ساخت محسوب می شود. در کارخانجات تولیدی که ماشین آلات عامل اصلی تولید است، کار مستقیم نه تنها ممکن است مبنای نامناسب برای جذب هزینه های سربار ساخت باشد بلکه هزینه ی آن معمولاً بخش نسبتاً جزئی از جمع هزینه های ساخت را نیز تشکیل می دهد. در چنین شرایطی استفاده از ساعات کار مستقیم به عنوان مبنای غیر منطقی است.

۵ـ ساعات کار ماشین آلات به عنوان مبنا:
هنگامی که ماشین آلات نقش اساسی در تولید محصولات دارند، ساعات کار ماشین آلات می تواند مناسب ترین مبنا برای جذب هزینه های سربار ساخت به محصولات و سفارشات قلمداد شود. زیرا، در چنین وضعیتهایی بخش عمده ی هزینه های سربار ساخت شامل استهلاک ماشین آلات، برق مصرفی ماشین آلات، تعمیر و نگهداشت ماشین آلات و نظایر آن، به نحوی با زمان مرتبط است، مبنای ساعات کار ماشین آلات نیز مبتنی بر زمان است.

۸ـ۱ـ۲ـ تخصیص بهای خدمات دوایر پشتیبانی
بطور کلی دوایر و مراکز فعال در هر شرکت را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
۱- دوایر عملیاتی
۲- دوایر پشتیبانی

– دوایر عملیاتی:
دوایری است که مستقیماً در تولید و یا ارائه ی خدمات به مشتریان نقش دارند و نقش آنها در محصول برای مشتریان ملموس، قابل درک و یا قابل رویت است. این دوایر، دوایر اصلی شرکت هستند.

– دوایر پشتیبانی
دوایری هستند که بطور مستقیم در تولید یا ارائه ی خدمات به مشتریان، نقش ندارند و فعالیت آنها، در محصول خود را نشان نمی دهند. بنابراین خدمات آنها برای مشتریان ملموس قابل رویت و یا قابل درک نیست. این دوایر به سایر دوایر، خدمات پشتیبانی ارائه می دهند و عمدتاً خدماتی هستند. وظیفه و نقش اصلی دوایر پشتیبانی این است که به دوایر عملیاتی و احتمالاً دوایر پشتیبانی دیگر خدمات ارائه دهند.

در یک شرکت خدماتی، دایره عملیاتی نیز یک دایره خدماتی است و به همین دلیل اسم گذاری دوایر عملیاتی به دوایر تولیدی و یا اسم گذاری دوایر پشتیبانی به دوایر خدماتی صحیح نیست و نمی تواند عمومیت داشته باشد.

۱ـ۸ـ۱ـ۲ـ اهداف تخصیص بهای عوامل غیرمستقیم
بهای عوامل غیرمستقیم در اکثر موارد بخش قابل توجهی از بهای ساخت را تشکیل می دهد. که و لازم است به موضوع تعیین بها تسهیم شود.
برای انتخاب راه حل تسهیم روی موضوع تعیین بها به جای برخورد به عنوان هزینه ی دوره جاری، چهار هدف اصلی دنبال می شود که این اهداف عبارتند از:
۱- ارائه اطلاعات برای تصمیم گیریهای اقتصادی.

۲- ایجاد انگیزه در کارکنان و مدیران
۳- توجیه بهای ساخت و یا محاسبه مبالغ قابل بازپرداخت
۴- محاسبه بهای ساخت موجودی ها جهت انعکاس در ترازنامه و یا صورت سود و زیان (گزارشگری خارجی)
– اگر هدف از تعیین بها تصمیم گیری باشد لازم است بهای تمامی عوامل موثر بر موضوع تعیین بها در بهای محاسبه شده لحاظ شود تا تصمیم گیری جامع و مستدل باشد. برای مثال اگر هدف از تعیین بها، تعیین قیمت فروش باشد. در نظر نگرفتن بهای عوامل غیرمستقیم اشتباه بزرگی خواهد بود که ممکن است منجر به تعیین قیمت نامناسب و زیان دهی شرکت گردد.
– اگر هدف ایجاد انگیزه در کارکنان و مدیران باشد، ارزیابی عملکرد بخش ها و مراکز بر مبنای کاهش بهای ساخت با حفظ کیفیت محصول و معیار قرار دادن سادگی و ارزانی ساخت محصولات طراحی شده برای واحد طراحی، نمونه هایی از ضرورت تسهیم بهای عوامل غیرمستقیم به موضوع تعیین بها

می باشد.
– اگر هدف اجرای یک فعالیت یا تولید یک نوع محصول طبق قراردادی خاص باشد، لازم است بهای ساخت شامل بهای عوامل درگیر ساخت اعم از مستقیم و یا غیرمستقیم بوده تا بهای ساخت منصفانه و معقول باشد. بعنوان مثال برای جبران خسارت بوسیله شرکت بیمه لازم است بهای کالای خسارت دیده شامل عوامل مستقیم و غیرمستقیم محاسبه گردد تا جبران خسارت بطور کامل انجام پذیرد.

– به منظور گزارشگری برون سازمانی (خارجی) لازم است در تعیین بهای ساخت، استانداردهای حسابداری مالی رعایت شود. طبق این استاندارد بهای ساخت شامل کلیه عوامل تولید اعم از مستقیم و غیرمستقیم است.

۲ـ۸ـ۱ـ۲ـ مبانی تخصیص هزینه سربار
در ادبیات حسابداری چهار مبنا برای تخصیص بها است که عبارتند از:
۱- مبنای علت و معلولی
۲- مبنای دریافت منافع
۳- مبنای توان تحمل
۴- مبنای عدالت و منصفانه بودن.

– قوی ترین و مستدل ترین مبنا برای تخصیص بها، مبنای علت و معلولی است. اگر تحقق بها ناشی از یک عامل خاص باشد، بها را باید بر مبنای آن عامل تخصیص داد. زمانی که بهای یک عامل (مانند مواد مستقیم) بر مبنای رابطه علت و معلولی به یک محرک بها تخصیص می یابد، اصولاً تخصیص از طریق رهگیری انجام می شود نه از طریق تسهیم، و این اقدام دقت بها را افزایش می دهد.
– دومین مبنا بعد از علت و معلولی، مبنای دریافت منافع است. اگر به فرض بخواهیم بهای خدمات دایره ی رستوران را به دوایر فعال در یک شرکت تخصیص دهیم، طبق این مبنا سهم دایره ای که از خدمات رستوران بیشتر استفاده کرده است، بیشتر خواهد بود هر چند این مبنا ضعیف تر از مبنای علت و معلولی است ولی مبنایی سیستماتیک و معقول بوده و قابل دفاع است. استفاده از این مبنا موجب افزایش مسئولیت پذیری و کنترل می شود.
– مبنای سوم، مبنای توان تحمل است. برای مثال اگر تسهیم بهای خدمات دایره ی رستوران را در یک شرکت تولیدی در نظر بگیریم ممکن است یک دایره ی خاص بسیار سودآور بوده و تخصیص کل یا بخش عمده ی بهای خدمات دایره ی رستوران به آن، تأثیر چندانی در وضعیت آن نداشته باشد در حالی که در مورد یک دایره ی ضعیف با سودآوری پائین، ممکن است تخصیص عمده بهای خدمات رستوران به آن، بسیار حیاتی و یا غیرقابل تحمل باشد به طوری که ادامه ی فعالیت آن را زیر سئوال برد.
آخرین مبنا، مبنای عدالت و منصفانه بودن است. این مبنا بیشتر در قراردادهای دولتی و سایر قراردادهای مورد استفاده قرار می گیرد که قیمت فروش کالا بر مبنای جمع بهای تخصیص یافته به آن کالا تعیین می شود.

۳ـ۸ـ۱ـ۲ـ تخصیص بهای خدمات دوایر پشتیبانی

هدف از تخصیص بهای خدمات دوایر پشتیبانی، منظور نمودن سربار به تولیدات، کنترل بها و افزایش مسئولیت پذیری و سنجش مسئولیت و نیز فراهم آوردن اطلاعات مفید برای تصمیم گیری و تجزیه و تحلیل است. محاسبه نرخ جذب سربار نیز، مستلزم تخصیص بهای خدمات دوایر پشتیبانی به دوایر عملیاتی است.

۱ـ۳ـ۸ـ۱ـ۲ـ تخصیص بهای خدمات دوایر پشتیبانی مستلزم انجام مراحل زیر است.
۱- تخصیص سربار به دوایر عملیاتی و دوایر پشتیبانی، که این مرحله را «تخصیص اولیه» می نامند.
۲- تخصیص سربار از دوایر پشتیبانی به دوایر استفاده کننده از خدمات آن، که این مرحله را »تخصیص ثانویه« می نامند.
۳- تخصیص سربار از دوایر عملیاتی به موضوع تعیین بها (کالا یا خدمات)، که این مرحله را تخصیص نهایی می نامند.

شکل (۴-۲) زیر انواع سه گانه تخصیص بها را نشان می دهد:

تخصیص اولیه

پشتیبانی (۱) پشتیبانی (۲) عملیاتی (۱) عملیاتی (۲)

تخصیص نهایی

تخصیص اولیه
سرباری که به دوایر نسبت داده می شود دو نوع است؛ یکی سربار مستقیم و دیگری سربار غیرمستقیم، سربار مستقیم دوایر، سرباری است که در خود آن دایره رخ می دهد وسایر دوایر در آن سهیم نیستند. اینگونه بهای سربار، با یک دایره ی خاص قابل رهگیری است و سربار نه از طریق تسهیم، بلکه از طریق رهگیری به دایره نسبت داده می شود.

سربار غیرمستقیم دوایر، سربار ناشی از فعالیت هایی است که در خود آن دایره انجام نمی شود بلکه در سایر دوایر رخ می دهد و دوایر مختلف از آن استفاده می کنند چنین سرباری از طریق رهگیری به دوایر تخصیص نمی یابد بلکه باید به گونه ای منطقی و سیستماتیک بین دوایر استفاده کننده تسهیم شود. این تخصیص را تخصیص اولیه می گویند.

تخصیص اولیه با استفاده از یکی از مبانی چهارگانه تخصیص انجام می شود