مقاله بررسی ویروسهای DNA‌ دار

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله بررسی ویروسهای DNA‌ دار دارای ۱۲۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی ویروسهای DNA‌ دار  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی ویروسهای DNA‌ دار،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله بررسی ویروسهای DNA‌ دار :

بررسی ویروسهای DNA‌ دار

۱) پارو ویروسها :
این گروه از ویروسها در واقع از کوچکترین ویروسهای شناخته شده در طبیعت می باشند که اندازه أی در حدود nm 26ـ۱۸ دارند. DNA این ویروسهای تک رشته أی بوده و در واقع تنها ویروس هائی که هستند که DNA آنها تک رشته أی است. این ویروسها فاقد پوشش بوده و تقارنشان چند وجهی منظم است. تکثیر این ویروسها در هسته ، سلول های میزبان صورت می گیرد. اغلب این ویروسها تنها در محیط های کشت سلولی قادر به رشد می باشند که قبلاً در آن محیط گروه آدنو ویروسها رشد کرده باشد به همین دلیل به این دسته از پاروویروسها ، ویروسهای وابسته به آدنو نیز می گویند. از مهمترین ویروسهای این گروه می توان از ویروس پاروویروسها B-19 عامل بیماری آپلازی حاد نام برد.

۲) پاپووا ویروسها :
ویروسهای این گروه فاقد پوشش بوده و مقاوم به اتر هستند. این ویروسها دارای DNA دو رشته أی و حلقوی بوده و تقارن آنها به صورت چند وجهی منظم می باشد. برخی از این ویروسها در بیماران مبتلا به نقص ایمنی با عامل ناشناخته و یا بیماران مبتلا به کاهش ایمنی به واسطه داروها مشاهده می گردند. پاپووا ویروسهای شناخته شده در رابطه با عفونتهای انسانی عبارتند از :

ویروسهای مسبب زگیل. عاملی که از بافت مغزی بیماران مبتلا به انسفالوپاتی پیشرونده و چند کانونه ماده سفید مغزی بنام ویروس JC ایزوله می گردد. عاملی که از ادرار افراد دریافت کننده پیوند کلیه ، سیستم ایمنی آنها مهار گردیده است بنام ویروس BK ایزوله و جدا می گردد ، نام برد.
پاپووا ویروسهای عفونت زا در حیوانات عبارتند از : پاپیلوما ویروسها که باعث زگیل می گردد. پولیما ویروسها که باعث تومورهای مختلفی در موش می شود. ویروس واکوئل دهنده مثل سیمین ویروس ۴۰ که موجب تومور در انسان و حیواناتی مثل موش می گردد.
۳) آدنو ویروسها :

ویروسهای این گروه فاقد پوشش بوده و اندازه آنها n m 90ـ۷۰ می باشد. DNA این ویروسها دو رشته أی بوده ، تقارنشان چند ضلعی منظم می باشد. اولین بار این ویروسها را از غدد لنفاوی بینی جدا نمودند و تا کنون تیپ های زیادی در انسان و جانوران شناخته شده اند. حداقل ۴۷ گونه از این ویروسها باعث عفونتهایی در انسان ( به ویژه در غشاء مخاطی) ، می گردند. بعضی از ویروسهای این گروه باعث عفونتهای تنفسی حاد التهاب حلق و التهاب ملتحمه چشم می گردند. برخی از این ویروس ها باعث عفونت روده أی می شوند. تعداد از انواع این ویروسها باعث تومور در حیوانات نوزاد همستر می شوند.
۴) هرپس ویروسها :

ویروسهای این گروه دارای پوشش DNA دو رشته أی بوده و اندازه آنها n m 200ـ۱۵۰ می باشد. تقارن این ویروسها چند وجهی منظم است. از انواع انسانی این ویروسها می توان از : ویروسهای هرپس سیمپلکس نوع یک و دو که باعث ضایعاتی در دهان و ناحیه تناسلی می شوند ، ویروس آبله مرغان (عامل بیماری آبله مرغان) ، ویروس سیتو مگال و ویروس اپشتن بار نام برد.

۵) ویروسهای آبله :
ویروسهای این گروه بزرگترین ویروسها بوده و تخم مرغی شکل می باشند. ویروسهای این گروه دارای پوشش بوده و اندازه آنها n m 140*270*4000 می باشد. این ویروسها تقارن پیچیده دارند. DNA آنها دو رشته أی بوده و بطور کلی در سیتوپلاسم سلولهای میزبان تکثیر می شوند. برخی از ویروسهای این گروه باعث عفونت هایی مثل آبله نسانی می شود ، ویروس مولوسکوم کونتاجیوم (نوعی بیماری پوستی که در آن توبرکل ها یا برآمدگیهایی حاوی ماده نیمه مایع یا خمیری شکل در پوست انسان ایجاد می گردد. ) و همچنین برخی باعث عفونتهایی در حیوانات می گردد مثل ، آبله گاوی و آبله میمونی .

۶) هپادتا ویروسها :
اندازه این ویروسها کوچک حدود n m 45ـ۴۰ بوده و DNA آنها قسمتی دو رشته أی و بخشی تک رشته أی به صورت کروی می باشند. این ویروسها سبب یرقان در انسان می گردند. ویروس هپاتیت B نقش مهمی در سرطان کبدی نیز در انسان دارد.
دیگر ویروسها :

به علت عدم اطلاعات کافی برخی دیگر از ویروس ها را در طبقه بندی خاصی قرار نداده اند. از بین این ویروسها ها می توان از عوامل مسبب اختلالات نورولوژیک شامل بیماریهای کورو ، اسکراپی گوسفند نام برد. دسته اخیر به پریون موسوم اند و فاقد هر نوع اسید نوکلئیک بوده تنها از پروتئین ساخته شده اند.
انتقال و سرایت ویروس ها :
انواع ویروس ها به طرق مختلف و ویژه أی وارد بدن میزبان شده و موجب عفونت های خاص خود در انسان می گردند. برخی از راههای انتقال و سرایت ویروس ها به شرح زیر است :

۱) سرایت از راه تنفس : ویروس هایی مثل آنفلوآنزا ، آبله ، آبله مرغان ، و سرخک از طریق تنفس وارد بدن میزبان می گردند.
۲) سرایت از راه دهان : برخی از ویروسها از طریق دهان (به واسطه مواد غذایی و مواد آلوده و … ) وارد بدن میزبان می شوند. در این میان می توان از ویروس های روده أی انترو ویروسها مانند ویروس های پولیو نام برد.

۳) سرایت از طریق گزش حیوانات : به عنوان نمونه ویروس هاری از طریق گزش سگ مبتلا ، به انسان منتقل می شود.
۴) سرایت از طریق گزش بندپایان : بندپایانی نظیر پشه ، کنه و غیره در حین مکیدن خون ویروسهایی از قبیل تب زرد و یا ویروس آنفالیت بهار و تابستان روسی را وارد بدن میزبان می نماید.

۵) سرایت از طریق فرآورده های بیولوژیکی و یا ابزار بیمارستانی آلوده : به عنوان مثال ؛ ویروس هایی جون ویروس هپاتیت B ، ویروس سیتومگال ، ویروس های HIV , 1,2 می تواند از طریق انتقال خون ، تزریق داروهای سروتراپی آلوده ، سرنگ آلوده و غیره وارد بدن میزبان گردند.
۶) سرایت از طریق شیر مادر : ویروسهایی چون هپاتیت B ، سیتومگال ، و AIDS می تواند از طریق شیر مادر وارد بدن نوزاد گردند.
۷) سرایت از طریق آمیزش : ویروسهای چون هپاتیت B ، AIDS ، هرپس نوع ۲ و ویروس سیتومگال قادراند از طریق آمیزش جنسی منتقل گردند.
۸) سرایت از راه خراش ها و جراحات پوستی : ویروسهایی چون ویروس پاپیلوما ، (عامل زگیل) در انسا ، و هرپس سیمپلکس نوع ۱ و ۲ می توانند از طریق خراش و جراحات پوستی به بدن میزبان راه یابند.

تکثیر ویروسها:
همان گونه که قبلاً ذکر شد ویروسها تنها در داخل سلولهای زنده تکثیر می یابند و در واقع سلولهای میزبان به منزله تأمین کننده انرژی ، و مولکولهای اولیه (جهت سنتز پروتئین ها و اسید نوکلئیک ویروسی) عمل می کنند. ویروسها حامل اطلاعات ژنتیکی جهت به کارگیری موارد فوق می باشند. در برخی موارد ، به محض ورود اسید نوکلئیک ویروسی به داخل سلول میزبان ، متابولیسیم سلول میزبان به صورت انحصاری ، به منظور سنتز ذرات ویروسی جدید ، تغییر جهت می دهد و در موارد دیگر روندهای متابولیک سلول میزبان (گرچه سلول در همان زمان در حال سنتز مواد مورد نیاز برای ویروس است) تغییر محسوسی نمی یابد. با اینکه روندهای تکثیری در ویروسهای مختلف متفاوتند. ولی مراحل ذیل به عنوان یک طرح عمومی مورد بررسی قرار می گیرند :

الف ـ جذب یا اتصال :
اولین مرحله در عفونت ویروسی ، اتصال ویروس به سطح سلول میزبان می باشد. به نظر می رسد که این عمل به واسطه فعل و انفعالات بین پروتئیهای ویروسی با گیرنده های اختصاصی در سطح سلول میزبان انجام می گیرد. این گیرنده ها دارای ساختمانهای ویژه و متفاوتی هستند. بهعنوان نمونه برخی از این گیرنده ها مثل گیرنده مربوط به پیکور ناویروسها پروتئین بوده و برخی مثل گیرنده مربوط به پارامیکو ویروسها از جنس گلیکو پروتئین می باشند. وجود یا عدم گیرنده ویروسی بر روی سلولها

شاخص مهمی در زمینه تروپیسم و بیماریزایی ویروسها بشمار می رود. به عنوان مثال ویروس های پولیو ، تنها قادر به اتصال بر روی سلولهای سیستم عصبی مرکزی (CNS) و سلولهای روده أی میزبان می باشد. زوائد خاری شکل موجود بر روی سطح ویروسهای واجد پوشش مثل ، پارامیکو و توگا نقش اساسی را در روند اتصال این ویروسها بازی می کنند. جنس این زوائد از گلیکو پروتئین بوده و به آنها VAP نیز می گویند. از مهمترین زوائد شناخته شده می توان از هم اگلوتینین و نور آمینید از نام برد

که هم اگلوتینین سبب چسبندگی ویروس به سلول میزبان و نور آمینید از باعث اثر بر روی اسید نورآمنیک موجود در ساختمان گیرنده می گردد. آدنو ویروسها (که نوعی ویروس فاقد پوشش بشمار می روند) دارای پروتئین های رشته أی بعنوان VAP در سطح خود می باشند. در ویروسهائی مثل پیکورنا که فاقد پوشش و پروتئین های رشته أی فوق الذکر می باشند. ورود ویریون به واسطه برخورد ترکیبات و پلی مرهای سطحی نوکلئوکپسید ویروسی با گیرنده سلول میزبان صورت می پذیرد. در برخی از ویروسها نیز مکانیسم دقیق جذب هنوز روشن نشده است.

ب ـ نفوذ و برهنه شدن :
مکانیسمی که طی آن ویریون پس از اتصال به غشاء سلول میزبان وارد آن می گردد ، نفوذ نامیده می شود. نحوه این مکانیسم بستگی به نوع ویروس دارد. به نظر می رسد که بسیاری از ویروسهای فاقد پوشش توسط غشاء سلول میزبان فرا گرفته می شوند و متعاقب آن با تغییر ساختمانی که در کپسیدشان به وقوع می پیونند ، نوکلئیک اسید خود را بداخل سلول میزبان آزاد می نماید. برخی از ویروسهای فاقد پوشش نیز ممکن است توسز نوعی روند فاکوسیتوزی که با ایجاد واکوئل همراه است وارد سلول میزبان گشته و بعد در داخل سلول آزاد گردند. برخی دیگر از ویروسهای فاقد پوشش نیز ممکن است به قدری کوچک باشند که بتواند به طور مستقیم وارد سلول میزبان شوند.

در ارتباط با ویروسهای دارای پوشش در برخی از این ویروسها پس از اتصال ویروس به غشاء سلول میزبان و اتحاد پوشش ویروس با غشاء سیتوپلاسمی ، نوکلئوکپسید ویروس به داخل سیتوپلاسم سلول آزاد می گردد. در برخی دیگر از این ویروسها پس از اتصال ویروس به غشاء سلول میزبان ، ویروس توسط واکوئل به داخل سلول میزبان کشیده می شود.

نکته : ورود نوکلئوکپسید به داخل سیتوپلاسم برای آن دسته از ویروسهایی که آنزیم های مربوط به همانند سازی نوکلئیک اسید خود را به همراه دارند (مثل رترو ویروسها) بسیار حیاتی و حائز اهمیت است. روند برهنه شدن عبارت است از آزاد شدن نوکلئیک اسید ویروسی در داخل سلول میزبان از ویریونهایی که ساختمان آنها شامل نوکلئوکپسید و یا (نوکلو.کپسید همراه با پوشش) می باشد. پس از مرحله برهنه شدن تا مدتی اثری از ویروس در سلول میزبان دیده نمی شود. این مرحله که بسته به نوع ویروس و سلول میزبان بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت طول می کشد مرحله نهفتگی نامیده می شود.

پ ـ سنتز اجزاء ویروس
پس از مراحل نفوذ و برهنه شدن ، مرحله بعدی در تکثیر و توسعه ویروسها در داخل سلول میزبان مرحله بلوغ می باشد. در طی این مرحله ، همانند سازی ژنوم ویروسی و سنتز پروتئینها و اجزاء ویروسی مورد نیاز جهت ایجاد ویروسهای بالغ صورت می گیرد. این مرحله خود به سه دوره متوالی به نامهای مرحله اولیه پروتئین ، مرحله میانی پروتئین و مرحله آخر پروتئین قابل تفکیک است.

در مرحله نخستین پروتئین اتفاقاتی بدین شرح رخ می دهد : بر اساس نوع ویروس اختلالاتی در عمل سلول میزبان به وقوع می پیونند. اینن اختلالات عملی در سلول (و در موارد شدید مهار فونکسیون سلولی ) بطور مستقیم یا غیر مستقیم (بسته به عملکرد سلول) صورت می گیرد. بدین ترتیب که برخی از ویروسها در این مرحله

پروتئینهای خاصی را جهت مهارت مستقیم m RNA سلول میزبان سنتز می کنند و از این طریق موجب اختلال در آن می شوند. برخی دیگر از ویروسها متعاقب سنتز مقادیر زیادی m RNA ویروسی (به واسطه رقابت با m RNA سلولهای میزبان) باعث بوجود آمدن اختلالات فونکسیونال در سلول میزبان می شوند. مهار سنتز DNA میزبان (توسط ویروسها) می باشد. علاوه بر موارد فوق در مرحله زمانی اولیه پروتئینی سنتز آنزیم های ویروسی جهت تولید ژنوم ویروسی نیز صورت می پذیرد. میزان سنتز پروتئینهای ویروسی اخیر بستگی تامی به اندازه ژنوم ویروسی دارد. ویروسهای بزرگی نظیر هرپس و آبله متکی به آنزیم های خود از قبیل RNA و DNA پلیمرازها می باشند ، در

حالی که ویروسهای کوچکتر در این زمینه بیشتر به آنزیم های سلول میزبان متکی هستند. نحوه سنتز نوکلئیک اسید ویروسی بستگی به نوع نوکلئیک اسید و نوع ویروس دارد و ما موارد اساسی آن را به طور مختصر بررسی می کنیم. همانند سازی در ویروسهای DNA دار به استثنای آبله ، همانند سازی سایر ویروسهای DNA در هسته سلول میزبان به وقوع می پیوندد. با وجود اختلافات موجود بین همانند سازی DNA ویروسی و DNA سلولهای میزبان ، اصول کار تا حدودی مشابه می باشد.
MRNA های اخیر به سیتوپلاسم ( به جوار ریبوزومها) منتقل شده و طی روند ترجمه پروتئینهای ویروسی ساخته می شوند. پروتئینهای اخیر به هسته وارد شده و به همراه DNA های ویروسی که در هسته طی روند همانند سازی تکثیر یافته اند ، مجتمع می شوند و بدین ترتیب ذرات ویروسی جدید را حاصل می کنند.
نکته : تکثیر پاکس ویروسها برخلاف دیگر ویروسهای DNA دار در سیتوپلاسم سلول میزبان انجام می شود.

همانند سازی ویروسهای RNA دار :
در این دسته از ویروسها روند همانند سازی از راههای مختلف صورت می گیرد. علت این اختلافات در نحوه همانند سازی تفاوت در نوع RNA (تک رشته أی یا دو رشته أی) و قطبیت آن RNA 0رشته منفی یا مثبت) می باشد. بر همین اساس برای توضیح روند همانند سازی در ویروسهای RNA دار آنها را به ۴ نوع تقسیم کرده اند که به طور اختصار به بررسی آنها می پردازیم.

نکته ۱ : اگر RNA ویروس پس از ورود به درون سیتو پلاسیم سلول میزبان مستقیماً وارد ریوزوم شود یعنی نقش m RNA را بازی کند و از روی آن پروتئین سنتز گردد ، آن را RNA مثبت می نامند ، اما اگر مکمل آن سنتز شده و RNA مکمل وارد ریبوزوم شود آنرا RNA منفی می نامند.
نکته ۲ : تنها RNA های رشته مثبت می توانند به عنوان m RNA عمل کنند.

ویروسهائی از قبیل پیکورنا ، توگا و کرونا دارای RNA تک رشته أی با قطبیت مثبت هستند. روند تکثیری این ویروسها در سیتوپلام سلولس میزبان به انجام می رسد و ژنوم RNA این ویروسها بنحو خاصی این روند را کنترل می کنند ، بدین ترتیب که پس از ورود این ویروسها به داخل سیتوپلاسم سلول میزبان RNA این ویروسها (به دلیل قطبیت مثبت) قادر است عمل کرد m RNA را انجام دهد و به واسطه دستگاه پروتئین سازی سلول میزبان (ریبوزومها) سنتز پروتئیهای ویروسی از جمله RNA پلی مراز و آنزیمهای مورد نیاز جهت سنتز اجزای ویروسی را با انجام برساند. از سویی متعاقب سنتز این گونه آنزیمها به ویژه RNA پلی مراز سنتز RNA های رشته مثبت جدید نیز

صورت می گرید. بدین ترتیب که توسط آنزیم پلی مراز اخیر ، از روی RNA رشته مثبت ویروسی ، RNA رشته منفی مکملی به عنوان الگو جهت سنتز RNA های رشته مثبت جدید ساخته می شود و به دنبال آن پس از سنتز RNA های رشته مثبت جدید (و همچنین سنتز اجزاء ساختمانی جدید) ویروسهای جدید تولید می گردند.

ویروسهایی از قبیل اورتومیکسو و پارمیکسو و رابدو دارای RNA تک رشته أی با قطبیت منفی می باشند. این ویروسها آنزیم RNA پلی مراز مورد نیاز خود را به همراه دارند و به واسطه ان از روی RNA رشته منفی خود RNA منفی جدید (مشابه RNA های مادری) و نیز به عنوان m RNA (جهت ساخت سایر اجزاء پروتئینی مورد نیاز) رونویسی می کنند و به همین طریق سیکل خود را در جهت ساخت ذرات ویروسی جدید مشابه موارد قبلی انجام می دهند.
در برخی از ویروسها ، موسوم به رئو ویروسها ژنوم ویروسی به صورت RNA دو رشته است. یکی از رشته های این RNA ، از نوع مثبت بوده و رشته دوم از نوع منفی (و مکمل رشته دیگر) می باشد.

RNA این ویروسها قطعه بوده و آنزیم RNA پلی مراز مورد نیاز را به همراه دارند. پس از برهنه شدن نوکلئوکپسید این ویروسها آنزیم RNA پلی مراز مذکور فعال شده و از روی RNA رشته منفی ، RNA های رشته مثبت مکملی را رونویسی می کنند. RNA های رشته مثبت اخیر در دو جهت انجام وظیفه می کنند. از یک جهت به عنوان m RNA دستور سنتز پروتئینهای ویروسی را می دهند و از جهت دیگر به عنوان یکی از رشته های ویروسی های آینده عمل می کنند.

رترو ویروسها دسته خاصی از ویروسهای تومورزا هستند که ژنوم آنها از دو تک رشته مشابه RNA و با قطبیت مثبت تشکیل یافته اس. این ویروسها واجد آنزیم ترانس کیپتاز معکوس می باشند. پس از برهنه شدن نوکلئوکپسید در داخل سلول میزبانی از روی این RNA (توسط آنزیم ترانس کیپتاز معکوس) DNA دو رشته أی خطی ایجاد می گردد. این DNA از طرفی جهت ایجاد m RNA برای سنتز پروتئینها و آنزیم های مورد نیاز ویروس به عنوان الگو قرارگرفته و از طرقی از روی آن مجدداً مقادیر زیادی RNA ویروسی برای ایجاد ویروسهای جدید ساخته می شود. علاوه بر اینها DNA اخیر می تواند وارد ژنوم سلول میزبان شده سبب ایجاد سرطان و تومور گردد. اجزاء پروتئینی ویروس در مراحل میانی و آخر همانند سازی تولید شده و طی روندی موسوم به تجمع گردهم می آیند و بدین ترتیب ذرات ویروسی جدید حاصل گردیده و آماده خروج از سلول میزبان می گردند. خروج ویروس از سلول را رها شدن می گویند.

ت ـ آزاد شدن
ویروسهای بدون پوشش مکانیسم خاصی جهت آزاد شدن از سلول میزبان ندارند. در ویروسهای دارای پوشش پس از اجتماع ژنوم و کپسید ویروسی که بسته به نوع ویروس در هسته یا در سیتوپلاسم صورت می گیرد ، این ویروسها در حین عبور از غشاء سیتو پلاسمی یا غشاء سلول میزان (مجدداً بسته به نوع ویروس) غشائی مشتمل بر لیپید و گلیکو پروتئین عنوان پوشش دریافت می دارند. گلیکو پروتئین فوق درست در انتهای مرحله بلوغ ویروسی به دستور ژنوم ویروسی به غشاء

سیتوپلاسمی یا غشاء هسته میزبان (مجدداً بسته به نوع ویروس) غشائی مشتمل بر لیپیدو گلیکو پروتئین به عنوان پوشش دریافت می رداند. گلیکو پروتئین فوق درست در انتهای مرحله بلوغ ویروسی به دستور ژنوم ویروسی به غشاء سیتو پلاسمی یا غشاء هسته میزبان (بسته به نوع ویروس) افزوده می شود ، و پس از آن نوکلئوکپسید ویروسی به سوی این مناطق رفته و توسط این غشاها پوشیده شده و طی روندی موسوم به جوانه زدن از سول میزبان جدا می شود.
کشت ویروسها

همانگونه که بارها اشاره گردید ، ویروسها تنها در سلولهای زنده تکثیر می شوند. به منظور انجام اعمال مختلف تشخیصی و تحقیقی (از قبیل مطالعه تکثیر و تولید اجزاء ویروسی ، مطالعه اثرات ویروسها بر سلولهای میزبان ، مطالعه بیماریزائی و سرطانزائی ویروسها و غیره) روشهای خاصی از جمله کشت ویروسها در سیستم های In vivo, In vitro صورت می گیرد. منظور از سیستم های In vitro در ویروس شناسی محیط های کشت سلولی و یا بافت بوده و اصطلاح سیستم های In vivo اشاره بر حیوانات زنده آزمایشگاهی و تخم مرغ جنین دار دارد.

از سال ۱۹۴۰ به بعد تولید محیطهای کشت سلولی پیشرفتهای شایان توجهی داشت. این پیشرفتها مرهون دسترسی به تکنیکها ، وسائل و موادی چون آنزیمها مواد تغذیه أی (برای رشد سلولها) ، آنتی بیوتیکها و مواد ضد قارچی (برای جلوگیری از آلودگی محیطهای کشت توسط باکتریها و قارچها) و غیره می باشند. در سال ۱۹۴۹ Weller,Eders & Robbins نشان دادند که پولیو ویروسها قادرند در سلولهای اپیتلیال جنینی تکثیر یافته و در این قبیل محیطهای کشت سلولی تغییرات مرفولوژیک ایجاد نمایند. این یافته ، دوره جدیدی را برای مطالعه عفونتهای ویروسی ایجاد نمود و تکنیکهای کشت سلولی به طور روزافزونی در ویروس شناسی بالینی و تخصصی مورد استفاده قرار گرفتند.

الف ـ کشتهای سلولی :
محیطهای کشت سلولی برای پرورش و تکثیر سلولهای مجزا شده از بافت یا عضو موردنظر ساخته می شوند. در برخی مواقع این گونه سلولهای مجزا شده قادرند که به صورت معلق در سوسپانسیون تغذیه أی مناسب رشد کنند ، در حالی که در اغلب موارد این سلولها به صورت تک لایه أی بر روی جدار ظرف حاوی محیط کشت (از قبیل جدار لوله های مخصوص کشت سلولی ) رشد می نمایند. به موارد اخیر اصطلاحاً کشتهای سلولی تک لایه می گویند. اصولاً سه نوع کشت سلولی منولایر به نامهای کشتهای سلولی اولیه ، کشتهای سلولی دیپلوئیدی و کشتهای سلولی ممتد وجود دارد. علاوه بر این کشتهای سلولی دیگری نیز از جمله کشتهای سلولی حاوی سلولهای خونی انسان به طور وسیعی مورد استفاده قرار می گیرند که در زیر به شرح آنها می پردازیم.

کشتهای سلولی اولیه
در این نوع محیط های کشت سلولی ، سلولهای مورد نیاز مستقیماً از بافتها گرفته می شوند. برای ساخت چنین محیطهای کشتی ، سلولهای بافت مورد نظر را (مثل بافت کلیه میمون) توسط موادی چون آنزیم پروتئولیتیک ترسپین از هم جداکرده و در محلولی محتوی مواد ضروری رشد (شامل مواد مغذی و مواد ضد باکتریائی و ضد قارچی) معلق می نمایند و بدین ترتیب سوسپانسونی شامل سلولهای مجزا شده و مواد ضروری رشد سلولی حاصل می گردد. بعد از این مرحله سوسپانسیون بطور خودبخودی (به صورت تک لایه أی) به کف بطری کشت سلولی مذکور اتصال می یابند و بدین ترتیب محیط کشت اولیه أی از نوع تک لایه أی را ایجاد می کنند. سلولهای

اپی تلیال قادرند تا ده بار و سلولهای فیبروبلاست تا ۶۰ـ۵۰ بار در این گونه شرایط بدون تغییر ماهیت تقسیم گردند. کشتهای اولیه سلولی برای رشد اغلب ویروسها مناسب بوده و درنتیجه برای ایزوله کردن ویروسها از نمونه أی بیمار مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان نمونه از کشتهای سلولی کلیه میمون برای تکثیر ویروسهایی چون پولیو ، کشتهای سلولی کلیه خرگوش برای تکثیر ویروس سرخجه و از کشتهای سلولی جنین تخم مرغ برای تکثیر ویروسهایی چون ویروس هاری ، سرخک و اوریون استفاده می شود.

کشت رده های سلولی دیپلوئیدی :
در این گونه محیطهای کشت ویروسی از سلولهائی استفاده می گردد که بر اثر کشتهای متوالی و پاساژهای متعدد ساختمان کروموزمی و ماهیت آنها از حالت دپیلوئیدی (n2 کروموزومی) خارج نگردد. به عنوان نمونه کشت و پاساژهای متوالی سلولهای فیبرو بلاست بافت ریه جنین انسانی باعث تغییر خصوصیات دپیلوئیدی آنها نمی شود. از کشت سلولی اخیر (سلولهای فیبرو بلاست بافت ریه جنینی) در تکثیر ویروس هاری و تهیه واکسن هاری استفاده می شود. این گونه کشتهای سلولی به طیف وسیعی از انواع مختلف ویروسها حساس بوده و معمولاً برای ایزوله کردن ویروسها از نومنه های آزمایشگاهی بیماران و همچنین برای تهیه واکسن های زنده ویروسی مورد استفاده قرار می گیرند.

کشت رده های سلولی ممتد
این گونه کشتهای سلولی معمولا از سلولهای سرطانی (مثل سلولهای کارسینومائی و سارکومایی) تشکیل یافته اند. در صورتی که این قبیل سلولها در لوله های مخصوص سلولها در لوله های مخصوص کشت سلولی و در شرایط مناسب قرار گیرند ، قادرند که به طور روبه فزون و پویا تقسیم و تکثیر یابند. این قبیل سلولها ممتد می باشند. از مثالهای معروف این قبیل کشتهای سلولی ، کشت سلولی Hela می باشد. در این نوع کشت از سلولهای سرزانی موسوم به Hela استفاده می گردد. این سلولها اولین بار در سال ۱۹۵۱ از زهدان خانمی بنام Hela (که مبتلا به سرطان گردن رحمی بود) گرفته شده و تا به امروز به صورت متوالی تکثیر و پاساژ داده شده اند. از کشت سلولی Hela برای تشخیص ویروسهایی مثل اکو ویروسها و پارامیکسو ویروسها و غیره استفاده می شود. علاوه بر این به طور کلی از کشتهای ممتد برای کشت و تشخیص بسیاری دیگر از ویروسها نیز استفاده می شود.

 

کشت رده های سلولی خونساز انسانی
در این نوع محیطهای کشت از سلولهای سفید خون انسانی ، سلولهای غدد لنفاوی انسانی و یا از سلولهای سرطانی خون استفاده می گردد. عمر گلبولهای سفید خون و سلولهای لنفاوی در این گونه کشتها کوتاه است ، به طوری که این قبیل سلولها در سوسپانسیون کشتی تنها به مدت چند روز زنده می مانند. کشتهای اخیر را جهت تکثیر ویروسهایی چون اپشن بار مورد استفاده قرار میدهند. از بین سلولهای سرطان خونی که به صورت محیط کشت سلولی استفاده قرار می شوند نیز می توان از موارد زیر نام برد :

ـ کشت رده سلولی لنفوبلاستوئیدی : این قبیل سلولها را از نمونه های سرطانی لوزه جدا کرده و جهت کشت ویروسهایی چون اپشن بار مورد استفاده قرار می دهند.
ـ کشت رده سلولی لنفوما : این قبیل سلولهای سرطانی را به طور عمده از سلولهای موجود در نوعی سرطان لنفومائی به نام لنوفم بروکیت تهیه می کنند.از این سری سلولها نیز برای کشت ویروسهایی چون اپشن بار مورد استفاده قرار می گیرند.
ـ کشت رده سلولی میلوما : این نوع سلولها را از نمونه های مغز استخوان بدست می آورند. کشت این سری از سلولها بسیار دشوار بوده بیشتر جهت ساختن آنتی بادیهای منوکلونال استفاده می شوند.
ـ کشت رده سلولی لوسمی : این نوع سلولها زا سلولهای سفید سرطانی خون تشکیل یافته اند. نگهداری این سلولها نیز بسیار دشوار است.
کشتهای عضوی یا بافتی

در این قبیل محیط های کشت از قطعات و برشهای نازک بافتها یا اندامهای مورد نظر استاده می گردد. برای زنده نگاهداشتن و حفظ این قطعات بافتی ، آنها را در محیط های مناسب تغذیه أی و استریل قرار می دهند. ضخامت کم این قطعات باعث سهولت جذب مواد غذائی در آنها می گردد. از ویژگی های منحصر به فرد این گونه محیط های کشت ، محفوظ ماندن بسیاری از صفات مهم سلولهای موجود در آنهاست. مثلاً سلولهای موجود در کشتها ، درجات بالایی از خصوصیات تمایزی و نیز اعمال

اختصاصی خود را طی هفته ها حفظ نموده و محیط نسبتاً طبیعی را بریا تکثیر ویروسهای خاصی وجود می آورند. از مثالهای بسیار بارز این قبیل محیط های کشت ویروسی ، محیط کشت بافتی درای سلولهای اپی تلیال مژه دار تنفسی است که جهت کشت ویروسهائی که باعث عفونتهای دستگاه تنفسی گردیده و قادر به تکثیر در کشتهای سلولی نیستند مانند رینو ویروسها مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله بافتهایی که به کرات به عنوان محیط کشت بافتی یا عضوی مورد استفاده قرار می گیرند. عبارتند از : اپی تلیومهای دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش ، قطعاتی از بافتهایی چون تخمدان ، بافت عصبی ، تیروئید و غیره.
تکثیر ویروسها در تخم مرغ جنین دار :

در سال ۱۹۳۰ روش کشت ویروسها در تخم مرغ جنین دارد مطرح گردید و طی دو دهه به طور گسترده أی مورد استفاده قرار گرفت . پس از آن محیطهای مختلف کشت سلولی جای این روش را در کشت بسیاری از ویروسها گرفتند ولی بااینوجود هنوز هم برای کشت برخی از ویروسها از جمله ویروسهای ایجاد کننده پوستولهای آبله مانند ویروسهای آبله و هرپس ویروسها و همچنین ویروسهای آنفلوآنزای نوع A از تخم مرغ هیا جنین دار استفاده می شود. انواع مختلف ویروسها قادرند که در غشاهای جنین

محصور کننده آمنیون و کوریو الانتوئیک و یا در کیسه زرده جنین تخم مرغ رشد نمایند. در این میان غشاء کوریوالانتوئیک به عفونت آبله انسانی بسیار حساس و مستعد بوده و به همین دلیل ایزوله کردن و شناسائی این ویروسها از طریق تلقیح آنها به این غشاء صورت می گیرد. علاوه بر این کیسه های غشائی مختلفی نیز در جنین تخم مرغ جهت تلقیح برخی ویروسها در مایع آمنیون مورد استفاده قرار می گیرد. تلقیح ویروس آنفلوآنزای نوع A در این مایع باعث ایجاد عفونت می گردد.
روشهای آزمایشگاهی جهت تشخیص عفونتهای ویروسی

تشخیص دقیق ویرولوژیکی ، از موارد ضروری جهت مطالعه اپیدمیولوژی عفونتهای ویروسی و کنترل اپیدمیها و عفونتهای بیمارستانی میباشند . در برخی موارد ، اقدامات بالینی بستگی تامی به تشخیص های آزمایشگاهی ویرولوژیک دارد . به عنوان مثال زمانی که در ابتدای دوران حاملگی مادر ، گمان آلودگی به عفونت سرخجه أی میرود یا زمانی که بخواهیم حاملان ویروس هپاتیت B را از افراد خون دهنده جدا کنیم ، اهمیت این موارد بیشتر به چشم می خورد . علاوه براین موارد ، تشخیص عفونتهای ویروسی و تعیین سروتیپ های آنها زمینه اساسی را جهت پیشرفت اقداماتی نظیر تهیه واکسنها و کنترل کیفیت آنها پایه گذاری میکند . بدین ترتیب آشنایی با برخی از تکنیکهای آزمایشگاهی تشخیصی در این زمینه امری ضروری می نماید و برای انجام این مهم می توان بررسی خود را در طی سه روند متفاوت زیر دنبال کرد :
الف ـ جدا سازی ۱ :

ایزوله کردن ویروسهای عفونی از نمودارهای بیماران به واسطه تلقیح آنها در محیطهای کشت سلولی ، بافتی و یا حیوانات آزمایشگاهی و مطالعه آثار و نتایج حاصل صورت می گیرد . به عنوان نمونه پس از تزریق ویروسهای کوکساکی A و کوکساکی B به موش با مطالعه علائم بالینی حاصل ، میتوان ویروسهای اخیر را از هم تشخیص داد .
ب ـ شناسائی مستقیم ویروسها و یا آنتی ژنهای ویروسی :

برای انجام این روند امروزه از وسایل و روشهای پیشرفته أی از جمله استفاده از اولترافیلترها ، الکترون میکرسکوپی و نیز وسایلی چون میکروسکوپ دارای منبع نور ماوراء بنفش جهت آزمایشهایی از قبیل آزمایش ایمونو فلورسنت و غیره استفاده می شود . به عنوان مثال از میکروسکوپ الکترونیکی برای مطالعه و تشخیص مستقیم بسیاری از ویروسها از جمله پاکس ، هرپس ، آدنو ، روتا، هاری و غیره استفاده می شود . در این قبیل آزمایشها از نمونه هایی چون مایع وزیکولی ( مثل ویروس آبله و هرپس ) نمونه بافت ( مثل بافت عصبی در مورد ویروسهای هرپس و هاری ) و یا نمونه مدفوع ( مثل آدنو ویروس و روتا ویروس و از این قبیل استفاده می کنند . لازم به توضیح است که مشاهده ویروس های موجود در مایع نخاع و یا سرم توسط روش میکروسکوپ الکترونیکی دشوار است .
ج ـ تشخیص سرولوژیکی ویروسها :
به میمنت تلاشهای دانشمندان ، امروزه پیشرفتهای شایانی در زمینه روند های تشخیصی سرولوژیکی حاصل گردیده است و ما در ذیل به ذکر برخی از معروفترین آنها می پردازیم :

۱ ـ آزمایش ایمنودی فیوژن ۱ :
برای اولین بار در سال ۱۹۶۴ Blumberg با استفاده از این آزمایش موفق به کشف ویروس هپاتیت B گردید . این آزمایش نسبت به آزمایشهایی چونI FوElisa و از حساسیت کمتری برخوردار است. موارد زیر برای انجام تست لازم می باشد :

۱ـ ژل آگاروز ،۲ـ لام، ۳ـ سوراخ کن، ۴ـ محیط مرطوب ۵ـ آنتی بادی اختصاصی علیه ویروس مورد نظر، ۶ـ سرم بیمار حاوی آنتی ژن ویروسی، ۷ـ لوله مویین. در ژل مقدار ۳cc ژل آگاروز را روی لام قرار داده و سپس دو حفره توسط سوراخ کن در آن ایجاد کنید. بعد، در درون یکی از حفره ها توسط لوله مویینه سرم بیمار ریخته و در حفره دیگر آنتی بادی اختصاصی ضد ویروس مورد نظر را می ریزند . لام را در یک محیط مرطوب در دمای اتاق قرار داده و پس از ۲۴ ساعت نتیجه را قرائت می کنند. در صورت وجود آنتی ژن ویروسی در سرم بیمار ـ خط سفید رسوبی حاکی از مثبت بودن تست ( به واسطه واکنش رسوبی آنتی ژن ـ آنتی بادی ) مشاهده خواهد شد. در صورت عدم مشاهده خط سفید رسوبی تست منفی خواهد بود.

۲ـ آزمایش سی ای ئی پی :
اساس کار این تست ، مشابه تست قبل I D می باشد ، بدین ترتیب که پس از ریختن سرم بیمار و آنتی بادی اختصاصی ضد ویروسی در حفره های مربوط ، لام را در یک میدان الکتریکی قرار می دهند . نتیجه این آزمایش نیز همانند آزمایش قبلی I D بوده و تنها تفاوت در مدت اخذ نتیجه است . بدین ترتیب که نتیجه این تست پس از یک ساعت قابل بررسی است . از این آزمایش برای تشخیص ویروسهایی مثل ویروس هپاتیت B استفاده می گردید .
۳ـ آزمایش ایمنو فلورسانس :
این تست به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می گیرد . ( معمولاً ماده فلورسنت مورد استفاده در این آزمایش فلورسین ایزوتیاسیانات می باشد . )
الف ـ روش مستقیم ایمنو فلورسانس :
در این روش ابتدا آنتی ژن های ویروسی را ( که در بافت یا کشت سلولی و یا نمونه بیمار می باشند ) توسط استون و الکل برروی لام ثابت نمود ، سپس محلول کونژوگه ( حاوی آنتی بادی اختصاصی اتصال شده به ماده فلورسئین ) اضافه می گردد. بعد از اینکوباسیون لام را با محلول بافر شستشو داده و بعد توسط میکروسکوپ فلورسانت آن را بررسی می کنند . در صورت مثبت بودن تست نقاط درخشان مایل به زردی بر روی سلولها مشاهده خواهد شد و در صورت عدم مشاهده چنین نقاطی ، تست منفی خواهد بود .

ب ـ روش غیر مستقیم ایمنو فلورسانس :
در این روش ابتدا آنتی ژن ویروسی ( موجود در نمونه بیمار یا کشت سلولی یا بافت آسیب دیده ) را توسط الکل و استون بر روی لام ثابت نموده سپس آنتی بادی اختصاصی را به آن اضافه می نمایند . بعد از ، اینکوباسیون لام را با بافر شستشو داده سپس بر روی آن محلول کونژوگه ( از ترکیب آنتی بادی ضد آنتی بادی انسانی متصل به ماده فلورسئین ) را اضافه می نمایند. بعد از شستشو لام را خشک نموده و توسط میکروسکوپ فلورسنت آزمایش را می نمایند . در صورت مثبت بودن تست ذرات رنگی سبز مایل به زردی قابل مشاهده است . در صورت عدم مشاهده ذرات رنگی مذکور تست منفی خواهد بود.
۴ـ آزمایش هم آگلوتیناسیون :

این تست به سه طریق به شرح زیر انجام می گردد.
الف ـ روش مستقیم هم آگلوتیناسیون :
برخی از ویروسها قادرند به طور مستقیم باعث آگلوتینه شدن گلبولهای قرمز می شوند . به عنوان مثال ویروس های هاری و سرخجه به ترتیب می توانند باعث آگلوتیناسیون گلبولهای سرخ بز و کبوتر شوند . معمولاً برای انجام این آزمایش از پلیتهای مخصوصی که دارای حفره های U شکل یا V شکل می باشند، استفاده می شود . ابتدا مقدار معینی ( مثلاً حدود ۰۰۵cc ) بافر در هر کدام از حفره ها ریخته ، سپس مقدار معینی (حدود ۰۰۵cc ) آنتی ژن را به حفره شماره یک اضافه می گردد . سپس رقتهای ۱:۳۲,۱:۱۶,۱:۸,۱:۴,۱:۱۲ و … تهیه می کنند. در مرحله بعد میزان۰۰۵cc گلبول قرمز را به کلیه حفره های مورد آزمایش اضافه می گردد و نتیجه آزمایش بعد از دو ساعت قرائت می شود . در حفره هایی که عمل آگلوتیناسیون صورت گرفته باشد تا آن میزان رقت آزمایش مثبت و در غیر اینصورت عدم آگلوتیناسیون گلبولهای قرمز ، نتیجه آزمایش منفی قرائت می شود.

ب ـ روش غیر مستقیم هم آگلوتیناسیون :
برخی از ویروسها از جمله ویروس هپاتیت B قادر به آگلوتیناسیون مستقیم گلبولهای قرمز گروه o منفی انسانی و یا بز و پرندگان نیست . از این رو برای تشخیص کیفی و کمی این ویروسها از تست HA استفاده می کردند . در این تست نیز از همان پلیتهای حفره دار مخصوص بهره می گرفتند ، بدین ترتیب که ابتدا در تمام حفره ها همانند آزمایش قبل به میزان استاندارد ، محلول بافر ریخته ، سپس با سرم بیمار که حاوی آنتی ژن ویروسی بود ، رقتهای۱:۳۲,۱:۱۶,۱:۸,۱:۴,۱:۱۲ و … تهیه می کردند. در مرحله بعد گلبولهای قرمز اتصال شده به آنتی بادی ضد آنتی ژن HBSAg به میزان مساوی به کلیه حفره های مورد آزمایش اضافه می گردید و نتیجه آزمایش را پس از ۲ ساعت قرائت می شد. وجود آگلوتیناسیون نشان دهنده مثبت تست و عدم ایجاد آگلوتیناسیون نشان دهنده منفی آزمایش است. این آزمایش در حال حاضر به خاطر عدم حساسیت آن ، کاربردی برای تشخیص آنتی ژن های ویروسی هپاتیت B را ندارد.

ج ـ آزمایش مهار هم آگلوتیناسیون :
همان گونه که قبلاً یاد شد، برخی از ویروسها مثل ویروس های هاری و سرخجه به طور مستقیم باعث آگلوتیناسیون گلبولهای سرخ بز و یا پرندگان می گردند. حال اگر پس از رقیق نمودن سرم بیمار مشابه روشهای قبل ، رقت ثابت آنتی ژن (سرخجه) را به ترکیب حاصل گردد، در صورتی که بیمار مبتلا به بیماری مثلاً سرخچه باشد، آنتی بادیهای ضد سرخچه نیز در سرم وی وجود خواهد داشت . حال در صورتی که گلبولهای سرخ مذکور ( مثلاً گلبول سرخ پرنده برای ویروس سرخچه ) به میزان معین به موارد فوق اضافه گردد، در صورت مثبت بودن تست در حفره ها ( یعنی وجود آنتی بادی در سرم شخص) بواسطه خنثی کردن آنتی ژن توسط آنتی بادی ، هم گلوتیناسیون اتفاق نخواهد افتاد و در صورت منفی بودن تست در تمام حفره ها هم گلوتیناسیون مشاهده خواهد شد . آزمایش H I در حاضر برای برخی از ویروسهایی چون آنفلوانزا نوعA وB استفاده می گردد.

۵ ـ آزمایش نوترالیزاسیون:
خنثی شدن ویروس (آنتی ژن) توسط آنتی بادی اختصاصی را نوترالیزاسیون گویند. تست نوترالیزاسون بیشتر برای تشخیص آنتروویروسکها بکار می رود . در این تست ابتدا رقت های مختلف سرم حاوی آنتی بادی اختصاصی ویروسی را در لوله لوله های آزمایش ریخته ، سپس مقدار دوز مشخص ویروس را ( بنام C I D50 بمعنی میزانی از ویروس که پس از تزریق به کشت سلولی آزمایشگاهی باعث کشته شدن ۵۰ % از آنها گردد) به تمامی لوله های آزمایش یاد شده اضافه می گردد. بعد از انجام موارد فوق آزمایش را به مدت یک ساعت در درجه حرارت ۳۷ درجه سانتی گراد در اینکو باتور قرار داده ، سپس به کشت سلولی آزمایشگاهی تزریق می گردد. تیتری از آنتی بادی که بتواند از کشته شدن ۵۰% از کشت سلولی جلوگیری کند ، به عنوان تیتر نوترالیزاسیون نامیده می شود.

۶ـ آزمایش کمپلیمان :
سیستم کمپلیمان به سیستم پیچیده ای از پروتئینهای سرمی اطلاق می شود که اجزاء آن نقش مکمل بسیار با اهمیتی را در واکنشهای ایمنی هومورال (آنتی ژن ـ آنتی بادی) ایفا می کنند . حدود ۹ جزء پروتئینی از پروتئینهای سرمی به عنوان اجزاء عمل کننده این سیستم شناخته شده اند . این اجزاء به نامهای C9,…, C3,C2,C1 نامگذاری شده اند . حرارت ۵۶ درجه سانتی گراد به مدت ۳۰ دقیقه سرم باعث از کار افتادن این سیستم پروتئینی می گردد. یکی از این راهها ، ایجاد کمپلکس آنتی ژن ـ آنتی بادی می باشد. (لازم به تذکر است که تنها آنتی بادیهای lgM,lgG توان فعالیت نمودن این سیستم پس از واکنش با آنتی ژن خاص خود را دارد) یکی از نتایج فعال شدن سیستم کمپلمان از بین بردن آنتی ژن می باشد حال با این توضیحات مختصر به شرح تست CF می پردازیم:

۱ـ سرم بیمار ، ۲ـ آنتی ژن ویروس مورد نظر، ۳ـ کمپلمان خوکچه هندی (تهیه شده از سرم حیوان)، ۴ـ همولیزین ( گلبول قرمز گوسفند که به آن آنتی بادی ضد گلبول سرخ متصل است).

روش آزمایش بدین ترتیب است که ابتدا سرم بیمار را در درجه حرارت ۵۶ درجه سانتی گراد بمدت نیم ساعت قرار داده (با این کار پروتئینهای سیستم کمپلمان سرم بیمار غیر فعال می شوند) حال به این سرم، آنتی ژن ویروسی مورد نظر را افزوده و سپس کمپلمان خوکچه هندی به میزان معینی به آن اضافه می گردد. سپس حاصل را در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد به مدت ۳۰ دقیقه در اینکوباتور قرار داده و آن گاه گلبول قرمز گوسفند (متصل به آنتی بادی ضد گلبول قرمز) را بدان اضافه می کنند.

نتیجه : اگر هیچ گونه همولیزی صورت نگیرد تست مثبت خواهد بود چرا که در این صورت در سرم فرد بیمار آنتی بادی ضد آنتی ژن ویروسی وجود داشته و با ایجاد کمپلکس با آنتی ژن ویروسی تمامی اجزاء کمپلمان خوکچه هندی را قبل از افزودن همولیزین جذب می کند و در واقع کمپلمان آزادی در محیط باقی نمی ماند . اگر همولیز صورت گرفت تست منفی بوده و نشانگر این است که در سرم فرد بیمار آنتی بادی ضد ویروسی وجود نداشته و در واقع کمپلمان آزاد به آنتی بادی اتصال شده بر روی گلبولهای سرخ گوسفند و باعث لیز شدن گلبول قرمز می شود.

۷ـ آزمایش هتروفیل آنتی بادی :
آنتی بادیهای ایجاد شده علیه ویروسهایی چون اپشتن بار و سیتومگال قادر به آگلوتیناسیون گلبولهای سرخ گوسفند می باشند. به این گونه آنتی بادیها هتروفیل آنتی بادی اطلاق می گردد و بر همین اساس تستی ه همین نام ابداع گردیده است. البته این گونه تستها در واقع جنبه غیر اختصاصی دارند زیرا انواع مختلفی از آنتی بادیها (مثل آنتی بادیهای ضد سل) ممکن است با این نوع آزمایش نیز مثبت شوند. به هر حال از تست اخیر جهت تشخیص بیماری مونکلئوز استفاده می گردد.
۸ ـ آزمایش رادیوایمنواسی :

این تکنیک با روشهای بسیار دقیق و نوینی جهت سنجش مقادیر اندک آنتی ژنهای ویروسی یا آنتی بادیهای اختصاصی ویروسی انجام می گردد. اساس این تست، رقابتی است که بین آنتی ژن متصل به مواد رادیواکتیو بوجود و آنتی ژن غیر متصل به مواد رادیواکتیو بوجود می آید. حساسیت این تست حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ برابر تست CF بوده و کاربرد آن در ویروس شناسی جهت تشخیص ویروسهایی چون ویروس هپاتیت B می باشد . این تست در مقاصد علوم زیستی و آزمایشگاهی (از جمله تعیین مقادیر هورمونهاو…) نیز به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد.

۹ ـ آزمایش الیزا:
این آزمایش در حال حاضر یکی از حساسترین، ساده ترین و ارزانترین آزمایشهای سرولوژیکی است. حساسیت این آزمایش همانندRIA بوده و کاربرد آن نیز در جهت تشخیص سرولوژیک بسیاری از ویروسها ، باکتریها، کلامیدیاها و … و تعیین مقادیر مواد بیولوژیکی چون هورمونها می باشد. در ویرولوژی از این آزمایش جهت تشخیص ویروسهایی چون هپاتیت B ، سرخچه ، سرخک ، هاری ، هپاتیت A ، دلتا آنتی ژن و غیره استفاده می شود. در این تکنیک آنتی بادی اختصاصی ضد آنتی ژن ویروسی را بر روی سطح حفره های پلیت الیزا متصل می کنند و سپس سرم بیمار را در آن می ریزند.(در صورت وجود آنتی ژن ویروسی در سرم، این آنتی ژن به آنتی بادی اختصاصی فیکس شده متصل می گردد.) پس از مدت معینی حاصل را با بافر چند بار شتشو می دهند و محلول کونژوگه (حاوی آنتی بادی اختصاصی ضد ویروسی متصل به یک

آنزیم) اضافه می گردد، محلول کونژوگه نیز به جایگاه دیگر آنتی ژن متصل شده و کمپلکس شبیه به ساندویچ بوجود می آورد، حال پس از شستشوی مجدد محیط توسط بافر ، سوبسترای خود واکنش داده و بسته به نوع آنزیم اضافه می گردد. آنزیم موجود در کمپلکس با سوبسترای خود واکنش داده و بسته به نوع آنزیم و نوع سوبسترای مورد استفاده ، واکنش خاصی ( مانند ظهور رنگ در محیط) بوقوع می پیوندد. در صورت مشاهده همچون واکنشی تست مثبت خواهد بود. از آنزیمهایی که بیش از همه در تست ELISA مورد استفاده قرار می گیرند می توان ، آلکالین فسفاتاز HRP را نام برد . سوبسترای آنزیم آلکالین فسفاتاز که بیش از همه مورد استفاده قرار می گیرد پارانیتروفنیل فسفات و سوبسترای HPR محلول TMB می باشد.
۱۰ـ آزمایش ایمنوپلات اسی :

آزمایش ایمنوپلاست یک آزمایش بسیار حساس است که جهت تائیدی آزمایش الیزا برای تشخیص آنتی بادیهای ضد ویروسی مورد استفاده قرار می گیرد. وجود برخی آنتی بادی های ضد ویروسی چون HIV_I,II و یا هپاتیت (HCV)C نشان دهنده عفونتهای ویروسی ایدز و هپاتیت C در بیمار است از این رو در صورت مثبت بودن آزمایش الیزا این موارد آنتی بادیهای ضد ویروسی که در برخی موارد ممکن است نتایج کاذب مثبت را در برداشته باشد ، از آزمایش تائیدی ایمنوبلات اسی استفاده می گردد.
۱۱ـ آزمایش منونوکلئوز :
این تست یکی از آزمایشهای ارزان و نسبتاً اختصاصی است که برای تعیین آنتی بادیهای ضد ویروسهای مولد منونوکلئوز مورد استفاده قرار می گیرد. در این تستس بجای گلبولهای سرخ گوسفند از گلبولهای قرمز اسب بهره گرفته می شود.
۱۲ـ آزمایش حساسیت پوستی :

در این تست مقدار معینی از ویروسهایی چون اوریون یا آنسفالیت اسب غربی را به طریق زیر پوستی به بیماری که مشکوک به عفونت توسط یکی از ویروسهای فوق باشد تزریق نموده و پس از ۱۲ تا ۴۸ ساعت نتیجه را بررسی می نمایند. در صورت مثبت بودن تستس در محل تزریق واکنش التهابی بصورت قرمزی و تورم دیده خواهد شد و در صورت نداشتن واکنش ، تست منفی خواهد بود.
۱۳ـ آزمایش پی سی آر :

آزمایش PCR یک روش مولکولی است که با استفاده از پرایمرهای خاص ویروسی می توان در اسرع وقت در کمتر از ۱۰ ساعت عامل ویروسهایی را که به کندی در کشت سلولی رشد می کنند مانند ویروس سیتومگال ، یا برخی از ویروسهای سرطان زا را چون ویروسهای پاپیلومای تیپهای ۱۶،۱۸ و ۳۲ توسط این روش ژنتیکی شناسائی نمود. اخیراً آزمایش PCR برای دیگر عفونتهای باکتریائی چون عامل بیماری سل TB استفاده می گردد.
اثرات عفونتهای ویروسی بر سلولهای میزبان

ویروسهای مختلف اثرات متفاوتی را بر سلولهای میزبان خود اعمال می نمایند. برخی از این اثرات به شرح زیر می باشد :
اثرات سیتو پاتیک : اصولاً به ویروسهایی که موجب نابودی یا لیز شدن سلولهای میزبان می شوند ، سیتو پاتیک می گویند. از مثالهای موجود در این زمینه اثرات فلج کننده ویروس پولیو در میزبان می باشد که بیانگر مرگ برخی از سلولهای عصبی موجود در شاخ قدامی نخاع است.

ایجاد اجسام انکلوزیونی : در خلال تکثیر برخی از ویروسها در داخل سیتوپلاسم و یا هسته سلول میزبان اجسام غیر متعارفی موسوم به اتکلوژنی در سیتوپلاسم یا هسته سلول و یا در هر دو ظاهر می شوند. برای مشاهده و بررسی این اجسام می توان از رنگ آمیزیهای بافت شناسی استفاده نمود. برخی از این اجسام اسید و فیلیک بوده و برخی بازوفیلیک می باشند. منشاء اجسام انکلوزیونی ممکن است از پروتئینهای ویروسی یا اسید نوکلئک ویروسی یا ویرونهای بالغ و یا محصولات غیر متعارف و غیر معمول خود سلول (در نتیجه عفونت) باشند. برخی از انکلوژنها به قدری مشخص اند که می توان بر اساس وجود آنها به تشخیص نوع عفونت ویروسی پی برد. در

این میان می توان انکلوژنهای حاصل از عفونتهای ویروسی زیر را نام برد. انکلوژنهای حاصل از آدنو ویروسها که بازوفیلیک بوده و در هسته سلولهای میزبان قرار دارند. انکلوژنهای حاصل از هریس ویروسها که در هسته سلولهای میزبان قراردارند. انکولوژنهای حاصل از ویروسهای آبله که گارنری نیز خوانده می شوند و اسید و فیلیک بوده و در سیتو پلاسم سلولخای میزبان قرار دارند. انکلوژنهای حاصل از ویروس سرخک که هم در هسته و هم در سیتوپلاسم سلولهای میزبان قراردارند. انکلوژنهای حاصل از ویروس هاری که نام دیگر آنها اجسام نگری بوده در هسته و سیتوپلاسم سلولهای میزبان جای گزین اند.

آمیختگی سلولی : بسیاری از ویروسهای واجد پوشش مثل پارمیکو ویروسها و هرپس ویروسها موجب آمیختگی سلولهای میزبان در خلال عفونت می گردند. علت این موضوع را در پارامیکو ویروسها به نوع گلیکو پروتئین به نام F که در سطح پوشش این ویروسها یافت می شود نسبت می دهند. معتقدند که این پروتئین باعث آمیختگی در سطح غشاء سلول میزبان و چند سلول میزبان اطراف می گردد. نتیجه اتصال آمیختگی چندیدن سلول با یکدیگر ایجاد سلولهای بزرگ ند هسته أی یا سلولهای (سن سی شیال) می نماید. همچنین این سلولهای بزرگ و ند هسته أی را ژانت سل می نامند.

اثرات ویروسها بر روی اعمال سلولهای اختصاصی : در این زمینه می توان از اثر عفونت ویروسی رینو بر روی سلولهای اپیتلیال مژکدار تنفسی نام برد. ویروس اخیر بدون اینکه موجب مرگ سلولهای اپیتلیال یاد شده گردد ، باعث کاهش و نقصان عمل مژکهای موجود بر سطح این سلولها شده و در موارد شدید باعث جداشدن مژکها از سلول می شود.

تغییر در آنتی ژنهای سطحی : در خلال عفونت ویروسی خصوصیات آنتی ژنتیک سطحی سلولهای میزبان تغییر می نماید. یکی از انواع این گونه تغییرات که بیشتر در عفونتهای ویروسی حاصل از ویروسهای واجد پوشش دیده می شود ، به واسطه اتصال گلیکو پروتئینهای اختصاصی ویروس به سطح غشاء سیتوپلاسمیک سلول میزبان می باشد.

ویروسهای فاقد پوشش نیز قادر به کد نمودن پروتئینهایی هستند که با سطح سلول میزبان ترکیب می گردند و در نتیجه باعث تغییر در خصوصیات آنتی ژنتیک سطح سلول می شوند. نهایتاً پروتئینهای اختصاصی ویروسی متعاقب تغییر آنتی ژنتیک سطح سلول میزبان ، موجب تحریک سیستم ایمنی اختصاصی شامل ایمنی هومورال و ایمنی سلولی می شوند. این ایمنی علیه سلول میزبان صورت می گیرد.

دگرگونی سلولی : انواع متفاوتی از ویروسها قادر به تغییر بارز خصوصیات رشدی سلول میزبان می باشند. از مهمترین نشانه های این تغییرات که اصطلاحاً دگرگونی سلولی نامیده می شوند ، افزایش میزان میتوز در سلولهای مبتلا می باشد. به عبارت دیگر در سلولهای دگرگون شده محدودیت میتوزی و تکثیری ، که از ویژگیهای سلولهای طبیعی می باشد ، از بین رفته و این سلولها به طور بی رویه فزونی می گیرند. روند دگرگونی از نتایج عفونت حاصل از ویروسهای تومورزا می باشد. مکانیسم ایجاد دگرگونی در ویروسهای تومورزای مختلف متفاوت بوده و خود زمینه تحقیقاتی خاصی را شامل می گردد. علاوه بر موارد فوق ، در خلال دگرگونی سلولی ، تغییرات مرفولوژیک سلولی نیز به وقوع می پیوندد. از جمله این تغییرات ، می توان اختلال کروموزومی سلولو دگرگون را نام برد. به عنوان نمونه آدنو ویروس تیپ ۱۲ که از تیپهای

تومورزا بشمار می رود. یاعث شکستگی در کروموزومهای ۱و ۱۷ در سلولهای انسانی می شود. و یا ویروس اپشتن بار باعث عفونت در سلولهای لنفوسیت B از کروموزم ۸ به کروموزم ۱۴ صورت می گیرد. علاوه بر تغییر در خصوصیات رشدی و مرفولوژیک در سلولهای دگرگون شده ، تغییرات بارز متابولیکی نیز در این سلولها مشاهده می گردد. به علاوه دگرگونی سلولی حاصل از ویروسها موجب ظهور آنتی ژنهای خاصی در این سلولها می شود و این موضوع خود خصوصیت تشخیصی بسیار با اهمیتی بشمار می رود.

در این رابطه دو نوع متفاوت از آنتی ژنهای اختصاصی ویروسی کشف شده اند. نوع اول به TST ag موسوم بوده و در غشاء سیتوپلاسمیک سلول میزبان وجود دارد. علیرغم نام این آنتی ژن یا شاید آنتی ژنها میزان اختصاصی بودن آنها در سیستمهای مختلف معلوم نبوده و به همین دلیل روشن نیست که پروتئینهای کد شده ویروسی به چه میزانی در تغییر خواص آنتی ژنتیک سطحی سلولهای دگرگون شده نقش دارند. نوع دوم آنتی ژنهای اختصاصی ویروسی ، که در سلولهای دگرگون شده یافت می شوند ، این آنتی ژن ها در هسته یا سیتوپلاسم سلول دگرگون شده و بسته به موضع عمل ویروس ، ظاهر می گردند.

به عنوان نمونه می توان از وجود این آنتی ژن در هسته سلولهای سرطانی فیبروسارکوما در نوزاد هامتر که توسط ویروس SV40 ایجاد می شود نام برد.
تولید اینتر فورن : یکی از اثرات عفونتهای ویروسی تولید پروتئینهای خاصی موسوم به اینتر فرونها می باشد. اینتر فرونهایی مانند گاما اینتر فرون بعد از عفونتهای سرماخوردگی ناشی از ویروسهای آنفلونرا ، رینو در سلولهای سالم دستگاه تنفسی ایجاد می گردند و بدین وسیله بدن را در مقابل عفونتهای متعاقب ویروسی مقاوم می سازند.

عوامل و داروهای ضد ویروسی :
به علت خصوصیات ویژه ویروسها نسبت به سایر میکرو ارگانیسمها ( از قبیل ، باکتریها ، پروتوزوئرها و … ) استفاده از آنتی بیوتیکها و موادی از این قبیل برای از بین بردن ویروسها امر موفقی نبوده است. در واقع با توجه به خصوصیات ویروسها ، راهها و روشهای جلوگیری از عفونتهای ویروسی با دیگر موارد متفاوت بوده و متأسفانه دشواری های بسیاری در این زمینه وجود داشته اند. علت این امر این است که ویروسها به طور خاصی متکی به متابولیسم سلول میزبان خود بوده و این موضوع خود محدودیتهای فراوانی را در زمینه مهار انتخابی فعالیتهای ویروسی به دنبال داشته است. از لحاظ تئوریک هر مرحاله أی از چرخه تکثیری ویروسها می تواند به عنوان نقطه هدفی برای داروهای ضد ویروسی باشد ، ولی به علت تداخل بی نظیر این چرخه با روندهای متابولیکی سلول میزبان ، در عمل سلول میزبان نیز مورد هدف قرار می گیرد. پس بدین ترتیب واضح است که ترکیب یا داروی ضد ویروسی ایده آل همان دارویی است که حداکثر اثر مهاری خود را بر سیستم ویروسی اعمال نموده و اثر جانبی بر روی سلول میزبان نداشته باشد. اخیراً ترکیبات با ارزشی در زمینه درمان بیماریهای ویروسی یافت و ساخت گردیده اند و تلاش برای دست یابی هرچه بیشتر به ترکیبات موثرتر و مطلوب تر ادامه دارد. لذا به بررسی اجمالی مهمترین داروهای ضد ویروسی که به طور رایج مورد استفاده قرار می گیرند می پردازیم :

الف ـ آنالوگهای نوکلئوزیدی : بسیاری از عوامل ضد ویروسی موجود در واقع آنالوگهای نوکلئوزیدی می باشند. آنالوگهای اخیر روند تکثیر اسید نوکلئیکی ویروسی را به طرق مختلفی مهار می نمایند. یکی از این راهها ، مهار آنزیمهای مربوط به راههای متابولیسیمی پورینها و پریمیدنها می باشد. از طرق دیگر می توان مهار آنزیمهای پلی مراز را نام برد. به علاوه برخی از آنالوگهای اخیر قادرند که با دخول و اتصال به اسید نوکلئیک سبب بسته شدن سنتز و یا تغییراتی در عمل آنها گردند. لازم به توضیح است که این

قبیل آنالوگها قادرند آنزیمهای سلولی را نیز همانند آنزیمهای ویروس مهار نمایند. بدین ترتیب استفاده بالینی این ترکیبها محدود بوده و بستگی به ضرورت درمان دارد. لازم به تذکر است که بسیاری از این ترکیبات تنها محدود به درمان عفونتهای هرپس ویروسی می باشند. امروزه آنالوگهای نوکلئوزیدی جدیدی سنتز و کشف گردیده که دارای اثرات نسبتاً اختصاصی علیه ویروسها هستند و حداقل اثرات جانبی را بر میزبان دارند. از جمل داروهای آنالوگی که امروزه مورد مصرف قرار می گیرند. عبارتند از :

۱) اسیکلوویر : این ترکیب نوع آنالوگ گوانوزین و یادزوکسی گرانوزین بوده و در مهار ویروسهای هرپس سیمپلکس بسیار موثر است. این دارو بر روی سایر DNA ویروسها اثر ضعیفی داشته و بر روی سلول میزان تقریباً تاثیر ندارد. این دارو توسط آنزیم ویروسی تیمیدین کیتاز فسفر پله شده و در این فرم به طور بسیار موثری آنزیم DNA پلی مراز ویروسی را مهار می کند و بر آنزیمهای DNA پلی مراز سلول میزبان تاثیر چندانی ندارد. هر پس ویروسهایی که واجد اطلاعات لازم جهت کد کردن آنزیم تیمیدین کیتاز می باشند ، از قبیل ویروسهای هرپس سیمپلکس و همچنین ویروس آبله مرغان نسبت به آنهایی که قادر به انجام این عمل نیستند ، از قبیل ویروسها سیتومگال و اپشتن بار ، به داروی اخیر حساستر می باشند. هرپس ویروسهای جهش یافته أی که قادر به کد کردن آنزیم تیمیدین کیتاز نیستند نسبت به این دارو مقاوم خواهند بود. داروی آسیکلو ویر به صورت موضعی جهت کنترل ضایعات هرپتیک چشمی و التیام ضایعات هرپتیک پوستی اولیه در انسان مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از این دارو جهت التیام زخمهای هرپتیک راجعه بی تاثیر است.

۲) گانسیکلوویر : داروی گانسیکلوویر از مشتقات آسیکلوویر است. این دارو فعالیت آنزیم پلی مراز ویروسی را غیر فعال می کند. از داروی گانسیکلوویر در درمان ویروس سیتومگال استفاده می گردد.
۳) لامیودین : داروی لامیو دین یک آنالوگ نوکلئوزدی است. این دارو فعالیت آنزیم
Reverse Transcrpatase در وبروسهای Hiv-I ,II و هپاتیت B را متوفق می کند. لذا از تکثیر این ویروسها جلوگیری می نماید. اخیرا از داروی لامیودین برای درمان ویروس هپاتیت B استفاده می شود. برخی از سوشهای ویروسهای هپاتیت B و HIV-I,II به داروی لامیودین مقاوم هستند.
۴) دی دانوزین : این دارو فعالیت آنزیم (RT) ویورسهای HIV-I,II را متوقف می سازد و لذا از تکثیر اسید نوکلئیک این ویروسها جلوگیری می شود. این دارو در سال ۱۹۹۱ برای درمان بیماری ایدز مورد استفاده قرار گرفت.

۵) استودین : خواص ضد ویروسی داروی استودین علیه آنزیم RT است. این دارو در سال ۱۹۹۴ برای درمان بیماری ایدز مورد تایید قرارگرفت.
۶) ذالسیتاین : داروی ذالسیتاین یک آنلوگ نوکلئوزیدی است. این دارو فعالیت آنزیم Rt ویروسهای HIV-I,II را متوقف می سازد. این دارو در سال ۱۹۹۶ برای درمان بیمار ایدز مورد استفاده قرار گرفت. این دارو تا حدودی در درمان ویروس هپاتیت B موثر است.

۷) ویدرایین : این دارو به واسطه ی مهار آنزیمهای اختصاصی ویروسی از قبیل DNA پلی مراز باعث مهار سنتز DNA ویروسی می گردد. ویدرابین به صورت موضعی جهت درمان ضایعات قرنیه أی حاصل از ویروسهای هر پس سیمپلکس مورد استفاده قرار می گیرد . این ترکیب در واقع داروی انتخابی و رایج جهت عفونت های سیستمیک شدید حاصل از ویروس های هرپس سیمپلکس و آبله مرغان می باشد . این دارو در مراحل ابتدایی کومای حاصل از انسفالیت ، ویروس هرپس سیمپلکس نیز مؤثر می باشد . ویدرابین برای انسان نسبتاً غیر سمی بوده ولی ممکن است باعث تهوع و التهاب وریدی گردد. این دارو مهار کننده ایمنی نبوده و به آهستگی در بدن انسان متابولیزه می شود.

۸) ایودکسی ریدین:
ایودکسی ریدین آنالوگ تیمین است . این ترکیب قادر به مهار کردن آنزیم تیمیدین کیناز در ویروسهای گروه تبخال می باشد . این دارو به صورت موضعی جهت درمان ضایعات قرینه ای حاصل از ویروس هرپس سیمپلکس مورد استفاده قرار می گیرد . لازم به توضیح است که داروی اخیر سمی بوده و قادر به مهار کردن سنتز DNA سلولی نیز می باشد و به همین دلیل به صورت سیستمیک مورد مصرف قرار نمی گیرد .
۹) تری فلوریدین :
این دارو به طور موفقیت آمیزی در درمان موضعی التهاب هرپسی قرنیه مورد استفاده قرار گرفته است.
۱۰) برومورینی ایدکسی یوریدین:

این دارو نتایج بسیار سودمندتری را به ارمغان آورده است. این دارو سمی نبوده و بسیار مؤثر می باشد. همچنین نیاز به آنزیم تیمیدین کیناز جهت فسفریلاسیون خود دارد. اثر این دارو بر روی آبله مرغان بیشتر از هرپس سیمپلکس می باشد.
۱۱) سیتارابین :

این دارو به طور تقریبی سنتز DNA ویروسی و سنتز DNA سلول میزبان را مهار می کند. این دارو به عنوان یک داروی سیستمیک در عفونتهای ویروسی مؤثر نبوده و سمی است. به علاوه این دارو دارای اثرات مهاری برروی سیستم ایمنی بدن نیز می باشد.
۱۲) ریباویرین :

این ترکیب نوعی آنالوگ نوکلئوزیدی است که بر روی ویروسهای D NA دار و RNA دار در شرایط In virto مؤثر است ، ومکانیسم عملکرد این ویروس هنوز روشن نبوده و احتمال دارد که نقطه اثر آن برروی یک روند داخل سلولی ( مثلاً سنتز m RNA ) باشد این دارو به طور آزمایشی جهت درمان عفونت حاصل از ویروسهای آنفلوانزای نوع B و RSV بکار رفته و بخصوص در کودکان مبتلا مؤثر بوده است. تزریق داخل وریدی ریباویرین نیز در درمان تب لاسا مؤثر بوده است.
ب ـ داروهای آنالوگ نوکلئوتیدی

سیدوفوویر
داروی سیدوفوویر یک داروی آنالوگ نوکلئوتیدی است. این دارو حاوی ترکیب فسفاتی است و بعد از ورودشان در سلول قادرند برای مدت طولانی خواص ضد ویروسی خود را افزایش دهند. این دارو فعالیت آنزیم DNA پلیمر از ویروسهای گروه تبخال را متوقف می کند . این دارو در سال ۱۹۹۶ برای درمان عفونت شبکیه چشمی ناشی از ویروس سیتومگال مورد تایید قرار گرفت .
پ ـ داروهای نامشابه نوکلئوتیدها
نویراپین