مقاله مبانی جهت یابی و نقشه خوانی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله مبانی جهت یابی و نقشه خوانی دارای ۲۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله مبانی جهت یابی و نقشه خوانی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله مبانی جهت یابی و نقشه خوانی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله مبانی جهت یابی و نقشه خوانی :

مبانی جهت یابی و نقشه خوانی

مقدمه:
آیا تا به حال در جایی گمشده اید؟ و در یک شهر جدید و یا در مسیر جاده ای نشانه ای را از کسی پرسیده اید؟ قطب نما و قبله نما، دو وسیله‌ای هستند که از دیر باز برای یافتن و تعیین جهت‌های اصلی جغرافیایی (شمال، جنوب، شرق و غرب) و جستجوی مکان ها به کار می رفته‌اند.

از ابتدا، انسان ها برای کشف سرزمین های جدید، مسافرت از شهری به شهر دیگر و یا از کشوری به کشور دیگر نیازمند دانستن جهت‌های جغرافیایی بوده اند. با دانستن سمت و سوی جهت‌های جغرافیایی و نیز محل آغاز حرکت (مبداء) می‌توان جهت و مسیر حرکت را به سمت مقصد مورد نظر تنظیم کرد و گم نشد؛ مخصوصاً اگر مسیر، در طول بیابان‌ها، جنگل‌ها، دریاها و یافتن کسی که نشانی را بداند، محال باشد و یا شب هنگام حرکت کنیم.

قطب نما، وسیله ای است که در این راه کمک بسیاری به انسان ها کرده است. وسیله‌ی اصلی به کار رفته در قطب‌نما، آهنربا است. حتماً تا حالا یک آهنربا و یا وسایلی را که در آن‌ها آهنربا به کار رفته است دیده‌اید. در غیر این صورت، کافی است سری به یخچال منزل‌تان بزنید. می‌بینید، نوار دورِ درِ یخچال آهنرباست که باعث چسبیدن و محکم شدن در به بدنه‌ی آن می‌شود. در طبیعت، بعضی مواد و سنگ‌ها خاصیتی دارند که باعث جذب مواد آهنی و فولادی به آن‌ها می‌شود.

این خاصیت را خاصیت مغناطیسی یا آهنربایی می‌گویند، به هر جسمی که این خاصیت را داشته باشد آهنربا می‌گویند. آهنرباها می‌توانند تمامی حجم های آهنی (مثل سوزن، کلید منزل، میخ و 😉 را جذب کنند و یا به آن‌ها بچسبند.
وقتی دو آهنربا را کنار هم قرار دهیم، اتفاق جالبی می‌افتد: دو سر آهنرباها از هم دور می‌شوند و به هم می‌چسبند و دو سر دیگر وقتی یکی از آن‌ها را را سر و ته کنیم از هم دور می‌شوند.

آهنربا‌ها انواع مختلفی دارند: میله‌ای، نعل اسبی، حلقه‌ای و ; .
هر آهنربا دارای دو سر مختلف است که دارای خصوصیت‌های مختلف و مخالف هم هستند. به آن‌ها قطب‌های شمال و جنوب آهنربا می‌گویند. اولی را با N و دومی را با S (حروف ابتدای کلمه‌های انگلیسی North به معنی شمال و South به معنی جنوب) نمایش می‌دهند. جذب آهنرباها از یک سمت و دفع (رانش) آن‌ها از سمت دیگر، دقیقاً مربوط به این دو قطب است. قطب‌های هم‌نام (مثلاً دوقطب N و N و یا دو قطب S و S از دو آهنربای مختلف) همدیگر را دفع می‌کنند، ولی دو قطب غیر همنام مثل S از یک آهنربا و N از آهنربای دیگر همدیگر را جذب می‌کنند. به طور ساده‌تر، اگر یک آهنربایِ میله‌ای را از سمت قطب N به نزدیک قطب S یک آهنربای میله‌ای دیگر ببریم، به یکدیگر می‌چسبند، ولی اگر آهنربای اول را از سمت

قطب S آن به قطب S آهنربای دوم ببریم، از هم دور می‌شوند. اما موضوع اصلی و جالب آنست که بدانید خودِ کره زمین هم آهنربای عظیمی است که دقیقاَ خاصیتی مشابه همین آهنرباهای کوچک را دارد. کره‌ی زمین به دلیل وجود مواد مذاب مغناطیسی (از جنس اکسید آهن) در هسته‌ی مرکزی آن، دارای خاصیت مغناطیسی است.

قطب‌نما:
در زمان‌های قدیم انسان‌ها متوجه شدند که بعضی از سنگ‌ها (که بعداً به آنها سنگ‌های مغناطیسی گفتند) وقتی از یک نخ آویزان می‌شوند، در یک راستای مشخص قرار می‌گیرند. این نکته، سرآغاز کشف قطب‌نما شد، چون می‌دیدند، راستایی که آن سنگ می‌ایستد، در راستای شمال و جنوب جغرافیایی است. از آن به بعد از این روش، یعنی آویزان کردن سنگ‌های مغناطیسی (که بعداً این سنگ‌ها را بصورت کوچکتر و میله‌ای در آوردند) برای یافتن جهت شمال و جنوب استفاده ‌شد.

همانطور که گفتیم، کره‌ی زمین یک آهنربای بزرگ است که دارای دو قطب شمال و جنوب است. محل قرار گرفتن قطب شمال مغناطیسی در قطب جنوب زمین و محل قرار گرفتن قطب جنوب مغناطیسی در قطب شمال زمین (از نظر جغرافیایی) است. سنگ آهنربا اگرچه در ابعاد کوچکتری نسبت به کره‌ی زمین است اما مثل آن، آهنرباست. این آهنرباها یکدیگر را جذب و دفع می‌کنند.

طرز کار قطب نما هم بر همین منوال است.
در اصل قطب نما یک میله مغناطیسی (آهنربایی) است که به شکل یک عقربه در آمده و در داخل یک محفظه‌ی محافظ، از مرکزش آویزان است. دور تا دور این محفظه، دارای عددهایی هست که هر کدام بخشی از ۳۶۰ درجه‌ی یک دایره‌ی کامل را نشان می‌دهد. نوع قرار گرفتن عقربه‌ی قطب نما، زاویه‌های اصلی و سمت و سوی جهت‌ها در دور تا دور، محل قرار گرفتن قطب نما را نشان می‌دهد. این عقربه چون آهنرباست، همیشه در راستای شمال و جنوب جغرافیایی قرار می‌گیرد. قطب‌های ناهمنام این عقربه و زمین (که هر دو از جنس آهنربا هستند) به سمت هم قرار می‌گیرند ولی چون قطب‌های مغناطیسی زمین در دو سمت جنوب و شمال خود بی‌حرکت هستند، پس عقربه بعد از ثابت ماندن، دقیقاً در راستای شمال و جنوب می‌ایستد و به این دلیل جهت عقربه، جهت شمال جغرافیایی را نشان می‌دهد.

این اصل در همه جای کره‌ی زمین و در هر لحظه از شبانه روز صادق است. به این دلیل است که قطب‌نما وسیله‌ای لازم برای تمام افرادی است که به جهت یابی نیاز دارند؛ افرادی مثل دریانوردان، گردشگران و کوهنوردان.
قبله نما :
ما مسلمان‌ها برای خواندن نمازهای روزانه‌ی خود، نیازمند یافتن قبله‌ایم. خانه‌ی کعبه، در شهر مکه و در کشور عربستان است به همین دلیل مسلمان‌های تمام کشورهای دنیا می‌بایست جهت قبله را بیابند. روش‌های مختلفی برای یافتن این جهت وجود دارد؛ مثل استفاده از نور آفتاب و قبله نما.

قبله‌نما مانند همان قطب‌نما است. با این تفاوت که به گونه‌ای درجه بندی و تنظیم شده است که علاوه بر نشان دادن جهت شمال، جهت قبله را هم نشان می‌دهد. باید گفت که یافتن قبله توسط قبله‌نما به سادگیِ یافتن شمال و جنوب جغرافیایی نیست. برای قبله، علاوه بر داشتن یک قبله‌نما، به یک جدول هم نیاز داریم که دارای مشخصات شهری باشد که ما در آن هستیم، چون جهت قبله نسبت به جهت شمال، در نقطه‌های مختلف کره‌ی زمین، زاویه‌ی یکسانی نمی‌سازد.

شما در فعالیت « رصد ماهواره‌ها از پشت‌بام خانه! » روش پیدا کردن طول و عرض جغرافیایی محل زندگی خود را یاد می‌گیرید. طول و عرض محل زندگی خود را در فلش زیر وارد کنید. این برنامه، زاویه‌ی قبله با جهت شمال را به شما نشان می‌دهد. حالا با استفاده از یک قطب‌نما، می‌توانید جهت قبله را در محل زندگی خود پیدا کنید.

قطب نما، عقربه ای مغناطیسی است کهتحت تاثیر حوزه مغناطیسی زمین قرار می گیرد. تولید کنندگان قطب نما
چندین چیز دیگر هم به قطب نما ساده اضافه کرده اند تا استفاده آن را راحت تر کنند. اما سوای تمام امکانات اضافه
شده، هسته اصلی همان عقربه ای است که به نیروی آهنربایی کره زمین واکنش نشان می دهد و از روی آن می
توانید جهت های مختلف را بشناسید.

» یک قطب نمای کوهنوردی شامل قسمت های زیر است :
۱ یک عقربه آزاد گردان. یک طرف آن دارای رنگی متفاوت سمت دیگر است که بدین وسیله پیدا کردن قطب بسیار
ساده است.

۲ محفظه ای مدور و قابل چرخاندن که عقربه در آن قرار دارد. این محفظه می تواند حاوی مایعی باشد که باعث آرام
تر کردن حرکت های عقربه می شود و خواندن آن را دقیق تر می کند.
۳ صفحه ای مدور و مدرج به دور محفظه عقربه. این صفحه در جهت حرکت عقربه های ساعت از صفر تا ۳۶۰ درجه
تقسیم شدهاست.

۴ یک فلش جهت یابی و چند خط موازی با آن که به نصف النهار معروف است تمام آن ها در زیر عقربه قرار گرفته
۵ یک خط نشانگر یا شاخص که زاویه حامل یا بیرینگ یا زاویه حامل هم معروف است.
۶ یک صفحه صاف اتکا که شفاف و مستطیلی شکل است و تمام قطعات قطب نما روی آن قرار دارند. روی این
صفحه می توان خط جهت حرکت را هم مشاهده کرد. هر چه این صفحه اتکا بلند تر باشد، خواندن قطب نما، دقیق
تر انجام خواهد شد.

» وسایل جانبی که بر روی بعضی از قطب نماها وجود دارد :

۱ پیکان تنظیم انحراف که ارزش آن را دارد تا پول بیشتری برای آن پرداخت کرد تا بتوان تصحصح مغناطیسی را با کمک آن راحت تر انجام داد.
۲ آینه جهت دیدن عقربه که راهی دیگر برای تقویت دقت است.
۴ خط کش که به سانتی متر یا اینچ مدرج است و از آن می توان برای اندازه گیری فاصله های روی نقشه استفاده کرد.
۵ یک کلینومتر که می توان زاویه شیب را اندازه گیری کند. این وسیله می تواند بحث شیب یک سطح را حل کند. علاوه بر این با استفاده از آن می توانید مشخص کنید که از دو قله تقریبا هم سطح هستند یا نه.

۶ یک ذره بینکه از آن برای از نزدیک خواندن فاصله های بین خطوط منحنی میزان استفاده می شود.

بعضی از قطب نماها دارای امکان تنظیم انحراف هستند، ولی آینه ندارند. این نوع قطب نماها از نظر قیمت بین قطب نماهای ساده شکل و قطب نماهای کامل قرار دارند.این نوع قطب نماها برای کسانی که طالب امکانات تنظیم انحراف هستند ولی نمی خواهند برای آینه بهایی بپردازند، چیز مناسبی هستند.
اغلب قطب نماها دارای ریسمانی برای اتصال به کمربند، لباس یا کوله پشتی هستند. انداختن بند قطب نما به دور گردن کار درستی نیست و از نظر ایمنی احتمال بروز مشکل با آن وجود دارد. خصوصا زمانی که صعودهای فنی انجام می دهید.قطب نماهای گرد و کوچک و ارزان و بدون صفحه پائینی برای کارکوهنوردی مناسب نیستند. چرا که با آن ها نمی توانید کارهای دقیق با نقشه انجام بدهید.

 

تعریف بیرینگ یا زاویه حامل :

بیرینگ به معنی جهت از یک نقطه تا نقطه دیگر است که به صورت زاویه در مقیاس درجه نسبت به خطی که به عنوان مرجع در نظر گرفته شده است، اندازه گیری می شود. این خط مرجع، خطی به طرف قطب شمال واقعی است.

» قطب نما برای دو کار اساسی در رابطه با بیرینگ استفاده می شود :

۱ قطب نما برای بیرینگ گرفتن استفاده می شود. اندازه گیری بیرینگ به این معنی است که سمت و جهت از یک نقطه دیگر روی نقشه و یا روی زمین نسبت به شمال مغناطیسی اندازه گیری شود.

۲ قطب نما برای دنبال کردن بیرینگ هم استفاده می شود. دنبال کردن بیرینگ بدین معنی است که یک بیرینگ را روی قطب نما مشخص کنیم و سپس به دنبال آن برویم، چه روی نقشه و چه روی زمین.

 

انواع قطب نما و شیب سنج:

قطب نما وشیب سنج پیشرفته LS – ۲۵ به همراه لمپ افقی و سه پایه آلومینیومی مخصوص ساخت کمپانی USHIKATA- ژاپن

قطب نما وشیب سنج پیشرفته S – ۲۸ با سه پایه آلومینیومی مخصوص ساخت کمپانی USHIKATA- ژاپن

قطب نما وشیب سنج DQL-1B با سه پایه چوبی مخصوص قطب نما و شیب سنج همراه با کاور ساخت کمپانی GEO ALLEN- چین

قطب نما وشیب سنجDQL-7 دارای کرویمتر ساخت کمپانی GEO ALLEN- چین

قطب نما وشیب سنج DQL- 8 طرح برانتون ساخت کمپانی GEO ALLEN- چین

قطب نما مدل DQL-8 طرح برانتون با مشخصات فنی :
۱ دقت تراز لوبیایی:۱۵’±۵’/۲ mm
۲. دقت تراز دایره ای:۳۰’±۵’/۲mm
۳. خطای زاویه دید:۰۵
۴ ارزش تقسیمات:۱
۵ وزن:۰۲۶۱ Kg
۶. اندازه:۸۵*۷۳*۳۵(cm)

مزایا:
مجهز به قفل ایمنی درب
کیفیت بهتر سیستم مغناطیسی
جدول سینوسها
تقسیم بندی درجه و گراد

مبانی جهت یابی و نقشه خوانی:

مقدمه:
در هر مکانی که انسان ناشناس باشد برای اینکه بتواند موقعیت خود را بداند به یک شناخت از محیط خود نیاز دارد که این شناخت در محیط های باز مانند بیابان،کوهستان و; بیشتر ملزوم است حال اگر این شناخت برای عملیات جستجو ونجات ختم شود امری است % ۱۰۰ ضروری که باید هر امدادگری آن را بداند.

تعریف جهت یابی:

به پیدا کردن شمال مغناطیسی وسایر جهات نسبت به آن را جهت یابی گویند. تعیین موقعیت و گزینش مسیر مناسب ، تنها با کاربرد فنون و روش های جهت یابی مقدور نمی شود . برای دست یابی به این اهداف باید به نوعی قدرت قضاوت و داوری مجهز شد که تنها با حضوردر طبیعت و تمرین مداوم فنون مذکور پدیدار می گردد .
حس جهت یابی در برخی جانوران مبنای غریزی دارد . برخی نظریه پردازان ، برای انسان نیز چنین غریزه ای قائلند و توانایی انسان های نخستین برای بازیافتن مأمن و پناهگاه خود و همچنین توانایی تشخیص مسیر درست توسط نابینایان را مثال می‌زنند .

البته بیشتر پژوهشگران براین باورند که انسان بالقوه واجد توانایی جهت یابی است و این ظرفیت با آموزش مهارت های لازم ، تمرین و تکرار به منصه ظهور می‌رسد و بالفعل می‌گردد .

۱) به کمک حرکت و وضع ظاهری آفتاب
۱) روشهای ۲) به کمک آفتاب وسایه اجسام
بدون وسیله ۳) به کمک آفتاب وساعت
در روز ۴) با روشهای اضطراری

 

آ) درمساجدمسلمین محراب به سمت جنوب است
ب) سنگ سر قبر مسلمانان به سمت مغرب است
ج) در تنه درختان فاصله دایره ها درشمال کمتر است
د) دیوارهای گلی درسمت شمال رطوبت زیادی دارند
ه) مورچه ها خاک لانه خود رادرسمت شمال انباشته می کنند
۲) بدون وسیله آ) ستاره قطبی و ستارگان ذات الکرسی

درشب ب) به کمک هلال ماه
ج) ستارگان صلیب جنوبی

۳) روشهای آ) قطب نما
با وسیله ب) نقشه

۱)به کمک حرکت و وضع ظاهری آفتا ب :

خورشید از مشرق طلوع ودر مغرب غروب می کند ودر مسیر خود یک نیمدایره را طی می کند که رو به جنوب است به همین دلیل وسط ظهر خورشید در جنوب است؛ اگر موقع طلوع خورشید طوری بایستیم که دست راست به سمت خورشید باشد روبرو شمال ، پشت سر جنوب و دست چپ غرب خواهد بود.

۲) به کمک آفتاب وسایه اجسام:

برای این کار یک چوب ۱متری صاف پیدا کرده و به طور عمود بر زمین قرار می دهیم سایه ای که از آن روی زمین می افتد (سایه اول) علامت گذاری می کنیم؛ حدود ۱۰ تا۱۵ دقیقه صبر می کنیم تا سایه حرکت کند محل جدید سایه (سایه دوم) را نیز علامت گذاری می کنیم؛ حال طوری می ایستیم که پای چپ روی سایه اول وپای راست روی سایه دوم باشد،در این حالت روبرو شمال وپشت سر جنوب خواهد بود.

 

۳) به کمک آفتاب وساعت:
اگرعقربه ساعت شمار(کوچک) را رو به آفتاب قرار دهیم به طوری که سایه خود را بپوشاند در این حالت نیمساز زاویه بین عقربه کوچک و ۱۲عدد سمت جنوب رانشان می دهد.

در حالت دوم اگر نیمساز زاویه بین عدد۱۲ وعقربه کوچک به سمت آفتاب باشد عدد۶ سمت شمال وعدد ۱۲ سمت جنوب رانشان می دهد

روشهای بدون وسیله در شب :
آ) ستاره قطبی و ستارگان ذات الکرسی
ستاره قطبی وسط ستارگان ذات الکرسی وهفت برادران (دب اکبر ) قرار دارد که سمت شمال را نشان می دهد
ب) به کمک هلال ماه:
در نیمه اول ماه قمری هلال ماه به سمت غرب (باختر) است؛ بادانستن این مطلب وزمان ماه قمری می توانیم شمال وجنوب وسایر جهات را پیدا کنیم.اگر خطی فرضی ازدوانتهای قوس ماه رسم کنیم در نیمه اول ودوم دو حرف p وq درست می شود که اولی نشان دهنده غرب ودومی نشان دهنده شرق است.
ب) ستارگان صلیب جنوبی:
چون این ستارگان در منطقه ما دیده نمی شوند لذا توضیحی دراین باره داده نمی شود (مربوط به نیمکره جنوبی).

روشهای با وسیله :
A) قطب نما:

وسیله است که شمال مغناطیسی را به ما نشان می دهد. قطب نما ابزاری است که اگر به خوبی به کار گرفته شود ، اشتباه نمی کند و اطلاعات درست و دقیق می دهد .قطب نما انواع گوناگون دارد که بسته به نوع کاربرد از آنها استفاده می شود؛یکی از قسمتهای اصلی قطب نما که در انواع آن وجود دارد صفحه مدرج و عقربه مغناطیسی می باشد که نوک پیکان عقربه مغناطیسی سمت شمال را نشان می دهد؛بعضی از قطب نماها مجهز به طوقه کار در شب وشاخص های شب نما (فسفری) می باشند که با این نوع می توان در شب نیز کار کرد.

میدان مغناطیسی زمین :

پایه و اساس کارکرد قطب نما ، نیروی مغناطیسی زمین است که خطوط آن در راستای شمال و جنوب مغناطیسی قرار دارند؛عقربه مغناطیسی قطب نما نیز مانند هر جسم مغناطیسی دیگر ، تحت تأثیر این خطوط نیرو قرار گرفته متوجه قطب ((N))سمت شمال می شود . البته خطوط نیروی مغناطیسی زمین کاملا ًمنظم و موازی یکدیگر نیستند که علت آن تفاوت تراکم مواد مغناطیسی درنقاط مختلف زمین است . خطوط نیروی مغناطیسی در خط استوا موازی سطح زمین و در قطب های مغناطیسی ، عمود بر سطح زمینند . بنا براین در بیشتر نقاط سطح زمین ( به جز استوا ) تیغه های مغناطیسی به طور افقی نمی ایستند بلکه با سطح افق زاویه ای می سازند که « زاویه میل مغناطیسی » نامیده می شود .
قطب نما چه می‌کند ؟

 

پس هر وقت گم شدیم ، به قطب نمایت اعتماد کن ! البته قطب نما یک وسیله همه کاره نیست و کارکرد های معینی دارد که اهم آنها چنین است :
۱ قطب نما جهت شمال ( و نتیجتا ًسایر جهات ) را تعیین می کند ولی در مورد موقعیت ما اطلاعاتی نمی‌دهد . قطب نما با تعیین راستای شمال ـ جنوب ، یک خط مرجع مهم و مطمئن ترسیم می کند .

۲ در آغاز پیمایش ، می توان به کمک قطب نما جهت حرکت به سوی مقصد را تعیین کرد .
۳ به کمک قطب نما می توان ضمن دور زدن موانع ، در مسیر درست باقی ماند .
۴ قطب نما امکان حرکت در مسیر مستقیم را فراهم می کند و مانع انحراف جانبی راهپیما می شود .
۵ قطب نما می تواند فرد را به سوی مقصدی که دیده نمی شو د هدایت نماید ( در تاریکی ، مه ، جنگل و ; ) .
۶ به کمک قطب نما می توان از مسیر طی شده بازگشت و به نقطه آغاز حرکت رسید .
۷ به کمک قطب نما می‌توان نقشه را با دقت نسبتا ًخوبی توجیه کرد .
ویژگی های قطب نمای مناسب :

هر کسی بسته به نوع استفاده ای که از قطب نما می کند باید مناسب ترین گونه آن را برگزیند . قطب نما ی مناسب برای عملیات جستجو و نجات ، قطب نما یی است که :

۱ حجم و وزن آن حتی الامکان کم باشد .

۲ دقت کافی داشته باشد ( در حد دو الی سه درجه مدرج شده باشد ) .

۳ کار کردن با آن ساده و آسان باشد .

۴ از استحکام کافی و مقاومت نسبت به تغییرات دما و رطوبت برخوردار باشد .

۵ ابزار کار در شب داشته باشد

طرز کار قطب نما :
پیشتر گفتیم که عقربه قطب نما تحت تأثیر خطوط میدان مغناطیسی زمین قرار گرفته در راستای آن می‌ایستد . به نحوی که عقربه قطبN شمال مغناطیسی را نشان می‌دهد . میزان دقت قطب نما به درجه بندی صفحه آن بستگی دارد. مثلا ًاگر هر خط روی صفحه مدرج نشانه دو درجه باشد دقت قطب نما زیاد و اگر هر خط نشانه پنج درجه باشد دقت قطب نما کم است . البته ضمن خواندن قطب نما های دقیق هم معمولا ًیکی دو درجه خطا اتفاق می‌‌افتد که مر بوط به عامل انسانی است . اگر در خواندن قطب نما ، خطایی در حد یک درجه رخ دهد پس از یک کیلو متر پیشروی ، به اندازه بیست متر از مسیر منحرف خواهیم شد . پس باید همواره در خواندن قطب نما دقت و توجه ویژه ای به کار برد . در ضمن باید به وجود حباب در مایع درون قطب نما نیز توجه کرد.قطب نمای سالم معمولا ًفاقد حباب است ولی درشرایط ویژه ( سرمای شدید ) ممکن است حباب کوچکی در آن ظاهر شود که بلا مانع است . وجود حباب بزرگ یا حباب های متعدد در قطب نما ، می‌تواند در کارکرد آن اختلال جدی پدید آورد .

انواع قطب نما :
قطب نما ها عموما ًدر یکی از سه گونه زیر قرار می‌گیرند :
۱ قطب نمای تخت : این نوع قطب نما برای مأموریت‌های تجسس و نجات بسیار مناسب است . صفحه شفاف آن شامل خط کش ، ذره بین ، پایه ها و شکاف های نشانه روی ، سوراخ بند حمایل و خطوط نشانه روی می‌باشد . انواع مرغوبتر آن دارای یک آینه اند که کار نشانه روی و خواندن جهت را آسان می‌کند
۲ قطب نمای صفحه ثابت : این نوع قطب نما ، ساده ترین و قدیمی ترین قطب نمای موجود است . قیمت آن ارزان و دقت آن پائین می‌باشد . تعیین جهت با قطب نمای صفحه ثابت ، کار نسبتا ًدشواری است . امروزه از این قطب نما کمتر استفاده می‌شود .

۳ قطب نمای صفحه چرخان : این نوع قطب نما ، عقربه جداگانه ندارد بلکه صفحه مدرج و متحرک آن دارای خاصیت مغناطیسی بوده عدد صفر آن ( N ) همواره متوجه شمال است .
این قطب نما برای وسایل نقلیه ( قایق ، اتومبیل ، موتور سیکلت و ; ) مناسب می‌باشد زیرا علیرغم تغییر جهت حرکت خودرو ، صفحه چرخان و عقربه رسم شده روی آن همچنان رو به شمال باقی می‌ماند و در هر لحظه از روند حرکت ، جهت شمال را برای راننده مشخص می‌نماید.

* در یک طبقه بندی قطب نما به دو نوع سیلوا ( SILVA ) و MI تقسیم می شوند.
((قطب نمای سیلوا رایج ترین ومتداول ترین نوع قطب نما بوده وبه عنوان قطب نمای حرفه ای خاص کوهنوردی یا امدادی مطرح ومورد استفاده است))

توجیه قطب نما :
۱ . توجیه قطب نما با شمال مغناطیسی :
الف ) قطب نمای تخت : صفحه مدرج قطب نما را طوری می چرخانیم که حرف « N » ( عدد صفر ) آن برابر پیکان
نشانه روی حک شده روی بدنه اصلی قرار گیرد . سپس بدنه قطب نما را به نحوی می چرخانیم که عقربه قطب نما در امتداد پیکان نشانه روی و قطب « N » عقربه در برابر عدد صفر صفحه مدرج بایستد . در این وضعیت ، قطب نمای ما نسبت به شمال مغناطیسی توجیه شده است .
ب ) قطب نمای صفحه ثابت : در این نوع قطب نما ، صفحه مدرج ثابت بوده به همراه بدنه اصلی یک مجموعه یکپارچه و واحد را پدید می‌آورد . عقربه قطب نما آزاد و قطب « N » آن همواره رو به شمال مغناطیسی است . پس با چرخاندن بدنه ، می‌توان عدد صفر صفحه مدرج را در برابر قطب « N » عقربه قرار داد . در این حالت قطب نما با شمال مغناطیسی توجیه شده است .

ج ) قطب نمای صفحه چرخان : در این گونه قطب نما صفحه مدرج آزاد و متحرک ، دارای خاصیت مغناطیسی است و عقربه روی آن حک شده است . بنابر این قطب « N » ( عدد صفر ) صفحه همواره رو به شمال مغناطیسی است و قطب نما نیازی به توجیه ندارد .
۲ .توجیه قطب نما با شمال جغرافیایی :

الف ) قطب نمای تخت : برای توجیه این قطب نما نسبت به شمال حقیقی ، نخست آنرا با شمال مغناطیسی توجیه میکنیم سپس صفحه مدرج را طوری می‌چرخانیم که عدد صفر به اندازه زاویه انحراف آن منطقه ، از پیکان نشانه روی دور شود . مثلا ًاگر زاویه انحراف منطقه عملیات ، ۱۴ درجه شرقی باشد صفحه را به نحوی می‌چرخانیم که عدد ۱۴ روی صفحه در برابر پیکان نشانه روی قرار گیرد و اگر زاویه انحراف منطقه ۸ درجه غربی باشد ، عدد ۳۵۲ را در برابر پیکان نشانه روی قرار می‌دهیم ( ۳۵۲ = ۸ ـ ۳۶۰ ) . در این حالت ، قطب نما نسبت به شمال حقیقی توجیه شده است .

ب ) قطب نمای صفحه ثابت : در این نوع قطب نما نمی توان صفحه مدرج را نسبت به بدنه اصلی چرخاند . در عوض می‌توان با توجه به اندازه و جهت زاویه انحراف ، روی بدنه قطب نما علامتگذاری کرد ( با ماژیک ، چسب کاغذی و ;

مثلا ًاگر زاویه انحراف منطقه ۵ درجه شرقی است در برابر عدد ۵ صفحه مدرج روی بدنه قطب نما علامت کوچکی می‌گذاریم و اگر ۳ درجه غربی است ، مقابل عدد ۳۵۷ را علامتگذاری می‌کنیم ( ۳۵۷ = ۳ ـ ۳۶۰ ) . حال بدنه قطب نما را طوری می چرخانیم که قطب « N » عقربه به جای عدد صفر ، در برابر عدد مورد نظر قرار گیرد . اکنون قطب نما نسبت به شمال حقیقی توجیه شده است.

ج ) قطب نمای صفحه چرخان : در این گونه قطب نما ، امکان توجیه نسبت به شمال حقیقی وجود ندارد و تنها راه ، محاسبه شمال حقیقی ( و سایر جهات حقیقی ) با استفاده از زاویه انحراف منطقه است .

نکات مورد توجه در استفاده از قطب نما:
به علت نیروی مغناطیسی کره زمین همیشه در یک جهت معین که همان قطب شمال مغناطیسی است می‌ایستد و آن را به ما نشان می‌دهد. استفاده از قطب نما بسیار آسان است ولی باید تعدادی از مسایلی که موجب تعیین غلط جهت می شوند رفع گردد،عقربه مذکور هیچگاه اشتباه نمی‌کند مگر آنکه در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی و یا کابلی قرار گرفته باشد . بنابراین ، هنگام استفاده از قطب نما بایستی مطمئن شویم که از اشیای انحراف دهنده آن ، بطور کلی دور است. تا خللی در کار وارد نشود؛تعدادی از این اشیا به شرح زیر می باشند:

۱)هنگام کار باید قطب نما به صورت افقی قرار گیرد و حدالامکان از لرزش آن جلوگیری شود.
۲)هنگام کار باید از فلزات مختلف (مخصوصا” آهن) دوری کرد ونیز جریان برق نیز روی آن تاثیر می گذارد ؛ فواصل بعضی از وسایل را باقطب نما در ذیل اشاره می کنیم:

۱) اتومبیل وخودرو: ۲۰ متر
۲) سیمهای برق جریان شدید: ۶۰ متر
۳) سیم خاردار وفنس ونرده کشی: ۱۰ متر

گرا (آزیموت):
به اختلاف زاویه بین شمال با یک امتداد را گرا می گویند؛ حدود تغییرات گرا از ۰درجه تا۳۶۰ درجه می باشد که هر گرایی نشان دهنده یک امتداد خاص می باشد وبالعکس هر امتدادی گرای خاص خود را دارد.گرا بر اساس نوع شمال تعیین میشود مثلا” گرای شبکه (ژیزمان) ،گرای حقیقی،گرای مغناطیسی؛چند نوع دسته بندی برای صفحه مدرج قطب نما وجود دارد که عبارتند ازدرجه(از۰تا۳۶۰) ومیلیم (از ۰تا۶۴۰۰که کاربرد نظامی دارد).

 

گرای شبکه (ژیزمان) :
زاویه بین شمال شبکه ویک امتداد را گرای شبکه گویند

گرای حقیقی:
زاویه بین شمال جغرافیایی ویک امتداد را گرای حقیقی گویند

گرای مغناطیسی:
زاویه بین شمال مغناطیسی با یک امتداد را در جهت حرکت عقربه های ساعت گرای مغناطیسی گویند.

گرای معکوس:
برای محاسبه کافیست اگر گرای امتداد از۱۸۰ بزرگتر بود آنر ا کم(موردالف) و اگرکوچکتر از * ۱۸۰بود با ۱۸۰ جمع کنبم (موردب).

انحراف: زاویه بین شمال ها را انحراف گویند که عبارتست از:
الف)انحراف مغناطیسی: زاویه بین شمال مغناطیسی با شمال حقیقی (جغرافیایی ) را گویند.که مقدار آن در شرایط مختلف متغیراست و ممکن است شرقی یا غربی باشد

ب)انحراف شبکه: زاویه بین شمال شبکه با شمال حقیقی (جغرافیایی ) را گویند.که مقدار آن در شرایط مختلف متغیراست و نیز ممکن است شرقی یا غربی باشد.
انحراف شبکه مغناطیس:
زاویه بین شمال مغناطیسی با شمال حقیقی (جغرافیایی ) را گویند؛که در این انحراف شمال شبکه مبنا است.

عوارض زمین:
به کلیه پستی وبلندی های زمین عوارض زمین گویند.

انواع عوارض زمین:
الف) طبیعی مانند کوهها وجنگلها و; ب)مصنوعی مانند ساختمانها وجاده ها و;

نقشه:
پیشینه نقشه و کاربرد آن به بیش از دویست سال پیش باز می گردد . نخستین نقشه ها در اوان قرن نوزدهم میلادی توسط جغرافی دانان و به منظور بهره برداری در تحقیقات و محاسبات جغرافیایی تهیه شدند . بعدها افراد دیگری هم از نقشه استفاده کردند و اکنون تقریبا ًدر همه زمینه ها بهره برداری از نقشه رایج شده است . شیوه و فن تهیه نقشه را کارتوگرافی ( نقشه نگاری ) می نامند . پایه و اساس تهیه نقشه ، مفهوم « سیستم تصویر » است . سیستم تصویر یعنی چگونگی تبدیل عوارض سطح کروی زمین به تصاویر تخت.بنابر این ترسیم عوارض زمین با اندازه کوچکتر را در یک سطح افقی نقشه گویند.یا نقشه یک تصویر هندسی تخت از تمام یا بخشی از سطح زمین است.

انواع نقشه :
نقشه را از نظر محتوا به دو دسته اصلی « توپوگرافیک » و « موضوعی » تقسیم می کنند . علت جدا کردن نقشه‌های توپوگرافیک این است که می‌توان اطلاعات مختلفی را به آنها اضافه کرد . تقسیم بندی های دیگری نیز برای نقشه وجود دارد که اهم آنها به قرار زیر است :

۱ نقشه ها را می‌توان از نظر هدف تهیه ، به انواع توریستی ، هوانوردی ، سوق الجیشی و ; تقسیم کرد .
۲ بر پایه چگونگی تهیه ، نقشه‌ها به انواع دقیق و نیمه دقیق تقسیم می‌شوند . بیشتر نقشه‌هایی که توسط دستگاه‌های اجرایی و با کاربری محدود تنظیم می‌گردند جزءنقشه های نیمه دقیق هستند .
از نظر نشان دادن ارتفاع و عوارض زمین ، می‌توان نقشه ها را به دو دسته « پلانیمتریک » و توپوگرافیک تقسیم کرد . مناسبترین نقشه‌ها برای نجاتگران ، راهپیمایان ، نظامیان و کوهنوردان نقشه‌های توپوگرافیک هستند . گاهی سایر اطلاعات ضروری نیز به این نقشه ها افزوده می‌شود ، یعنی نقشه‌های « توپو » به عنوان پایه و اساس سایر نقشه‌ها نیز به کار می‌روند

زبان نقشه :
برای انتقال مفاهیم در نقشه ها از علائم بصری مانند خطوط ، رنگ‌ها و شکل های گوناگون بهره گیری می‌شود . به منظور جلوگیری از هر گونه سوء تفاهم ، این علایم باید استاندارد و منحصر به فرد باشند . این ویژگی در نقشه های تهیه شده در ایالات متحده و کانادا به چشم می خورد و برای هر مفهوم ، تنها یک نماد استاندارد وجود دارد . البته در سایر کشورها ( از جمله کشور ما ) گاهی سازمانهای تهیه کننده نقشه ، از نمادهای متفاوتی برای نمایش یک مفهوم استفاده می کنند که کار نقشه خوانی را دشوار می نماید . در این شرایط ، نقشه باید حتما دارای یک راهنمای کامل و جامع باشد . باید توجه داشته باشیم که نشانه های روی نقشه لزوما با مقیاس نقشه متناسب نیستند . مثلا از روی دایره ای که نشانه یک روستاست ، نمی توان به ابعاد واقعی آن روستا پی برد ولی مرکز دایره ، دقیقا با جایگاه روستای مذکور در منطقه مورد نظر متناظر است . هر نقشه باید دارای عنوان ، مقیاس ، نام سازنده ، چگونگی تهیه ، سیستم تصویر و یک راهنمای کامل باشد . طول و عرض جغرافیایی ، زاویه انحراف ، مدارها ، نصف النهار ها و انواع شمال از اطلاعات ضروری نقشه به شمار می آیند .

مفهوم رنگ در نقشه :
بخش قابل توجهی از اطلاعاتی که نقشه به ما می دهد وابسته به رنگ است . بنابراین در دست داشتن کپی سیاه وسفید یک نقشه ، کمک چندانی به ما نمی کند . رنگهای مختلف در نقشه ها ، مفاهیم مشخصی دارند که عموما استاندارد و ثابت است .