مقاله اصول مدیریت و پرورش شترمرغ

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله اصول مدیریت و پرورش شترمرغ دارای ۷۸ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اصول مدیریت و پرورش شترمرغ  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله اصول مدیریت و پرورش شترمرغ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله اصول مدیریت و پرورش شترمرغ :

اصول مدیریت و پرورش شترمرغ

مقدمه
آدمی از بدو خلقت و استفاده از ابزارهای ساده تا به امروز با کمک فن‌آوری جدید، از حیوانات وحشی و اهلی برای تأمین نیازهای خود بهره برده است. اهلی‌نمودن حیوانات و پرورش آنها جهت استفاده از محصولات متنوع‌شان دیرینه چندین هزارساله دارد. دانشمندان و پژوهشگران دنیا در حال مطالعه مستمر و یافتن شیوه‌های استفاده بهینه از دامها و افزایش کمی و کیفی محصولات آنها می‌باشند. از حدود صدهاسال پیش پرورش شترمرغ با هدف بهره‌گیری از

فرآورده‌های آن و بدلیل ویژگی‌های خاص این پرنده، بویژه در قاره افریقا بطور قابل توجهی مطرح بوده است. خصوصیاتی همچون مقاومت زیاد در برابر شرایط اقلیمی متفاوت، ویژگی‌های تغذیه‌ای و کیفیت منحصر به فرد فرآورده‌های آن مثل گوشت،چرم و پر سبب شد تا از ابتدای دهه حاضر استقبال شایانی از سوی تولیدکنندگان در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه جهت پرورش و تکثیر شترمرغ در سطح انبوه و به شکل صنعتی بوجود آید. بطوری که در این زمان کوتاه مطالعات و فعالیتهای گسترده‌ای در زمینه پرورش و و فعالیتهای گسترده‌ای در زمینه پرورش، تغذیه، اصلاح نژاد، بهداشت و بیماریهای این پرنده صورت پذیرفته و در قالب مقاله و کتاب در دسترس علاقه‌مندان قرارگرفته است.

صفات برجسته و طبقه‌بندی جانورشناسی:
شترمرغ به طبقه‌ پرندگان تعلق دارد و یکی از پنج زیرراسته متعلق به راسته سینه پهنان محسوب می‌شود. مشخصه‌های اصلی آنها عدم قدرت پرواز می‌باشد. ویژگی اخیر علت نامگذاری فوق شده است.

شترمرغ در زیرراسته استروتیونی فرمها قرار دارد از خانواده استروتیوینده،جنس استروتیو و گونه آن استروتیوکاملوس است که از این گونه یاد شده می‌توان نژادهای ذیل را نام برد:
– استروتیوکاملوس استرالیس( شترمرغ آفریقای جنوبی یا زولو) در آفریقای جنوبی.
– استروتیوکاملوس کاملوس( شترمرغ مالی یا بربر) در آفریقای شمالی.

– استروتیوکاملوس ماسانیکوس(شترمرغ ماسانی) درشرق آفریقا.
– استروتیوکاملوس مولیبدوفامنس( شترمرغ سومالی) در اتیوپی،کنیای شمالی و سومالی.
– استروتیوکاملوس سیریاکوس( شترمرغ عربی) از حدود ۱۹۶۰ منقرض شده است.

زیرگونه‌های کاملوس و ماسانیکوس به شترمرغهای گردن‌قرمز تلعق دارند. اکثر این زیرگونه‌ها ماسانیکوس به امریکا صادر شده‌اند. و قسمت اعظم شترمرغهای این کشور را نیز گردن‌قرمزها تشکیل می‌دهند. گردن‌آبیها زیرگونه‌های مولیبدوفانس و استرالیس را شامل می‌شوند. در قیاس باشترمرغهای ساده افریقایی،زیرگونه‌ کاملوس، ماسانیکوس و مولیبدوفانس( بخصوص گردن‌قرمزها) بزرگتر و نگهداری آنها به دلیل کوتاهتر بودن سابقه اهلی شدنشان مشکلتر

است و در نگهداری نیز باید حصار این پرندگان بلندتر در نظر گرفته شود. شترمرغهای اهلی شده افریقای جنوبی در عرصه تجاری سیاه افریقایی نامیده می‌شوند. این شترمرغها دارای نام لاتین استروتیوکاملوس از واریته داستیکوس می‌باشند.
بطورکلی سیاههای افریقایی بخش اعظم شترمرغهای اهلی شده دنیا را تشکیل می‌دهند.
مشخصه‌های عمومی

شترمرغ بزرگترین پرنده موجود در کره زمین است. شترمرغهای کنونی برخلاف اجدادشان به دلیل داشتن پروبالهای رشدنکرده توانایی پرواز ندارند. این کمبود با داشتن پاهای قوی جبران شده و آنها را قادر می‌سازد با سرعتی معادل ۶۰ کیلومتر در ساعت بدوند و سرعتشان را تا زمانی بیش از ۱۰ دقیقه حفظ کنند. شترمرغ تنها پرنده‌ای در جهان است که فقط ۲ انگشت از ۴ انگشت اصلی را دارا می‌باشد که آنها را انگشتهای سوم و چهارم می‌نامند. این مشخصه باعث

تمایز شترمرغها از انواع دیگر سینه‌پهنها که دارای سه انگشت می‌باشند می‌شود. انگشت سوم کوچکتر بوده و بطوری قرار گرفته است که به طرف خارج پا قرارگرفته و با روند روبه زوالش تنها نقش تعادلی را برعهده دارد. انگشت چهارم که در داخل قرارگرفته بزرگ و پهن بوده و در زیر دارای یک پینه بالشتکی و فنری پهن می‌باشد که در انتهای یک چنگال بطول تقریبی ۷ سانتی‌متر ختم می‌شود. این اندامها به انضمام پاهایی قوی به شترمرغ قدرت پرتاب یکی از خطرناکترین لگدها را می‌دهد. و از آنجایی که شترمرغ فقط توانایی لگدزدن به سمت جلو و پایین را دارد بهترین جهت برای گرفتن شترمرغ از جوانب و عقب است.

شناسایی نژادهای شترمرغ:
شترمرغهای گردن‌قرمز:Red neck ostriches
از این دسته شترمرغها که سه‌زیرگونه را شامل می‌شوند: کاملوس، سیریاکوس و مائیکوس را نام برد.
– زیرگونه کاملوس: خیلی بزرگ‌اند، استخوان مچی قلمی و پا طولی بیش از ۵۲۰ میلی‌متر دارند.
– زیرگونه سریاکوس: جزء کوچکترین شترمرغها هستند استخوان مچی قلمی و پا کمتر از ۵۲۰ میلیمتر طول دارد تخمهایشان کمتر از ۱۲۵ میلیمتر قطر دارند.
– زیرگونه ماسائیکوس: سر دارای موهای سفیدرنگ است. گردنشان دارای پوشش کرکی متمایل به صورتی کم‌رنگ است. پرهای تیره پرنده سیاه قهوه‌ای است.

شترمرغ گردن قرمز
این سه گونه دارای اختصاصات کلی زیراند:
گردن و ران شترمرغ نررنگدانه قهوه‌ای خاکستری ندارند بلکه قرمز میخکی تا قرمز صورتی است.
شترمرغ گردن آبی:Blue neck osterickes

– زیرگونه مولیبدوفانس: قدری کوچکتر از استرالیس هستند. بالای سرشان معمولاً کم مو می‌باشد. لبه منقارشان قرمز روشن بوده و صفحات فلسی جلوی ساق پا تنها تا انتهای استخوان

مچی که قلمی است و گردن و رانهای برهنه آنان به ر نگ سبزآبی تیره می‌باشد.
– زیرگونه استرالیس: قدری بزرگتر از زیرگونه مولیبدوفانس بوده و بالای سرها معمولاً بیشتر مو دارد، لبه منقار عموماً به رنگ قرمز نمی‌باشد.
گردن و رانها روشنتر و به رنگ خاکستری می‌باشد.

اختصاصات عمومی این دو زیرگونه شامل: گردن و ران برهنه، نرها قرمز نبوده و دارای رنگدانه قهوه‌ای خاکستری است. جلوی ساق پا به رنگ قرمز روشن است.
تعیین سن شترمرغ:

تعین سن شترمرغ خصوصاً در فاصله سنی ۲ تا ۴ سالگی که از لحاظ تجاری مورد توجه می‌باشد کاری بس دشوار است. دکتر اسمیت از دانشگاه مک گیل کانادا در این خصوص اینگونه بیان می‌کند که:
– دوساله‌ها: تمامی پرهای اولیه( پرهای جوجگی) و ناحیه پست به استثنای پرهای نواحی اتصال گردن به بدن از بین می‌روند. در این سن پروبال شترمرغ نر، از جمله اکثر پرهای مشکی سیاه می شوند. در شترمرغ ماده اغلب پرهای سفید شکمی به رنگ خرمائی تغییر رنگ می دهند.
– سه‌ساله‌ها: تمامی پرهای سفیدشکم نرها و ماده‌ها از بین می‌رود هیچگونه اثری از پرهای اولیه حتی در محل اتصال گردن و تنه وجود ندارد. در این زمان است که در بعضی از شترمرغهای نر، رنگ قرمز منقار و پاها به چشم می‌خورد.

– چهارساله‌ها: شترمرغهای نر و ماده همان رنگ پوست و پر بالغین را که قبلاً به آن اشاره شده است دارند. در ضمن تعیین سن شترمرغهای نر با اندازه‌گیری اندام تناسلی امکان‌ پذیر است.

• مختصری از آناتومی:
• اسکلت‌بندی:
قابل توجه‌ترین بخش اسکلت‌بندی شترمرغ جناغ است. استخوانی که تا ۴۰ سانتی‌متر ضخامت داشته و دارای ساختمانی متخلخل می‌باشد. استخوان جناغ سینه در ستیز و برخورد با موانع مراقبت می‌کند. وجه تمایز جناغ شترمرغ فقدان بخش ستیغ مانندی است که در بقیه پرندگان وجود دارد و در پرواز مؤثر است. این پرندگان بواسطه قدرت پرواز اسلافشان، استخوانهایی ترد و شکننده دارند که دارای یک دیواره نازک خارجی بوده و در بخش داخلی آن توخالی و در عین حال متشکل از مواد استخوانی خلل و فرج داراست.

شمای از اسکلت بندی شترمرغ
استخوانهای شکسته شده به کندی بهبودیافته و پرندگان مصدوم معمولاً مجبور به خوابیدن هستند. که اینگونه آسیب‌دیدگی‌ها از شایعترین علل تلفات در میان شترمرغهای بالغ می‌باشد. استخوانهای ترقوه در این حیوانات کاملاً از بین رفته و هر دو استخوان شرمگاهی رشد کرده و رودها را دربر می‌گیرد. جالب توجه اینکه نوک این پرنده از ۱۳ استخوان مجزا تشکیل شده که بوسیله پوست محکم خارجی کنار هم قرارگرفته‌اند. چنین ساختاری قرمزشدن منقار را در طول فصل جفتگیری تسهیل می‌سازد.

دستگاه گوارش:
شترمرغ پرنده‌ای است که بجای چینه‌دان دارای یک مری کیسه‌ای شکل می‌باشد که غذا در آن جمع می‌شود. زمانیکه شترمرغ سرش را بالا نگه می‌دارد غذا به معده رفته و در معرض شیره معده که تقریباً از ۳۰۰ غده ترشح می‌‌شود قرار می‌گیرد. این غدد در انتهای پشتی معده و در زیر لایه ضخیمی از موکوس قرار دارند.
پیش معده به سنگدان منتهی می‌گردد.

عضلات دیواره سنگدان توسط پوسته‌ای به ضخامت ۳ تا ۴ میلی‌متر از محتویات داخلی جدا می‌گردد. محتویات سنگدان یک شترمرغ بالغ شامل مواد غذایی بلعیده شده و تقریباً یک و نیم کیلوگرم سنگ‌ریزه است که غذا را به شکل خمیر درمی‌آورد.
این سنگریزه‌ها به دلیل فرسایش برای مدت محدودی در سنگدان باقی می‌ماند و بایستی پیوسته با سنگ‌‌ریزه‌های جدید جایگزین شوند. یک دهانه پیلوری شکل و دارای عضله اسفنکتری به روده کوچک منتهی می‌شود.

در محل اتصال روده کوچک به روده بزرگ دو سکوم منشعب می‌شود که حامل باکتری‌هایی هستند که توانایی شکستن سلولز را دارند.
آخرین بخش دستگاه گوارش کلواک است که متشکل از سه حجره جداگانه می‌باشد.

سایر اندامهای داخلی:
مغر شترمرغ بطور متوسط وزنی معادل ۴۰ گرم دارد که برابر جرم یک چشم شترمرغ است. رنگ یک مغز سالم سفید مات بوده و توسط توری از وریدهای کوچک احاطه شده است.

قلب شترمرغ با وزنی در حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ گرم می‌باشد یک قلب سالم نرم و بدون لک بوده و دارای یک تلؤلؤ خفیف می‌باشد. کبد از دو لوب به رنگ قهوه‌ای تا آبی و دارای ساختمانی با قوام تشکیل شده است. شترمرغ فاقد کیسه صفرا می‌باشد.
اندامهای درونی شترمرغ
شترمرغ دارای دو ریه به رنگ صورتی کمرنگ است. کلیه‌ها بطول تقریبی ۳۰ سانتی‌متر و ضخامت ۷ سانتی‌متر به رنگ قرمز متمایل به قهوه‌ای می‌باشند. کلیه‌ها شامل ۳ لوب بوده که این لوب‌ها ساختمانی منقوط دارند. مجاری ادراری به محفظه میانی کلواک، جائیکه ادرار تا زمان دفع نگهداری می‌شود منتهی میگردد. شترمرغها برخلاف پرندگان دیگر ادرار و مدفوعشان را به صورت جداگانه دفع می‌کنند.
تولید مثل

شترمرغ ماده در سن ۲ تا ۳ سالگی و شترمرغ نر در سن ۳ تا ۴ سالگی به بلوغ جنسی می‌رسد. در صورتیکه در شرایط مناسب و با سلامتی کامل نگهداری گردند تا بیشتر از ۴۰ سال بارورند. در طول فصل تخم‌گذاری شترمرغ نر با پرو بال سفید و سیاه و شترمرغ ماده بیشتر با رنگ قهوه‌ای خاکی مشخص می‌گردند.
شترمرغها همیشه یک زوجی نیستند و در حیات وحش شترمرغهایی که قدرت نرینگی خوبی دارند دارای یک جفت اصلی و چند جفت فرعی می‌باشند. در مزارع شترمرغ پرندگان در پن‌های تولیدی و در دسته‌هایی به نسبت یک‌به‌یک یا یک به دو( نر به ماده) نگهداری می‌شوند.

در زمان رقص جفت‌‌گیری شترمرغ نر برروی زانو نشسته، بالها را باز نموده و با حالتی موزون در بالای بدن از یک طرف به طرف دیگر حرکت داده و سرش را پشت دنده‌هایش تکان می‌دهد. که این نمایش جهت تحریک بیشتر بیضه‌ها می‌باشد.
نمایش اجرای رقص جفت گیری توسط پرنده نر

شترمرغ ماده،با بالها و سرافتاده دویده و نوک خود را باز و بسته می‌کند. برای عملیات جفت‌گیری جنس ماده نشسته، گردن و سر خود را به اطراف حرکت می‌دهد. سپس شترمرغ نر پای چپ خود را نزدیک شترمرغ ماده گذاشته و پای راست را در پشت شترمرغ قرار داده آلت نرینه خود را وارد کلواک شترمرغ ماده می‌کند. جفت‌گیری ۱ تا ۳ دقیقه بطول می‌انجامد و معمولاً کمی بعد از طلوع آفتاب و گاهی در بعدازظهر انجام می‌شود.

پیشنهاد می‌گردد که جفت نر و ماده به مدت ۲ ماه قبل از عملیات جفت‌گیری جدا گردند. به این عمل اصطلاحاً اردو زدن یا Comping off گویند.
با جیره مناسب و آب‌و هوای مساعد قابلیت تخمگذاری پرنده تا یکسال کامل بطول می‌انجامد. از آنجائیکه میزان باروری تخمها با افزایش طول فصل تخم‌گذاری کاهش می‌یابد. لذا تخم‌گذاری بایستی بعد از ۶ تا ۸ ماه متوقف گردد. ثابت شده که جداسازی مجدد دو جنس به مدت ۲ ماه در اواسط فصل تخم‌گذاری باعث بهبود باروری می‌گردد. فصل جفت‌گیری معمولاً از آخر زمستان آغاز و تا آخر تابستان ادامه می‌‌یابد. و فصل تخم گذاری از تولید مثل موفق به چند عامل بستگی دارد که مهمترین آنها جیره مناسب با پروتیئن و مواد معدنی بالاست. از عوامل دیگر می‌توان به وضعیت سلامتی، شرایط آب و هوایی، استرس و میزان سازگاری پرندگان اشاره نمود.

گروههای تولید مثلی:
در شرایط مدیریت متمرکز‌ پن‌های تولید مثلی شامل یک شترمرغ نر و یک تا چهار شترمرغ ماده می‌باشد. البته معمول‌ترین ترکیب شامل یک جفت نر و یک جفت ماده است و یا یک نر و دو ماده است. در مدیریت نیمه متمرکز تعداد پرندگان در یک گله تا ۳۰ قطعه می‌رسد. نسبت شترمرغ نر به ماده در این گله معمولاً ۳ به ۵ یا ۲ به ۳ است. درصد شترمرغ نر نباید خیلی کم باشد زیرا ممکن است شترمرغ نر غالب نتواند تمام شترمرغهای ماده را سرویس دهد.
یک پن تولید مثل

موفقیت در امر تولیدمثل با معیارهای زیر سنجیده می‌شود:
– تعداد تخمهای گذاشته شده.
– درصد باروری
– درصد جوجه‌آوری
– نسبت ماندگاری جوجه‌ها
جدا نمودن دو جنس به مدت ۲ ماه پیش از جفت‌گیری باعث آرامش روانی پرنده شده و اشتیاق به جفت‌گیری را بیشتر می‌‌نماید. مزیت دیگر همزمانی تخم‌گذاری همه پرندگان مولد است.

در شرایط عادی شترمرغ ماده پس از دو هفته همراهی با جفت‌ خود تخم‌گذاری می‌نماید. در غیر اینصورت بایستی سلامتی پرندگان و تغذیه ‎آنها را کنترل نمود. در صورت عدم بیماری و آلودگی انگلی یک هفته استراحت در مزارع یونجه یا شبدر تازه می‌تواند کمک شایانی نماید.
پن‌های تولید مثلی:

جائیکه فضا محدود است بایستی حداقل فضای مورد نیاز را برای شترمرغهای مولد در نظر گرفت.
برای مثال در جائیکه امکان چریدن مهیا نیست حدود ۱۰۰۰ مترمربع به ازای هر گروه سه عضوی بعلاوه ۲۰۰متر مربع برای هر پرنده اضافی دیگر در نظر گرفته می‌شود.

حداقل برای هر جفت مولد ۸۰۰ مترمربع و برای هر شترمرغ ماده اضافی ۲۰۰ مترمربع و برای هر شترمرغ نر اضافی ۸۰۰ مترمربع در نظر گرفته می شود. محوطه وسیعبرای فعالیتهای روزانه و شادابی پرنده پیشنهاد می گردد. همچنین مسافت پرواز بحرانی در نظر گرفته شود.

شترمرغهای هراسان در ابتدا ۴۰ متر دویده و سپس حالت پرواز می‌گیرند. بنابراین توصیه می‌‌گردد حداقل طول هر پن ۳۶ متر در نظر گرفته شود. پنهای تولیدمثلی با دو حصار به فاصله ۵/۱ متر از همدیگر جدا گردند تا از جنگهای احتمالی شترمرغهای نر همسایه ممانعت بعمل آید. پوشاندن این فضا با گیاهان و بوته‌های تیغ و جلوگیری از روئیت شترمرغها مناسب است. این مسئله باعث رام‌شدن بیشتر پرنده و اثر مثبتی در باروری تخم‌ می‌گذارد. گیاهانی که برای این منظور استفاده می‌گردند می‌توانند درختان یا بوته‌های سریع‌الرشد و ترجیحاً از انواعی باشند که در طول سال سبز باقی می‌مانند. در آب‌وهوای خشک درختان میوه می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. بهترین انتخاب درختان سیب، گیلاس، هلو، زردآلو، بوده و شترمرغ می‌تواند از میوه این درختان که به زمین می‌افتد استفاده نماید.

لانه:
لانه یک گودال ساده حفر شده در زمین است. ابعاد آن ۴/۱ تا ۲ متر و عمق آن ۲۰ سانتی‌متر است. دیواره‌های جانبی به ارتفاع تقریبی ۲۰ سانتی‌متر بالای سطح زمین قراردارند.
لانه جهت جوجه کشی طبیعی
محل لانه بایستی در یک محل شنی انتخاب شود.
کف لانه باید کاملاً افقی بوده تا از برخورد تخمها به همدیگر ممانعت بعمل آورد. در صورت امکان محل انتخابی بایستی تماشای مناظر اطراف را برای پرنده مهیا نماید.

جوجه‌‌کشی طبیعی:
در حیات وحش تعداد تخم در هر کلاچ ۱۲ تا ۱۸ عدد است. شترمرغ ماده در طی روز معمولاً از ساعت ۵/۹ تا ۵/۴ بعدازظهر روی تخمها می‌نشیند. شترمرغ نر در بقیه روز و در شب اینکار را ادامه می‌دهد. نشستن برروی تخمها در ابتدا به سختی و بطور نامنظم صورت گرفته و سپس پرنده در اینکار جدی می‌گردد. آنها در هنگام تغییر شیفت تخمها را چرخانده و هوا می‌دهند. این عمل به مدت ۴۲روز ادامه می‌یابد تا جوجه‌ها از تخم خارج گردند.
پرنده ماده در حال جابجا کردن تخم

جوجه‌کشی مصنوعی:
بطور نظری شترمرغ ماده بایستی یک روز در میان تخم بگذارد ولی در عمل اغلب وقفه طولانی حتی بیشتر از یک ماه در تخمگذاری مشاهده می‌گردد. این مسئله به زمانی برمی‌گردد که اجداد وحشی شترمرغ مجبور بودند لانه را به علت تهدید متجاوزین جابجا نمایند.
در مزارع پرورش شترمرغ فقط تعداد کمی تخم( مثلاً سه عدد) در هر لانه باقی می‌ماند و بقیه تخمها برداشته می‌شوند. این راهکار ساده شترمرغ را به تخمگذاری بیشتر تشویق می‌نماید. در فصل تخم‌گذاری هر شترمرغ ماده ۳۰ تا ۸۰ تخم و گاهی اوقات بیش از ۱۰۰ تخم می‌گذارد.
با توجه به ارزش این تخمها و نیز به دلیل خطر وقوع آلودگی استفاده از تخمهای مصنوعی در این زمینه مفید است. تخمهای مصنوعی را می‌توان با پرکردن یک پوسته تخم‌شترمرغ با اپوکسی تهیه نمود تا وزنی معادل تخم طبیعی داشته باشد.

با توجه به شرایط آب و هوایی جوجه‌کشی مصنوعی در نیم‌کره شمالی معمول بوده و حتی در شرایط آفریقای جنوبی اغلب جوجه‌ها به این طریق بدست می‌آیند. باید توجه داشت که در شرایط طبیعی جوجه‌ها معمولاً سرزنده‌تر و خوش‌بنیه‌تر از جوجه‌های ماشینی هستند.
بعد از جمع‌آوری و ذخیره تخمها بایستی آنها را در داخل ستر قرار داد. مدت نگهداری در ستر حدود ۳۹ روز است. در حدود روز چهلم بایستی تخمها را به هچر منتقل نمود.

بمنظور اخذ نتیجه بهتر و درصد جوجه‌‌‌آوری مطلوبتر باید به نکات زیر توجه نمائیم:
۱- حمل و نقل دقیق تخمها.
۲- دقت در ذخیره نمودن تخمها.
۳- پیشگیری از عفونتها.
۴- چرخاندن تخمها.
۵- رطوبت و حرارت لازم.
۶- هوادهی.
۷- کارآیی دستگاه جوجه‌کشی.
تخم شترمرغ:

تخم شترمرغ کمی بیضوی بوده و حول محور طولی متقارن است و سر و ته تخم به سختی قابل تشخیص است. پوسته شبیه چینی براق بوده و از خلل و فرج یا pores پوشیده شده است.
معمولاً تخم شترمرغ دارای ۱۴ تا ۱۸ سانتی‌متر طول، ۱۲ تا ۱۵ سانتی‌متر عرض و ۱/۱ تا ۹/۱ کیلوگرم وزن دارد. تخمهای نابارور کوچکتر از تخمهای بارور می‌باشند.

ضخامت پوسته ۲تا ۳ میلی‌متر بوده بطور کلی که یک انسان می‌تواند برروی آن بایستد بدون آنکه پوسته آسیب ببیند حرارت پائین محیط و غذای غنی از کلسیم سبب افزایش ضخامت پوسته می‌گردد.

بعد از ۴۲ روز که طول دوره جوجه‌کشی می‌باشد، تخمها ۱۱ تا ۱۵ درصد وزن خود را به واسطه تبخیر و از دست دادن آب و دی‌اکسیدکربن از دست می‌دهند این کاهش وزن حجم اتاقک هوایی را افزایش داده بطوریکه در پایان جوجه‌کشی اندازه آن یک سوم حجم تخم می‌شود. در مدت کوتاهی قبل از بیرون آمدن از تخم جوجه با نوک زدن به دیواره اتاقک هوایی از هوای آن استفاده می‌نماید. میزان هوای اتاقک هوائی نقدار اکسیژن قابل تنفس برای جوجه را تا زمان شکستن پوسته تأمین می کند.

حمل و نقل و نگهداری تخم شترمرغ:
بلافاصله پس از جمع‌آوری هر تخم شترمرغ بایستی جهت رکوردگیری آنرا شماره‌گذاری نمود. هرگونه جا به جائی شامل حمل و نقل تخمها از لانه به اتاق نگهداری بایستی با دقت و بدون تکانهای شدید صورت پذیرد از فومهای پلاستیکی جهت جلوگیری از تکانهای شدید یا برخورد تخمها با یکدیگر می توان استفاده نمود.

جهت حمل و نقل گسترده و نیز حمل و نقل طولانی تخمها باید طوری قرارگیرند که اتاقک هوایی در بالای تخم باشد. در غیر اینصورت اتاقک هوایی آسیب دیده و تخم نابارور می‌شود. برای این منظور از روش کندینگ استفاده می‌شود و تخمها را در یک اتاق تاریک با منبع نوری قوی بررسی می‌کنند. در روزهای اول اتاقک هوایی به اندازه یک توپ پینگ‌پنگ در انتهای یک طرف تخم دیده می‌شود و بقیه قسمتهای تخم تیره‌تر بنظر می‌رسد. پس از کندلینگ محل اتاقک هوایی را در روی پوسته علامت گذاری می نمائیم.

طول مدت ذخیره‌کردن تخم در انبار ۲ تا ۱۰ روز می‌باشد. در نگهداری طولانی کیفیت آلبومین‌نزول می‌نماید. در اوایل فصل تخم‌گذاری که کیفیت سفیده بالا می‌باشد می‌توان طول مدت نگهداری تخم را افزایش داد. هر چه از دوره تخم‌گذاری می‌گذرد مدت نگهداری در انبار را بایستی کاهش داد و علت آن نیز کاهش کیفیت سفیده می‌باشد. به هر حال تخمها باید حداقل یک روز در انبار نگهداری شده و سپس به ستر منتقل گردد.
برای جلوگیری از رشد بی‌قاعده جنین در زمان انبارکردن تخمها درجه حرارت بین ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد توصیه می‌گردد. در اوایل دوره تخم‌گذاری درجه حرارت محل نگهداری بالاتر از اواخر دوره تخم‌گذاری می‌باشد.

پرنمودن ستربه روش همگی واردAll in- همگی خارج یا All in – All out از لحاظ بهداشتی بهتر از روش پرکردن تدریجی است به شرطی که تخم کافی برای پر و خالی کردن یکباره دستگاه موجود باشد. یک رهیافت عملی، جمع‌آوری تخم شترمرغ در طول ۶ روز و قراردادن یکباره آنها در ستر می‌‌باشد.
قبل از قراردادن تخم در ستر بایستی آنها را بدقت وبه تدریج گرم نمود تا از افت ناگهانی درجه حرارت در ستر اجتناب شود. تفاوت زیاد درجه حرارت ستر و تخم شترمرغ باعث می‌شود که تخمها عرق کرده و محیط مناسبی جهت میکروارگانیسم‌های مضر فراهم گردد.
نکات بهداشتی در مورد تخم‌شترمرغ و سترها:

یکی از مهمترین دلایل کاهش باروری و میزان جوجه‌ درآمدی، آلودگی تخمها در طول دوره جوجه‌کشی یا قبل از آن می‌باشد. لذا کلیه مراحل جوجه‌کشی بایستی تحت شرایط بهداشتی ویژه انجام پذیرد. اولین اقدام بهداشتی قراردادن حوضچه یا ظرف ضدعفونی در مدخل جوجه‌کشی و استفاده از روپوش و چکمه و جلوگیری از ورود افراد متفرقه به داخل سالن جوجه‌کشی است.
راههای مختلفی جهت کاهش بار آلودگی تخم وجود دارد که شامل شتسشو و اسپری تخمها با مواد ضدعفونی‌کننده و یا دود دادن دستگاه جوجه‌کشی و تجهیزات است.

بنابراین هنگام شستشوی تخمها رعایت نکات زیر ضروری می‌باشد.
– کثافات آشکار بایستی توسط برس یا پارچه ار تخم زدوده شوند.
– بمنظور انبساط غشای داخلی تخم، مایع پاک‌کننده که جهت تمیزنمودن تخم بکار می‌رود بایستی حداقل ۵ درجه سانتی‌گراد گرمتر از خود تخم ‌باشد.
– مایع پاک‌کننده ، دستکش‌ها پارچه و هر چیزی که جهت پاک‌کردن تخم به کار می‌رود بایستی فقط برای یک تخم استفاده شود.
– بعد از شستشو، تخمها باید فوراً خشک شوند.

نکاتی درباره جوجه‌کشی:
۱- سالن جوجه‌کشی و دستگاهها بایستی بطور مرتب تمیز و ضدعفونی گردند. سالن جوجه‌کشی بایستی دارای تهویه کافی بوده و تا حد امکان خشک باشد.
۲- در صورت وقوع آلودگی قارچی بایستی دستگاه با فرمالدئید گاز داد.

۳- جهت اطمینان از کارآیی مناسب، دستگاهها باید حداقل یک تا دو روز قبل از استفاده، بصورت خالی کار کند.
۴- درجه حرارت رطوبت نسبی بایستی بطور مرتب و در نقاط مختلف کنترل شود. در صورت امکان میزان دی‌اکسید‌کربن اندازه‌گیری شود.
۵- قطعات یدکی نظیر فیوزها، المنتهای حرارتی، رطوبت سنجها، لامپها و … بایستی موجود باشند. در صورت قطع مکرر برق بایستی یک مولد( گازی) یا یک مولد اضطراری برق فراهم نمود.

دستگاههای جوجه‌کشی: (Incubators )
دستگاههای جوجه‌کشی مجزا( ستر و هچر) این مزیت را دارند که درجه حرارت، رطوبت را بطور جداگانه و اختصاصی کنترل نموده و کار آلوده هچ دور از بقیه تخمها صورت می‌گیرد.

هنگام خرید دستگاه جوجه‌کشی بایستی به نکات زیر توجه نمود:
۱- انتخاب ظرفیت: دستگاه جوجه‌کشی باید برای چند پرنده تخمگذار در نظر گرفته شود.
۲- اگر انکوباتور شما انکورباتور طیور دیگر بوده‌است و تغییر کاربری داده شده آیا دارای تهویه کافی می‌باشد؟(حداقل ۱ متر مکعب برای هر تخم در روز)
۳- آیا کنترل رطوبت نسبی و حرارت در جاهای گوناگون دستگاه مؤثر و قابل اعتماد است؟ آیا سیستم حرارتی برودتی و کنترل کافی هستند اگر یکی از این سیستمها کار نکرد چه اتفاقی می‌افتد؟

۴- آیا تخمها اتوماتیک چرخانده می‌شوند؟
۵- آیا امکان دیدن تخمها بدون بازکردن در انکوباتور وجود دارد؟
۶- آیا انکوباتور به آسانی قابل شستشو و ضدعفونی است؟ آیا مواد و وسایل بکاررفته در برابر شستشو و ضدعفونی مقاوم هستند؟
آخرین نکته در زمینه جوجه‌کشی مسائل لاقتصادی است. ولی باید توجه به نقش مهمی که جوجه‌کشی در پرورش شترمرغ دارد غیر عقلانی خواهد بود. اگر در هزینه‌های جوجه‌کشی صرفه‌جویی کنیم بعداً تاوان سنگینی می‌دهیم.
پرورش جوجه:

تهویه و حرارت:
بعد از انتقال جوجه‌ها از جوجه‌کشی به جایگاه مخصوص باید آنها را در درجه حرارت ۳۰ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد نگهداری نمود. این درجه حرارت باید در هفته ۲ تا ۳ درجه کاهش یابد تا در نهایت به ۲۰ درجه سانتی‌گراد یا به درجه حرارت محیط طبیعی برسد. از رفتار جوجه می‌توان به متعادل بودن درجه حرارت محیط پی برد. اگر حرارت خیلی بالا باشد جوجه‌ها به حالت ایستاده و با منقار باز و بالهای آویزان خواهد بود و از منبع حرارت دور می‌شود. درجه حرارت ثابت ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتی گراد است.

جوجه ها ۲۴ ساعت پس از بیرون آمدن از تخم در یک محیط بدون آب و غذا نگهداری می شوند

منبع حرارتی باید طوری نصب گردد که خطر سوختن جوجه‌ها وجود نداشته باشد.منبع حرارتی (هیتر یا رادیاتور ) نباید مستقیماً در داخل جایگاه جوجه باشد.
روش گرمادهی زیرزمینی یا (under floor heating) نسبت به دیگر روشها مزیت دارد. در این روش در کف سالن حرارت یکنواخت ایجاد می‌شود که کاملاً مورد نیاز جوجه است. منابع حرارتی دیگر بیشتر پشت پرنده را گرم می‌کند در حالیکه شکم برهنه جوجه سرما می‌خورد.
علاوه بر سیستمهای حرارتی زیرزمینی سیستمهایی وجود دارند که نسبت به فشار واکنش داده و هر جایی را که جوجه در آن محل قرار دارد گرم می‌کند.
در ضمن نصب فیلترهای ضدعفونی کننده در جلوی هواده باعث کاهش آلودگی با کتریها می‌گردد.

جایگاه نگهداری و گردش جوجه‌ها:
حرکت و دویدن جوجه‌های شترمرغ از اهمیت زیادی برخوردار است. تحریک این عامل باعث مصرف انرژی و تعدیل سرعت رشد می‌باشد. از طرفی تحریک باعث تقویت استخوانها ورشد ماهیچه‌ها و انگشتان پا و نیز تمایل جوجه برای حرکت می‌گردد. ایجاد گردشگاه برای جوجه‌ها نه تنها باعث کاهش استرس در جوجه‌ها می‌گردد بلکه از دفرمه‌شدن پا( در شترمرغ بسیار اهمیت دارد) جلوگیری می‌نماید.

فضای لازم برای جوجه‌ها بستگی به سن آنها دارد حداقل فضا برای هر جوجه در جایگاه شروع پرورش ۲۵/۰ مترمربع است که این میزان در سه ماهگی به ۲ مترمربع می‌رسد. چنانچه تعداد کمی جوجه در جایگاه نگهداری می‌شود فضای لازم برای هر جوجه افزایش پیدا می‌کند و در این صورت حداقل فضای لازم برای جوجه‌های کمتر از ۳ ماه ۵ مترمربع و برای پرندگان ۳ تا ۶ ماه ۱۰مترمربع می‌باشد.

در صورت لزوم می‌توان از مقسم جهت تخصیص فضای لازم استفاده نمود. منظورنکردن فضای لازم جهت گردش باعث از بین رفتن انگیزه حرکت در جوجه‌ها دفرمه‌شدن پا و استرس می‌گردد. طول گردشگاه باید بیشتر از عرض آن باشد تا فضای مناسب جهت دویدن مستقیم جوجه‌ها را به طور مطلوب فراهم نماید. گردشگاه باید در آرامترین نقطه جایگاه بوده و حداکثر فاصله را از شلوغی داشته باشد.

جوجه‌ها بایستی هرچه زودتر در هوای آفتابی و گرم به دویدن و گردش بروند. خورشید منبع ویتامین D3 بوده و از نرمی استخوان جلوگیری می‌نماید. در روزهای گرم و خشک تابستان می‌توان از سه‌روزگی جوجه را به گردشگاه هدایت کرد. در هوای مرطوب بایستی اینکار را از هفته ششم به بعد انجام شود و جوجه‌ها به مرور با هوای بیرون آشنا شوند.