مقاله جایگاه خانواده از دیدگاه پیامبر

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله جایگاه خانواده از دیدگاه پیامبر دارای ۳۰ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله جایگاه خانواده از دیدگاه پیامبر  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله جایگاه خانواده از دیدگاه پیامبر،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله جایگاه خانواده از دیدگاه پیامبر :

جایگاه خانواده از دیدگاه پیامبر

به طور کلى در برخوردها و رفتارهاى اجتماعى، روابطى که انسانها با هم برقرار مى‏کنند تابع
دو دیدگاه است . یا بر مبناى دیدگاه «کرامت» است و یا بر مبناى دیدگاه «اهانت» است . بر
اساس این دو نوع نگرش ، روابطى که انسانها با هم دارند یا مبتنى بر «تکریم» وگرامى

داشتن است و یا مبتنى بر «استخفاف » و حقیر شمردن است. در یک نگاه،انسان موجودى
است با ارزش و شریف و صاحب کرامت ذاتى و «حاصل بر و بحر» ۱ و در نگاه دیگر موجودى
است بى ارزش و حقیر و فاقد کرامت ذاتى و صرفاً طبیعى .

هرگونه که انسان را تلقى کنیم، همان گونه با او برخورد مى کنیم . اگر انسان را موجودى
صاحب کرامت بدانیم، تلاش مى کنیم این کرامت را در او تقویت کنیم، و به عکس اگر دیگران
را بى کرامت بدانیم، از سر تفرعن، آنان را کوچک شمرده ، مورد اهانت و حقارت واسخفاف
قرار مى‏دهیم . خداوند در مورد کرامت ذاتى انسانها، در آیه ۷۰ سوره اسراء فرمود: «و لقد
کرمنا بنى آدم» (ما فرزندان آدم را – نوع انسان را – کرامت بخشیدیم) و همچنین فرعون را، به
عنوان نمونه نگرش و برخورد تحقیر آمیز با انسان معرفى کرده است:

«فاستخف قومه فاطاعوه انهم کانوا قوماً فاسقین.» ۲
او (فرعون) قومش را استخفاف کرد، پس اطاعتش کردند که آنها قومى فاسق بودند.
فرعون، سمبل برخورد تحقیر آمیز با انسان است که بقاى نظام فرعونى و مناسبات سلطه و
استثمار و استحمار ، جز در چهار چوب تهى کردن انسانها میسر نمى‏شود.

انسان خفیف است که مطیع فراعنه مى‏شود و این نیست مگر به سبب «فسق» ۳ او.
انسانى که کرامت خود را زمین مى‏گذارد؛ انسانى که پذیراى اهانت مى‏شود، ابتداً باید
فاسق شده باشد، باید از محتواى الهى خود عدول کرده باشد، تا پذیراى استخفاف ستمگر و
حکومت ستم شود. اصولاً راه و رسم و سیره همه جباران و حکومتهاى خودکامه و فاسد بر
این است که بارى ادامه تفرعن و خودکامگى خود، مردم را خفیف سازند، تهى کنند و آنها را

از نظر تفکر در سطحى نگاه دارند که خطرى برایشان ایجاد نشود با تحمیق آنها و خرد کردن
شخصیت حقیقى شان، آنان را به صورت ابزار وادواتى براى مقاصد خود سازند. جالب آنکه در
آیه فوق علت پذیرش استخفاف و قدرت گرفتن فراعنه را در فسق مردم معرفى مى‏کند: «آنها
گروهى فاسق بودند»، که اگر فاسق نبودند و از اطاعت خدا و فرمان عقل خارج نشده بودند و

خود را از محتواى الهى، انسان خویش تهى نساخته بودند، تسلیم هیچ فرعونى نمى‏شدند
آنها خود کرامت خویش را لگدمال کرده بودند، آن گاه تسلیم استخفاف فرعونى شدند، آنها
فاسق بودند که تن به تبعیت فاسق دادند.

بنابر آنچه گذشت، به اعتبارى در برخورد با انسان دو دیدگاه وجود دارد:
۱- دیدگاه «الهى» که انسان را با کرامت مى‏داند و نحوه برخورد با انسان را برخورد از سر
تکریم مى‏خواهد.

۲- دیدگاه «فرعونى» که انسان را براى اینکه به زیر سلطه بکشد، استخفاف مى کند او را
حقیر مى‏داند و دست به تحمیقش مى‏زند، که اگر انسان خرد شد، خفیف شد، سبک شد ،
تن به هر خوارى و پستى مى‏دهد.

منطق عملى پیامبر (ص)
سیره انبیا در برخورد با انسان، سیره الهى است . آنها «کریم» بودند و برخوردهایشان
«کریمانه» ؛ «صاحب کرامت» بودند و اهل «تکریم» مردم. انسان تا کرامت نداشته باشد،
نمى‏تواند تکریم کند و رسول خدا (ص) با کرامت‏ترین انسانها بود، چنانکه سیره نویسان در
وصف آن حضرت نوشته‏اند: «کان اکرم الناس» ؛ ۴ و على (ع) در توصیف این شأن رسول اکرم
(ص) او را گرامى‏ترین فرد عشیره و خاندانش معرفى کرد. ۵ او گرامى‏ترین خلق خدا بود، که
خداوند در کتاب شریفش به وجود گرامى او سوگند یاد مى‏کند و مى‏فرماید:

«لعمرک انهم لفى سکرتهم یعمهون.»۶
به جانت سوگند اینها در مستى خود سرگردانند.
قاضى عیاض پس از ذکر این آیه شریفه و بیان اینکه خداوند در اینجا نهایت تعظیم و تکریم را
نسبت به آن وجود عزیز عنوان فرموده است ، از قول ابن عباس نقل مى‏کند: «ما خلق الله
تعالى، و ما ذرأ ، و ما برأنفساً اکرم علیه من محمد (ص) و ما سمعت الله تعالى أقسم بحیاه
أحد غیره.» ۷(خداوند تعالى وجودى را گرامیتر از محمد (ص) خلق نکرد و نیافرید و لباس
هستى نپوشانید، و من نشنیده‏ام که خداوند جز به وجود (گرامى) او به کس دیگرى سوگند

یاد کرده باشد). و از ابوالجوزاء ۸ نیز شبیه به همین سخن نقل شده است .۹
آن حضرت «اکرم خلق» بود و بیشترین تکریم را در رفتارش نسبت به خلق خدا داشت . او که

مزین به وصف «لولاک لما خلقت الافلاک » ۱۰ بود، در مناسبات اجتماعى خود آن قدر
بى‏پیرایه وعارى از هر تکلف و افتاده بود که گویا بشرى است مثل سایر مردم بى هیچ مزیتى
، ۱۱ و سیره اجتماعى‏اش بر تکریم انسانها استوار بود و آن چنان آنها را مورد احترام قرار
مى‏داد و گرامى مى‏داشت و شخصیت مى‏بخشید که تصورش نیز دشوار بود . حضرت

حسین (ع) گوید از پدرم از مجلس رسول خدا (ص) پرسش کردم ، فرمود:
«(پیامبر) در مجلسش بهره هر کس را عطا مى کرد (هیچ کس بى بهره از مجلس رسول
خدا نمى ماند و چنان با کرامت با افراد برخورد مى کرد که ) هیچکس گمان نمى برد از او
گرامیتر هم کسى باشد; مجلس او مجلس گذشت، حیا، راستى و امانت بود؛ در آن صداها

بلند نمى‏شد (و داد و قال نبود) ; انسانها در مجلس رسول خدا متواضع بودند و بزرگ را
گرامى مى داشتند و با کوچکترها مهربان بودند؛ حاجت انسان حاجتمند را بر خویش مقدم
داشته روا مى‏کردند وغریب و بى کس را نگهدارى و رسیدگى مى‏نمودند.

حسین (ع) گوید به پدرم گفتم : سیره آن حضرت با همنشینانش چگونه بود؟ فرمود: همیشه
خوشرو و خوشخوى و نرم بود، خش و درشتخو و سبکسر و فحاش و عیبجو نبود و کسى را
مدح نمى‏کرد; هرگز کسى را سرزنش نمى‏کرد و از او عیب نمى‏گرفت ، و لغزش و عیبهاى
مردم را جستجو نمى‏کرد; براسائه ادب شخص غریب در پرسش و گفتار شکیبا بود، تا آنجا
که اصحاب درصدد برخورد (با آن شخص مزاحم) مى‏شدند، و (آن حضرت) مى فرمود: وقتى
حاجتمندى را دیدید یارى و کمکش کنید هرگز ثناى کسى را نمى‏پذیرفت مگر آنکه به عنوان

تشکر (از آن حضرت ) باشد. و کلام احدى را قطع نمى‏کرد مگر آنکه از حد گذشته باشد که
در آن صورت با نهى و یا برخاستن کلام او را مى‏برید.» ۱۲
رفتار اجتماعى پیامبر مبتنى بر تکریم انسانها، چنین بود و توصیه مى کرد که برادران دینى

خود را گرامى بدارید که اگر کسى برادر مسلمان خود را تکریم کند ، خداى عز و جل را تکریم
کرده است :
«من أکرم أخاه المسلم فانما یکرم الله عز و جل.» ۱۳
آن حضرت به هیچ وجه اجازه تحقیر کردن نمى‏داد و مسلمانان را از اینکه یکدیگر را تخفیف
کنند پرهیز مى‏داد:
«لا تحقرن أحداً من المسلمین فان صغیرهم عندالله کبیر.» ۱۴

مبادا فردى از مسلمانان را کوچک شمرده تحقیر کنید که کوچک آنان نزد خدا بزرگ است .
رفتار آن حضرت گویاى نگاهى از سر کرامت به انسان بود . چنانکه سیره نویسان درباره
برخوردهاى وى مى‏نویسند:
«به هر کس مى‏رسید ابتدا سلام مى‏کرد و هر کس براى خواسته‏اى نزد آن حضرت مى‏آمد
در انجام کار وى بردبارى مى کرد (تا خواسته‏اش برآورده شود) و یا آن فرد خود منصرف شود.

هرگز نشد کسى دست پیامبر را بگیرد و آن حضرت جلوتر از طرف، دست خود را از دست وى
بکشد. و چون به مرد مسلمانى مى‏رسید ابتدا با او مصافحه مى کرد و چون مشغول نمازبود
و کسى در کنارش مى‏نشست نماز خود را تخفیف مى داد و تمام مى کرد ورو به او مى کرد

و مى فرمود: آیا حاجتى دارى؟ هر کس بر وى داخل مى شد او راتکریم مى کرد چنانکه
گاهى لباس خود را زیر او پهن مى‏کرد و یا او را بر تشک خود مى‏نشاند.»۱۵
این موارد، نمونه‏هاى روشنى است از اینکه پیامبر خدا با مردم چگونه بود و به چه نحو
تکریمشان مى‏کرد.درحالى که کراهت داشت جلوى پایش بلند شوند، ۱۶ و دوست

مى‏داشت با او بدون تکلف و مجامله و به راحتى برخورد کنند، اما خود ازسر تکریم انسانها
چنان احترامشان مى کرد که موجب شگفتى است . صحنه زیبایى را نقل کرده‏اند که مردى
وارد مسجد شد در حالى که پیامبر به تنهایى نشسته بود. (با وارد شدن آن مرد) حضرت بلند

شد و جا باز کرد، مرد (در شگفت شد و ) گفت : اى رسول خدا جا که بسیار است ! فرمود:
«حق مسلمان بر مسلمان است که اگر دید برادرش مى خواهد بنشیند (احترامش کند و)
بلند شود و برایش جا باز کند .۱۷
این ارزش گذارى به افراد، در جاى جاى رفتار اجتماعى پیامبر تجلى داشت، چنانکه أنس بن
مالک در بیان آن مى‏گوید:
« کان رسول الله (ص) یعود المریض ، و یتبع الجنازه و یجیب دعوه المملوک.» ۱۸
(عادت پیامبر چنین بود که ) مریض را عیادت مى‏کرد و جنازه را مشایعت مى‏نمود و دعوت
برده را اجابت مى‏کرد.
او از هر گونه رفتارى که بوى تفرعن و خوى تکبر ازآن استشمام میشد بیزار بود و از هر
حرکتى که تشبه به اشرافیت و سلطنت داشت متنفر بود و پرهیز مى‏کرد، چنانکه حضرت
صادق (ع) فرمود:
«کان یکره أن یتشبه بالملوک.» ۱۹
(پیامبر ) بد مى دانست که تشبه به سلاطین داشته باشد.

او اجازه نمى داد که کسى او را با پاى پیاده همراهى کند در حالى که خود سواره بود ، مگر
اینکه حضرت آن فرد را همراه خود سوار مى کرد و اگر نمى پذیرفت ، مى فرمود: شما جلو
بروو در فلان مکان منتظر باش و اگر کارى دارى در آنجا یکدیگر را ملاقات مى کنیم. ۲۰چرا که
جز این را استخفاف انسانها مى دانست و آن که صاحب کرامت است ، با مناسبات خلاف

تکریم رفتار نمى کند. این سلاطین وملأ و اشراف و مترفان هستند که براى کسب اعتبار نیاز
به جلوه‏هاى دروغین رفتارى دارند ،آنها هستند که براى بزرگ داشتن خود حقیر خویش
نیازمند خفیف ساختن دیگرانند ، نه رسولى که«اکرم» انسانهاست ،و نه آنکه از «کرامت»
ذاتى خود(به سبب «فسق» ) تهى نشده است .

پیامبر (ص) حتى در نگاه کردن به افراد هم تکریمشان مى‏کرد و همیشه با لبخندى سراسر
رحمت و کرامت با آنان روبه‏رو مى‏شد و پذیرایشان مى‏گردید، چنانکه جریربن عبدالله نقل
کرده است که نشد با آن حضرت برخورد کنم و او به من تبسم ننماید. ۲۱ و بدرستى گفته
شده است : «کان أکثر الناس تبسما» ۲۲ (او بیشتر از هر کس متبسم بود.) و از سر تکریم
یاران خویش، حتى در نگاه کردن به آنان هیچکس را فرو گذار نمى‏کرد و نگاهش را بین
اصحابش تقسیم مى‏کرد، و به مساوات به این و آن نگاه مى‏کرد:

«کان رسول الله (ص) یقسم لحظاته بین أصحابه، ینظر الى ذا و ینظر الى ذا بالسویه.»۲۳
به منظور احترام کامل، اصحابش را با کنیه خطاب مى‏کرد و آنها را از سر تکریم با آن اسمى
که بیشتر دوست داشتند مى‏خواند و هرگز سخن کسى را قطع نمى‏کرد:

«یکنى اصحابه و یدعوهم بأحب أسمائهم تکرمه لهم و لا یقطع على أحد حدیثه.» ۲۴ او
انسانها را واجد کرامت مى‏دانست و اساس اصلاح را بر رشد کرامت انسانها قرار داده بود.
انسانها از زاویه نگاه مکتب او یا «مؤمن» هستند و یا صاحبت «عزّت» و یا «فرزند آدم » و
واجد «کرامت» ۲۶ ؛ همان طور که نمونه تامّ تربیت نبوى، على (ع) آن هنگام که مالک اشتر
نخعى را جهت فرماندارى مصر اعزام مى کرد، در عهدنامه معروف خویش ، این زاویه دید را در
معرضش قرار داد و فرمود: مردمان دو دسته‏اند، دسته‏اى برادر دینى تواند ، و دسته دیگر در
آفرینش با تو همانند:

«فانهم صنفان : اما أخ لک فى الدین و اما نظیر لک فى الخلق.»۲۷
آنها که برادر دینى تواند و خویشاوند عقیدتى ات، حقوقى بر گردن تو دارند و آنها که در خلقت
مانند تواند و خویشاوند نوعى‏ات، حقوقى به تناسب خویش . امام (ع) نگاه مسلمان را به
همه انسانها ، چه آنان که همکیش او هستند و چه آنان که همنوع او مى‏باشند ، تصحیح
مى کند و نسبت به هر یک سفارشهایى مى‏نماید؛ چرا که بنى آدم را واجد کرامت الهى
مى‏داند.

حضرت صادق (ع) از پدران گرامیش نقل کرده است که زمانى (در عصر حکومت امام على
(ع) ) امیر مؤمنان (ع) در راه با مردى از اهل کتاب برخورد کرد، مرد از او پرسید که مقصدش
کجاست . امام گفت عازم کوفه است و آن مرد نیز در همان مسیر به مکان دیگرى مى‏رفت .

مقدار مشترک راه را با هم مصاحب شدند تا به جایى رسیدند که مسیرها جدا مى‏شد، اما
امام از راه خود به سوى کوفه جدا شده و همراه آن مرد وارد مسیر او شد. مرد کتابى با
شگفتى پرسید: مگر نگفتى که عازم کوفه هستى؟ امام گفت : چرا . پرسید: پس به چه
دلیل وارد این مسیر شدى و از راه خود دور گشتى؟ امام گفت : مى خواهم قدرى تو را

همراهى کنم تا حسن رفاقت را به جا آورده باشم که پیامبر ما (ص) به ما دستور داده است
که هرگاه دو نفر در راهى مصاحب هم شوند حق بر یکدیگر پیدا کنند ولازم است انسان رفیق
راهش را در هنگام جدایى چند گامى بدرقه کند . مرد کتابى با شگفتى گفت : واقعاً چنین
است ؟ حضرت پاسخ داد : آرى . مرد گفت : بى گمان هر که او را پیروى کرده به سبب
همین کردارهاى بزرگوارانه او بوده است و من تو را گواه مى‏گیرم که پیرو دین تو و بر کیش
شما هستم. آن گاه مرد کتابى با امیرمؤمنان

(ع) برگشت و چون او را شناخت (که خلیفه مسلمانان است) مسلمان شد.۲۸
رفتار پیشوایان اسلام چنین بوده است . انسان واجد گوهر کرامت است و با تکیه بر این
کرامت و رشد آن است که تربیت نبوى شکل مى‏گیرد و انسان از کجیها و ناراستیها دورى
مى‏گزیند . با همین سمت گیرى است که مجموعه‏اى از دستورات و توصیه‏هاى تربیتى
سازمان یافته است: کرامت در نگاه، کرامت در رفتار، کرامت در گفتار. خداوند به پیامبرش امر
مى کند:

«و قل لعبادى یقولوا التى هى أحسن.» ۲۹
(اى پیامبر) به بندگان من بگو به نیکوترین وجه سخن گویند.
و همچنین فرمود:
«قولوا للناس حسناً .» ۳۰
با مردم به نیکى سخن گویید.
مردم را تکریم کنید آنچنان که دوست مى‏دارید شما را تکریم کنند. امام باقر (ع) درباره این آیه
شریفه فرمود:

«قولوا للناس أحسن ما تحبون أن یقال لکم.» ۳۱
به بهترین و پسندیده ترین وجهى که مایلید با شما سخن گویند با مردم سخن بگویید.
و آن جلوه جامع و اتم کلمات اللّه، به همه کرامتها و خلق کریم آراسته بود ۳۲ و مردمان را با
کرامت هدایت کرد: نگاه او، رفتار او، گفتار او مشحون از رحمت نسبت به مردم بود. مى فرمود:
«لا یرحم الله من لایرحم الناس.» ۳۳

آن که به مردم رحمت نداشته باشد، مورد رحمت خدا قرار نمى‏گیرد.
و آن که اهل رحمت نباشد، انتظار رحمت نداشته باشد، که : «من لا یرحم لا یرحم.»۳۴
مناسبات اجتماعى در فضاى تکریم و از سر رحمت اصلاح مى‏شود و نمى‏توان در فضاى
استخفاف و از سر غلظت روابط اجتماعى را به سامان کشید.۳۵شاخصه مسلمانى پیروى از
آن وجود ربانى است . او رسول رحمت بود و نبى کرامت و مؤکداً مى‏فرمود:
«لیس منا من لم یرحم صغیرنا و یوقر کبیرنا.»۳۶

از ما نیست آنکه به کوچک ما رحمت نداشت و بزرگ ما را گرامى نداشت.
در مناسبات رحمت وکرامت است که امکان سیر کمالى فراهم مى‏شود و رحمت الهى
شامل حال انسانهاى ایمان آورده مى‏گردد. امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل کرده
است که :

«من أکرم أخاه المؤمن بکلمه یلطفه بها و فرج عنه کربته لم یزل فى ظل الله الممدود علیه
من الرحمه ما کان فى ذلک.» ۳۷

کسى که برادر مؤمن خود را با کلمات مودت آمیز خویش احترام نماید و اندوه او را بزداید ، تا
زمانى که این سجیه در او باقى است پیوسته در سایه رحمت خدا خواهد بود.
جامعه‏اى که مناسباتش بر مبناى تکریم باشد پیوسته در سایه رحمت حق است و
انسانهایى که در فضاى تکریم رشد مى‏یابند ، متعادل خواهند بود و از تن دادن به ذلت و
رقیت و زبونى و معصیت ابا خواهند داشت ، زیرا گوهر کرامت حافظ شرافتهاى الهى است .
امیرمؤمنان (ع) در وصیت خویش به امام مجتبى فرمود:

«و أکرم نفسک عن کل دنیه و ان ساقتک الى الرغائب فانک لن تعتاض بما تبذل من نفسک
عوضا.» ۳۸
کرامت نفس خود را محافظت کن و از هر قسم زبونى و پستى بپرهیز ، هر چند آن پستى
وسیله نیل به تمنیات باشد، زیرا مقابل آنچه از سرمایه شرافت نفس خود مى‏دهى هرگز
عوضى که با آن برابر باشد به دستت نخواهد رسید.
تکریم کودکان در سیره پیامبر (ص)

با حفظ و رشد کرامتهاست که امکان اصلاح و سیر صعودى فراهم مى‏شود و اینکه در سیره
نبى‏اکرم آن همه تأکید بر تکریم کودکان وجود دارد یک جهتش جنبه تربیتى آن و اصلاح
مناسبات اجتماعى براساس تکریم است .«جامعه فاضله» جامعه صاحب کرامت است و
نقطه مقابل آن «جامعه فاسقه » است که جامعه‏اى است فاقد کرامت. بنابراین از مسائل
مهم در سیره اجتماعى پیامبر، تکریم کودکان است تا انسانهایى رشد یابند که گوهر
کرامتشان آنان را «سالم» ، «صالح» و «قائم به حق» بدارد. آن حضرت از همین رو مى‏فرمود:
«أکرموا اولاد کم و أحسنوا آدابکم.» ۳۹

فرزندان خود را کرامت کنید و با آداب نیکو با آنها معاشرت نمایید.
تأکید حضرت بر احترام فرزندان و رعایت برخوردهاى احترام آمیز با آنان، براى این است که
شرافت ذاتى آنها سرکوب نشود. رفتار مبتنى بر روشهاى پسندیده و گرامى داشتن کودکان
است که آنها را افرادى مستقل، آزاده، محکم، با شرافت و صاحب فضیلت مى‏سازد. اگر
کودک کرامت دید و شخصیت حقیقى‏اش احترام شد، راست و مستقیم و با فضیلت مى‏شود
و چنانچه مورد تحقیر واهانت قرار گیرد ، رشد فضائل در او متوقف شده، به انحراف و کجى
مى‏گراید. پیامبر کرامت مى‏فرمود:

«اذا سمیتم الولد فاکرموه و أو سعوا له فى المجالس و لا تقبحواله وجهاً.» ۴۰
وقتى نام فرزندتان را مى برید او را گرامى دارید و جاى نشستن را براى او توسعه دهید (و
احترامش کنید) و نسبت به او رو ترش نکنید.
او خود به تمام معنا کودکان را گرامى مى‏داشت، چنانکه سیره‏نویسان نوشته‏اند: وقتى کودک
خردسالى را براى دعا یا نامگذارى به حضور پیامبر (ص) مى آوردند، حضرت براى احترام

کسانش او را به آغوش مى‏کشید و در دامن خود مى نهاد، گاهى اتفاق مى‏افتاد که کودک
در دامن پیامبر بول مى‏کرد؛ کسانى که ناظر بودند به روى کودک فریاد مى زدند (و تندى مى
کردند تا او را از ادرار باز دارند)، پیامبر آنان را منع مى‏کرد و مى‏فرمود: با تندى و خشونت از
ادرار کودک جلوگیرى نکنید. سپس کودک را آزاد مى گذاشت تا ادرار کند. زمانى که دعا یا
نامگذارى تمام مى‏شد، اولیاى کودک در نهایت مسرت کودک خود را مى‏گرفتند و کمترین

آزردگى و ملامت خاطر در پیامبر از ادرار کودک احساس نمى‏کردند. موقعى که کسان کودک
مى‏رفتند پیامبر لباس خود را تطهیر مى‏کرد. ۴۱ و در بعضى نقلها آمده است که پیامبر
مى‏فرمود نجاست از دامن من پاک مى‏شود اما برخورد تند با عمل طبیعى کودک از دل او پاک
نمى‏شود.
حساسیت او نسبت به کودکان و نوع رفتارش مایه شگفتى مردمش مى‏شد . عبدالله بن
سنان از امام صادق (ع) نقل کرده است که : پیامبر نماز ظهر را با مردم به جماعت گزارد و دو
رکعت آخر را به سرعت و با اسقاط مستحباب به پایان رساند؛ پس از نماز، مردم گفتند اى
رسول خدا آیا در نماز پیشامدى شد؟ حضرت گفت: مگر چه شده؟ گفتند: دو رکعت آخر را با
سرعت ادا کردید . فرمود : مگر صداى شیون و گریه کودک را نشنیدید؟ ۴۲
پیامبر این گونه کودک را کرامت مى کرد در خبر دیگرى وارد شده است که پیامبر مردم را به
نماز دعوت کرد و امام حسن کودک خردسال دخترش فاطمه نیز با آن حضرت بود، پیامبر کودک

را کنار خود نشاند و به نماز ایستاد در بین نماز یکى از سجده‏ها را خیلى طول داد، راوى
حدیث گوید: من سر از سجده برداشتم ، دیدم حسن از جاى خود برخاسته و روى دوش
پیامبر نشسته است . وقتى نماز تمام شد، مأمومین گفتند: اى رسول خدا! چنین سجده‏اى
از شما ندیده بودیم ، گمان کردیم وحى به شما رسیده است فرمود: وحى نرسیده بود،
فرزندم حسن در حال سجده بر دوشم سوار شد، نخواستم شتاب کنم وکودک را بر زمین
گذارم، آن قدر صبر کردم تا خود از شانه‏ام پایین آمد.۴۳در همین رابطه نقل شده است که

پیامبر نشسته بود، حسن و حسین وارد شدند، حضرت چون آنها را دید به احترامشان از جا
برخاست و به انتظار ایستاد، کودکان در راه رفتن ضعیف بودند، لحظاتى چند طول کشید،
نرسیدند، رسول اکرم به طرف کودکان رفت و ازآنان استقبال نمود، آغوش باز کرد و هر دو را
بر دوش خود سوار کرد و به راه افتاد و در همانحال مى‏گفت: فرزندان عزیز مرکب شما چه
خوب مرکبى است و شما چه سواران خوبى هستید.۴۴
این برخوردهاى رسول خدا در کرامت کودکان، مختص به حسن و حسین که جایگاه ویژه‏اى
داشتند، نبود؛ رفتار او با همه کودکان از موضع تکریم آنها بود در رفتار آن حضرت نوشته‏اند

موقعى که رسول اکرم (ص) از سفرى مراجعت مى کرد و در راه با کودکان مردم برخورد مى
کرد به احترام آنها مى‏ایستاد ،سپس امر مى‏فرمود کودکان را مى‏آوردند و از زمین بلند
مى‏کردند و به آن حضرت مى‏دادند، رسول خدا بعضى را در آغوش مى‏گرفت و بعضى را بر
پشت و دوش خود سوار مى‏کرد و به اصحاب خود نیز مى‏فرمود کودکان را در آغوش بگیرید و

بر دوش خود بنشانید. کودکان از این صحنه مسرت آمیز بى‏اندازه خوشحال مى‏شدند و این
خاطرات شیرین را هرگز فراموش نمى کردند چه بسا پس از مدتى دور هم جمع مى‏شدند
واین ماجرا را براى یکدیگر بازگو مى‏کردند و در مقام افتخار و مباهات یکى مى‏گفت پیامبر مرا
در آغوش خود گرفت و تو را بر پشت خویش سوار کرد؛ دیگرى مى‏گفت که پیامبر به اصحاب

خود امر کرد تو را بر پشت خویش بنشانند.۴۵
این صحنه‏ها در کرامت کودکان در تاریخ بشر بى‏نظیر است . تاریخ به یاد ندارد که رهبرى
مذهبى – سیاسى، آن هم مانند رسول خدا با کودکان این گونه رفتار کرده باشد.
سیره‏نویسان بدرستى و با دقت تعبیر کرده‏اند: «والتلطف بالصبیان من عاده رسول الله (ص)
» ۴۶ (لطف و عنایت وتوجه به کودکان از عادت رسول خدا بود) . آن وجود گرامى در جهت

تکریم کودکان ، به آنان سلام مى‏کرد ۴۷ و توصیه مى‏کرد که به این عمل او تأسى شود؛
أنس بن مالک گوید: ما کودک بودیم که رسول خدا بر ما گذشت و فرمود: «سلام بر شما
کودکان» ۴۸ و امام باقر (ع) نقل کرده است که رسول خدا (ص) مى‏فرمود:

«خمس لا أدعهن حتى الممات : ; والتسلیم على الصبیان ، لتکون سنه من بعدى.» ۴۹
پنج چیز است که تا لحظه مرگ آنها را ترک نمى‏کنم: ; یکى از آنها سلام کردن به کودکان
است ، (و در انجام این اعمال مراقبت دارم) تا پس از من به صورت سنتى بین مسلمانان
بماند و معمول شود.
سنت پیامبر بر کرامت استوار بود، چرا که نتایج کرامت و یا حقارت شخصیت بسیار گسترده
است و در بیانات آن وجود گرامى واوصیایش نسبت بدانها تذکرات فراوانى داده شده است
که به مواردى از آن اشاره مى‏شود.
نتایج کرامت و یا حقارت شخصیت‏ در خانواده

۱- آزاد شدن از دنیا و یا اسارت در چنگال آن
اساسى‏ترین ویژگى برخاسته از کرامت نفس ، آزاد شدن از دنیاست که رهایى از همه
مصائب است . دنیا در چشم انسان صاحب کرامت کوچک و حقیر است ، پس به آن دل
نمى‏بندد وانسان حقیر است که به سبب حقارت خویش دنیا را بزرگ مى‏شمارد و خود را

اسیر آن مى‏سازد . انسان به میزانى که خرد مى‏شود، دنیا برایش بزرگ مى نماید و به
میزانى که بزرگ مى‏شود، دنیا کوچک مى‏نماید . از امام باقر (ع) نقل شده است که :
«فمن کرمت علیه نفسه صغرت الدنیا فى عینه و من هانت علیه نفسه کبرت الدنیا فى
عینه.» ۵۰
هر کس از کرامت نفس برخوردار باشد، دنیا در چشمش کوچک است و هر کس نفسش خوار
باشد، دنیا در چشمش بزرگ است .
و نیز از زین‏العابدین (ع) روایت شده است :

«من کرمت علیه نفسه هانت علیه الدنیا.» ۵۱
کسى که از کرامت نفس برخوردار است ، دنیا نزد او حقیر و ناچیز است .
۲- نفاق و دو رویى‏
مسأله نفاق از پیچیده‏ترین و عمده‏ترین مسائل اجتماعى – سیاسى جامعه اسلامى است .
چنانکه با به حاکمیت رسیدن اسلام و تحقق مدینه نبوى سیر نزول آیات مربوط به نفاق و
منافقین شدت گرفت . قرآن کریم بر این مسأله تأکید شگفتى دارد ۵۲ و در سیر تاریخ هر چه
بشر جلو آمده است ، نفاقش پیچیده‏تر گردیده و قدرتش بر تصنع افزایش یافته است . اینکه

انسان به گونه‏اى فکر کند و به گونه دیگرى خود را بنمایاند، ریشه در حقارت نفس او دارد.
اینکه عواطف انسان در یک جهت باشد و ظهور احساساتش در جهت مقابل آن از رو و ریاست
وناشى از ذلت نفس او. اینکه باور انسان به امورى باشد و تظاهر گفتار و رفتار او در خلاف
آن، به سبب پستى او در نفس خویش است . این حقیقت بلند در کلام امام بیان (ع) چنین
آمده است :

«نفاق المرء من ذل یجده فى نفسه.» ۵۳
نفاق و دورویى انسان ، ناشى از حقارت و ذلتى است که فرد در وجود خود احساس مى‏کند.
۳- فضائل و رذائل اخلاقى‏

از تبعات روشن کرامت و حقارت، شکل‏گیرى فضائل و رذائل در اخلاق فردى و اجتماعى است
از مردمى که حقیر شده باشند و شرافتهایشان لگدمان شده باشد، نمى‏توان انتظار رفتارى
شرافتمندانه داشت. انسانى که کرامت وجودیش رشد مى‏یابد و شخصیت و شرافت معنوى
مى‏یابد ، بر اداره خویش توانا مى‏شود، از همین روست که امیرمؤمنان (ع) فرمود:
«من کرمت علیه نفسه هانت علیه شهوته.» ۵۴

کسانى که شخصیت و شرافت معنوى دارند، شهوات و تمایلات نفسانى در نظر آنها پست و
کوچک است .

جامعه‏اى که کرامت یابد، عزت مى یابد و تن به امور ذلت بخش و تباه کننده نمى‏دهد:
«من شرفت نفسه نزهها عن ذله المطالب .» ۵۵
آنان که شرافت نفسانى دارند و خویشتن را به خواهشهاى پست آلوده نمى‏کنند. آنها خود را
بالاتر از آن مى‏دانند که با نافرمانى حق، کرامت خود را بشکنند:
«من کرمت علیه نفسه لم یهنها بالمعصیه.» ۵۶

آنان که کرامت نفس دارند هرگز با ارتکاب گناه آن را پست و موهون نمى‏کنند.
تأکیدى که در سیره نبوى بر کرامت وجود دارد به همین منظور است و اگر افراد استخفاف
شوند، تحقیر شوند، مورد اهانت قرار گیرند، ناهنجارترین رفتار نیز از آنان دور نیست:
«من هانت علیه نفسه فلا ترج خیره.» ۵۷
کسانى که نفسشان پست و خوار باشد، به خیرشان امیدى نداشته باش.
از انسانهاى پست، انتظار خیر و صلاح نمى‏رود، که از پست، پستى خیزد و از تحقیر شده،
بدى، که امام هادى (ع) فرمود:
«من هانت علیه نفسه فلا تأمن شره.» ۵۸
انسانى که نفسش خوار شود، از شر او ایمن مباش.
به سبب همین پیامدهاست که در منطق نبوى آن قدر بر کرامت افراد تأکید شده است .
حتى خودبینى و خود خواهى و تکبر که سرآغاز تباهیهاى فردى و اجتماعى است، معلول
حقارت نفس است . امام صادق (ع) فرمود: .

«ما من احد یتیه الا من ذله یجدها فى نفسه.» ۵۹
هیچکس به خوى (ناپسند) تکبر مبتلا نمى‏شود مگر به سبب خوارى و ذلتى که در درون خود
احساس مى‏کند.
آن که جامه بزرگى بر تن خویش مى‏کند و با مردم از سر تکبر برخورد مى‏کند، حقیرى است

که بر حقارت خویش مى افزاید. پیشواى صادق (ع) فرمود:
«الکبر رداء الله، فمن نازع الله عز و جل رداءه‏لم یزده الله الا سفالا.»۶۰
کبر و بزرگى جامه‏اى است که مخصوص خداوند (بى نیاز و شایسته ذات مقدس (اوست) و
کسى که با او در این صفت به معارضه برخیزد (و به مردم بزرگى بفروشد) خداوند جز پستى
و حقارت چیزى بر او نمى‏افزاید.
همه جباران و ستمگران و متکبران ، به سبب ذلت نفس خویش به استبداد و ستم و بزرگ

مدارى دست مى‏زنند، که حقیر خواهان ظلم است و دنى خواهان فساد و ذلیل خواهان
بزرگى.
«ما من رجل تکبر أو تجبر الا لذلهٍ وجدها فى نفسه.» ۶۱
هیچ انسانى دچار تکبر یا ستمگرى و خشونت نمى‏شود مگر به سبب پستى و حقارتى که
در نفس خویش احساس مى‏کند
اخلاق خانوادگی پیامبر (ص):
بهترین شما شخصى است که با همسرش خوش رفتارتر باشد و من از تمامى شما نسبت به همسرانم خوش رفتاتررم.
در اخلاق حضرت محمد, همین بس که با آن جلالت و موقعیتى که به سلاطین نامه دعوت مى نوشت در خانه,تاحدامکان کارش را شخصا انجام مى داد.

اهل سیره نوشته اند: پیامبر خدا در خانه خویش خدمتکار اهل خود بود, گوشت را تکه تکه مى
کرد و بر سفره غذاى حقیرانه مى نشست و انگشتان خویش را مى لیسید, بز خود را مى دوشید
و لباس خود را وصله مى نمود و بر شتر خود عقال مى زد و به ناقه خود علف مى داد, با
خدمتکار منزل آرد را آسیاب مى کرد و خمیر مى ساخت.
نمود و بر شتر خود عقال مى زد و به ناقه خود علف مى داد, با خدمتکار منزل آرد را آسیاب مى
کرد و خمیر مى ساخت.

ابن شهر آشوب در کتاب مناقب, (ج ۱, ص ۱۴۶) روایت کرده که: رسول خدا(ص) کفش خود را
وصله مى زد,
پوشاک خویش را مى دوخت, در منزل را شخصا باز مى کرد, گوسفندان و شترها را مى دوشید و
به هنگام خسته شدن خادمش در دستاس کردن به کمک او مى شتافت و آب وضوى شبش را خود
تهیه مى کرد.
و در همه کارها به اهل خانه کمک مى کرد. لوازم خانه و زندگانى را به پشت خود از بازار به خانه
مى برد.
گاه اتفاق مى افتاد که حضرت خانه خویش را نظافت مى کرد و جارو مى کشید و خود مکرر مى
فرمود:
کمک به همسر و کارهاى منزل,صدقه و احسان در راه خدا محسوب مى شود.
آداب همسر داری :
همان طور که گفته شد باید دیدگاه نسبت به همسر یک دیدگاه بر اساس معیار های انسانی باشد و
نه بر آورده کننده نیاز های جنسی ! باید اخلاق حاکم بر خانواده یک اخلاق انسانی باشد ، باید
هدف ها و نیت ها
رضای خدای متعال باشد.
اگر مرد و زن به این هدف با هم زندگی مشترکی را به دور از گناه و آلودگی شروع کنند ، مطمئناً
به وعده خدا خواهند رسید. اما در عصر ما شروع زندگی به مبادله اقتصادی بیشتر شباهت دارد تا
ازدواج ! اهداف طرفین کمتر مسائلی مانند رضای خداست . و این اهداف بیشتر رفع نیاز است !
(دقت کنید رفع نیاز اصل نیست بلکه فرع است) ، اگر خانواده بر اساس رفع نیازهای جنسی شکل
بگیرد ، پس از مدتی خستگی طرفین نسبت به هم را در پی خواهد داشت ، و این باعث تضعیف
بنیاد خانواده خواهد شد.و خود همین خستگی ها عدم اعتماد را به همراه خواهد داشت ، و
خواهد آورد. اما چه طور اخلاق انسانی را برقرار کنیم ؟
انسان موجودی است که از دوجنبه مورد بررسی قرار می گیرد ؛ (۱) جنبه مادی و حیوانی (۲)
جنبه روحی و معنوی. بنابراین اعمال و رفتار انسان نیز در دو حوزه قرار می گیرد که رفتار های
حیوانی و رفتار های انسانی دو نامی هستند که می توان بر این حوزه ها نهاد. در واقع این رفتار
ها پاسخ به نیاز های او در این حوزه هاست.
انسان با ازدواج کردن ، هم به یک سری نیاز های حیوانی و مادی خود پاسخ می دهد و هم به یک
سری نیاز های
روانی و معنوی که انسان از این جهت در بین موجودات منحصر به فرد است.
البته در بعضی افراد برآورده کردن نیاز های مادی مهمتر از برآورده کردن از نیاز معنوی است ، و
در بعضی برعکس ،
اما آن چه مسلم است ، این است که دوام این پیوند و کامیابی در آن بستگی به رفتارهای طرفین دارد .
این رفتارها هم رفتار های جنسی طرفین را در بر می گیرد که به آن بهداشت زناشویی می گوییم و هم رفتار های انسانی که زیر مجموعه ایی از اخلاق انسانی است.
به نظر شما با تحکیم روابط جنسی می توان به دوام پیوند امیدوار تر بود یا با تحکیم رفتارهای زوجین ؟
اگر چه روابط جنسی در جای خود مهم و قابل توجه است ، اما مطمئناً نمی تواند جز پایه هایی
زندگی باشد ، در واقع در همسر داری آنچه اصل است ؛ توع روابط انسانی است و آنچه فرع است
، نوع و میزان و کیفیت روابط جنسی است.
دلیل این امر روشن است ، زیرا اولا آنچه محیط را صمیمی می کند ، برخورد طرفین نسبت به
همدیگر می باشد ، الهی تغییر خواهند کرد و اینجاست که خدا به وعده خود عمل می کند و بین زن
و شوهر مؤدت و رحمت برقرار می اگر این برخورد بر اساس معیار های الهی باشد ، محیطی گرم
شکل می گیرد و نگاه ها به نگاه های انسانی و کند ؛ در این نوع فضا حساسیت های طرفین نسبت
به هم تا حد صفر کم می شود و فضای اعتماد و آرامش شکل می گیرد.
هنگامی فضای آرامش در محیط خانواده شکل بگیرد ، نه تنها فقط در کنار هم بودن به زوجین
آرامش می دهد ،
بلکه کوچکترین دیدار و نظر افکندن نیز مایه آرامش است. مسلما روابط جنسی و عاطفی نیز لذت
بخش تر خواهد بود.

این را با زمانی مقایسه کنید که این نوع روابط به اجبار صورت گیرد و از ترس از هم پاشیدن
خانواده صورت می گیرد. مصداق اول برای زندگی سرشار از عواطف ، زندگی امام علی (ع) و
همسر ایشان است که دائما برای خانواده و همدیگر جانفشانی می کردند و حتی از دیدار یکدیگر
احساس آرامش می کردند. (برای مطالعه بیشتر به قسمت مقاله — ائمه و اولیا خدا مراجعه کنید)
و مصداق گروه دوم ، زندگی عده کثیری از مردم دنیاست.

اما چه چیز باعث شد تا محیط خانه علی (ع) با آن همه سادگی و فقر به آن محیط با نشاط تبدیل
شود ؟ آیا جز این بود که خداوند به معنای واقعی کلمه مودت و رحمت را میان آن دو بزرگوار
برقرار ساخته بود؟ دقیقا ً همان چیزی که در قرآن به آن وعده داده است.

اما این سوال مطرح می شود که چرا بین زنان و شوهران امروزی این مودت و رحمت برقرار
نیست ؟
جواب این سوال روشن است ، اگر به سیره و رفتار های آن فاطمه (س) و علی (ع) مطالعه کنیم ،
و رفتارهای آن دو را مورد بررسی قرار دهیم جواب بسیار روشن خواهد شد.

همان طور که گفته شد باید دیدگاه نسبت به همسر یک دیدگاه بر اساس معیار های انسانی باشد و
نه بر آورده کننده نیاز های جنسی ! باید اخلاق حاکم بر خانواده یک اخلاق انسانی باشد ، باید
هدف ها و نیت ها رضای خدای متعال باشد.
اگر مرد و زن به این هدف با هم زندگی مشترکی را به دور از گناه و آلودگی شروع
کنند ، مطمئناً به وعده خدا خواهند رسید. اما در عصر ما شروع زندگی به مبادله
اقتصادی بیشتر شباهت دارد تا ازدواج ! اهداف طرفین کمتر مسائلی مانند رضای
خداست .
و این اهداف بیشتر رفع نیاز است ! (دقت کنید رفع نیاز اصل نیست بلکه فرع است) ، اگر خانواده
بر اساس رفع نیازهای جنسی شکل بگیرد ، پس از مدتی خستگی طرفین نسبت به هم را در پی
خواهد داشت ، و این باعث تضعیف بنیاد خانواده خواهد شد.
و خود همین خستگی ها عدم اعتماد را به همراه خواهد داشت ، و حساسیت های شدیدی را در
میان زن و مرد به وجود خواهد آورد.
اما چه طور اخلاق انسانی را برقرار کنیم ؟
اسلام نسبت به دوست سفارش های زیادی را کرده است ، اگر بپذیریم یکی از بهترین دوستان
همسران ما هستند ، که سالیان سال در کنار ما هستند ، موظف خواهیم بود علاوه بر حقوق
همسری ، حقوق دوست را هم در برابر او رعایت کنیم ، که در اینجا پاره ایی از این حقوق را
برای شما نوشته ایم :
۱ وقتی به هم رسیدید ، به هم سلام کنید ؛ لبخند بزنید و با هم دست بدهید ، و روی همدیگر را
ببوسید.
۲ به او بگویید دلت برایش تنگ شده و همواره از در کنار او بودن احساس آرامش می کنید.
(البته از درون با اشتیاق و نه از روی اجبار)
۳ با او با تواضع و به نرمی برخورد کنید ، و جمله هایی که دوست دارید به شما بگویند (محبت

آمیز) به او بگویید.
و برای او آرزوی خوشبختی و سلامتی و ; کنید.

۴ از زبان بدن استفاده کنید ، یعنی با حالات صورت و چهره احساس قلبی خود را به او بگویید.
۵ بهترین سخن ها را بگویید ، از گفتن مسائلی که طرف مقابل نسبت به آن حساس است ؛
خودداری کنید . تند خو و خشن نباشید.
۶ به او احترام بگذارید و با کلمات زیبا صدایش کنید.
۷ نقاط مشترک را پر رنگ کنید و از دست گذاشتن بین اختلافات شدیدا خودداری کنید ؛ و سعی

کنید اختلافات را با گذشت از بین ببرید و کمرنگ کنید.

۸ ایتدا خود را جای او بگذارید و سپس با او حرف بزنید .
۹همواره به حرف های او گوش دهید ، و نسبت به صحبت های او بی میلی نکنید و نظرات او را
بشنوید.
۱۰ او را شاد کنید.
۱۱ اگر درباره کاری عذری داشت ، آن را بپذیرید.
۱۲ در حقش همواره دعا کنید ، و این را به او اعلام کنید. (دعا از با تمام وجود در حق همسر
اثرات عجیبی دارد که
جز ناشناخته های جهان هستی است.)

۱۳ باعث انس و الفت و آرامش او باشید ، طوری که او از در کنار شما بودن احساس لذت و
شادی و آرامش کند.
۱۴ گاه گاهی و به مناسبت های مختلف و حتی به خاطر دلتنگی و یا هر بهانه ایی به او هدیه ایی
بدهید ! حتی یک شاخه گل

۱۵ هر چه که به حال او مفید است را به او بگویید. و همراز او باشید.
۱۶ اگر در حقش نیکی کردید ؛ آن را کوچک شمار و آن را اعلام نکن.
۱۷ از گفتن اشتباهات نهراسید و از عذرخواهی کردن ، احساس شکست غرور نکنید. (غرور
مخصوص ذات خداست نه بندگان او)
۱۸ در شناخت روحیات او تلاش کنید و سعی کنید او را درک کنید.
۱۹ کوچکترین ستمی به او نکنید و هرگز او را به تمسخر نگیرید.
۲۰ هرگز سعی نکنید به خاطر خودی نشان دادن ، از اتمام بحث طفره بروید ، بلکه نشانه بلوغ
شما فروبردن خشم است.