مقاله ازادی در اندیشه امام خمینی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله ازادی در اندیشه امام خمینی دارای ۳۰ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله ازادی در اندیشه امام خمینی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله ازادی در اندیشه امام خمینی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله ازادی در اندیشه امام خمینی :

ازادی در اندیشه امام خمینی

فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه ۱
معنی آزادی در دیدگاه استاد مطهری ۳

تعریف آزادی ۴
معنی آزادی در دیدگاه امام خمینی ۴
آزادی تکوینی و حقوقی ۵
انسان و آزادی در قرآن ۵
آزادی در اندیشه امام خمینی ۷

آزادی انسان از جبر محیط ۷
آزادی وسیله خدمت به خلق و خالق ۸
آزادی مطلق ونسبی ۸
آزادی درجهت رشد انسان در اندیشه امام خمینی ۸
آزادی بونی ودرونی ۹
انسان و ازادی فکر واندیشه ۹
آزادی اندیشه وبیان از نظر امام خمینی ۱۰
آزادی سیاسی ۱۱
آزادی فردی وسیاسی دراندیشه امام ۱۲

اقسام آزادی در دیدگاه استاد مطهری ۱۳
آزادی معنوی ۱۳
قلمرو آزادی در انیشه امام ۱۵
آزادی در بت های درونی ۱۷
آزادی نظرات در اندیشه امام خمینی ۱۸
استقلال از دیدگاه امام خمینی ۱۸
نتیجه ۱۹
منابع ۲۰

مقدمه
آزادی که در ادبیات سیاسی به صورت آمیزه ی مبهمی از دو مفهوم freedom و liberty به کار می رود از زمره مفاهیم اسطوره ای دنیای ما ( عصرمدرن) است.کلیت جذاب و پرشکوه این اصطلاح ، اولین معنایی است که به ذهن ، متبادر می شود و همه گوناگونیها و اختلاف آرانیز از همین کلیت شکوهمند آغاز گردیده است. استعاره ی مشهور ((آزادی منفی )) که تعریفی اصالتا فرد گرایانه مطرح کرده و به عبارتی مستقل فرآیند های فرهنگی ، اجتماعی (ملی) و نظام سیاسی است . به طورکلی کار کرد تاریخی تفکر لیبرال ، از یک سوء بر تعارض میان آزادی بانهاد دولت انگشت گذارده و از سوی دیگر برتعریف جامعه گزیرانه این حق (آزادی ) تاکید کرده است . خلق معنای منفی از آزادی در دوران مدرن ، حاصل همین تاکیدات است .

از آنجا که هر یک از مکتبها ، با توجه به ایدئولوژی مخصوص خود ، تفسیرها و برداشتها ی متفاوتی از آزادای را مطرح کرده اند ، تناقض میان آزادی به عنوان حق یا قانون طبیعی و مالکیت مطلق به عنوان اراده ی فراتر از آزادی و قانون طبیعی چه به صورت حاکمیت مطلق سلطان (استبداد فردی) و چه به صورت حاکمیت مطلق مردم که ( استبداد دموکرانیک ) از مهم ترین مباحث دوران معصر درباره ی آزادی است . روشن است که مفهوم آزادی در مکتب اسلام ، با آنچه در مکتب لیبرالیسم مطرح است کاملا متفاوت است.

حضرت امام ضمن انتقاد از آزادی به شکل غربی آن – که نوعی بی بند و باری ، بدون قید و شرط ،و در راستای رویارویی با اختلاف و سنت های انسانی ، و بر خلاف شرع و عقل بوده است . آزادی در چارچوب تعالیم اسلام ، مصالح جامعه و قوانین مبتنی بر احکام ، نیازها و منافع عمومی مطلوب دانسته اند . ایشان معتقد ند که قوانین اسلام ، آزادی سالم و منطقی را برای همه ی انسان ها تضمین کرده است . آزادی در ادبیات حضرت امام (س) در نظام توحیدی معنا می شود و نقطه ی اوج آزادی در این چهارچوب ، انقطاع الی الله است .

در اندیشه ی امام (س) جهان بینی توحیدی نگاهی بس عمیق و ژرف به آزادی دارد و منظری کاملا انسانی و مبتنی بر فطرت الهی انسان به آن توجه شده است . امام (س) ضمن پذیرش و جانبداری از آزادی ، به خصوصآزادی های سیاسی ، اجتماعی ، آن را مثابه ی یکی از حقوق فطری و طبق مردم در عرصه های مختلف فردی و اجتماعی ، از جمله حقوق غیر اکتسابی ، می شمارند ، زیرا آزادی از مقوله ی حقوق موضوعی نیست تا انسانی به انسان دیگر عطا کند . بلکه پاره ای از طبیعت آدمی و از جمله حقوق طبیعی اوست ، حتی اگر دولت و حکومت آن را به رسمیت نشناسد . خلاصه آن که آزادی در ذات انسان است و انسان به اقتضای انسانیت خویش آزاد و آزادی طلب است . تاکید امام بر حضور مردم در روند حاکمیت و نقش آنان در ساختار قدرت اتخابات و گزینش حاکم ، نظارت و ;. رامی تون از جمله مصادق تبلور آزادی در بیانات ایشان دانست. نگاه امام به واژه مدرن آزادی ، بیشتر به مضمون مثبت آن گرایش دارد .

واژه ی آزادی در کلام امام (س) در بسیاری از موارد همزمان با استعمال اصطلاح ((ملت ما )) یا ((مردم ایران )) به کار رفته است . تجربه ی انقلاب اسلامی و تشکیل یک جمهوری دینی نوپا ، بستری است که امام در متن آن ، واژه آزادی را به کار گرفته اند . فایده ی تبیین نظری مفهوم آزادی از دیدگاه حضرت امام (س) در سهولت تبیین استراتژی نظام جمهوری اسلامی در خصوص آزادیها ، حقوق مردم و شیوه مردم سالارانه و در حکومت بسیار موثر است . (۱)

۱-آزادی در اندیشه امام خمینی،تبیان دفتر بیست وهفتم.
معنی آزادی
معنی آزادی در دیدگاه استاد مطهری
آزادی یکی از لوازم حیات و تکامل است . یعنی یکی از نیازمندی های موجود زنده آزادی است. فرق نمی کند که موجود زنده از نوع گیاه باشد یا از نوع حیوان و یا از نوع انسان ، به هر حال نیازمند به آزادی است . منتها آزادی گیاه متانسب با ساختمان آن است ، آزادی حیوان طور دیگری است ، انسان به آزادی های دیگری ماورای آزادی های گیاه ویا حیوان نیاز دارد. هر موجود زنده خاصیتش این است که رشد می کند ، تکامل پیدا می کند ، متوقف نیست . جمادات که رشدو تکامل ندارند ف نیازمند به آزادی هم نیستند . ولی گیاه باید آزاد باشد . موجودات زنده برای رشد و تکامل به سه چیز نیاز دارد ۱- تربیت ۲- امنیت ۳- آزادی

تربیت عبارت است از : یک سلسله از عوامل که موجودات زنده برای رشدشان به آنها احتیاج دارند مثلا یک گیاه برای رشد و نموش به آب و خاک و نورو حرارت احتیاج دارد . یک حیوان احتیاج به غذا دارد و یک انسان علاوه بر تمام این احتیاجات یک سلسله احتیاجات انسانی که همه ی آنها در کلمه ی تعلیم و تربیت جمع است .
دومین چیزی که موجود زنده به آن امنیت است. امنیت یعنی چه؟
یعنی موجود زنده چیزی را در اختیار دارد ، حیات دارد ، باید امنیت داشته باشد تا آنچه را دارد از او نگیرند . انسان هم به تعلیم و تربیت احتطاج دارد و هم به امنیت، یعنی جان دارد . جانش را از او نگیرند ، ثروت دارد ، ثروتش را از او نگیرند به طورکلی آنچه را از او دارد از او نگیرند.
سومین چیزی که هر موجود زنده ای به احتیاج دراد آزادی است . آزادی یعنی چه ؟

یعنی جلو راهش را نگیرند .ممکن است یک موجود زنده امنیت داشته باشد ، عومل رشد هم داشته باشد ولی در عین حال موانع جلو رشدش را بگیرند. اگر شما نهالی را در زمین بکارید در حالی که بالای آن سقف بزرگی باشد . ولو این نهال ، نهال چنار باشد امکان رشد برای آن نیست . هر موجود زنده ای که می خواهد راه رشد و تکامل را طی کند ، یکی از احتطاجاتش آزادی است . پس آزادی یعنی چه ؟ یعنی نبودن مانع . انسان های آزاد انسانهایی هستند که با موانعی که در جلو رشد و تکاملشان هست مبارزه می کنند و تن به وجود مانع نمی دهند . این تعریف مختصری از آزادی است . (۲)

۲-آزادی معنوی،استاد مطهری(ص۱۵ ،۱۶)
تعریف آزادی :
بیان آزادی برای هر موجود بستگی به تعریف و شناخت ما نسبت به ان موجود دارد.انسان موجودی است مرکب از روح و جسم یعنی یک روی او حیوانی و روی دیگر او روحانی است و اینجا نقطه ی حساس بیان و تعریف و شناخت از انسان است که در قالب آن آزادی نیز تعریف می شود . بالزاک در جایی می گوید: در انسان ،حیوانیت به انتها رسیده وملک بودن شروع می شود . نکته مهم در بحث آزادی ، بیان حقیقت انسان و اثبات نفس مجرد برای انسان است ، شاید این اشکال پیش آید که وجود روح برای انسان چیزی نیست که کسی به آن شک داشته باشد ، اما چنین نیست بلکه بوده و هستند افرادی که یا به روح انسانی اعتقادی ندارند و یا آن را مجرد و روحانی نمی داند . (۵)

معنی آزادی در دیدگاه امام خمینی
آزادی یک مسئله ای نیست که تعریف داشته باشد . مردم عقیده شان آزاد است ، کسی الزامشان نمی کند که شما باید حتما این راه را بروید ، کسی الزام به شما نی کند که با ید این رارا انتخاب کنید ، در کجا مسکن داشته باشید یا چه شغلی انتخاب کنید . آزادی یک چیز واضحی است .آزادی در حدود قانون : دین کشور ما اسلام است ، آزادی در حدود این است که به اسلام ضرر نخورد . قانون اساسی ما دین را اسلام می داند . ۴/۳/۱۳۵۸ (۱)

۱-آزادی در اندیشه امام خمینی،تبیان دفتر بیست وهفتم
۵-ماه نامه سیاسی فرهنگی اجتماعی،آذر ۸۴ (ص۱۳)
آزادی تکوینی و آزادی حقوقی
این پرسش که آیا بشر آزاد است یا تحت سیطره اراده ای برتر، و نیز مباحث ((جبر و اختیار )) در حوزه ی فلسفه و کلام ، مربوط به آزادی تکوینی یا آزادی فلسفی است .

آزادی تکوینی عبارت است از امکان صدور یا ترک فعل از سوی فاعل به دور از تاثیر الزام آور عوامل یا موانع عادی یا فرا عادی . این آزادی همان اختیار فلسفی است . بدین ترتیب این باور واعتقاد که انسان در آفرینش خود به گونه ای است در انجام یا ترک آنچه اراده می کند ، مهقور و مجبور اراده دیگری نمی باشد و موجودی گزینش گر و انتخاب کننده است ، اعتقاد به آزادی تکوینی انسان است و تنها پس از پذیرش این قسم از آزادی است که می توان از آزادی تشریعی یا حقوقی سخن گفت . آیات فراوانی از قرآن کریم بر آزادی تکوینی انسان دلالت دارد.((در دین هیچ اجباری نیست و راه از بیره به خوبی آشکار شده است ))بقره (۲۵۶)
در اندیشه اسلامی ، انسان باآزادی تکوینی به گزینش احسن توصیه شده است :
پس بشارت بده به آن بندگان من که به سخن گوش می دهند وبهترین آن را پیروی می کنند. (زمر آیه ۱۷ و ۱۸)
آزادی فلسفی و تکوینی انسان باآزادی حقوقی و تشریعی ملازم نیست . همین آزادی و اختیار برای او مسولیت آفرین است . از نظر اسلام در بعد تشریع و انتخاب عقیده وراه و روش و مقررات زندگی انسانها موظف به پذیرش دین خداوند می باشند ودر برابر قوانین الهی آزاد و رها بودن معنایی ندارد . آدمیان گرچه تکوینا در گزینش هر مکتب و عقیده ای آزاد اند شرعا موظف به پیروی از دین حق و پذیرش اسلام می باشند . (۳)
انسان وآزادی در قرآن
اولین مسله ای که در بحث از آزادی این است که آیا انسان آزاداست یامجبور ؟ به بیانی دیگر آیا اعمالی که انسان انجام می دهد مربوط به اراده و اختیار اوست یا آنکه انسان در این میان آلت بی ارداه ی فعل دیگری است ؟

در بحث از جبر و اختیارسه نظریه مطرح است که ابتدا اشاره ای اجمالی به هر یک از آنها کرده سپس به تفصیل در باره ی آنها از دیدگاه آیات شریفه قرآنی به بحث می پردازیم :
۱) گوهی می گویند که افعال انسان از روی اراده و اختیار انجام می گیرد وهیچ عاملی از بیرون و یااز درون او را وادار به فعالیت نمی کند .
طرفداران این نظریه به آازادی مطلق انسان عقیده دارد . در فرهنگ اسلامی معتزله از معتقدین به این نظریه هستند .

۲)گروهی دیگر معتقد اند که کارهای انسانی از روی جبر بوده،پدیده های به نام اختیار مطلق وجود ندارد .یک سلسله عواملی خارج از اراده .انسان او را بر آن می دارد تا دست به کار و فعالیت بزندهر عملی که انسان انجام میدهد همه وهمه جبری بوده واثری از اختیار در آنها وجود نداردشیطان پایه گذار مکتب جبر است،چرا که گمراهی خود را به خدا نسبت می دهد نه به خود(شیطان به خدا)گفت:حال که مرا گمراه ساختی من بر سر راه مستقیم تو در کمین آنها
می نشینم(اعراف ۱۶)

اشاعره نیز در فرهنگ اسلامی از طرفداران جبر هستند
۳)نظریه سوم این است که انسان نه مجبور مطلق است ونه مختار مطلق .
انسان دارای آزادی اراده واختیار است،اما این آزادی واختیار آنچنان نیست که بتوان قایل به”تفویظ”شد،بلکه هستی او از خدا بوده وبه کار گیری آن نیرو وهستی به دست خود انسان می باشد.به این نظریه امر بین الامرین می گویند که از جمع آیات قرآنی به دست می آید وامامان شیعه آن را تعلیم نموده اند.(۴)

۳-حقوق اجتماعی وسیاسی در اسلام (ص۹۳،۹۴)
۴-مبانی انسان شناسی در قرآن ص(۳۵۳ ، ۳۵۴، ۳۵۵ ، ۳۷۶، ۳۷۷ )
آزادی در اندیشه امام خمینی (س)
آزادی ،توصیه قرآن:قرآن کریمی که آزادی واستقلال را توصیه کرده است.ما همه طابع قرآن کریم وطابع موازین اسلام وقواعد اسلام هستیم ۱۹/۱۱/۵۷
با اسلام میتوانید آزاد باشید:شما بدانید که با اسلام میتوانید مستقل باشید وبا اسلام میتوانید آزاد باشید قرآن شما راآزاد قرار داده است وقرآن استقلال شما را بیمه کرده است۲۶/۱/۵۸ (۱)
آزادی انسان از جبر محیط

در بحث از آزادی انسان این مسئله مطرح است که آیا انسان آزاد از جبر محیط مِی باشدیا نه؟
در پاسخ به این سوال برخی از متفکران فر هنگ بشری جواب منفی داده اند،تا جایی که افرادی چون امیل دورکِیم و طرفدارانش انسان را ساخته شده ی محیط دانسته اند.اینان تا آنجا پیش رفته اند که شخصیت انسانی را ناشی از عوامل اجتماعی دانسته اند وحتی گفته اند که اموری مانند دقت ویادگیریواستدلال واستنتاج،اندیشه های اخلاقی واعتقادات مذهبی همه وهمه معلول اجتماع میباشند.

آری جامعه در شخصیت فرد تاثیر دارد،اما نه تاثیرمنحصر به فرد،به گونه ای که عواملی چون تعلیم وتربیت وآگاهی واراده واختیار فرد را نادیده بگیریم.تاثیر جامعه در این است که استعدادهای انسانی را به کمک دیگر عوامل رشد داده یا متوقف سازد.(۴)
آزادی در اندیشه امام
قدر دانستن آزادی:این آزادی برای ما الان یک نعمتی است که باید قدرش را بدانیم وهمه با هم حفظ کنیم این را،این نعمتی که خده به ما داده است ، شکر کنیم این نعمت را ۳/۳/۵۸

آزادی نعمت خدایی است، خدا به شما نعمت آزادی داده و شما را در امتحان این آزادی قرار داده است که ببیند که شما با این آزادی چه میکنید.

۱- آزادی در اندیشه ی امام خمینی تبیان دفتر بیست و هفتم
۴ – مبانی انسان شناسی در قرآن، ص ۳۷۷
آزادی وسیله ی خدمت به خلق وخالق
آیا ما با بندگان خدا – بطوری که خدای تبارک وتعالی امر فرموده است رفتار میکنیم.حالا که آزاد شدیم،آزادی را وسیله برای خدمت به خلق وخدمت به خالق قرار میدهیم ،یا آزادی را برای مخالفت با خدا واستکبار مردم؟ ۱۶/۸/۵۷ (۱)
آزادی مطلق یا آزادی نسبی
لازمه زندگی اجتماعی انسان،تعامل وتعاون با همنوعان است. این امر به ناچار بر میزان آزادی او تاثیر می گذارد و محدودیت هایی را بر آزادی وی تحمیل می کند . اگر چیزی از جامعه می گیرد چیزی هم باید بدهد همین امر او را وادار می کند که نتواند هر چه را می خواهد و به هر گونه که می خواهد انجام دهد . لازمه ی حرمت نهادن به قانون ، محرومیت از بخشی از آزادی هاست . بدین تر تیب روشن می گردد که انسانها در ارتباط با یکدیگر از ((آزادی نسبی برخودارند .)) اما در رابطه با خدا چه طور ؟از نظر جهان بینی اسلامی ، خداوند برکل هستی مالکیت حقیقی و مطلق دارد و جز او همه مملوک او یند . او معبود است و دیگران عبد و به همین دلیل ، حاکمیت مطلق بر جهان وانسان از آن خداست . با وجود این آزادی انسان در برابر خداوند ، توهمی بیش نیست . انسان در برابر انسان آزاد است نه در برابر خدا . (۳)

آزادی در جهت رشد انسان در اندیشه ی امام خمینی :
این آزادی که برای ملت ما هست ، برای زن ، برای مرد ، برای نویسنده ها ، این آزادی ، آزادی است در کلیه ی امری که این امور به نفع خود شما هست . تمام چیزهایی که در رشد انسان ، در رشد خواهر ها و برادر ها و این کودک های عزیز دخالت دارد ، این ها همه آزاد هستند .
(۸/۷/۱۳۵۸) (۱)

۱- آزادی در اندیشه ی امام خمینی تبیان دفتر بیست و هفتم
۳- حقوق اجتماعی وسیاسی در اسلام ، ص۹۵
آزادی برونی و درونی
در جهان بینی اسلامی انسان دارای دو نوع آزادی بیرونی و درونی است هردو مقدس و صیانت از آنها لازم است . ((آزادگی )) (آزادی درون) در اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
محدودیت آزادی در مواردی که مزاحم آزادی دیگران باشد یا امنیت فردی و اجتماعی را مختل کند و یا عفت عومی را جریحه دار نماید ، مورد پذیرش اسلام نیز می باشد .
عمده ترین و اساسی ترین مرزی را که می توان برای آزادی در نظر گرفت ،((آزادگی )) است.در اسلام تنها دلیل ممنوعیت برخی ازآزادی ها ی بیرونی صیانت و حفاظت از آزادی های درونی است . این نکته ی ظریف که آزادی برای آزادی محدود می گردد مورد غفلت بسیاری فلاسفه ی حقوق قرار گرفته است .. اصلی ترین مسئله در تقسیم آزادی ها به آزادی های مشروع و نا مشروع همین امر می باشد . (۳)

انسان وآزادی فکر و اندیشه
یکی دیگر از اقسام آزادی که قرآن کریم به آن اشاره کرده ، آزادی فکر و اندیشه است .
یکی دیگر از اقسام آزادی که قرآن کریم به آن اشاره کرده ،آزادی فکر و اندیشه است . قرآن کریم نه تنها برای آزدی از جبر برون و آزادی از هوی و هوس های درونی ارزش قایل شده است ، بلکه از غل و زنجیر هایی که ممکن است عقل و اندیشه ی انسانها را به بند بکشد سخن به میان آورده است . قرآن کریم انسان های مومن را دعوت به آزادی فکر واندیشه نموده است.

((بشارت ده بندگانی را که به گفتارها گوش فرا داده و از بهترین آنها پیروی می کنند . آنها کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده است و آنها صاحبان خرد و اندیشه اند . ))
آری قرآن کریم نه تنها انسانها را از اندیشه های مخالف نمی هراساند . بلکه افراد را دعوت به اندیشه و تفکر کرده است و از مومنان می خواهد که بادقت به آرا و نظریات گوناگون گوش فرا داده و از بهترین آنها پیروی کنند .(۴)

۳- حقوق اجتماعی و سیاسی در اسلام ، ص ۱۰۲
۴- مبانی انسان شناسی در قرآن ، ص ۳۸۱ و ۳۸۲

آزادی اندیشه و بیان از نظر امام خمینی (س)
آزادی برای همه: در حکومت اسلامی ، همه ی افراد دارای آزادی در هرگونه عقیده ای هستند ولیکن آزادی خرابکاری را ندارند .

برخورداری از آزادی بیان : در جمهوری اسلامی هر فردی از حق آزادی عقیده وبیان برخودار خواهد بود ، ولکن هیچ فرد و یا گروه وابسته به قدرت های خارجی را اجازه ی خیانت نمی دهیم . ۲۶/۸/۱۳۵۷
آزادی های عمومی: در این حکومت همه آزادند تا اظهار عقیده کنند . ۲۵/۱۰/۱۳۵۷
آزادی بیان : آزادی آرا در اسلام از اول بوده است ودر زمان ائمه ما – علیهم السلام – بلکه در زمان خود پیغمبر آزاد بود ، حرف هایشان را می زدند . ما حجت داریم ، کسی که حجت دارد از آزادی بیان نمی ترسد. لکن توطئه را اجازه نمی دهیم . ۱۰/۱۲/۱۳۵۷
آزادی قلم : قلم آزاد، قلمی آزاد است که توطئه گر نباشد . قلمی آزاد است ، روزنامه ای آزاد است که نخواهد این ملت را به عقب و به تباهی بکشد .

قلم های فاسد آزاد نباید باشد . ۳/۸/۱۳۵۸
آزادی اظهار عقیده : در فلسفه ی اسلامی از همان ابتدا مسئله ی کسانی مطرح شده است که وجود خدا را انکار می کرده اند . ما هیچگاه آزادی آنها را سلب نکرده و بدان لطمه وارد نیاورده ایم ، هر کس آزاد است که اظهار عقیده کند ولی برای توطئه کردن آزاد نیست . ۱۶/۲/۱۳۵۷
مخالفت اسلام با تحمیل عقیده : اسلام با تحمیل مخالف است ، اسلام مکتب تحمیل نیست ،

اسلام آزادی را به تمام ابعادش ترویج کرده است ،مافقط اسلام را ارائه می کنیم ، هرکس خواست می پذیرد و هر کس نخواست نمی پذیرد . ۹/۹/۱۳۵۸ (۱)

۱- آزادی در اندیشه امام خمهنی تبیان دفتر بیست وهفتم
آزادی های سیاسی
آزادی مطبوعات ورسانه ها (آزادی بیان )
آزادی بیان در قرآن : گرچه آزادی بیان از دامنه و گستره ای وسیع برخوردار است و فقط در محدوده ی حقوق سیاسی خلاصه نمی شود ، مهمترین و کاربردی ترین بخش آن ، آزادی بیان در امور سیاسی است . اسلام چنین حقی را در ابعاد مختلف اعتقادی ، اجتماعی ، صنفی و سیاسی در بالاترین سطح خود پذیرفته . قرآن در آیات فراوانی آزادی بیان را امری روا یاد کرده است . آیاتی در باره ی تفکر تعقل و ارائه ی برهان واستدلال ، وجوب امر به معروف و نهی از منکر ، فرمان به مناظره و جدال احسن ، توصیه به شنیدن سخن دیگران و گزینش سخن احسن گزارش سخنان کافران ،مشرکان و منافقان ، همه برآزادی بیان دلالت دارند.

صریحترین و قاطعانه ترین دفاع از آزادی بیان را می توان در سخنان امیر مومنان سراغ گرفت .
آزادی مطبوعات ورسانه ها ، جلوه ی تکامل یافته ی آزادی بیان با بهره گیری از ابزارها مدرن و نوین در حوزه ی نظارت و اطلاع رسانی و نقد قدرت می باشد .
آزادی بیان همانند دیگر آزادی ها حدودی دارد . تعرض به حیثیت و آبروی دیگران ترویج سکس ، تبلیغ خشونت ، توهین به مقدسات ، افشای اسرار شخصی ، ملی و نظامی ، اخلال در نظم عمومی از حدود آزادی بیان می باشند .

احزاب گروه ها و انجمن ها به نهادهای واسط میان مردم و دولت نقش مهمی را ایفا می کنند .
تکثر گرایی سیاسی در سایه های آموزه های دینی ، در نظام سیاسی اسلام مورد پذیرش قرار گرفته است . (۳)

۳- حقوق اجتماعی و سیاسی در اسلام ، ص ۱۷۱ و ۱۷۹
آزادی های فردی وسیاسی در اندیشه ی امام خمینی (س)
حکومت جمهوری اسلامی : طرز حکومتی که ما پیشنهاد می کنیم ، حکومت جمهری اسلامی است و اساسش بر آزادی و استقلال کشور وعدل و تعدیل تمام دستگاه های دولتی است ، و این در وقتی که عمل شد دنیا خواهد دید که چیست . ۱۶/۸/۱۳۵۸
آزادی جناح های سیاسی : جناح های سیاسی در آنجا در اظاهار عقاید خود آزادند . ۲۱/۹/۱۳۵۷
جلوگیری از فساد : ما جز از فساد، جلوگیری از هیچ چیز نمی کنیم ، آزادند مردم . ۸/۱۱/۱۳۵۷
آزادی پیامد انقلاب اسلامی : شما را آزاد کردیم ، آزادید حالا تا خودتان کار کنید . شما آن وقت در قید بودید ، در حبس بودید و هر روز یک مامور بالای سرتان می آمد و تحکم بر شما می کرد و. این الان از سر شما برداشته است و شما راحت شدید . ۲۹/۲/۱۳۵۸
نهضت اسلام ، عامل آزادی : این نهضت ، شما را آزاد کرد و از آن بندها یی که بر ملت بود نجات داد . ۱۲/۴/۱۳۵۸ (۱)

۱- آزادی در اندیشه امام خمینی تبیان دفتر بیست و هفتم
اقسام آزادی در دیدگاه استاد مطهری
گذشته از آزادی هایی که گیاهان به آنها نیازمندند یک سلسله نیازمندی های دیگری هم دارد که ما آنها را به دو قسم تقسیم می کنیم . یک نوع آزادی اجتماعی است . آزادی اجتماعی یعنی چه؟ یعنی بشر باید در اجتماع از ناحیه ی سایر افراد اجتماع آزادی داشته باشد ، دیگران مانعی در راه رشد و تکامل او نباشند، او را محبوس نکنند ، به حالت یک زندانی در نیاورند که جلوی فعالیتش گرفته شود. دیگران او را استثمار نکنند یعنی تمام قوای فکری و جسمی او را در جهت منافع خودشان به کار نگیرند .

آزادی اجتماعی در قرآن :
در نص قرآن مجید ، یکی از هدف هایی که انبیا داشته اند که به بشر آزادی اجتماعی بدهند ، یعنی افراد را از اسارت و بندگی و بردگی یکدیگر نجات بدهند .
ای پیغمبر ! به این کسانی که مدعی پیروی از یک کتاب آسمانی گذشته هستند ، به این یهودی ها ، مسیحی ها ، زرتشتی ها و حتی شاید به این صابئیها که در قرآن اسمشان امده است و به همه ملت هایی که پیرو یک کتاب قدمی آسمانی هستند این طور بگو: بیاید هم ی ما جمع شویم دور یک کلمه ، زیر یک پرچم آن پرچم چیست ؟ دو جمله بیشتر ندارد .

یک جمله اش این است : الا نعبد الا الله ولا نشرک به شیئا در مقام پرستش ، جز خدای یگانه چیزی را پرستش نکنیم نه مسیح را بپرستیم نه غیر مسیح را و نه اهرمن را جز خدا هیچ موجودی را پرستش نکنیم. جمله ی دوم : ولا یتخذ بعضنا بعضااربابا من دون الله هیچ کدام از ما دیگری را بنده و بردهی خودش نداند و هیچ کس هم یک نفر دیگر را ارباب و آقای خودش نداند . (آل عمران- ۶۴)
آزادی معنوی

اما نوع دیگر آزادی ، آزادی معنوی است . تفاوتی که میان مکتب انبیاء ومکتب های بشری است در این است که پیغمبران آمده اند تا علاوه بر آزادی اجتماعی به بشر آزادی معنوی بدهند و ازادی معنوی است که بیشتر از هر چیز دطگر ارزش دارد .

آزادی اجتماعی بدون آزادی معنوی میسر و عملی نیست و این است درد امروز جامعه ی بشری که بشر امروز می خواهد آزادی اجتماعی را تامین کند ولی به دنبال آزادی معنوی نمی رود . یعنی نمی تواند ، چون آزادی معنوی را جز از طریق نبوت ، انبیاء ، دین ، ایمان و کتاب های آسمانی نمی توان تامین کرد .