مقاله دریای خزر

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله دریای خزر دارای ۳۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله دریای خزر  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله دریای خزر،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله دریای خزر :

مقدمه :
آب به عنوان یکی از عوامل طبیعی محیط در جغرافیا مورد بحث قرار می گیرد اهمیت حیاتی آب برای انسان و سایر جانداران موضوعی نیست که نیاز به شرح و بیان آن باشد . اما در هر مکان آب ارزش و اهمیت یکسان ندارد و تأثیر آن در چشم انداز جغرافیایی نواحی مختلف به یک درجه نیست زیرا آب در سطح کره زمین بطور ناموزون و به اشکال مختلف ( دریا ، دریاچه ، رودخانه و . . . ) پراکنده است و در هر مکان در رابطه با عوامل دیگر .یژگیهای متفاوت دارد . از طرف دیگر وقتی دریاها موضوع بحث است آب دیگر به عنوان یکی از عوامل محیط مطرح نیست بلکه خود محیط است که بایستی نقش سایر عوامل و پدیده ها را در آن مورد بحث قرار داد .

آب تنها جسم طبیعی است که در شرایط معمولی به سه شکل جامد ، مایع و بخار پیدا می شود فراوانترین نوع آن به شکل مایع می باشد که ویژگیهای شایان توجه دارد . گرم شدن و سرد شدن آب خیلی تدریجی صورت می گیرد و از این رو نقش اقیانوسها و دریاها در تعدیل و تنظیم حرارت روی زمین فوق العاده مهم است . بحر خزر bahre – xazar . دریا به تعبیر دیگر دریاچه ای است .

در شمال ایران این دریاچه در کتب جغرافیائی به اسمهای : دریای گرگان ، دریای مازندران ، دریای آبسکون ، بحر خزر ، و دریای خزر و نزد اروپائیان به کاسپین معروف است و بزرگترین دریاچه سطح زمین و آبش شور است و تلخی آن بیش از در یاهای دیگر است . کناره های آن مشترک بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی است و به علت تبخیر زیاد سطح آب آن ۲۶ متر پایین تر از سطح دریاست
( دریای اسود ) وسعت آن بیش از ۴۲۰۰۰۰ کیلومتر مربع است به سببب واقع شدن آن بین آسیا و اروپا دارای موقع خاصی است و بنادر آن مخصوصاً بندر انزلی بوسیله ارتباط بین ایران و شوروی است . بحر خزر از مهمترین مراکز صید ماهی است و اهم واردات آن رودهای زیر است : ولگا ، اورال ( د

ر خاک شوروی ) و ارس مرز بین ایران و شوروی . رود آستارا ، سفید رود هراز، گرگان(خاک ایران) ، و اترک ( مرز ایران و شوروی ) دریای خزر به علت مخاط بودن در خشکی و عدم ارتباط با دریاهای آزاد در واقع دریاچه ای است که به علت وسعت زیاد ( ۵/۶ برابر دریاچه اورال و ۱۳ برابر بایکال و ۲۰ برابر دریاچه لادوکا ) از بزرگترین دریاچه های قاره ای روی زمین به شمار می رود ولی چون از بقایای

دریای بزرگ تیتیس در دوره های اول ودوم زمین شناسی می باشد که زمانی تمامی سطح خشکیهای آسیای جنوبی باختری را می پوشانید از همان زمانهای پیش دریا خوانده می شد . نامهای دریای خزر : هیچ دریایی در جهان شناخته نشده است که در طول تاریخ به اندازه دریای خزر نامهای گوناگون داشته باشد . این نامها یا منتسب به نام قبائل و اقوام ساکن اطراف دریا در طول تاریخ می باشد با آنکه از نام مناطق و شهرهای اطراف آن گرفته شده است این اسامی و جهات انتساب آن به دریا به طور خلاصه به شرح ذیل می باشد .
دریای کاسپین – کاسپین از نام قبائلی است موسوم به کاسپیها که در سده نخست میلادی به گفته رسترابو در کرانه جنوب باختری دریای خزر می زیستند .

دریای دیلم ( دیلمان ) دیلمان نام قومی است که در دیلم سرزمین واقع بین طبرستان و آذرباییجان زندگی می کردند نام دیلم از سده نهم میلادی به این دریا راه داده شده است .
دزریای گیلان – گیلها ( گلها ) نام قبائلی است که از چند سده قبل از میلاد در سرزمین گیلان امروزی زندگی می کردند و نام خود را به این دریا داده اند .

دریای خزر – خزر نام قومی است ترک که از آسیای مرکزیدر سده های ۷ و ۸ میلادی به اطراف این دریا مهاجرت نمودند . حکومت این قوم در سده یازدهم بوسیله روسها منقرض شد و نام خزر توسط ایرانیها و عرب همچنان بر روی این دریا باقی ماند . در فرهنگ معین چنین آمده است :
خززر – قومی که سابقاً در حاشیه بحر خزر و شمال جبال قفقاز سکونت داشتند گروهی از آنان به طرف قسمت جنوبی قفقازیه و شبه جزیره ( کریمه ) شمال بحر اسود روی آوردند و تا قرن چ

هارم هجری قدرتی داشتند پایتخت آنان در اوایل اسلام و عصر فتوحات مسلمان شهر ‹‹ بلنجر ›› بود .
دریای طبرستان – تپورها یا تاپوران اقوامی بودند که از چندین سده پیش ازمیلاد در کوهستانهای شمالی استر آباد و مازندران در جنوب دریای خزر زندگی می کردند این نام از آنهاست .

دریای استرآباد ( هیرکانی ) – استر آباد سرزمینی است که نام پیشین آن هیرکانی بود محدود از خاور به خراسان از باختر به مازندران از شمال به رود اترک زمانی نام دریا از این سرزمین بوده است .
دریای خراسان – خراسان یکی از استانهای خاوری ایران است به عقیده مسعودی چون دریای خزر در مجاورت خراسان قرار داشت لذا این نام به دریا داده شده است .
دریای قزوین – در کتاب المنجد دریای خزر بنام بحر قزوین و در اغتنامه دهخدا و دایره المعارف اسلامی نیز قزوین دریا آمده است .
دریای آبسکون – آبسکون شهری است در جنوب خاوری دریا در دهانه رود گرگان ، در معجم البلدان یاقوت و لغتنامه دهخدا نیز دریا به این نام آمده است .
دریای گرگان ( جرجان ) – گرگان مرکز استان گلستان ، در سده نهم میلادی این نام خ

ود را به دریا داده است . همچنین در آثار و زبانهای خارجی برای دریای خزر نامهای دیگری ذکر شده که برخی از این نامه برای مدت کوتاه بر روی این دزریا بود که جهت جلوگیری از اطاله کلام از ذکر آنهاذ خود داری می شود ولی در میان نامهایی که در طول زمان به دریای خزر داده شده امروزه میان اروپائیان کاسپین و میان ایرانیان ‹‹ خزر ›› یا دریای مازندران بکار می رود .
موقع جغرافیایی –

دریای خزر در آسیای باختری بین دو طول ۳۸ ، ۴۶ ، ۳۴ ، ۵۴ ، درجه شرقی و عرض ۳۴ ، ۳۶ و ۱۳ ، ۴۷ درجه شمالی میان دو کشور روسیه و ایران واقع شده و از سه جهت شمال و باختر و خاور با کشور روسیه و از سوی جنوب با ایران مجاور است . از لحاظ حقوق بین المللی دریای بسته ای به شمار می رود و تملک آن با کشورهای ساحلی آن ایران و روسیه است . خط مرزی آبی دو کشور در آبهای دریای خزر خطی است فرضی که میان منتهی الیه مرز خاکی دو کشور شروع و کرانه های خاوری و باختری را به یکدیگر وصل می کند و قسمت ایرانی دریای خزر در جنوب خط موصوف از دهانه رود آستارا در باختر تا خلیج حسینقلی در خاور قرار دارد و از ۶۳۸۰ کیلومتر طول سواحل دریای خزر حدود ۹۹۲ کیلومتر از آستارا تا رود اترک متعلق به ایران می باشد .
مشخصات طبیعی دریای خزر :
ابعاد – ابعاد دریای خزر ـ( وسعت و ژرفا ) به علت نوسان سطح آب دریا در طول زمان هیچگاه ثابت نبوده است چون وسعت سطح آب در اثر نوسانات متناوب که به تغییرات جوی بستگی دارد متغیر است از این رو ملاک سنجش ابعاد دریا برای همان سال اندازه گیری معتبر خواهد که مسلماً با زمانهای دیگر متفاوت می باشد . مساحت این دریاحدود ۴۲۴ هزار کیلومتر مربع در سال ۱۹۳۰ اندازه گیری شده در ازای آن از شمال به جنوب در منابع مختلف متفاوت ذکر گردیده است در ازای تقریبی آن بین ۱۲۰۰ تا ۱۲۶۰۲ کیلومتر می باشد عرض آن در پهن ترین نقطه حدود ۵۵۰ کیلومتر و در کمترین پهنا حدود ۲۰۰ کیلومتر اندازه گیری شده است .
آبهای سطحی ایران :
بطور کلی رودهای ایران را از نظر مقدار آب آنها می توان به دو دسته تقسیم کرد :
۱- رودهای دائمی که پیوسته و بطور دائم در بستر آنها آب جریان دارد و دارای آبگیر مشخص هستند .
۲- رودهای موقت یا فصلی که فقط در فصول پر باران دارای آب بوده .
۳- رودهای دائمی و پر آب ایران از کوههای شمالی البرز و یا از کوههای زاگرس سرچشمه می گیرند به ترتیب به دریای خزر و خلیج فارس می ریزند رودهای ایران چون اغلب سیلابی و شیب آنها تند و از دره های باریک کوهستانی عبور می کنند برای کشتیرانی مساعد نمی باشد و فقط

قسمت سفلای رود کارون که در جلگه خوزستان جریان دارد قابل کشتیرانی است . در مسیر کوهستانی رودهای ایران دره های عمیق و آبشارهای متعددد وجود دارد که با دخل و تصرف جزئی استفاده از نیروی هیدرو الکتریک امکان پذیر است . بعضی از رودخانه های ایران از زمینهای نمکزار و شور عبور نموده و بقدر کافی املاح و مواد معدنی با خود حمل می کنند که قابل استفاده در امر کشاورزی نمی باشد و برخی دیگر زمینهای قابل نفوذ فر رفته باتلاقها و مردابها را به وجود می آورند . رودهای ایران را از حیث جهت جریان آبها به سه دسته می توان تقسیم کرد :

دسته اول رودهای دائمی که از کوههای البرز جاری و به دریای خزر می ریزند .
دسته دوم رودهای پر آبی که از کوههای زاگرس سرچشمه گرفته همراه با آبهای جبهه غربی به خلیج فارس وازرد می شوند .
دسته سوم رودهای کم آبی که در سطح ایران جریان داشته به دریاچه و یا باتلاقهای داخلی فرو می ریزند و یا در اراضی داخلی نفوذ می کنند به این ترتیب رودهای ایران از حیث آبریزها به سه حوضه تقسیم می شوند :
۱- حوضه آبریز دریای خزر

۲- حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان
۳- حوضه آبریزداخلی
حوضه آبریز دریای خزر : دریای خزر سطح مبنای رودخانه هائی است که آبهای ارتفاعات البرز ، کوههای خراسان و کوههای کردستان و قسمتی از فلات آذرباییجان را از حوضه ای به ذمساحت تقریبی ۲۰۶۷۵۰ کیلومتر مربع کشیده شده و به حوضه جنوبی این دریا می رساند . حوزه مزبور از شریانهای متعددی متجاوز از ۳۵۰ رودخانه کوچک و بزرگ بهره می برد که فقط ۴۵ شریان آن به خلیج اترلی می ریزد توزیع جغرافیایی آنها متعادل و فاصله نسبی آنها از یکدیگر قریب چهار کیلومتر است .
به غیر از چند رود از جمله ارس ، سفید رود ، گرگان ؤ اترک بقیه آنها کوتاه و عبارت از جریانهائی هستند که ترولات البرز را به مقدارزیاد جذب کرده و به دریا می آورند . این جریانها در جلگه قدرت و شدت خود را از دست داده با جریان آرام در جلگه خزیده و معمولاً به باتلاقهای ساحلی ختم می شوند . مهمترین رودخانه های این حوضه از مغرب به مشرق عبارت از : ارس ، سفید رود ، چالوس ، هزار ، گرگان و اترک . بطور خلاصه توضیح مختصری از رود ارس به شرح ذیل می باشد ( برای نمونه )

رود ارس : رود ارس از کوههای هزار بر در جنوب ارز روم در مشرق ترکیه سرچشمه گرفته پس از گذشتن از سرزمینهای ترکیه – ارمنستان – و آذرباییجان شوروی در مرز به شکل قوسی که گودی ان به طرف ایران می باشد در سراسر شمال کشور در جهت غربی – شرقی به سوی دریای خزر جریان می یابد طول رود لرس در ایران حدود ۸۰۰ کیلومتر است و عرض و عمق این رودخانه در طول مسیر متفاوت است .
وسعت آبگیر رودخانه ارس حدود ۰۰۰/۱۰۰ کیلومتر مربع است که آبهای حوضه وسیعی از کرانه های راست و چپ خود از ماکو تا دشت مغان را جمع آوری نموده و به دریای خزر می رساند تقریباً ۲۳ % آب رودخانه ارس از خاک ترکیه ۳۸ % از روسیه و حدود ۳۹ % آن از خاک ایران تأمین می شود . اهم رودهایی که در خاک ایران به آن ملحق می شوند می توان از قره سو ، قطور و زنگمار نام برد . که سرچشمه غالب این رودها از کوههای مرزی ایران در ارکیه می باشد .

تغییرات سطح آب دریای خزر :
تغییرات سطح آب دریای بستگی به واردات و مقدار تبخیر آن دارد و این دریا از آب حوضه بسیار وسیعی بهره مند می شود که تنها ۲۵۶۰۰۰ کیلومتر مربع ان در خاک ایران واقع است رودها و رگه های آلب دهنده این دریا بسیار زیادند در ایران رودهای متعددی جریان داشته و وارد این دریا می شوند ولی اهمیت چندانی مانند ولگا در حوضهْ شمالی ندارند چه رود ولگا به تنهایی ۸۰ درصد همه جریانات سطحی را که دریای خزر دریافت می کند تأمین می نماید . میزان واردات سالانه آب دریای خزر را دانشمندان روسی که بیش از دیگران تحقیق کرده اند به تفاوت ذکر نمودند من جمل

ه ‹‹ نووالومشکی ›› محقق روسی مجموع واردات دریا را با نزولات جوی ۴۹۰ کیلومتر کیلومتر مربع ذکر کرده اند و پروفسور کنی پوویج محقق دیگر روسی آن را ۲/۵۶۷ کیلومت مکعب ذکر کرده به عقیده‹‹ کنی پویچ ›› این جمع آب وارداتی می تواند در سال حدود ۱۳۰ سانتی متر آب دریا را بالا آورد ولی با توجه به میزان تبخیر آب دریای خزر که بطور متوسط در سال بین ۷۵ تا ۱۰۸ سانتی متر می باشد نه تنها افزایش در آب دریا به چشم نمی خورد بلکه کاهش هم در سطح آب دریا دیده می شود . چنانچه در سال ۱۹۲۶ کاهش سطح آب حدود سه متر گزارش شده است و گزارش

کارشناسان هم این کاهش را پس از جنگ دوم جهانی تأیید نموده تا جائیکه در نقشه اواسط قرن نوزده سطح متوسط دریای خزر که حدود ۲۶ متر پایین تر ازسطح دریا ترسیم شده بود از سال ۱۹۶۰ سطح متوسط دریا ۲۸ متر پایین تر از سطح دریای آزاد اعلام شده است . این کاهش چشمگیر را می توان علاوه بر شرایط آب و هوایی بیشتر بر اثر فعالیتهای وسیع و دامنه داری دانست که در استفاده از آب رودها خصوصاً در دو دهه اخیر در صور مختلف فعالیتها صورت گرفت

هخ است . باید دانست که در شرایط آب و هئوایی به تنهایی نمی تواند بطور کامل آب دریای خزر را توجیح نماید بلکه بهره گیریها از آب رودها در فعالبیتهای انسانی از عوامل اصلی این کاهش شناخته می شود .
تحقیقات لووویچ lvovich کارشناس روسی نشان می دهد که در دهه ۱۹۶۰ کاهش آب از طریق آبیاری – ذخیره آب تبخیر در منابع ذخیره آب و عملکردهای کشاورزی سالانه ۲۰ تا ۲۴ کیلومتر مکعب بالغ شده است که امکان افزایش در سالهای بعدی تا ۶۰ الی ۶۵ کیلومتر مکعب می باشد .
مطالعات اجمالی در زمینه عوامل مؤثر در تغییرات سطح آب دریا نشان می دهد که کاهش آب رودخانه ها در حوضه دریای خزر از عوامل اصلی به شمار می رود بطور نمونه رودخانه ولگا که تأمین کننده قسمت اعظم آب دریای خزر می باشد و حدود ۳۰۶ کیلومتر مربع در سال آب آنرا تأمین می کند در فاصله سالهای ۱۹۴۰ تا ۱۹۶۵ حدود ۴۵۱ کیلومتر مکعب از آب خود رات در جهت مصارف اقتصادی از دست می دهد رودخانه های دیگر مانند کورا – ترک TEREK و اورال نیز به همین طریق

مقداری از آب خود را جهت مصارف تأسیسات اقتصادی – آبیاری – تولید انرژی از دست می دهند به این ترتیب کاهش جریان آب در حوضه های دریای خزر برای سال ۱۹۷۰ حدود ۵۶ کیلومتر مکعب و برای سال ۱۹۸۰ حدود ۶۲ کیلومتر مکعب و برای ۲۰۰۰ به میزان ۸۲ کیلومتر مکعب تخمین زده شده است . اگر مصرف به همین ترتیب ادامه یابد پیش بینی می شود جریان آب رودهای حوزه دریای خزر به سوی دریا تا حدود ۴۰ درصد کاهش یابد و پس روی آب دریا بیش از پیش محسوس گردد

.
کاهش آب دریای خزر در سواحل دریای ایران به علت عمق زیاد تأثیر چندانی ندارد ولی د سواحل شمالی به علت عمق کم کاهش آب به شدت محسوس و موجب زیانهای بیشماری می گردد که اهم زیانهای ناشی از پس روی یا کاهش آب دریا را می توان بطور خلاصه به شرح زیر بر شمرد

:
۱- با پسروی آب دریا منظره جغرافیایی پیرامون دریا تغییر خواهد کرد بنادر متروک و خلیج ها از بین رفته جزایر و شبه جزایر تغییر شکل خواهند داد .
۲- وسعت خشکیهای ساحلی افزایش خواهد یافت آبهای کم عمق ساحلی که از نظر بیولوژیکی پر ارزش می باشند از بین خواهند رفت وانگهی برآب و هوای منطقه پیرامون خود تأثیر خواهد گذاشت .
۳- با پس روی آب کشتیرانی با مشکلاتی مواجه خواهد گردید لنگر گاهها غیر قابل استفاده خواهند شد .

مناظر جغرافیایی پیرامون دریای خزر :
در بررسی مناظر جغرافیایی پیرامون دریای خزر نکته ای که جلب توجه می کند تغییرات سطح آب دریای خزر می باشد که بر اثر این تغییرات پدیده های جغرافیایی سواحل چون جزایر و شبه جزایر و خلیجها دارای وضع ثابتی نبوده متناسب با پسروی وپیش روی آب دریا جزایری به وجود آمده یا از بین رفته اند و یا آبه شبه جزیره تبدیل شده است یا بعضی از جزایر دو یا سه برابر شده اند که اهم

این مناظر در ساحل ایرانی به شرح زیر می باشد :
شبه جزیره میان کاله ( میانقلعه ) : به درازای ۵/۶ و پهنای متفاوت از ۵/۲ تا ۵/۶ کیلوتر در جنوب خاوری دریای خزر بین دریا و خلیج گرگان واقع شده ، سطح آن شنی قسمتهای پست و باتلاقی آن نیزار بوده در بعضی نقاط آن درختهای انار جنگلی دیده می شود .