مقاله اصلاح و تهیه نهال و بذر

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله اصلاح و تهیه نهال و بذر دارای ۱۳۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اصلاح و تهیه نهال و بذر  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله اصلاح و تهیه نهال و بذر،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله اصلاح و تهیه نهال و بذر :

اصلاح و تهیه نهال و بذر

همزمان با تاسیس موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر در سال ۱۳۳۸، تحقیقات مربوط به محصولات سبزی و صیفی نیز با مبنای یک برنامه مدرن ابتدا برای شناخت ارقام بومی و محلی و سلکسیون و خالصسازی آنها شروع شد و سپس با ورود ژرم پلاسمهای جدید سیبزمینی و پیاز و سایر محصولات سبزی و صیفی برنامه شناخت ارقام مناسب جدید و سازگار خارجی از طریق روشهای علمی و آزمایشات مقایسه ارقام و تعیین نیازهای زراعی ارقام تولید بذر مادری و توزیع بذر گواهی شده پیریزی گردید. از سال ۱۳۵۸ بخش تحقیقات سبزی و صیفی به

طور مستقل فعالیت›های خود را تحت مدیریت مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر ادامه دارد و در سال ۱۳۷۶ تحقیقات صیفی و سبزی به ورامین منتقل گردید و فعالیتهای محصولات سیب زمینی و پیاز و حبوبات آبی تحت بخش تحقیقات سیب زمینی و پیاز در کرج فعالیتهای خود را شروع نمود و در حال حاضر تحقیق این بخش در ۲۰ مرکز تحقیقاتی کشاورزی به اجرای طرحهای تحقیقاتی در زمینه محصولات ذیر بط اشتغال دارند.

از نظر کادر فنی این بخش شامل دو نفر دکتر و ۲۴ نفر کارشناس ارشد به عنوان پژوهنده و ۲۴ نفر کارشناس و ۳۹ نفر افراد دیگر کادر میباشد.
در حال حاضر دکتر سپهوند در سال ۱۳۸۳ ریاست بخش را بر عهده دارند که خود ایشان هم در زمینه پیاز تحقیقاتی را انجام داده اند.
این بخش علاوه بر انجام فعالیتهای تحقیقاتی در زمینه پیاز و سیبزمینی و حبوبات آبی فعالیتهای جنبی دیگری را نیز انجام میدهند که به قرار زیر است:
۱ ـ مشارکت در برگزاری و تدریس کلاسهای از آموزی کارشناسان و تکنسینهای تحقیقاتی.

۲ ـ برنامه ریزی در خصوص کارآموزی تابستانه دانشجویان مقاطع کارشناسی و کاردانی.
۳ ـ برگزاری گروههایی سالیانه محصولی جهت بررسی طرحهای تحقیقاتی مورد نظر موسسات تحقیقاتی و دستگاههای اجرائی.
۴ ـ مشارکت در آموزش فنی بازرسین مزارع تولید کننده سیبزمینی بذری با سازمان حفظ نباتات در جهت ارتقاء کیفی غدد بذری تولیدی.
۵ ـ آموزش دانشجویان دورههای کارشناسی دانشگاههای کشور در قالب دورههای کارآموزی.

مقدمه
سیب زمینی بیش از چهار صد سال پیش در اواخر قرن شانزدهم (۱۵۶۷) وارد اروپا شد و اندکی بعد در سطوح گسترده کشت و کار آن شروع و به عنوان یک محصول زراعی مطرح گردید طی صد الی صد و پنجاه سال گذشته به خصوص با تهیه ارقام S.tubersum سطح زیر کشت سیبزمینی در نقاط مختلف جهان روبه افزایش گذاشت به طوری که امروز از ۵۰ درجه جنوبی از مجموعه ۱۶۷ کشور جهان در ۱۳۲ کشور سیبزمینی کاشته میشود.

تحقیق در مورد امکان استفاده از بذر حقیقی با هدف تولید محصول سالم (فاقد عوامل، بیماریها و آفات) عدم نیازمندی به انبار فنی، حمل و نقل آسان. اولین واریته T.P.S جهت تولید محصول در سال ۱۹۸۲ از طرف مرکز بینالمللی سیبزمینی CIP به کشاورزان تحویل داده شد. اکنون در بیش از چهل کشور استفاده از بذر حقیقی در سطوح ازدیادی مرسوم می باشد که بیشترین سطح کشت را در کشورهای گرم و مرطوب خاور دور و آمریکای جنوبی به علت کاهش سطح ابتلاء بیماریهای ویروسی و قارچی و باکتریایی را دارد.
وضعیت عملکرد محصول در هکتار بر اساس گزارش سال ۸۷-۱۹۸۶ مرکز CIP به شرح زیر میباشد:

۱ ـ فیلیپین ۲۰ الی ۴۰ تن در هکتار
۲ ـ ویتنام شمالی تولید ۲۰ تن در هکتار
۳ ـ رواندا ۳/۱۶ الی ۵/۲۲ تن در هکتار
۴ ـ مصر ۲۰ الی ۳۵ تن در هکتار
۵ ـ هندوستان ۲۰ الی ۳۵ تن در هکتار

بر اساس آخرین گزارش واصله ازCIP مرکز بینالمللی سیبزمینی در لیما ـ پرو (۱۹۹۴) وضعیت استفاده از بذر حقیقی سیبزمینی به شرح زیر است.
سیبزمینی Potato

سیبزمینی از نظر تغذیهای و تولید جایگاه ویژهای در بین محصولات کشاورزی دارد و در زمره نباتات استراتژیک است. امروزه در بیش از ۴/۳ جهان کشت میشود و با سطح زیر کشت حدود (۱۸ میلیون) هکتار و تولیدی برابر ۳۰۰ میلیون تن پس از گندم و برنج و ذرت در مقام چهارم و از لحاظ تولید انرژی در هکتار (۲۱۶ مگاژول در روز) مقام اول را به خود اختصاص داده است. (FAO 1996)

در ایران سطح زیر کشت آن ۱۶۳ هزار هکتار با تولید ۴/۳ میلیون تن در کل میباشد (طبق آمارنامه کشاورزی ۱۳۷۷-۱۳۷۶). نرخ خود کفایی سیب زمینی خوراکی ۶/۱۰۲% است اما از لحاظ سیبزمینی بذری وابستگی وجود دارد که در سال ۷۷ حدود ۵۰۰ تن غده بذری مادری به قیمت ۵۰۰ هزار دلار که حدود ۶/۱ نیاز داخلی کشور است از خارج وارد شد که در صورت تولید آن در کشور با توجه به تواناییهایی مثل کشت بافت و سلکسون کلونی میتوان مقدار قابل توجهی صرفه جوئی ارزی کرد.

سطح زیر کشت و میزان تولید سیب زمینی در ایران(آمارسالنامه FAO 1992)
سطح زیر کشت
(هزار هکتار) مقدار تولید
(میلیون تن) عملکرد متوسط kg/hec
ایران جهان ایران جهان ایران جهان
F150000 18031000 F2800000 268492000 18667 14890

طبق آمار نامه کشاورزی ایران سال ۷۷-۱۳۷۶ از ۱۶۳ هزار هکتار ۷/۹۶% اراضی آبی و بقیه به صورت دیم میباشد. در بین استانها اردبیل با ۷/۱۵% سطح زیر کشت در مقام اول و اصفهان با ۵/۱۲% در جایگاه بعدی قرار دارد.

ـ ۵/۹۸% از تولید سیبزمینی مربوط به اراضی آبی میباشد استان اردبیل و اصفهان به ترتیب با ۶/۱۶ و ۲/۱۶ درصد از کل تولید کشور را به عهده دارند.
متوسط تولید سیبزمینی آبی کشور در یک هکتار ۵/۲۱ تن و متوسط دیم ۳/۹ تن میباشد. بالاترین عملکرد ـ سیبزمینی آبی ۷/۲۷ تن مربوط به استان آذربایجان غربی و کمترین مربوط به استان گیلان با ۵/۶ تن میباشد بیشترین عملکرد کشت دیم ۶/۱۱ تن در استان گلستان و کمترین با ۸/۵ تن به استان گیلان متعلق است.
ـ از نظر توزیع میزان تولید سیبزمینی استانها نسبت به کل کشور در سال زراعی ۷۷/۷۶ عبارتست از: اردبیل ۱۹%، اصفهان۱۶%، همدان۱۰%، آذربایجان شرقی ۸%، خراسان۷%، فارس ۶%، سمنان۴%

ـ از نظر توزیع سطح زیر کشت سیبزمین استانها نسبت به کل کشور در سال زراعی ۷۷-۷۶ عبارتست از:
اردبیل ۱۶%، اصفهان ۱۲%، همدان ۸% ، آذربایجان شرقی ۷%، فارس و خراسان هر یک ۶%، سمنان ۵%، گلستان و جیرفت و کهنوج و زنجان هر یک ۴% و سایر استانها ۲۶% مبدا پیدایش سیبزمینی در مناطق کوهستانی آمریکای لاتین (پرو یا بولیوی) ذکر شده است که در زمان فتحعلی شاه قاجار توسط جان ملکم انگلیسی وارد ایران شد و احتمالاً اولین بار در پشند (اطراف کرج)، دماوند و فریدون اصفهان کشت شده است. سیبزمینی از معرض جغرافیای ۵۰ شمالی تا ۵۰ جنوبی پراکندگی دارد و ۳۵۰ گونه غالب مورد کشت که پراکندگی جهانی دارد با نام علمی Solanum tuberosum گیاهی است تتراپلوئید که N=12*4کرومزوم است.

کلیات: همانطور که گفته شد سیبزمینی یک گیاه غیر بومی در ایران است. در ایران در ۲ فصل کامل کشت میشود چرا که نیاز رطوبتی و حرارتی آن مشخص است.
سیبزمینی یک گیاه C3 و محصول فصل خنک است. سیب زمینی نیاز به حرارتی بین ۲۵-۱۵ درجه سانتیگراد دارد که دمای ایده آن۲۲-۱۵ است. رشد غدهها در خاکهای گرمتر از c20 کند میشود و در دمای c30 که نقطه جبرانی گیاه است، متوقف میگردد. بهترین دما c20 در روز و c14 در شب میباشد.

غدهزایی از c17 شروع می شود نمودار روند رشد سیبزمینی باتوجه به دما به شکل زیر است:
خاکهای عمیق و بارور با بافت متوسط و ساختمان خوب و اسیدیته خنثی و کمی اسیدی (۵/۶-۵/۵) است. به شوری خاک حساس بوده و جزء گیاهان نیمه مقام است. آستانه شوری ۸/۱=EC شروع در ۱۰=EC محصول به میزان ۹۵-۹۰ درصد کاهش مییابد که این کاهش با افت کیفیت نیز همراه است. و تا ارتفاع ۱۴۰۰ متر و بالاتر هم کاشته میشود. در منطقهای در گرگان در ۱۲ متر پایینتر از سطح دریا نیز کاشته میشود. سیبزمینی براساس زمان رسیدن به ۲ گروه عمده تقسیم می شود:
۱ ـ زودرسها که شامل زودرسها (۱۰۵-۸۵ روز)، نیمه زودرسها (۱۲۰-۱۰۵ روز) است.

۲ ـ دیررسها شامل خیلی دیررس (۲۱۰-۱۵۰ روز)، دیررس (۱۵۰-۱۳۵ روز)، نیمه دیررس (۱۳۵-۱۲۰ روز) می باشد.
اغلباً گونههای وحشی دیررس هستند. محصولات زودرس نیاز به روز کوتاه و دمای پایین، شدت نور زیاد غدههای مسنتر از نظر سن فیزیولوژیکی، تراکم بوته بیشتر بمصرف درست و آب کمتر دارند.

محصولات دیررس نیاز به دمای بالاتر روز بلند و شدت نور کم، غدههای بذری جوان، تراکم بوته پایین و مصرف ازت زیاد بالطبع مصرف آب مطلوب، در این محصولات شاخ و برگ بیشتری تولید می شود.
طول روز کوتاه و دمای پایین حدود ۲۵-۱۷ غده زایی را افزایش می دهد. در دماهای معتدل، طول روز اثر بهتری دارد بویژه در زودرس ها در شرایط روز بلند تشکیل غده محدود می شود و لذا مصرف ازت زیاد زیاد و باعث کمبود غده می شود. زمان خاک دادن باید دمای هوا ۱۱-۹ باشد.

اجزای عملکرد:
۱ ـ تعداد ساقه اصلی
۲ ـ تعداد غده در هر بوته (ساقه اصلی)
۳ ـ وزن غده

تعداد بوته اصلی در هر متر مربع باید در حدود ۱۵ عدد باشد. هر چه تعداد غده زیادتر شود اندازه غدهها کوچکتر میشود. اگر خاک بیشتری به گیاه دهیم غده بیشتری تولید میشود و اندازه آنها کوچکتر می شود.

ـ غده تشکیل شده است از پوست، کورتکس (مابین حلقه آوندی و پوست) و گوشت. در روی پوسته روزنهها و چشمها قرار دارد. پروتئین اعظم سیبزمینی در لایه کورتکس است. در وسط غده نیز مغز وجود دارد که براقتر است. معمولاً در بوتههای درشت مغز غده سوراخ و تهی میشود. مغز (پیت) داخل غده به صورت منشعب است و هر انشعاب به چشم متصل است. علت آن نیز نرسیدن مواد غذایی به سلولهای پیت است.

مراحل فیزیولوژیکی غده: غدهای که برداشت میشود در حال خواب است. در مرحله دوم جوانه انتهایی رشد کرده و تا زمانیکه به اندازه نهایی رشد خود نرسد اجازه رشد به جوانههای دیگر نمی دهد. مرحله سوم چند جوانهای شدن است. Multi sprouting و در نهایت مرحله پیری غده است. در این مرحله تعداد ساقه زیاد می شود و بوتهها ضعیف و زودرس می شوند. محل اتصال غده به استولون را پاشنه گویند که پیرترین قسمت غده نیز است.
ارقام

از مهمترین ارقام سیبزمینی می توان به نمونههای زیر اشاره کرد.
پیکاسو:

که هلندی بوده و از ارقام نیمه دیررس میباشد رنگ پوست زرد و بافت غده سفت میباشد و بعد از آن تغییر رنگ نمیدهد. شکل غده تخم مرغی با چشمهای قرمز است. میزان ماده خشک پایین و کیفیت مناسبی ندارد عملکرد غده نسبتاً بالا و حدود ۳۲ تن در هکتار میباشد. به ویروس y وx وA نماند طلایی متحمل بوده ولی به بلایت برگ حساسیت متوسط دارد.
آگریا

که آلمانی میباشد گیاهی دیررس و عمق چشم سطحی است. گوشت زردرنگ و بافت آردی دارد. و لذا مناسب فرآوری میباشد. میزان ماده خشک و عملکرد غده بالا است. گلها زیاد و سفیدرنگ هستند. مقاومت خوب ـ ویروسy و مصون به ویروس-x به بلایت غده اندکی حساس و بلایت برگ حساسیت متوسط دارد.
دیامانت

مبدا آن هلند است. نیمه دیررس میباشد. ساقههای کلفت و سبزرنگ و گل زیاد و ارغوانی رنگ دارد مقدار ماده خشک نسبتاً بالا و کیفیت فرآوری مناسب است. حساس به رشد ثانویه می باشد. بعد از پخت اندکی رنگ می دهد. غدهها تخم مرغی شکل و بزرگ و گاهاً باریک و قلمی است. مصون به ویروس A و زگیل سیبزمینی.

دراگا
مبدا آن هلند است زودرس مصونیت به زگیل سیبزمینی، حساسیت کامل به بلایت برگ، تعداد گل کم و ارغوانی رنگنده بافت غده نسبتاً سفت و پس از پخت اندکی تغییر رنگ میدهد. میزان ماده خشک پایین و عملکرد غده متوسط است به خشکی تحمل خوبی دارد اندازه غده بزرگ و لذا کیفیت پخت نامطلوب دارد.
آژاکس
مبدا آن هلند است تیپ رشد پاییزه و زمستانه (برای مناطق گرمسیری)، رنگ گوشت زرد، بافت، سفت و بدون تغییر رنگ پس از پخت، میزان ماده خشک متوسط تا نسبتاً بالا،عملکرد غده خوب مصون به ویروسA، نسبتاً مقاوم به ویروس پیچیدگی برگ وy ، حساس به بلایت غده و برگ و زگیل سیبزمینی.
هرتا
گیاهی زودرس، مبدا آن ذکر نشده است رنگ گوشت زرد روشن، بافت سفت و مناسب فرآوری، عملکرد نسبتاً خوب و میزان ماده خشک بالا است مصونیت در مقابل زگیل سیبزمینی دارد.
اگر دیگر ارقام تجاری سیبزمینی می توان به مارفونا (نیمه زودرس)، پریمر (خیلی زودرس)، دیامانت (نیمه دیررس)، مورن (دیررس)، دزیره (نیمه دیررس)، ماراکا (دیررس)، فاموزا (دیررس) اشاره کرد.
تناوب زراعی: کشت متوالی سیبزمینی برای جلوگیری از شیوع آفات و بیماریها توصیه نمی شود و در صورت توسعه بیماریهای خاکزی باید سیبزمینی را در تناوب ۵ ساله یا بیشتر قرار دارد از جمله محصولاتی که برای تناوب با این محصول به کار برده میشود عبارتست از گندم، جو، اسپرس، ذرت و لوبیا. در مورد تولید غدههای بذری تناوب غلات همراه با آیش توصیه میشود.

کاشت: تاریخ کاشت بستگی به آب و هوای محل دارد در نواحی که فصل رشد محدود است هر چه زودتر در بهار زمانی که متوسط دمای شبانه روز به ۱۰ درجه سانتیگراد رسید و در نواحی که فصل رشد محدودیت ندارد دمای ۱۵ درجه سانتیگراد مناسب است. البته منظور از محدودیت فصل رشد برخورد نکردن، گرمای تابستان است. در جنوب کشور برای گریز از گرمای تابستان در پاییز کشت میشود و بیشتر زمان عرضه محصول و زمان کشت محصول بعدی در نظر گرفته میشود. ارقامی مثل رومانو، ماراکا، آئولا، انوسا و کوزیما برای کشت پاییزه مناسب ترند.

تراکم بوته باید ۴۵ هزار تا ۶۰ هزار بوته در هکتار باشد و برای این تراکم ۵/۲ تا ۳ تن بذر در هکتار لازم است. عمق کاشت از cm 17-9 متفاوت است. بهترین عمق cm 16-12 است. فاصله ردیفها cm 15و فاصله بوته در خط cm 15 مناسب است. در کشت دیم مکانیزه فواصل کاشت cm12 تا cm18×cm70 است.
زمینی که برای کاشت سیبزمینی در نظر گرفته میشود باید ۲۰% ماده آلی داشته باشد سپس شخم cm30-25 زده و ماله می کشیم (این عمل در مناطق سردسیر انجام میشود) و سپس به زمین کود میدهیم و سپس ماله کشیده و شیب ۳ الی ۴ درصد برای آن تهیه میکنیم. حال نوبت به تهیه غده بذری سالم است.

ویژگیهای لازم برای غده بذری عبارتست از:
۱ ـ وزن gr 85-25 باشد
۲ ـ اندازه بذر بین mm33 تا mm55 باشد
۳ ـ از نظر فیولوژیکی بدون عیب باشد
۴ ـ عاری از عوامل بیماری و آفات باشد
۵ ـ اصلاح شده و گواهی شده باشد
۶ ـ رقم مناسب محل باشد
داشت
آبیاری:
بعد از کاشت آبیاری میکنیم چرا که اولاً ذرات خاک به هم بچسبند ثانیاً درصد آب و هوا را متعادل کنیم اینکه گفته میشود که بعد از کاشت آب نیاز نیست اشتباه است چرا که باعث ضعف ریشه و بوته میگردد و از غده زائی کاهش می یابد. انواع آبیاری ممکن است در سیبزمینی انجام شود آبیاری خطی بوسیله سیفون توصیه می شود که در این حالت ۳/۲ طول پشته باید سیاه شود و ۳/۱ آن آب نگیرد. آبیاری بارانی و قطرهای نیز متعادل است. آبیاری بارانی ریشه را تنبل میکند و جمعیت علف هرز را بالا میبرد و در مناطق بادخیز نیز استفاده نمی شود. در ضمن بیماریهای برگی را افزایش می دهد آبیاری دوم را بعد از ۱۰ روز و ۳۵ روز انجام میدهند. نوبتهای بعدی یعنی زمانی که گلدهی آغاز میشود خیلی مهم است و بهتر است هر هفته انجام شود چون رطوبت اطراف غدهها نباید کمتر از ۶۱% باشد در کل سیبزمینی ۱۴-۱۳ مرتبه آب لازم دارد. نیاز آبی سیبزمینی در هر متر مکعب ۵۶۰۰ تا ۸۵۰۰ است.
تغذیه و کوددهی:

کمبود روی منگنز و منیزیم در آن رایج است. کودهای دامی بویژه کود مرغی عناصر ذکر شده و سایر عناصر میکرو را دارا میباشد. به طور کلی مصرف کود باید براساس آزمایش خاک باشد. کود فسفره از مهمترین کودها است که در سراسر طول رشد گیاه جذب میشود و باعث رشد سریع شاخ و برگ میشود. مقدار متوسط مصرف آن kg 250 در هکتار است با افزودن کود فسفره افزایش عملکرد نیز خواهیم داشت. بهترین زمان مصرف آن در زمان کاشت است. باید توجه داشت که مصرف فسفر زیاد جذب روی را مختل میکند.
گیاه به کمبود ازت نیز حساس است زمان استفاده آن هنگام کاشت و زمانی که ارتفاع بوتهها بهcm 15 رسید به مقدار ۱۰۰-۱۵۰ کیلوگرم است سیبزمینی در اواخر کاشت ازت نیاز ندارد. چون محصول را دیررس کرد و از عمر انباری آن میکاهد.

پتاسیم در گیاه باعث ایجاد نشاسته و قند میشود و برای ارقام زودرس حتماً لازم است. اگر بخواهیم ۴۰ تن برداشت داشته باشیم بایدkg 200 پتاس استفاده کنیم. در کشتهای بهاره پتاس را در پاییز میدهند. پتاسیم زیاد نیز باعث کمبود منیزیم می شود.

در خاکهای شنی مصرفkg 100 منیزیم یا محلول پاشی ۳% آن روی اندام هوایی لازم است. منگنز به صورت سولفات به مقدار ۵۰-۲۰ کیلوگرم در خاکهای آلی مصرف میشود روی در عملکرد سیبزمینی مهم است و در خاکهای قلیایی نیاز است به صورت سولفات و کلرور استفاده میشود. (۲۰ تا ۴۰ کیلوگرم) علاوه بر فسفر زیاد، آهک باعث کمبود روی می شود. کاهش بر باعث کاهش تعداد و اندازه غده میشود و به صورت محلول ۶% یا ۳ کیلوگرم مصرف میشود. مولیبدن که به ازای ۲۷ تن محصول ۷۴ گرم در هکتار لازم است. ۳۰۰ تا ۱۵۰ گرم مولیبدات سدیم یا آمونیوم مورد نیاز است.

در یک هکتار مزرعه سیبزمینی مقدار ۲۵ تا ۱۵ تن در هکتار کود آلی لازم است کود مرغی دارایpH اسیدی است کود خوک کم خاصیتترین کود است.
کود حیوانی را نباید در فضای باز و دور از آفتاب مستقیم نگهداری کرد و کاملاً پوسیده باشد و در مزرعه به طور یکنواخت پراکنده شود.
۳ ـ وجین علفهای هرز:

از جمله علفهای هرز مزارع سیبزمینی می توان به تاج خروس، سلمک، مرغ، اویار سلام، تاجریزی، شیر تیغی، شیرین بیان، سس و گل جالیز اشاره کرده که در صورت عدم مبارزه کاهش کیفیت و کمیت را در بر دارد. علف کش ترفلان و سنکور قبل از کاشت استفاده می شود.
بهتر است، وجین مکانیکی در ۶ هفته اول انجام گیرد.

۴ ـ مبارزه با آفات بیماریها:
از جمله آفات مهم سیبزمینی شب پره زمستانی است که به طوقه و غده گیاه صدمه میزند آبیاری غرقابی و شخم عمیق بعد از برداشت محصول مفید است. محصول پاشی با سرین یک در هزار نیز مفید است. کرم مفتولی ریشه یا غده در اراضی خشک گسترش کمی دارند. سوسک کلرادو نیز از آفات و قرنطینهای کشور است که روش مبارزه با آن استفاده از امولسیون سموم زولن و اندوسولفان به میزان دو لیتر در هکتار است (سه نوبت)

بعد سیبزمینی از آفات دیگر مهم است کاربرد حشرهکش کار باریل در کنترل لارو غدههای بذری در انبار توصیه شده است.
در مورد آفات مکنده مثل زنجیرهها و شتهها و تریپس از دیمیترات و متاسیتوکس استفاده میشود.

بیماریهای ویروسی و باکتریایی از جمله مهمترین مشکلات سیبزمینی است چرا که مبارزه با آنها مشکل است. در(PLRV) یا ویروس پیچیدگی برگ سیب زمینی در کنارههای برگ حالت نکروزه ایجاد میشود. فواصل بین رگبرگها زرد رنگ میشود. این ویروس توسط شته به صورت پایا منتقل میشود.
ویروسY: لکههای کلروزه روی شاخ و برگ که در حالت پیشرفته لکهها به هم میپیوندند و برگها خشکیده میشوند، به صورت آویزان در روی بوته باقی میمانند این دیررسها توسط شته به صورت ناپایا منتقل می شوند. این ویروس معمولاً همراه با ویروسx آلودگی ایجاد میکند. در این حالت علائم به صورت مواج شدن و پیچ خوردگی و ریز شدن برگها دیده می شود این حالت را اصطلاحاً کرینکل گویند.

ویروسx علائم به صورت موزائیکی شدن سطح برگ مشاهده می شود.
ویروسm : یک حالت رنگ پریدگی شبیه که کمبود عناصر ایجاد می کند.ویروسهایS وI وM نیز مهم نیستند ولی تشخیص آنها مشکل است و موزائیک خفیف میدهند و در اواسط رشد گیاه علائم محو میگردد. ویروس کوتولگی سیبزمینی، که در خراسان مشاهده شده است و عملکرد را تا حد زیادی کاهش می دهد. جوانههای روی ساقه حالت نکروزه پیدا میکنند. در این حالت غده بافت خیلی سفت دارد و حالت قهوهای شدن در داخل غدهها مشاهده می شود.
چرخه بیماری:

قارچ عامل نقطه سیاه سیبزمینی زمستان را به صورت اسکرت روی بقایای گیاهی در خاک به شکل انگلی می برد. در اوائل بهار روی اسکرتها، آسرولهای محتوی کنیدیهای مربوطه توسط آب شسته شده و روی خاک می افتد و زندگی انگلی را شروع مینماید. چنانچه غدههای مبتلا را برش دهیم، در محل آوندها لکههای قهوهای رنگی مشاهده خواهد شد. این قارچ را به سهولت میتوان در آزمایشگاه روی محیط کشت مصنوعی کشتداد.
مبارزه:

چون این بیماری خاکزاد است و بایستی اقدامات زراعی مانند تناوب، مفهوم کردن بقایای گیاهی و کاشت غدههای سالم صورت می گیرد.
لولهای شدن برگ سیبزمینی (PLRV) Potato leaf Roll Virus
علائم بیماری: گیاهانی که از غدههای آلوده به وجود میآیند کوتوله، رنگ پریده و زرد هستند که بیش از حد طبیعی به طرف بالا متمایل می شود. اینگونه برگها، ضخمی، چربی و بابانت شکننده هستند که به هنگام فشردن آنها در دست خرد می شوند.
چرخه بیماری: ویروس لولهای شدن سیبزمینی مانند اغلب ویروسهای ریشه سیب زمینی از طریق غده منتقل میشود. انتقال آن از گیاهی به گیاه دیگر به وسیله شتهها مخصوصاً شته سبز هلد Myzus persica صورت میگیرد.

مبارزه: مهمترین راه کنترل بیماری لولهای شدن برگ سیبزمینی، کشت غدههای عاری از ویروس است. سایر روشهای کنترل شامل جدا ؟؟ نمودن از سایر نوارع سیبزمینی،کنترل شتههای ناقل و کندن بوقههای آلوده است.
ویروس A سیبزمینی: potato Virus A (PVA)

علائم: روی برشها شامل موزائیک خفیف و پیچیدگی مختصر برگهای آلوده می باشد.
چرخه بیماری: به آسانی از طریق غدهها نتقل میشود و توسط عصاره گیاهی و شتهها انتقال می یابد. مانند شته سبز هلو Mysus Aersicae
مبارزه: کاشت غدههای روزی عاری از (PVA)، کندن واز بین بردن گیاهان آلوده و کنترل شتهها
ویروس S سیبزمینی: s Potato Virus

علایم بیماری: در گیاهان آلوده مسنتر حالت پژمردگی ممکن است ظاهر گردد و یا به حالت موزائیک خفیف به وجود آمده و برگها در گیاهان آلوده برنزه و قهوهای شده بود.
چرخه بیماری: با انتقال مکانیکی عصاره آلوده منتقل میشود. این ویروس در غدههای آلوده باقی مانده و انتقال از محلی به محل دیگر به وسیله غدههای آلوده میباشد.
مبارزه: استفاده از غدههای عاری از ویروس مهمترین روش کنترل این بیماری است. کاشت ارقام مقاوم از مهمترین روشهای مبارزه است.
ویروس x سیب زمینی: Potato Virus x (PVX)

علائم بیماری روی گیاه برحسب رقم سیبزمینی و نژاد ویروس خیلی متغیر است و ابلقی خفیفی روی برگ ظاهر میشود.
چرخه بیماری: میزبانهای طبیعی PVX به نظر میرسد که عمدتاً سیبزمینی و گوجهفرنگی باشد. ویروس X سیبزمینی به آسانی به وسیله عصاره آلوده استخراج شده از غدهها یا برگها منتقل میشود.
مبارزه:
از طریق تهیه ارقام جدید به وسیله ؟؟ حقیقی صورت میگیرد.

ویروس Y سیبزمینی: (PVY) potato Virus Y
علائم بیماری: شامل تشکیل خطوطی به رنگ قهوهای در امتداد رگبرگ برگ، دمبرگ و ساقه است.
چرخه بیماری:
به طریقه مکانیکی و نسبتاً آسان منتقل میشود و یا از طریق غده و شتهها نیز قابل انتقال است.
مبارزه: با استفاده از حشره کشهای سیستمیلک یا قاسی و یا هر دو می توان کنترل می توان نمود.
ویروس پژمردگی منقوط گوجه فرنگی
که در فیروزکوه مشاهده شد خسارت شدیدی ایجاد میکند ایجاد سوختگی شاخ و برگ در حالت پیشرفته می کند. به وسیله تریپس منتقل میشود در صورت مشاهده باید عمل بوته کشی انجام شود.
بهترین راه مبارزه با بیماریهای ویروسی استفاده از غدههای سالم و راههای دیگر پیشگیری مثل تعیین تاریخ و زمان کاشت به طوری که با پیک پرواز شتهها یا ناقلین نباشد.
همچنین جلوگیری از آسیبدیدن مکانیکی بوتهها و رفت و آمد کمتر در مزرعه موثر است. همچنین استفاده از ارقام مقاوم به ویروسها مفید است.

از جمله بیماریهای باکتریایی مهم در سیبزمینی عبارتند از:
پژمردگی باکتریایی سیبزمینی(پوسیدگی قهوهای) که توسط Pseudomonas solanacearum که اخیراً به Ralstonia solanacearum تغییر پیدا کرده است ایجاد میشود علائم شامل پژمردگی، توقف رشد و زردی اندامی هوایی میشود. پژمردگی به صورت اتفاقی و فقط در یک یا چند ساقه ایجاد میشود. اگر از قسمت پایین ساقه پژمرده یک قطعه کوچک تهیه کنیم و در آب قرار دهیم رشتههای شیری رنگ حاوی باکتری به داخل آب منتشر می شود. عامل بیماری در محیط کشت اختصاصی تترازولیومتری کولیوم (T.T.C) رشد میکند.
بیماری ساق سیاه سیبزمینی که عامل آن Erwinia carotovora atroseptica میباشد. علائم به صورت پوسیدگی نرم و سیاه طوقه و ریشه و ساقه بوتهها میباشد پوسیدگی باعث لهیدگی تیره رنگ غده میشود. در برش غده یک امتداد طولی قسمت آلوده را از سالم جدا میسازد. گسترش از طریق غدههای بذری ناسالم است.

برای مبارزه با آن باید از آبیاری سنگین جلوگیری کرد. حذف بوتههای آلوده، رعایت بهداشت مزرعه، ابزار و غدههای بذری سالم میتواند مفید باشد.
بیماری اسکپ سیبزمینی که توسط Sterptomycet Scabis ایجاد میشد. لکههای نامنظم روی غده ایجاد میکند لکهها دارای کرک است که در آن قسمت پارگی پوست و برجستگی مشاهده میشود. رعایت تناوب و استفاده از ارقام مقاوم میتواند مفید باشد.

پوسیدگی نرم باکتریایی غدهها
عارضهای است که توسط جنسهای مختلف Erwiniasp مشاهده میشود. عموماً از راه روزنهها وارد گیاه میشوند و باعث پوسیدگی نرم و بدبو شدن قسمت آلوده میشود. جلوگیری از زخمی کردن و آبیاری سنگین، برداشت در زمان رسیدگی کامل غدهها، جداسازی غدههای آلوده و زخمی و رعایت شرایط انبارداری از راههای پیشگیری آن است.
بیماریهای قارچی نیز مشکلاتی ویژه پس از برداشت سیبزمینی ایجاد میکند.
بیماری ریز و کتونیا
که شانکهایی در گیاه ایجاد میکند توسط Rhizoctonia solani ایجاد میشود و به شوره سیاه نیز معروف است. نکروز ساقه، استولون و ریشه و تولید اسکلروت روی غدههای بالغ از علائم بارز آن است. بیماری بیشتر در قسمتهای ساقه زیر زمینی شانکرهای قهوهای غیر لزج ایجاد میکند و بوته قدرت استولونزایی خود را از دست میدهد و در غدههای ایجاد شده تغییر شکل ایجاد میشود. زمستان گذرائی آن به صورت اسکلروت روی غدههای آلوده در خاک یا بقایای گیاه در خاک میباشد (اسکلروت و میسلیوم) برای مبارزه با آن از کاشت غدههای آلوده (حاوی اسکلروت) خودداری شود تناوب زراعی ۴-۳ ساله با گیاهان غیر میزبان، ضدعفونی غدهها با قارچ کش PCNB باعث کم شدن مایع تلقیح در خاک میشود.

بیماری منطقه سیاه که توسط Colletotichum atramentariun یا C.Coccodes ایجاد میشود. منظور از نقطه سیاه وجود اسکلروفهای سیاه و نقطهای شکل فراوان روی غدهها، ریشهها و استولون و اندام میباشد. باعث پوسیدگی قسمتهای زیرزمینی و سابقه و زردی و پژمردگی قسمتهای هوایی میشود. همانطوری که ساقه در حال خشکیدن است پوست آن به راحتی ورقه میشود و اسکلروتها نمایان میشود.

استفاده از بذر سالم و عاری از بیماری، اجرای تناوب زراعی، مصرف کود شیمیایی مناسب و کافی و انجام آبیاری صحیح از راههای پیشگیری از وقوع آن است. نام دیگر بیماری شورهای شدن سیبزمینی است. در اواسط دوره رشد یک شکاف خوردگی در وسط طوقه گیاه ایجاد میشود. عمل سرزنی در زمان مناسب نیز مفید است.
بیماری پژمردگی فوزاریومی

شدت آن در مزارعی که فصل کاشت گرم و خشک بوده است بیشتر است.
توسط گونههای مختلف Fusarium ایجاد میشود. پوست ریشه و ساقه زیرزمینی پوسیده میشود، آوندها در ساقه زیرزمینی تغییر رنگ داده و یا میپوسند کلروزه زردی و بنفش شدن قسمتهای هوایی و مرگ نابهنگام گیاه از علائم بیماری است. کشت سیبزمینی در مزارع عاری از آلودگی مزرعه از طریق مزارع، غدهها و بقایای گیاهی آلوده از راههای مبارزه با آن است.

پوسیدگی خشک فوزاریومی
که توسط علل بیماری Fuserium ایجاد میشود. غدههای انبار شده را آلوده میکند و با ظهور نقاط قهوهای رنگ کوچک مشخص میشود که کمکم بزرگتر می شود و پوست قسمت آلوده چروکیده و خشک میشود و به وضوح رشد میسلیوم را میتوان مشاهده نمود. غدههای پوسیده نهایتاً به صورت مومیایی در میآید. دقت کافی در زمان برداشت و جلوگیری از زخم شدن غدهها، تهیه انبارهایی با رطوبت بالا و تهویه مناسب و ضدعفونی با قارچکش بنومیل، حمل غدهها با کانتینرها، استفاده از ارقام مقارم مثل کوزیما، مورن و آئولا و … از راههای مبارزه با آن است.
بیماری لکه موجی
که توسط Altemavia solani ایجاد میشود. و باعث ایجاد لکههای موجی با یک هاله زرد اطراف آن میشود.
خاک دادن پای بوته، سلهشکنی و سرزنی بوتهها
از جمله فوائد خاک دادن عبارتست از:
۱ ـ وسعت دادن به حوزه عمل ریشه و تولید غدههای بیشتر
۲ ـ ریخته شدن خاک روی غدههایی که از زیر خاک بیرون آمدهاند.

۳ ـ از بین رفتن علفهای هرز
۴ ـ زیر و رو کردن خاک و تهویه آن
۵ ـ سله شکنی

در موارد زیر زمان بین کاشت و خاک دادن پشته ها کوتاه میشود:
در شرایط آب و هوایی گرم و خشک بلافاصله بعد از کاشت، آبیاری مورد نیاز انجام میشود.
قبل از برداشت باید نسبت به سرزنی و جمعآوری شاخ و برگ سیبزمینی اقدام نمود که یا مکانیکی یا شیمیایی انجام میشود. توقف رشد علفی و جلوگیری از رشد بیش از حد، بلوغ را تسریع نموده و شکل و اندازه غدهها را کنترل مینماید تسریع در رشد و رسیدن به حد بلوغ، اجازه میدهد که بیرون آوردن، سیبزمینی از خاک قبل از یخبندان آغاز شود.
برداشت

برداشت ممکن است مکانیزه و یا دستی انجام شود. نکاتی را باید در برداشت مد نظر داشت:
۱ ـ برداشت در زمان رسیدن کامل سیبزمینی انجام شود.
۲ ـ حدود ۲ هفته قبل از برداشت شاخ و برگ سیبزمینی از ۲ سانتیمتر سطح خاک قطع میکنیم.
۳ ـ در زمان برداشت خاک مزرعه گاورو باشد.

۴ ـ انبار نکردن سیب زمینی در انبار روی هم و جلوگیری از زخمی شدن آنها.
۵ ـ جداسازی غدههای آلوده از سالم
۶ ـ بهتر است محصول بسته بندی شود و غدههای متوسط به عنوان بذر سال آینده بکار رود.
انبار داری
در طول دوره انبارداری با مشکلاتی از جمله رشد جوانهها (چشمها)، پلاسیده شدن، سبز شدن پوست و ایجاد کلروفیل و ماده سولانین و فاسد شدن غدهها مواجه هستیم.
برای جلوگیری از رشد جوانهها غدهها را در درجه پایین دما یعنی ۳ تا ۴ درجه نگهداری کرده و یا از مواد شیمیایی باز دارنده استفاده می کنیم.
رطوبت کم و رشد جوانهها باعث پلاسیدگی سیبزمینی میشود رطوبت کافی برای انبار باید ۸۰ تا ۹۰ درصد باشد. عواملی که در سبز شدن و تولید سولانین دخالت دارند عبارتند از: نوع سیبزمینی، سن غده، مدت زمان انبارداری و مقدار نور رسیده به غده با جلوگیری از ورود نور به انبار و به کار بردن کیسههای غیر شفاف جهت بستهبندی.
فاسد شدن سیبزمینی میتواند دلایل مختلفی از جمله بیماریهای قارچی، باکتریایی و همچنین عوامل محیطی و زمان انبارداری دارد. کمبود اکسیژن، دمای پایین، دمای بالا، رشد ثانویه در گیاه، پوکی سیبزمینی در اثر تنش به علت بزرگ بودن زیاد سیبزمینی، ترک غده در اثر فشارهای داخلی یا آلودگی ویروسی یا مسائل به زراعی، آلودگی هوا، آسیبهای شیمیایی، عدم تعادل مواد غذایی و آسیبهای ناشی از تگرگ و باران همگی از جمله عواملی هستند که مستقیم یا غیر مستقیم باعث ایجاد فساد در غده میشود.
بذر حقیقی سیبزمینی

بذر حقیقی و یا بتانیکی سیب زمینی از میوه حاصل از گل تلقیح شده بوده که اصطلاح انگلیسی آن True potato Seed و با به طور خلاصه (T.P.S) خوانده میشود میوه سیبزمینی که شبیه گوجهفرنگی ریز سبز و کوچک میباشد به نام (Berry) نامگذاری و تعداد میوههای بر روی یک ساقه که به شکل خوشه در میآیند را (Sette) مینامند به طور متوسط در هر میوه

سیبزمینی به طور میانگین حاوی ۲۰۰ عدد بذر بوده و وزن هزار دانه بذرها ۸/گرم و یا به بیان دیگر هر ۱۶۰۰ عدد بذر حقیقی سیبزمینی یک گرم وزن دارد. بستهها در حرارت ۲۰ درجه سانتیگراد جهت تهیه بذر نگهداری میگردد میگردد تا کاملاً نرم شده سپس با فشردن و شستشو بذر از میوه استخراج و خشک گردیده و بستهبندی و در حرارت قوه نامیه خود را نگهداری بنماید. بذر حقیقی سیبزمینی دارای دوره خواب ۴ تا ۶ ماهه بوده و اگر نیاز به استفاده از آن باشد با قرار دادن بذر در محلول ۱۵۰۰ قسمت در میلیون اسید جیبرلیک به مدت ۲۴ ساعت و شستن آن با آب میتوان دوره خواب آن را شکسته و مورد استفاده قرار داد.

هر کیلو غده حاصل ازTPS یک سنت و هر کیلو غده حاصل از کشت بافت ۱۰ سنت تمام می شود.
فعالیتهای تحقیقاتی انجام گرفته روی سیبزمینی

اهداف تحقیقات بهنژادی این محصول شامل انتخاب و معرفی ارقام تجاری مناسب و منطبق با شرایط آب و هوایی مناطق مختلف کشور و همچنین تولید ارقام جدید از طریق دورگ گیری با خواص کمی و کیفی مطلوب (جهت مصارف خوراکی، فراوری و صنعتی)، دستیابی به ارقام مقاوم به آفات و بیماریها و تنشهای محیطی و تهیه هسته اولیه بذری سیبزمینی از طریق کشت بافت و سلکسیون کلونی می باشد. در راستای این اهداف آزمایشات متعددی روی ۶ رقم وارداتی با استفاده از کلکسیون موجود صورت گرفته است. و از بین آنها ۲۷ رقم جهت مناطق مختلف کشور معرفی شده است همچنین با ایجاد همچنین با ایجاد ارقام و لاینهای جدید سیبزمینی TPS از طریق برنامههای دو رگ گیری ارقام مفید ارائه شده است با ورود TPS از مرکز بینالمللی سیبزمینی (CIP) جهت استفاده از آن به عنوان هسته بذری سالم، ارزیابی پروژنیهای بذور حقیقی سیبزمینی صورت گرفته که از بین ۱۵ پروژنی وارداتی چهار برتر و از بین آنها هیبرید TS – 5 XTPS – 67 برترین بوده است.

تهیه و تولید بذر مادری از طریق انتخاب تک بوته و سلکسیون کلونی و از طریق کشت بافت و استفاده از هسته اولیه وارداتی نیز انجام میگیرد.
اهداف تحقیقات، زراعی این محصول به منظور تعیین نیازهای زراعی و فیزیولوژیک در جهت استفاده از حداکثر پتانسیل عملکرد کمی و کیفی ارقام سیبزمینی با راههای مقرون به صرفه و با حفظ محیط زیست صورت میگیرد. آزمایشات سازگاری، تاریخ کاشت، تعیین عمق کاشت، تراکم (جمعیت استمرار تولید غده بذری و خوراکی)، زمان خزانهگیری و انتقال روشها و زمان مناسب از بین بردن اندامهای هرایی، تناوب زراعی، تعیین نحوه نگهداری سیبزمینی در طول مدت انبارداری، اثر تیمارهای حرارتی بر قدرت رویشی غدههای بذری، تعیین ویژگیهای کیفی غده جهت مصارف صنعتی و فراوری، تعیین کودپذیری و نیاز آبی، تعیین مناسبترین روش مبارزه با آفات آماریها و علفهای هرز با همکاری موسسات ذیر بط انجام گرفته است. اینکه به مختصری از طرحهای انجام شده و یا در همان اجرا اشاره میکنیم:

۱ ـ طرح استمرار سیبزمینی
که از سال ۱۳۷۷ شروع شد با این هدف که در زمان خلاء بازار بتوان سیبزمینی را به صورت کشت زمستانه معینی اواخر آذر تا اسفند کاشت تا ماه در اواسط بهار و اوایل تابستان سیبزمینی تازه در اختیار داشته باشیم کشت بهاره هم که طبق معمول در شهریور یا مهر برداشت می شود. البته برخی از سیبزمینی کشت بهاره زودرستر هستند. این طرح یک طرح ملی است و در چند شهر به طور همزمان انجام شد.

۲ ـ بررسی روند تغییرات حجمی و وزنی غده سیبزمینی در ۶ رقم تجاری (پیساکو، مارفونا، کنکورد، آژاکس، دیامانت و اگریا)، این طرح نیز ملی است و همزمان در همدان، خراسان و اردبیل و کرج انجام میشود. هدف تعیین مدل آماری از رشد میباشد. در این طرح روز کشت را صفر فرض کرده و ۲ الی ۳ هفته بعد عمل سبز شدن انجام میگیرد. ۲ هفته بعد از سبز شدن تاریخ اولین نمونهگیری است. در هر فاز وزنگیری ۴ بوته را خارج میکنیم. قطر ساقه، وجود یا عدم وجود غده، تعداد و وزن غده، حجم غده تعداد استولون، ارتباط بوته، تعداد ساقه اصلی، وزن خشک برگ و ساقه و قسمتهای غده، تفکیک همگی اندازهگیری میشود. ۷ الی ۸ نمونه بلافاصله ۲ هفتهای انجام میشود طول روز و مقدار تشعشع را نیز از ایستگاههای هواشناسی اطراف که حداقل در ۵ کیلومتر محل واقع استدریافت می کنیم با توجه به آمار هواشناسی ۵ ساله میتوان در منطقه زمان کاشت و برداشت محصول را تعیین کرد و همچنین مشخص میشود که آیا این رقم میتوان تمام پتانسیل خود را در منطقه بکار گیرد یا نه. این طرح توسط دکتر خدادادی اجرا میشود.

۳ ـ بررسی سازگاری ارقام مختلف سیبزمینی برای مصارف مختلف فراوری: در این آزمایش ۱۷ رقم بررسی شده این طرح ملی ۲ سال انجام شد در سال اول رقم اگریا برای خلال عملکرد بالا مناسب بوده است. از ارقام گرد کاردینال (پوست قرمز) و آئولا برای چیپس مناسب بودهاند. البته روی رقم کاردینال که پوست قرمز دارد باید کار ترویجی انجام داد و آئولا هم دریرس میباشد. معمولاً ارقامی که دیررس و نیمه دیررس هستند ماده خشک بالایی دارند و لذا برای فراوری مناسب هستند پریمر رقمی است که علاوه بر زودرسی دارای ماده خشک بالایی نیز میباشد. ماده خشک در حدود ۲۱-۲۵ درصد مطلوب و زیر ۱۳% نامطلوب است ۹۹% چیپسهای داخل کشور از نظر استاندارد صحیح نیست. چیپسها باید هم سایز باشند و لکههای قهوهای نداشته باشد و رنگ آن زردباشد. روغن زیاد هم به خود نگیرد. این طرح در یک طرح بلوک کامل تصادفی در ۴ تکرار با ۱۷ رقم و در ۴ منطقه انجام شده است.