مقاله در مورد شیشه گری

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله در مورد شیشه گری دارای ۹۹ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله در مورد شیشه گری  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله در مورد شیشه گری،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله در مورد شیشه گری :

مقدمه:
قدیمی ترین نمونه ها از شیشه های دست ساز در خاورمیانه پیدا شده است. باستان شناسان معتقدند که سومریها در هزاره سوم قبل از میلاد با شیشه، آشنایی داشته اند. گیرشمن بطریهای شیشه ای زیادی از حفاریهای معبد چغازنبیل به دست آورده است. از زمان هخامنشیان، شواهد اندکی برای استفاده کلی از شیشه در دست است. آثار شیشه ای کهن نشان می دهد که تا

قبل از سده اول پیش از میلاد، از شیشه فقط یه حالت توده ای استفاده می کرده اند. با کشف اشیای شیشه ای زمان پارتها و ساسانیان می توان گفت صنعت شیشه سازی در ایران رواج کامل داشته و از دو روش ساخت «دمیدن در قالب» و «دمیدن آزاد» استفاده می شده است. از دوره سلجوقیان تا دوره مغول ظرفهای شیشه ای بسیار زیبا با تزئینات مختلف به صورت مینایی، تراشیده یا با نقوش افزوده از کوره شیشه گران شهرهای مختلف ایران بیرون می آمد.
شیشه ماده‌ای است که به دلیل آرایش اتمی/ملکولی خاص خود حالت جامد دارد ولی بر خلاف دیگر جامدها بلوری نیست. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که ماده مذاب قبل از رسیدن به نقط

ه انتقال به شیشه به سرعت سرد می‌شود.
تعاریف مختلفی برای شیشه وجود دارد که هنوز توافق کلی بر روی آنها حاصل نشده‌است:
• تعریف کلی: شیشه یک جامد آمورف است.
• تعریف انجمن آزمون و مواد آمریکا: شیشه ماده‌ای معدنی است که از حالت مذاب طوری سرد شده‌است که بدون تبلور به حالت صلب درآمده‌است.[۱]
• تعریف آکادمی ملی علوم آمریکا: شیشه ماده‌ای است که در پراش اشعه ایکس آمورف بوده و و از خود رفتار انتقال به حالت شیشه نشان بدهد.
تاریخچه تولید شیشه و کریستال در ایران
چنین به نظر مى‌رسد که تولید شیشه در صدر اسلام داراى اهمیت فنى و هنرى خاصى بوده است. پژوهشگران ابتدا جایگاه تولید اصلى شیشه را در مصر و سوریه مى‌دانستند؛ اما بعدها عراق و ایران نیز مبدا شیشه‌گرى ذکر گردیدند. یکى از مراکز تولید و شیشه، در شرق ایران و به‌ویژه ایالت خراسان بود. البته در این مورد اشیاء باقى‌مانده به صورت تکه‌تکه هستند و بیشتر این قطعات هیچ نوع زمینه‌اى براى ارتباط با منطقه‌ خاصى را ارائه نمى‌دهند و تضمینى وجود ندارد که آنها در محل‌هاى مکشوف خود تولید شده باشند. تزیین نیز در شیشه‌ها با روش‌هاى خاصى انجام مى‌شد؛ اما مهم‌تر از همه فن شیشه‌برى بوده است، که با تکنیک ساد تراش قاشقى صورت مى‌گرفته و یا به صورت برجسته نماکار مى‌شده است.
کابرد طلا و میناى رنگین در ظروف شیشه‌اى به منظور جلوه دادن به آنها رواج عمومى داشت و به‌وسیله صنعتگران مسلمان تکامل یافت و به صورت یکى از مهم‌ترین شاخه‌هاى هنرهاى تزیین درآمد. از انواع شیشه‌گرى در ایران آثار زیادى بدست آمده که بعضى در اکتشافات علمى نیشاپور بوده است. شیشه‌گرى به احتمال زیاد در نواحى دیگر ایران نیز متداول بوده است. فلزکارى در ایران مبناى تولید سرتاسر جهان اسلام را در خلال قرون وسطامى متأخر شکل مى‌دهد. هنرمندان

مسلمان فلز، چوب، شیشه و عاج را به گونه‌اى هنرمندانه حکاکى و تزیین مى‌کردند و در مکان‌هاى مذهبى و خانه‌ها استفاده مى‌کردند. انواع طشت، جعبه جواهر، قلمدان و آفتابه را از مس یا برنج مى‌ساختند، قلمزنى و با نقره ترصیع مى‌کردند. از شیشه میناکارى شده براى چراغ مساجد بهره‌ مى‌بردند و سرامیک‌هاى پُرزینت درجه یک را تولید مى‌کردند. صنعت فلزکارى بر اثر رواج مجدد

اسلوب زرکوبى بر سطح اشیاء مفرغى و برنجی، به شکوفایى تازه‌اى دست پیدا کرد. این اسلوب در اوایل دوره اسلامى گاه همراه با حکاکى و برجسته‌کارى روى فلزات در ایران بکار رفته بود، لیکن از اوایل قرن ششم هـ.ق مس و نقره مورد استفاده قرار گرفت و از اوایل قرن هفتم هجرى نقره‌کوب کردن و زرکوب کردن ظروف و اشیاء نفیس فلزى متداول شد. مرکز تولید این نوع مصنوعات خراسان و به‌خصوص هرات بوده از آنجا به‌سوى مغرب ایران گسترش یافت. با هجوم مغولان این اسلوب و نقش و نگاره‌ها توسط هنرمندان آنها به موصل و عراق و شام و مصر منتقل گردید.
در دوران استیلاى مغولان هنرهاى دستى در ایران اندک‌اندک رو به انحطاط گذارد و صنعت فلزکوب‌کارى در نیمه قرن هشتم هجرى متروک ماند.

هنر شیشه گری یکی از قدیمی ترین صنایعی است که بشر به آن اشتغال داشته است . کاوش های باستان شناسی مارلیک هنسلودشوش رواج شیشه گری در ایران باستان (عهد هخامنشی ) را به اثبات می رساند .
با ظهور اسلام اکثر شیشه و بلورسازان ایرانی به دمشق و جلب کوچ کردند . در این مقطع از تاریخ شیشه گری علاوه بر تغییر کلی فرم شیشه ، نقاشی و خطاطی بر روی شیشه با رنگ های کوره ای و لعاب های رنگی متداول شد و نوعی شیشه که اصطلاحا مینایی نامیده می شود به منعه ظهور رسید . دوره سلجوقی ( قرن ۵ و ۶هـ ) نخستین دوره شکوفایی شیشه گری در ایران محسوب می شود .
بعدها با روی کار آمدن سلسله صفوی و توجه خاص به این رشته تا کارگاه های شیشه گری در اصفهان و شیراز ساخته شد و هنرمندان تحت تعلیم تعدادی از بلورسازان و نیزی قرار گرفتند .
از ابزار و مواد مورد استفاده در هنر شیشه گری می توان به ماده اصلی ساخت شیشه ، سنگ سیلیس که به منظور صرفه جویی از مخلوط خرده شیشه نیز استفاده می شود ، اشاره کرد همچنین برای رنگی کردن بارشیشه نیز از اکسید های فلزی نظیر اکسید کبالت ، مس ، آهن ، منگنز ، گوگرد و ; استفاده کرد . هنر شیشه گری مانند انواع روش های ساخت ( فوتی و قالبی ) و تزئینات مکمل ( نقاشی و تراش ) است . نقاشی روی شیشه با ابزار لازم بر روی شی اجرا می شود و بسته به نوع نقش و رنگ های به کار رفته یک یا چند مرحله پخت در کوره با حرارت مناسب صورت می گیرد. رنگ های مورد استفاده به صورت پودر و قابل ترکیب با حلال خاص و رنگ های محلول از اکسید فلزات تهیه شده است .

تراش روی شیشه بوسیله سنگ های مخصوص و ابزار فرز انجام می شود که در مورد اول خطوط ایجاد شده عمیق تر بوده و روی ظروف کاربرد بیشتری دارد . این سنگ با قابلیتهای تراش و مات کردن در تزئین کاربرد دارد .
« ایران، زمانی چون دوران های هخامنشی و ساسانی، عرضه کننده جام ها و ظروف زیبا و تراش دار بوده و روزگاری چون سده های نخستین ظهور اسلام، درایران طیف گسترده ای از ظروف وحتی وسایل و لوازمات کار را تولید و درخدمت نیازهای مصرفی جامعه قرارداده است. این هنر-صنعت

دربین قرون پنجم و هفتم هجری قمری ظریف ترین اشیاء شیشه ای را عرضه داشته و در فاصله ای بین سده های دهم و یازدهم یعنی عصر صفوی بیشترین محصولات مصرفی را ارائه نموده است.»
نظر به زیباپسندی ایرانیان و فرهنگ مصرف شیشه کریستال در ایران تا سال ۱۳۴۵، کلا” شیشه های کریستال مصرفی از کشور چکسلواکی وارد میشد هیچ تولید کننده ای به دلیل مشکلات رقابتی قابل پیش بینی در فروش در پی ایجاد این صنعت نبود، تا اینکه شرکت شیشه ایران مجددا” در این راه پیش قدم شد و در بین سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۰ و طی یک دوره ۵ ساله شیشه کریستال تولید نمود که بعدا” به دلایلی که ذکر می شود تولید آن متوقف گردید.
این واحد با استفاده از کارشناسان ایتالیایی اقدام به نصب و راه اندازی ۶ پات جهت تولید شیشه کریستال رنگی و یک کوره ذوب با ظرفیت ۳ تن مذاب در روز نمود. شیشه های تولید شده در این واحد دارای ۱۳ تا ۱۴ درصد اکسید سرب بود که عملیات ذوب و شکلدهی با استفاده از استادکاران ونیزی (ایتالیایی) انجام می گرفت.
بیشتر تولیدات این واحد شامل لیوان، استکان، زیرسیگاری، کاسه و; بود که تنها قسمت بسیار کمی از آن بصورت خیلی ساده تراشکاری می شد.
دو نفر ایتالیایی و ۷ نفر ایرانی عملیات تراشکاری در کارخانه شیشه ایران را انجام میدادند. توجه به تعداد کارگران بخش شکل دهی که ۴۰ نفر بودند خود بیانگر این است که عملیات تراش روی شیشه بصورت جدی انجام نمی گرفته است.
تولیدات این نوع محصولات به مدت ۵ سال ادامه داشت و بدلیل اینکه سیاستهای حمایتی از این کالا انجام نگرفت و کریستالهای تولیدی کشورهای صاحب نام این رشته صنعتی به فراوانی و ارزانی وارد کشور می گردید کارخانه مذکور با عدم تقاضای خرید مواجه میشود. در این راستا اقدام به احداث ۳ نمایشگاه در سطح تهران می نماید (لاله زار نو-خیابان ولیعصر و بازار تهران) که باز هم موفق نشده و در نهایت تولید شیشه کریستال در کشور در حوالی سال ۱۳۵۰ متوقف و کارگران خارجی به کشور خود بر می گردند.
لازم به ذکر است که از آن دوره به بعد با توجه به آموزش استادکاران ونیزی وضعیت شکلدهی

صنایع شیشه دستی به مراتب کیفیت بهتری یافت. همچنین تا قبل از انقلاب واحدهای کوچک دیگری نظیر “بلورمتحد” نیز با امکانات محدود جهت تولید شیشه کریستال اقدام نمودند که شیشه ای با حدود ۱۰ درصد اکسید سرب و کمیتی بسیار محدود تولید می کردند.
طی دوره بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۷۱ هیچگونه فعالیتی جهت تولید شیشه کریستال انجام نگرفت و از آن به بعد بود که واحدهایی از بخش خصوصی اقدام به بررسی تولی

د شیشه کریستال در ایران نمودند و مذاکرات لازم با برخی شرکتهای تولید کننده اتریشی و چک نیز انجام گرفت که تا بحال هیچکدام به نتیجه نرسیده است.
از سال ۱۳۶۰ تعدادی از ایرانیان که بدلایل مختلف به کشور ترکیه مهاجرت نموده بودند جذب کارگاههای مختلف تراش روی شیشه آن کشور می گردند. با توجه به اینکه کشور ترکیه در دو دهه گذشته در صنعت شیشه بخصوص کریستال پیشرفتهایی داشته افراد مذکور آموزشهای لازمه را فراگرفتند. با پایان جنگ تحمیلی تعدادی از آنها به کشور مراجعه و با کمک تکنسینهای ترکیه ای اقدام به احداث کارگاههایی در تهران و تبریز نمودند.
در تهران آقای نباتی به اتفاق دو نفر دیگر کارگاهی در منطقه آبعلی جهت تراش روی شیشه های ظروف احداث نمودند و در تبریز آقای علیزاده و چند نفر دیگر کارگاهی جهت تراش روی دانه های لوستر احداث کردند.
مواد اولیه مورد نیاز این کارگاهها که میله شیشه ای و ظروف خام کریستال است از طریق کشور ترکیه و از طریق بازارهای مشترک تامین می شود.
در سال ۱۳۷۴ حداقل دو واحد تراش دانه لوستری با کیفیت بسیار مطلوب و با ۳۰۰ نفر تراشکار و یک واحد تراش روی بلور با ۲۰ نفر کارگر در حال فعالیت می باشند.
در حال حاضر شرکت آبگینه با داشتن کوره ای کاملا” مدرن و کششی برابر ۸ تن در روز، محصولات فوتی سفید و دوپوست در رنگهای آبی، بنفش و سبز و همچنین محصولات پرسی به روش پرس تزریقی، اتوماتیک و گردشی در پروسه تولید خود دارد. همچنین از دیگر شرکتهای فعال تولید شیشه کریستال شرکت جهان کریستال واقع در شهرصنعتی شمس آباد می باشد. شرکت سیما شیشه واقع در همدان نیز از دیگر شرکت هایی است که تولید شیشه کریستال سربی را در دستور کار خود دارد.
عمده فروشی یا خرده فروشی
در شغل شیشه گری ۲نوع تولیدصورت میگیرد یک تولید مربوط به کارخانجان این صنعت است که بطور کلی و عمده تولید مشود.سپس این محصولات به بازارهای فروش حمل و نقل شده و بفروش می رسد.
اما در تولید خرده کارگاههای کوچک تولید شیشه این محصول را تولید کرده و به بازار منتقل کرده و بازاریان می فروشند.

نوع تولیدات و شرحی از این تولیدات

معروف‌ترین شیشه‌هایی که در مقیاس صنعتی تولید می‌شوند، عبارتند از شیشه‌های سودالایم (شیشه جام)، شیشه‌های بوروسیلیکاتی و شیشه‌های کریستال.
شیشه سودا لایم
بیشتر از ۹۵ درصد از میزان کل شیشه تولیدی در جهان، شیشه سودالایم است. شیشه‌های در و پنجره ساختمان، شیشه‌های خودرو، بطری‌ها و بسیاری دیگر از محصولات شیشه‌ای روزمره از جنس شیشه سودالایم هستند. [۲] مهمترین اجزای تشکیل‌دهنده این نوع شیشه عبارتند از اکسید سیلیسیوم، اکسید کلسیم و اکسید سدیم.
شیشه بوروسیلیکاتی
شیشه بوروسیلیکات
این نوع شیشه‌ها ضریب انبساط حرارتی کم تا متوسط داشته، رفتار ویسکوزیته-دمای بلند و چگالی کمی دارند. بسیاری از ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی، صنعتی و خانگی با استفاده از این نوع شیشه ساخته می‌شوند. این شیشه‌ها در بازار با نام‌های تجارتی مانند پیرکس، سیماکس، ترکس و ; شناخته می‌شوند.

شیشه کریستال
شیشه کریستال یا شیشه سرب‌دار یکی از انواع شیشه‌های سیلیکاتی است که در ترکیب خود حاوی اکسید سرب است. این نوع شیشه‌، دارای ظاهری درخشنده و شبیه به کریستال‌های کوارتز است و به نظر می‌رسد علت نامگذاری آن نیز همین شباهت باشد. این شیشه‌ها همچنین سختی کمی دارند و امکان تراشکاری این شیشه‌ها وجود دارد. بنابراین ظروف تزیینی موسوم به ظروف کریستال از این جنس ساخته می‌شوند. [۵]
سایر انواع
سایر انواع شیشه عبارتند از: شیشه فتوکرومیک، شیشه اپال و شیشه سیلیسی. همچنین انواع مختلفی از شیشه نیز وجود دارد که در مقیاس صنعتی تولید نمی‌شوند.
روش‌های تولید شیشه
• سرد کردن از حالت بخار (PVD)
• رسوب شیمیایی فاز بخار (CVD)
• آبکافت شعله‌ای
• سل-ژل

تئوری‌های شیشه‌سازی
برخی از مواد دارای خاصیت شیشه‌سازی بسیار خوب هستند و برخی از مواد، مواد شیشه‌ساز خوبی نیستند. تئوری‌های مختلفی که در مورد شیشه‌سازی در مواد ارایه شده است، علت‌ها و چگونگی ایجاد شیشه را بررسی می‌کند و مواد شیشه‌ساز را طبقه‌بندی می‌کنند. از معروف‌ترین

تئوری‌های شیشه‌سازی می‌توان به تئوری شبکه نامنظم زاکاریاسن اشاره نمود. [۷]
ساختار شیشه
• ساختار شیشه‌های دارای اتصال کووالانت
o ساختار سیلیس شیشه‌ای
o تئوری بلورک
o ساختار شیشه‌های کالکوژناید
• ساختار شیشه‌های دارای اتصال یونی
• ساختار شیشه‌های دارای اتصال هیدروژنی
• ساختار شیشه‌های دارای اتصال فلزی
شیشه کریستال یا شیشه سرب‌دار یکی از انواع شیشه‌های سیلیکاتی است که در ترکیب خود حاوی اکسید سرب است. این نوع شیشه‌، دارای ظاهری درخشنده و شبیه به کریستال‌های کوارتز است و به نظر می‌رسد علت نامگذاری آن نیز همین شباهت باشد.
ترکیب
شیشه‌های حاوی بیش از ۲۴ درصد وزنی اکسید سرب، شیشه کریستال نامیده می‌شوند. اما شیشه‌های کریستال معمولا حاوی ۲۴ تا ۳۲ درصد وزنی اکسید سرب هستند. دیگر جزء اصلی شیشه‌های کریستال، SiO2 است. همچنین از اکسید سدیم و اکسید پتاسیم نیز در ترکیب شیشه‌های کریستال استفاده می‌شود.[۲]
ویژگی‌ها
وجود سرب در شیشه کریستال باعث افزایش ضریب شکست نور در این نوع شیشه‌ها می‌شود و درنتیجه شیشه‌های کریستال دارای درخشندگی و تلالو هستند. این شیشه‌ها همچنین سختی کمی دارند و امکان تراشکاری این شیشه‌ها وجود دارد. بنابراین ظروف تزیینی موسوم به ظروف کریستال از این جنس ساخته می‌شوند. همچنین از آنجا که سرب، عنصری با جرم اتمی بالاست، لذا چگالی شیشه‌های حاوی سرب نسبت به سایر انواع شیشه‌ها بالاتر است. شیشه‌های کریستال همچنین دارای مدول الاستیسیته کمی هستند و در نتیجه در اثر ضربه، صدایی زنگ‌دار ایجاد می‌کنند. [۳]
مسائل زیست محیطی
در ترکیب شیشه‌های کریستال از اکسید سرب استفاده می‌شود که ماده‌ای سمی است. مقدار قابل توجهی از این ماده در فرآیند تولید شیشه کریستال تبخیر می‌شود که از نظر زیست‌مر برخی از کشورها ممنوع شده است و تولیدکنندگان تلاش می‌کنند مواد دیگری نظیر اکسید باریم یا اکسید روی را جایگزین نمایند.[۴]
روشهای ساخت صنعتی فرآورده های شیمیایی
شیشه سازی
تولید شیشه و آینه یکی از صنایع مهم و »سنگین« قرن هفدهم و هجدهم میلادی بود. روشهای تولید این ماده طی سده ها، عملاً تغییری نکرد. ترکیب این جسم توسط قواعد تجربی مربوط به کیفیت شیشه و نیز کاربرد آن تعیین می شد و سنت دیرپای این صنعت، عملیات را رهبری می کرد. کوره ها، ابزار، مراحل تولید قطعات و کارگران مختلف این صنعت با اصطلاحات ویژه ای تعریف شده اند که در زمان خود، بسیار اختصاصی بوده است.
مواد خام شیشه سازی عبارتند از: سیلیکاتها، ترکیبات قلیایی بویژه کربنات سدیم و پتاس

یم، و اکسیدهای فلزی بخصوص اکسید سرب برای ساخت کریستال. سود و سیلیکات را نخست با هم ذوب می کردند تا خمیر شیشه گری به دست آید، این خمیر را باز گرم می کردند و اکسیدهای فلزی مخصوص را به آن می افزودند. مراحل مختلف حرارت دادن در ابتدای سده هفدهم طبق روشهای شیشه سازیِ »ونیز« متداول شد. طی این سده انگلیسیها و آلمانیها برای پیشبرد صنایع شیشه سازی در کشور خود کوشش بسیار کردند. اینان مقدار هنگفتی چوب مصرف می کردند و در همین دوران بود که استفاده از زغال سنگ برای گرم ساختن کوره ها آغاز شد. با این همه، چوب تا پایان سده هجدهم سوخت غالب این کوره ها باقی ماند. در فرانسه اصطلاح شیشه های چوبی به معنای قطعات شیشه ای بود که با سوخت زغال چوب تولید شده بودند. کریستال را در این زمان بخصوص با سوخت چوب در کوره ها تهیه می کردند. وانگهی کیفیت کریستال، وابسته به انتخاب مواد سازنده آن و بخصوص تصفیه قبلی ماسه ای بود که به کار می بردند در این دوره، به جای سود از پتاس استفاده می شد و به جای اکسید سرب، اکسید منگنز به کار می رفت.
در این دوران مانند صنایع متعدد دیگری که قبلاً بررسی کردیم، پیشرفت تکنیکهای تولید شیشه در گرو تجهیزات کارگاه و بخصوص ابعاد و اداره کوره ذوب بود. روش تغییر دادن ترکیب شیشه و نیز نتایجی که از هر ترکیب معین به دست می آمد از یک یا دو سده پیش از این دوران شناخته شده بود، لیکن کیفیت قطعات تولید شده تنها از طریق رعایت جدی روشهای کار بهتر می شد. به همین دلیل مانوفاکتورهای انگلستان و آلمان موفق شدند که طی سده هفدهم کیفیت کریستالهای خود را بالا ببرند و با کریستالهای ونیز رقابت کنند. تا حدودی هم می توان گفت همین جدی بودن سازمان کار سبب شد که مانوفاکتورهای بزرگ فرانسه بتوانند به کیفیت عالی شیشه سازی دوران لویی چهاردهم دست یابند.
این مؤسسات در پناه ثبت اختراعات خود از هرگونه رقابت شیشه سازان داخلی و خارجی در امان بودند. اما علاوه بر این، شایستگی تولید شیشه های جام یا آینه در آنها بود.
تا سالیان پایانی سده هفدهم، قطعات شیشه ای، کریستالها و آینه ها فقط از راه دمیدن ساخته می شدند. بخوبی معلوم است که تکنیک دمیدن در شیشه که شرح آن داده شده

است، در فاصله زمانی بین رنسانس و پیدایش ماشینیسم در این صنعت، تحول بسیار کمی یافته بود. شیشه جام به دو طریق تهیه می شد: در شیشه مذابی که با نیچه آهنی از کوره بیرون آورده شده، دمیده می شود و با طرز خاصی غلطانیده می شود تا استوانه طویلی به دست آید، انتهای این استوانه را جدا می کنند. این استوانه را از طول چاک می دهند، آنگاه روی میز صافی آن را پهن می کنند. در روش دیگر با حرکات دستی خاصی در انتهای نیچه، گرده مسطحی ایجاد می کنند. قطر این گرده را با گردشی تند می افزایند. همه این تردستیها بوسیله سرکارگری انجام می شد که به او gentilhomme می گفتند. این گرده ها غالباً پاره می شدند و باز با مهارت آنه
آینه سازی
تولید شیشه جام، مربوط به مانوفاکتور مشهور سن گوبن است. کلبر که در تلاش برای تأسیس کارخانه شیشه جام مناسب آینه در فرانسه بود، در سال۱۶۶۵ به نیکلا دونوایه امتیاز تأسیس کارخانه ای را در تورلاویل حوالی شربورگ اعطا کرد. یکی از شرکتهای صنعتی به نام پوکلن به تجارت کلان آینه با ونیز اشتغال داشت. این شرکت چند کارگر از ونیز به فرانسه آورد که روشهای دمیدن سنتی را رایج کردند. حدود سال۱۶۸۸ آبراهام توارت نیز امتیاز تولید شیشه جام را »که تا آن زمان در اروپا کسی نشنیده بود« به دست آورد. »این نوع شیشه باید به شکل سرب ریخته می شد تا سرب ریزان آن را تبدیل به ورق کنند. این اختراعات جدید ساخت آینه هایی دو برابر اندازه و حجم آینه های دمیدنی به روشِ ونیزی را ممکن می ساخت.
مانوفاکتور جدید نخست در پاریس نزدیک کاخ مازارن، ایستگاه فعلی اورسی برپا شد. اما هزینه تولید در پاریس بالا بود؛ بدین علت به قلعه قدیمی سن گوبن نزدیک لان منتقل شد تا از مجاورت جنگلهای لافر و اواز سود ببرد. لیکن برخلاف پیش بینی هایی که شده بود هر دو مانوفاکتور به رقابت با یکدیگر پرداختند. بنابراین لویی چهاردهم در سال۱۶۹۵ فرمان داد که هر دو در یک شرکت Compagnie des Glaces که فرانسوا پلاستریه تأسیس کرده بود، ادغام شوند. شرکت جدید در آغاز با مشکلات مالی فراوانی مواجه بود ولی تا امروز به کار خود با موفقیت و به طور درخشان ادامه می دهد. در فرانسه فعالیت این شرکت عامل اصلی تکامل روشها و ابزار کار بود و مهمتر از همه اینکه ساخت آینه را در ردیف صنایع سنگین آورد.
شیشه سازی دمیدنی به کار خود در تورلاویل ادامه داد، ولی برای این روش دو سالن در سن گوبن ایجاد شد. هر سالن دارای کوره هایی برای تهیه خمیر شیشه، ذوب شیشه و گرم کردن خرده شیشه هایی بود که پیش از ذوب شیشه به خمیر آن افزوده می شد. ونیز دارای کوره هایی برای تاب دادن (بازپخت) شیشه بود. اداره بوته های ذوب با دست و با کمک چنگک مخصوصی انجام می گرفت. این بوته ها حدود یک متر قطر و۹۲ سانتیمتر ارتفاع داشتند.
شیشه جام از همان مواد خام دیگر شیشه ها تولید می شد، از جمله، از ماسه که از یک معدن سنگ واقع در نزدیکی کریل استخراج می شد، استفاده می کردند. ماسه و سود بدقت خالص می شدند و آنها را به خمیر شیشه تبدیل می کردند. اما عملیات را روی مقدار زیادی از مواد مهم انجام می دادند. کوره ذوب (آن را L’ arche می گفتند) در میان۲۴ کوره تابکاری (آن را Carcaise می گفتند) جای داشت. کوره های تهیه خمیر شیشه و گرم کردن خرده شیشه نیز بزرگ بودند. کوره ذوب شامل یک بوته ذوب با حجم۲۶۰ لیتر و تعدادی تشت بود که مواد مذاب برای خالص

شدن از آنها می گذشتند، در این تشتها عمل ذوب بار دیگر انجام می گرفت. تشتها را دسته ای از کارگران از کوره ذوب بیرون می آوردند و بر روی چهار چرخه ای قرار می دادند و بطرف میز چدنی می راندند. این میز بعدها مفرغی شد. شیشه جام روی این میز تهیه می شد. شیشه مذاب را پیش از این که روی این میز بریزند، سه باره گیری می کردند، سپس تشت محتوی شیشه مذاب را روی میز بر می گرداندند، آنگاه غلتک معینی را روی آن می راندند تا شیشه ضخامت دلخواه را به دست آورد. شیشه جام در حالی که هنوز نرم بود وارد کوره تابکاری می شد و آخرین پخت خود را تحمل می کرد و به آرامی خنک می شد.
همه این کارها را کارگران انجام می دادند که بعضی از آنها در انجام وظایف معینی تخصص داشتند. این کار به علت وزن شیشه و ملتهب بودن آن، زحمت طاقت فرسایی داشت. بنابراین کوشیدند که بسیاری از کارها را آسان سازند. برای این کار سالنهای شیشه جام را با تجهیزات بالابر و جابجا کننده که خارج کردن تشتها را از کوره و برگردانیدن آنها را روی میز آسان می کرد، مجهز ساختند. زیر پایه های میز هم چرخهایی گذاشتند که روی ریل حرکت می کرد و براحتی از برابر ردیف کوره های تابکاری می گذشت. در آنجا می توان یکی از اولین (شاید هم اولین) تجهیزات صنایع بزرگ را، برای بیرون آوردن و داخل کردن ردیفی قطعات مشاهده کرد. روحیه مجهزسازی کارخانه های شیشه یا کریستال سازی طی سده هجدهم همه جا به چشم می خورد.

فصل دوم
مهارتها و استانداردهای لازم برای صنعتگران شیشه
ایمنی و بهداشت در محیط کار

استانداردهای لازم برای نیروی مشغول بکار در تولیدی شیشه
هر صنعت احتیاج به متخصصینی دارد که صنعت شسیشه نیز یکی از این صنعتهاست که از دیرباز مورد توجه بوده و هست.
ما در این قسمت قصد شرح کامل این مهارتها را داریم.
آشنایی با انواع شیشه ها
شیشه سودا-لایم-سیلیکا :
شیشه ، جامد بی شکلی است که در دمای تقریبی ۶۵۰ درجه سانتیگراد به نقطه نرمی می رسد و در دمای ۱۴۵۰ درجه سانتیگراد ذوب می گردد. از میان انواع گوناگون شیشه که با تکنولوژی متفاوت و به منظور استفاده های گوناگون تهیه می شوند ، انواعی که توسط این گروه تولید و به بازار عرضه می شوند عبارتند از:
۱- شیشه سکوریت:
روش و ماشین آلات شیشه های نشکن سازی شده (tempered) اولین بار توسط شرکت فرانسوی سنت گوبین طراحی و ابداع شد و این نوع شیشه با نام تجاری سکوریت وارد بازار گ

ردید. از این زمان به بعد شیشه های سکوریت مصارف بسیاری از جمله در صنایع خودرو سازی ، ساختمان ، قطار ها، هواپیماها ، ; پیدا کرد. شیشه های سکوریت دارای استحکام ۵ الی ۸ برابر شیشه های معمولی هستند . بنابر پس از شکستن به تکه ها و ذرات کوچک و ریزی تبدیل می شوند که دارای لبه های تیز و خطرناک نمی باشند. این شیشه ها همچنین در مقابل تغییرات دمائی DT=175°C درجه سانتیگراد نیز مقاومت می کنند ، در صورتی که شیشه های معمولی در اثر این اختلاف دما ترک می خورند. در این قسمت ، شیشه های سکوریت را در دو طبقه بندی شامل اتومبیل و ساختمانی بطور جداگانه بررسی می کنیم:
الف- شیشه سکوریت اتومبیل:
استفاده از این نوع شیشه برای قسمت عقب (backlite) و جانبی (sidelite) اتومبیل می باشد و متناسب با حالت آیرودینامیکی ، خم مناسب نیز به آن داده می شود. این نوع شیشه در کوره های مخصوص در دمای حدود ۷۰۰ درجه خم می شود و با عملیات دمش ناگهانی هوا ،‌تنش سطحی بالائی در شیشه ایجاد می گردد که سبب افزایش استحکام سکوریت شدن می شود.
ب- شیشه سکوریت ساختمانی:
استفاده از شیشه معمولی (غیر سکوریت) در ساختمانهای بلند مرتبه در صورت بروز حادثه اعم از طبیعی مانند زلزله یا حوادث ناشی از دخالت بشر ، خطر آسیب دیدگی جدی و حتی مرگ به همراه دارد، چرا که شیشه شکسته شده به صورت قطعات بزرگ در هوا شناور می شود و شعاع زیادی را در معرض خطر قرار می دهد . بکار گیری شیشه های سکوریت بعلت شدن شیشه در صورت شکست و ریزش پای ساختمان خطرات احتمالی را به حداقل ممکن کاهش می دهد.
۲- شیشه طلقی
این نوع شیشه شامل دو نوع اصلی می شود :
الف – شیشه طلقی اتومبیل :
برای تهیه شیشه جلوی اتومبیل ، از دو لایه شیشه و یک لایه طلق میانی (PVB) استفاده می گردد که علت این عمل پایدار ماندن شیشه پس از شکستن می باشد. با استفاده از طلق های رنگی می توان سایه بانی در شیشه جلو ایجاد کرد که از آزار چشم راننده توسط تابش خورشید جلوگیری می کند.
ب- شیشه طلقی ساختمان:
شیشه طلقی ساختمان به دو روش : ۱- استفاده از طلق های PVB (پلی وینیل بوتیرال) و ۲- رزینی تهیه می شود. این نوع محصول از دو لایه شیشه و یک لایه طلق یا رزین تشکیل شده است. از خواص این شیشه مقاومت در برابر عبور اجسام و عدم ریزش آن پس از شکست می باشد و

همچنین می تواند به عنوان عایقی مناسب در برابر نور و صوت بکار رود.

۳- شیشه های دو جداره (double glazing)
شیشه دوجداره از ترکیب دو لایه شیشه و یک لایه جدا کننده آلومینیومی که با رطوبت گیر (سیلیکاژل) پر شده است ساخته می شود . بین دو لایه شیشه را می توان با گاز آرگون (عایق حرارتی) یا SF6 (عایق صوتی) یا ترکیبی از آن دو پر نمود.

از مزایای این نوع شیشه در در پنجره های ساختمانها :
• – صرفه جوئی در مصرف انرژی
• – کاهش تولید گازهای آلاینده تا حدود ۷۰%
• – جلوگیری از تولید گازهای زیان آور و حفاظت از محیط زیست
• – کاهش آلودگی صوتی و ;
۴- شیشه های رفلکتیو
به شیشه هائی گفته می شود که دارای پوششهائی به رنگهای متفاوت می باشند و باعث انعکاس نور می گردند. این نوع شیشه ها هم به لحاظ زیبائی و هم از جهت انعکاس نورهای مزاحم به کار برده می شوند.

۵- شیشه های Low-E
به شیشه هائی گفته می شود که دارای پوشش خاصی باشند. این پوشش بیرنگ است و باعث می گردد که پرتوهای نوری با طول موج پایین (یا اشعه با انرژی بالا) وارد ساختمان شوند، اما اجازه خروج این اشعه را که پس از برخورد با اسباب و اثاثیه داخل منزل طول موجش افزایش می یابد نمی دهد. بنابر این انرژی گرمائی در داخل ساختمان ذخیره می گردد.
۶- شیشه های سیمی (wired glass)
به شیشه هائی گفته می شود که هنگام تولید بعد از مرحله ذوب و هنگام شکل دهی ، یک لایه تور سیمی داخل شیشه قرار می گیرد. کاربرد این شیشه ها برای جلوگیری از حریق می باشد و غالبا در آسانسورها بکار می رود.
ایمنی و بهداشت در محیط کار
آیین نامه ایمنی در صنایع شیشه

هدف از تدوین این آیین نامه پیشگیری از حوادث منجر به صدمات و خسارات جانی و مالی در فرآیند تولید شیشه و محصولات و حفاظت نیروی انسانی شاغل در صنایع شیشه، شیشه گری و شیشه بری بوده و رعایت آن در کلیه کارگاه های موضوع ماده ۸۵ قانون کار الزامی است.
صنایع شیشه: شامل کلیه فعالیت هایی است که در زمینه تولید محصولات شیش های اعم از شیشه های جام، بسته بندی، ظروف و نظایر آن صورت می گیرد.
شیشه گری: منظور از شیشه گری، فرآیند ذوب مواد اولیه، فرم دهی مذاب، تراش، ساب زنی و صیقل شیشه و بلور، طراحی و نقاشی بر روی محصولات شیشه ای به ویژه بلور و جام می باش

د.
شیشه بری : شامل کلیه فعالی تهایی است که در زمینه برش شیشه صورت م یپذیرد.
الف ساختمان کارگاهها
ماده ۱ کف کارگاه و سایر محل های انجام کار باید همواره نظافت شده و عاری از خرده شیشه باشد.
ماده ۲ از ریزش و جمع شدن روغن و موادلغزنده در اطراف دستگاه ها بالاخص دستگاه فرمینگ و کف کارگاه جلوگیری گردد. ماده ۳ برای کارگرانی که در محل کار، با اسید یا مواد شیمیایی سر و کار دارند باید دوش و چش مشوی اضطراری، متناسب با تعداد کارگران و در مکان مناسب در نظرگرفته شود.
ماده ۴ کوره های ذوب شیشه باید مجهز به دودک شهای مؤثر جهت خروج گازها و بخارات مضر به بیرون کارگاه باشند. ماده ۵ در کارگاههای ذوب شیشه، تجهیزات خنک کننده و جابجاکننده هوا برای جلوگیری از افزایش بیش از حد دما در محیط کار ضروری است. ماده ۶ کارگاههای تولید محصولات شیشه ای باید مجهز به تهویه مناسب و مؤثر برای خروج دود، بخارات مضر و گرد و غبار باشد. ماده ۷ کلیه دستگاه ها و محل انجام فرآیندهایی که در حین کار ایجاد گرد و غبار، دود و بخارات مضر می نمایند بایستی مجهز به تهویه موضعی مناسب و مؤثر باشند. ماده ۸ عملیات سندبلاست باید در فضاهای محصور و مجهز به تهویه
موضعی و سیکلونی صورت پذیرد، تا امکان نفوذ گرد و غبار به محوطه کارگاه وجود نداشته باشد. ماده ۹ عملیات بسته بندی و وکیوم (پوشش) جعبه ها و پالت های محتوی بطری و بلور با استفاده از شعله مستقیم مجاز نمی باشد. ماده ۱۰ به منظور جلوگیری از انتشار و انتقال گرد و غبار مضر به سایر بخش ها لازم
است انبار مواد اولیه، واحد اندازه گیری و آماده سازی مخلوط از سایر بخش های عملیاتی کارگاه جداسازی شود. ماده ۱۱ مسیر جابجایی شیشه باید هموار و عاری از هرگونه مانع جهت حمل آسان و ایمن شیشه باشد.
ب وسایل و تجهیزات
ماده ۱۲ صندلی و میز کار مورد استفاده کارگران در کلیه بخش ها ازجمله واحدهای تراش، نقاشی و طراحی بر روی شیشه بایستی مطابق با اصول ارگونومی باشد. ماده ۱۳ کنترل کیفی محصولات شیشه ای تولیدی پس از خروج از دستگا ههای فرمینگ باید با استفاده از تجهیزات مناسب و ایمن صورت پذیرد. ماده ۱۴ استفاده از وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار و محیط کار برای کلیه کارگران شاغل در کارگاههای مرتبط با صنایع شیشه الزامی است. ماده ۱۵ کارگران واحدهای ذوب و قال بگیری و سایر کارگرانی که به نحوی با مواد مذاب سر و کار دارند باید مجهز به عینک هایی با فیلتر محافظ چشم در برابر تابش اشعه مادون قرمز و همچنین لباس کار، کفش، پیش بند و دستکش نسوز باشند. ماده ۱۶ کلیه کارگرانی که در جابجایی، حمل و نقل، کنترل کیفیت، چیدمان شیشه و بسته بندی و انبار مشغول به کار هستند، می بایست به دستکش و ساعدبند حفاظتی مقاوم در برابر بریدگی و خطرات ناشی از برخورد لب ههای تیز شیشه و همچنین کلاه و کفش شیشه باید مجهز به چکمه، پیش بند بلند، دستکش و عینک مناسب گردند. ماده ۱۸ در کارگاه های سنتی جهت برداشتن محصولات شیشه ای داغ باید از وسایل مناسب استفاده گردد. ماده ۱۹ انتقال مواد اولیه به داخل کوره باید با روش های مکانیکی صورت پذیرد به نحویکه نیازی به حضور کارگر در محل خطر نباشد. ماده ۲۰ شیلنگ های انتقال هوای فشرده باید از کوتاهترین مسیر ایمن که در معرض صدمات فیزیکی و شیمیایی نباشند عبور نماید و به صورت دورهای مورد بررسی قرار گیرد. ماده ۲۱ قسمت جلوی قالب دستگاههای فرمینگ باید جهت جلوگیری از پرتاب یا پاشش مذاب شیشه مجهز به حفاظ مناسب باشد. ماده ۲۲ برای تمیز نمودن دستگاه های پرس و فرمینگ شیشه باید از جاروب های اتوماتیک استفاده شود.

ماده ۲۳ استفاده از دستگاهها و ابزارآلات متناسب با نوع کار و محیط کارگاه الزامی است. ماده ۲۴ بازدیدهای دوره ای کارگاه، دستگاهها و کلیه ابزار و لوازم موجود و در صورت نیاز تعمیر و رفع نقص آنها الزامی است. ماده ۲۵ پاشش مایعات قابل اشتعال قبل از انجام عملیات پرس در درون قالبهای داغ دستگاه های فرمینگ به صورت دستی به منظور ایجاد دوده در اطراف قالب به ویژه قالب های چندتکه ای ممنوع است. ماده ۲۶ برای حمل و نقل جام ها و متعلقات شیشه باید از دستگیره های مکنده استفاده نمود. ماده ۲۷ قفسه ها، پالت ها، فریم ها و سایر وسایل مورد استفاده به منظور انبارکردن شیشه ها همواره باید با ابعاد آنها متناسب بوده و تحمل وزن آنها را داشته باشد. ماده ۲۸ برای جابجایی جعبه های بزرگ و سنگین شیشه باید از وسایل مکانیکی مناسب استفاده شود. ماده ۲۹ حمل و جابجایی جام های شیشه بر روی گاری و خرک باید به نحوی صورت پذیرد که احتمال شکستن و واژگونی آنها از بین برود. ماده ۳۰ قیدهای بلندکننده شیشه ها و ملحقات آن و همچنین تجهیزات جابجاکننده و اجزای نگهدارنده باید با اندازه، وزن، نوع پرداخت سطح و سایر مشخصات خاص شیشه مطابقت داشته باشد. ماده ۳۱ به منظور عمل برش شیشه مسطح، باید میزی با ارتفاع و ابعاد متناسب با شیشه در نظر گرفته شده و روی میز با لایه مناسب نرم پوشانیده شود. ماده ۳۲ در صورت عدم امکان توقف ماشین به لحاظ فنی در هنگام روغن کاری، تعمیر و نظافت قسمت های خطرناک لازم است از ابزار و روش های مناسب به گونه ای استفاده شود که کارگر از منطقه خطر دور نگهداشته شود.
فصل سوم: سایر مقررات

ماده ۳۳ انداختن مذاب شیشه در داخل ظروف محتوی شیش ههای سرد و خردشده، ممنوع است. ماده ۳۴ خرده شیش هها باید توسط ظروف فلزی مخصوص حمل و جابجا گردند. ماده ۳۵ زمان مواجهه کارگران در مجاورت کوره های ذوب و سایر محیطهای با دمای بالاتر از حد مجاز، باید با جابجایی و کار چرخشی یا کم کردن ساعات شیفت کاری برابر با توصیه های حدود تماس ش

غلی کشور باشد. ماده ۳۶ بازدید جام های شیشه قبل از جابجائی آنها به لحاظ عدم وجود ترک و نقص الزامی است. ماده ۳۷ جابجائی، انبارکردن و چیدمان محصولات شیش که باید به گونه ای باشد که احتمال ریزش آنها وجود نداشته باشد. ماده ۳۸ در کارگاههای سنتی تولید بلور و ظروف شیشه ای که به وسیله دمیدن مشترک ممنوع است. « سرلوله دم » در مذاب اقدام به ایجاد فرم مینمایند استفاده از و طریقه مناسب حمل و تخلیه (MSDS) ماده ۳۹ برگه های شناسایی مواد شیمیایی آنها باید در محل نگهداری این مواد نصب گردد. ماده ۴۰ برای جلوگیری از لرزش و تکان های ناگهانی اتاق های کامیون های حمل شیشه هنگام بارگیری، سکوی بارگیری باید به گونه ای باشد که اختلاف سطحی بین کف اتاقک کامیون سطح سکوی بارگیری وجود نداشته باشد و فاصله لازم بین کامیون و لبه سکو به حداقل برسد. ماده ۴۱ کارفرما مکلف است برای کلیه کارگران شاغل در صنعت شیشه، آموز شهای ایمنی متناسب با نوع کار آنان در بدو ورود و ضمن کار در مراجع ذیربط قانونی که منجر به صدور گواهینامه می شود