مقاله ارزشیابی تحصیلی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله ارزشیابی تحصیلی دارای ۲۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله ارزشیابی تحصیلی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله ارزشیابی تحصیلی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله ارزشیابی تحصیلی :

مقدمه :
به عنوان معلم باید عمیقاً باور داشته باشیم که هر دانش آموز قابلیت رشد و یادگیری را دارد به شرط آنکه ما ابزارهای سنتی ارزشیابی را که بدون توجه به تفاوتهای فردی، فقط به دنبال نقطه ضعف هاست رها کنیم و ابزاری بسازیم که توانایی ها را شناسایی کند و به دانش آموز اعتماد به نفس بخشد و زمینه را به گونه ای مهیّا کنیم که نمره گرایی از بین برود و معلم و دانش آموز و اولیا همه به دنبال کیفیت کار باشند نه کمیت.

بسیاری از معلمان نگران اتمام برنامه های درسی خود هستند بدیهی است بخشنامه ها و دستورالعمل های اداری و اجرایی در تولید این نگرانی نقش عمده دارند و باعث افت کیفی کار آنان می شود. برای رفع این نگرانی باید چاره اندیشی کرد تا کیفیت فدای کمیّت نشود .

سنجش و ارزشیابی
هدف نهایی تعلیم وتربیت انسان سازی وآینده سازی است. وازآنجاکه آینده جوامع به دست انسانها ساخته می شود، هدف ورسالت اصلی تعلیم وتربیت را باید در انسان سازی جستجوکرد. گرچه فرآیند آموزش وپرورش بطور غیررسمی از بدوتولد تاهنگام مرگ از طریق تعال انسانی با محیط های گوناگون صورت می گیرد. ولی بخش عمده آن به نهاد رسمی آموزش وپروش ومدرسه سپرده شده است. مهمترین مسئولیت مدرسه برنامه ریزی برای آموزش ویادگیری است.

از نظر گانیه (۱۹۹۲) “آموزش مجموعه ای از رویدادهاست که بریادگیرندگان اثرمی کند تا یادگیری آسان شود .
برای آنکه آموزش به یادگیری منتج شود باید برای آن برنامه ریزی شود.

طراحی آموزشی شامل کلیه تجارب وفرصتهای یاددهی ویادگیری است که از جانب معلم به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار فراگیران طراحی و اجرامی شود وبازده آن مورد ارزشیابی قرار می گیرد.

از آنجاکه آموزش برای یادگیری است درفرآیند طراحی آموزش بیش از هرچیزباید به یادگیری واصول حاکم برآن توجه داشت. یادگیری تغییررفتاری است که دراثر تجربه حاصل شده باشد.
ارزش یابی پیشرفت تحصیلی به عنوان جزیی جداناشدنی از فرایند یاددهی ویادگیری محسوب می شودکه هدف آن کشف مشکلات آموزش ویادگیری وبرنامه ریزی برای رفع این مشکلات است .
دررویکردهای رفتارگرایی ارزش یابی بیشتر به نتیجه وبازده یادگیری توجه دارد وبرای تعیین میزان پیشرفت یادگیرندگان ورسیدن به هدفهای آموزشی به کارگرفته می شود. این نوع ارزش یابی غالباَ درپایان درس یا پایان یک دوره آموزشی اعمال می شود تامعلوم شودچه مقدار از تغییرات مورد نظر دراعمال ورفتار فراگیران ظاهر شده است. دراینجا فرایند تفکرومؤلفه های آن مورد توجه قرار می گیرد. وتنها دادن پاسخ صحیح به محرکهای آموخته شده نشانه یادگیری ودست یافتن به یک هدف آموزشی محسوب می شود. ابزارهای اندازه گیری وسنجش پیشرفت یادگیری غالباً برآزمونهای مدادوکاغذی تاکید دارد که درقالب پرسشهای کلیشه ای وحافظه یادگیری های پراکنده فراگیران را مورد ارزش یابی قرار می دهد.
دررویکردهای شناختی درکنار توجه به نتیجه وبازده یادگیری به فرایند یادگیری ومجموعه فعالیتهای ذهنی که یادگیرنده از طریق آنها به نتیجه رسیده است نیزتوجه می شود. دراینجا صرفاَ ارزش یابی به ارائه پاسخهای مورد انتظار از یادگیرنده بسنده نمی کند، بلکه می خواهد بداند چراوچگونه یادگیرنده به چنین نتایجی دست یافته است. درارزش یابی فرایند- مدار ارزش یابی پیشرفت یادگیری به عنوان امری مستمر وپویا درنظر گرفته می شودکه درتمام مراحل آموزش ویادگیری به کارگرفته می شود ودر واقع نقش تکوینی دارد وهدف آن اصلاح وبهبود فرایند یاددهی- یادگیری است.
بهترین زمان برای این نوع ارزش یابی زمانی است که فرایند آموزش ویادگیری درحال انجام است. پاسخ به این سؤال که “آیا یادگیری درحال اتفاق افتادن است؟” زمان ارزش یابی را برای معلم معین می کند. دراین رویکرد توصیف عملکرد یادگیرنده درهر مرحله از یادگیری کمک خواهد کردتا یادگیرنده ومعلم مشکلات آموزش ویادگیری را شناسایی نموده وبرای رفع آنها اقدام کنند.

این نوع ارزش یابی را می توان به هرسه شیوه گفتاری، نوشتاری و عملکردی وبا استفاده درانواع ابزارهای اندازه گیری وسنجش مانند بحث وگفتگو، ارائه گزارش شفاهی، پاسخ دادن به پرسشهای کتبی، اجرای پروژه های پژوهشی ، رسم نمودارهای مفهومی، نمایش کارهای عملی و… مورد استفاده قرار داد. این نوع ارزش یابی صرفاَ به ارزش یابی فردی، گروهی وکلاسی می پردازد وازاین طریق نقاط قوت وضعف خویش، گروه وکلاسی را که درآن عضویت دارد روشن می سازد.
نتایج ارزش یابی فرایند- مدارنه تنها میزان تحقق هدفها را درهرمرحله از آموزش ویادگیری نشان می دهد بلکه بازخورد آن زمینه اصلاحات لازم در برنامه درسی، موادآموزشی، رسانه ها، روشهای تدریس وفرایند ارزش یابی پیشرفت تحصیلی را فراهم می سازد

سنجش Assessmentفرایند گردآوری اطلاعات درباره پیشرفت تحصیلی دانش آموزان وبازخورد دادن به آنان برای آگاهی از نقاط قوت وضعف خودوبهبود کیفیت یادگیری وقضاوت درباره اثربخشی تدریس و کفایت برنامه های آموزشی است. سنجش بخش جدایی ناپذیر ومحور اصلی فرایند یاددهی ویادگیری است. آموزش مطلوب بدون سنجش کارآمد امکان پذیرنیست.
براساس نظریه سازنده گرا(Constructivist) ، این واقعیت کاملاَ پذیرفته شده است که شرط اساسی یادگیری مؤثر آن است که دانش آموز درفرایند یادگیری وسنجش آموخته های خود، فعالانه شرکت کنند. بابرنامه ریزی، فرایند یادگیری خود راکنترل کند وسرانجام بازخورد حاصل از سنجش را به گونه ای مؤثر درتصمیم گیری هایش به کار بندد.

برای اینکه سنجش به شیوه ای مطلوب انجام گیرد باید همه کسانی که دراین فرایند دست اندکارند، مانتدمعلم، مدیر مدرسه، راهنمایان تعلیماتی، برنامه ریزان درسی و… اصول صحیح سنجش وارزش یابی را درک کنند وبه کارببرند. برخی از این اصول عبارت اند از:

– درک واقعی از نقش سنجش وراهبردهای آن در فرایند یاددهی-یادگیری
– تبیین نقش دانش آموز، والدین ومعلم دراین فرایند
– استفاده از راهبردها وفنون مناسب در سنجش دانش آموزان
– استفاده از نتایج سنجش دربهبود یادگیری دانش آموزان وافزایش سطح کیفی تدریس

– پیگیری تصمیم های مبتنی برنتابج سنجش واقدامات لازم دراین مورد.
صلاحیت های سنجش شامل مجموعه ای از دانش ومهارتهاست که هرمعلم باید از آنها برخوردارباشد. اودرمراحل مختلف آموزشیمانند فعالیتهای پیش از تدریس، فعالیتهای هنگام تدریس، فعالیتهای پایان دوره یا واحد آموزشی ، فعالیتهای مربوط به پیگیری نتایج سنجش، وسرانجام در فرایند تصمیم گیری وبرنامه ریزی آموزشی درسطح مدرسه، منطقه، استان، ودرسطح ملی، باید از دانش ومهارتهای حرفه ای خود در سنجش استفاده کند. درتمامی مراحل فعالیت های مذکور لازم است از استانداردهایی پیروی شود. این استانداردها را می توان در چهار حوزه طبقه بندی کرد:
الف- استانداردهای اخلاقی وقانوی. براساس این استانداردها، سنجش بادرنظرگرفتن موازین قانونی واصول اخلاقی، انجام می گیرد، به گونه ای که جانب عدالت، حفظ حرمت دانش آموز، وسلامت وبهداشت روانی دانش آموزان وهمه کسانی که از سنجش تاثیر می پذیرند(معلمان،والدین ، و…) مراعات شود.

ب- سودبخشی سنجش. پیروی از این استانداردها موجب می شودکه سنجش در فرایند یاددهی – یادگیری مفید وسودبخش باشد. سنجش سودبخش دارای ویژگی های آگاه کننده، اثرگذار، به موقع ، بجاواصلاح کننده است.
پ- استانداردهای قابلیت اجرا. به کاربستن این استانداردها سبب می شود که اجرای مراحل سنجش آن گونه که طراحی شده است امکان پذیر باشد. عملی بودن، تناسب بااهداف آموزشی، هماهنگی بانیازهای دانش آموزان، همخوانی با سیاست های آموزشی از جمله ویژگی های این دسته از استانداردهاست.

ت- استانداردهای دقت وصحت. مراداز استانداردهای دقت وصحت آن است که سنجش به گونه ای طراحی شود که نتایج آن ، عملکردواقعی دانش آموز وفرایند یادگیری اورا با درجه قابل قبولی از دقت وصحت وبه دوراز خطا وسوگیری توصیف کند.
قرنها چنین تصور می شدکه آموزش وارزش یابی از تفکر به معنای عام وتفکر انتقادی به معنای خاص بسیار دشواروحتی غیرممکن است. باظهور جنبش تفکر انتقادی دراوائل دهه ۱۹۸۰ ورواج اندیشه پست مدرنیسم، آموزش مهارتهای حل مسئله وتفکر انتقادی وارزش یابی از آنها دردستور کار نظامهای آموزشی قرار گرفت.

دراین ایام، الگوی جدیداز عقلانیت که متکی برآموزش تفکر معقول وپرورش انسان آزاداندیش است، به عرصه های نظری وعملی تعلیم وتربیت واردشد. بسیاری از متفکران معاصر معتقدند جنبش تفکرانتقادی ریشه د رافکار جان دیویی دارد. دیویی در اوایل قرن بیستم، الگوی تعلیم وتربیت پژوهش- محوروارزش یابی از مهارتهای پژوهشگری وقدرت استدلال فراگیران- را درکانون توجه قرار داد.

بعداز دیویی، دراوایل دهه۱۹۸۰، رابرت انیس با انتشار کتاب نافذخویش تحت عنوان “مفهوم تفکرانتقادی” پایه گذار جنبشی گردید که از آن سال به بعد تقریباَ تمامی جریانهای تربیتی را تحت تاثیر قرار داد.

رابرت انیس معتقد است تفکر انتقادی، ارزش یابی صحیح گزاره هاست وسه بعد منطقی، معیاری وعملی دارد. به نظر انیس تفکر انتقادی دارای دوازده لایه معرفتی، مثل: تشخیص مسئله، شناخت تضادها، فهم ، داوری، کاربرد، اصول، استنتاج، ربط، قیاس، استقراء، حل مسئله ویافتن مسئله است. انیس در سال ۱۹۸۵، مقیاس معروف کرنل را طراحی کرد. این مقیاس دارای دوآزمون XوZ است که برای دانش آموزان پایه های ابتدایی ودبیرستانی ساخته شده است.

دومین نمونه بارز از تجارب طراحی، به جان مک پک، فیلسوف معروف انگلیسی، برمی گردد. مک پک تفکرانتقادی را مربوط به فعالیت معین یا موضوعات درسی مشخص می داند ومعتقداست این نوع تفکر هیچگاه به صورت انتزارعی ظاهر نمی شود.
مک پک می گوید: من از این دیدگاه دفاع می کنم که یک ریاضی دان منقد از نوعی دانش ومهارت انتقادی برخوردار است که اورا کاملاَ از تاریخ دان منتقد متمایز می سازد.
سومین الگوی ارزش یابی از تفکر انتقادی، مربوط به ریچاردپل، رئیس موسسه تفکر انتقادی دانشگاه سونومای آمریکاست.
بنابه اعتقاد پل، بسیاری از سؤالات درزندگی ما نوعاَ از جنس عمومی ونگرشی هستند، آنان هرچند منطقی وسرشت اجتماعی دارند. بسیاری از واقعیتها ورخدادها نشان می دهد که با اطلاعات تخصصی نمی توان آنها را تبیین وپیش بینی کرد. دراین مورد به مسائل اخلاقی، تفسیر از قانون وغیره نگاه کنید.
ارزشیابی:
هر کاری که قضاوتی به همراه داشته باشد ارزشیابی است که بعضی از مواقع سنجش و ارزشیابی معادل به کار می روند، اما به واقع هم معنا نیستند. سنجش، اندازه گیری عملکرداست و مشتمل بر قضاوت نیست و این نقش بر عهده ی ارزشیابی است.
در واقع امتحان نوعی ارزشیابی است که طبق اصول معینی انجام می شود و وسیله ای برای توصیف تغییر رفتار دانش آموز در جهت اهداف آموزش و پرورش وکمک به بهبود یادگیری است که ۷ هدف اساسی را به دنبال دارد.
۱- کمک به یادگیری دانش آموز
۲- کمک به یادگیری دانش آموز برای آشنایی باهدفهای آموزشی – درسی
۳- برانگیختن رغبت و علاقه ی دانش آموزان به یادگیری
۴- تصمیم گیری برای شروع مراحل بعدی تدریس
۵-اصلاح روش تدریس
۶- ارتقا و طبقه بندی دانش آموزان

۷- تصحیح نتایج فعالیّت های فراگیران و دادن بازخورد به آنها .
هدف ارزشیابی خدمت به آموزش است، نه در کمین نشستن برای غافلگیر کردن دانش آموز و محک زدن او با معیار آنچه «نمی داند» فرهنگ موفقیّت رامی توان با کاربرد روش صحیح در آموزش و ارزشیابی بر فضای کلاس غالب کرد .
اطّلاعات حاصل از سنجش و ارزشیابی مستمر هر دانش آموز باید به این پرسش معلم پاسخ دهد که این دانش آموز درکجا قرار دارد و من برای پیشرفت او چه میتوانم بکنم؟ نه اینکه معلم نتیجه گیری کند که مثلاً این دانش آموز زیرحد متوسط یا کند ذهن یا تیزهوش است .

مواردی که در ارزشیابی ها با ید رعایت کرد:
۱- آنچه که ارزش اندازه گیری داشته باشد.
۲- ارزیابی دانش پایه و عمیق
۳- توانایی تفکر، درک و استدلال علمی
۴- تعیین حدودی که فراگیران درک کرده اند

۵- هم توجه به فرآیند و فرصت یادگیری و هم به نتیجه نهایی.
۶- استمرار ارزشیابی
۷- سنجش توان کار گروهی و انفرادی

دسته بندی ارزشیابی های آموزشی
۱- آغازین ۲- تکوینی ۳- تشخیصی ۴- پایانی (تراکمی)

اصول و مفاهیم قابل تاکید در ارزشیابی

چون ارزشیابی حالت فرایندی دارد ، جریان آن متوقف د ر مرحله ی خاصی ازفعالیت یا فعالیتها نمی باشد .
فعالیت ارزشیابی ، نظامدار و هدفمند است ومراحل منظم ومستمر و منسجمی دارد که بر اساس آن ، تحلیل یافته ها و مقایسه ها صورت می گیرد .
نتیجه ی ارزشیابی ، داوری و تصمیم گیری است ،در غیر این صورت فاقد ارزش اساسی و توجیه علمی است .
اهدافی که ارزشیابی آموزشی در نظر دارد
با عنایت به اهمیت ارزشیابی آموزشی ، می توان اهداف زیر را برای آن مطرح نمود :
ارزشیابی آموزشی می تواند به عنوان عاملی موثر در تشخیص شیوه ی صحیح تدریس و کمک به ارتقاء و اعتلای آن یاری رسان معلم باشد .
بر اساس نتایج حاصله از ارزشیابی آموزشی می توان در انتخاب معلمان کارآمد و شیوه ی تدریس موثر تصمیم گیری نمود .
دانش آموزان نیز در این زمینه بهره ور خواهند شد و از نتایج ارزشیا بی می توانند به نقاط ضعف و قوت خود آگاهی پیدا نموده درصدد رفع یا تقویت آن نقاط باشند .
ترسیم ضوابط خاص در زمینه ی ارائه ی شیوه های موثر تدریس
نقش ارزشیابی در برنامه درسی و پیشرفت تحصیلی
بحث ارزشیابی را می توان از مهم ترین مباحث قلمرو برنامه ی درسی و پیشرفت تحصیلی دانست ، که بطور بایسته مورد توجه قرار نگرفته است .
تا قبل از ۱۹۳۰ ، فعالیت و عملکرد یادگیرنده در فرایند یادگیری ، پایه و اساس ارزشیابی را تشکیل می داد . بر همین اساس ، میزان موفقیت یک برنامه ی درسی نیز باتوجه به میزان موفقیت شاگردان در یادگیری محتوای آن برنامه ی درسی ، سنجیده می شد .

برای نخستین بار ، درفاصله ی سالهای ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰ ، رالف تایلر ، مساله ی ارزشیابی برنامه ی درسی را مطرح کرد .
او ارزشیابی برنامه ی درسی را در قالب ، اندازه گیری و سنجش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مطرح نمود و معتقد بود که در ارزشیابی یک برنامه ی درسی باید به ارزشیابی بازده یا محصول برنامه بر اساس هدفهای آن توجه شود .

ارزشیابی هدفهای آموزشی زمانی به اوج اهمیت خود رسید که بلوم و همکارانش به طبقه بندی حیطه های یادگیری اقدام کردند و یادگیری هدفهای تربیتی را در سه حیطه ی شناختی ، عاطفی و روانی – حرکتی قرار دادند . هدف ارزشیابی ، فراهم کردن اساسی برای تصمیم گیری در مورد نیاز برای تغییر و راهنمایی است .

ارزشیابی مداوم اجازه میدهد اصلاح یک برنامه ، ادامه داشته باشد و نیز ارزشیابی قادر است یک تصویر کلی از یک برنامه ، که باید شکل بگیرد ، ارائه دهد و قضاوت درباره ی اختصاصی بودن ( Rite ctiveness ) ، نتیجه بخش بودن ( Appropriateness ) و کارا بودن ( Efficiency ) برنامه ی مدرسه و فعالیتها را ممکن سازد .

اما به راستی سه مقوله ی مطرح شده در ارتباط با یک برنامه ، به ویژه در مدرسه چه زوایایی را شامل می شود ؟ چه مسائلی را مورد توجه قرار می دهد ؟ و در نهایت محورهای اساسی این سه مقوله در کارآمدی یک برنامه چه خواهد بود .
ضرورت ارزشیابی آموزشی

یادگیری ، مباحث نوین و پویا در زمینه ی ارزشیابی را به همراه داشته است.
در دیدگاه های نوین ارزشیابی تحصیلی ، جایگاهی برای تنش و اضطراب دانش آموز در مقابل واژه ی همیشگی “ امتحان ” وجود ندارد ،بلکه امتحان در قالب جدید “ ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ” با تاکید بر انواع آن و با واژگانی نو و پویا و ارائه ی سا ز و کارهای منطبق با فلسفه ی تعلیم و تربیت و در راستای تحقق اهداف آموزش و پرورش معرفی می گردد .

موجی که در سالهای اخیر با تغییر آئین نامه امتحانات دوره های ابتدایی و راهنمایی تحصیلی آغاز گردید ، در همین راستا ارزیابی شده و ضمن آنکه تعداد دفعات امتحان یا آزمون پایانی را از ۳ به ۲ نوبت تقلیل داد ، واژه های مترقی ( ارزشیابی مستمر )‌و ( فعالیتهای خارج از کلاس ) را به میدان آموزش و پرورش عمومی وارد نموده ، فصلی جدید در ارتباط با ارزشیابی پیشرفت تحصیلی را گشود .

در این مقوله بر آنم تا با تکیه بر مطالعات انجام گرفته در راستای ارزشیابی توسط صاحب نظران و اساتید گرامی ، به بحث پیرامون ارزشیابی به مفهوم واقعی آن بپردازم .

امید که این تلاش در تحقق اهداف آموزش و پرورش عمومی و نیز تنویر افکار معلمان محترم در رابطه با ارزشیابی پیشرفت تحصیلی موثر واقع گردد.

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان یک تخصص
یکی از تخصص های مورد نیاز دست اندرکاران تعلیم و تربیت در سطوح مختلف سازمانی واجرائی ، برخوردار بودن از دانش و مهارت سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می باشد که فقدان آن در عرصه ی عمل و اجرا ، ناکارآمدی فرایند یاددهی – یادگیری را به دنبال خواهد داشت .

لذا باید گفت : تاثیر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در ارتقاء بهره وری و بهبود اثر بخشی نظام تعلیم و تربیت اجتناب پذیر می باشد .

ضرورت ارزشیابی آموزشی

در واقع قدمت اندازه گیری وارزشیابی آموزشی به آن زمان بر می گردد که برای اولین بار فردی به آموزش فرد دیگری پرداخته است .
در اینجا ماهیت آن ارزشیابی مد نظر ما نیست بلکه مراد ، بیان لازم و ملزوم بودن آموزش و ارزشیابی بوا سطه ی همزمانی و همگامی در تحولات عرصه های تعلیم و تربیت است .
در تعریفی که اغلب مربیان تربیتی از آموزش و پرورش می کنند ، آن را به عنوان یک سلسله فعالیت های منظم می دانند که در جهت ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار فراگیر صورت می گیرد .
با توجه به این تعریف ، هرگز نمی توان بدون ا ندازه گیری وارزشیابی تغییرا ت ، ادعا نمود که آموزش صورت گرفته است .
به عبارتی می توان ارزشیابی را شاهدی به نحوه ی آموزش و داوری بر میزان یادگیری ( که نتیجه آموزش است )‌ قلمداد کرد .
جایگاه و نقش ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در آموزش و یادگیری فرایند – مدار
هدف نهایی تعلیم و تربیت ، انسان سازی و آینده سازی است . از آنجا که آینده ی جوامع به دست انسانها ساخته می شود ،هدف و رسالت اصلی تعلیم و تربیت را باید در انسان سازی جستجو کرد …… که بخش عمده ی آن به نهاد رسمی آموزش و پرورش و مدرسه سپرده شده است .
مهم ترین مسوولیت مدرسه برنامه ریزی برای آموزش ویادگیری است .
برای آنکه آموزش به یادگیری منتج شود باید برای آن برنامه ریزی شود .
طراحی آموزشی شامل کلیه ی تجارب و فرصتهای یاددهی و یادگیری است که از جانب معلم به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار فراگیران طراحی واجرا می شود و بازده آن مورد ارزشیابی قرار می گیرد .
ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان جزیی جدا ناشدنی از فرایند یاددهی و یادگیری محسوب می شود که هدف آن کشف مشکلات آموزش و یادگیری و برنامه ریزی برای رفع این مشکلات می باشد .
بد نیست در اینجا به تفاوت دیدگاه رفتارگرایان و دیدگاه شناختی پیرامون ارزشیابی بپردازیم .
در رویکردهای رفتارگرایی ، ارزشیابی بیشتر به نتیجه ی بازده یادگیری توجه دارد و برای تعیین میزان پیشرفت یادگیرندگان و رسیدن به هدفهای آموزشی به کار گرفته می شود .
این نوع ارزشیابی غالبا در پایان درس یا پایان یک دوره ی آموزشی اعمال می شد تامعلوم شود چه مقدار از تغییرات مورد نظر ، در اعمال و رفتار فراگیران ظاهر شده است .
در اینجا فرایند تفکر و مؤلفه های آن مورد توجه قرار می گیرد و تنها پاسخ دادن به محرکهای آموخته شده ، نشانه ی یادگیری و دست یافتن به یک هدف آموزشی محسوب می شود .
ابزارهای اندازه گیری و سنجش پیشرفت یادگیری غالبا بر آزمونهای مداد و کاغذی تاکید دارد که در قالب پرسشهای کلیشه ای و حافظه ای ، یادگیری های پراکنده ی فراگیران را مورد ارزشیابی قرار می دهد .
در رویکردهای شناختی در کنار توجه به نتیجه و بازده یادگیری ، به فرایند یادگیری و مجموعه ی فعالیتهای ذهنی که یادگیرنده از طریق آنها به نتیجه رسیده است نیز توجه می شود .
در اینجا صرفا ارزشیابی به ارائه ی پاسخهای مورد انتظار از یادگیرنده ، بسنده نمی کند ، بلکه می خواهد بداند چرا و چگونه یادگیرنده به چنین نتایجی دست یافته است .
در ارزشیابی فرایند مدار ، ارزشیابی پیشرفت یادگیری به عنوان امری مستمر و پویا در نظر گرفته می شود که در تمام مراحل آموزش و یادگیری به کار گرفته می شود و در واقع نقش تکوینی دارد و هدف آن اصلاح و بهبود فرایند یاددهی – یادگیری می باشد .
بهترین زمان برای این نوع ارزشیابی ، زمانی است که فرایند آموزش و یادگیری در حال انجام است .
در این رویکرد ، توصیف عملکرد یادگیرنده در هر مرحله از یادگیری کمک خواهد کرد تا یادگیرنده و معلم ، مشکلات آموزش و یادگیری را شناسایی نموده و برای رفع آنها اقدام کنند .
این نوع ارزشیابی را می توان به هر سه شیوه ی گفتاری ، نوشتاری و عملکردی و با استفاده از انواع ابزارهای اندازه گیری و سنجش مانند بحث و گفتگو ، ارائه ی گزارش شفاهی ، پاسخ دادن به پرسشهای کتبی ، اجرای پروژه های پژوهشی و ….. مورد استفاده قرار داد .
ویژگی ارزشیابی فرایند – مدار
این نوع ارزشیابی صرفا به ارزشیابی از جانب معلم محدود نمی شود ، بلکه در کنار آن ، یادگیرنده به خود ارزشیابی فردی ، گروهی و کلاسی می پردازد واز این طریق نقاط قوت و ضعف خویش ، گروه و کلاسی را که در آن عضویت دارد روشن می سازد .

نتابج ارزشیابی فرایند مدار ، نه تنها میزان تحقق هدفهارا در هر مرحله از آموزش و یادگیری نشان می دهد ، بلکه بازخورد آن ، زمینه ی اصلاحات لازم در برنامه ی درسی ، مواد آموزشی ، رسانه ها ، روشهای تدریس و فرایند ارزشیابی پیشرفت تحصیلی را فراهم می نماید .

اهمیت ارزشیابی تکوینی
ارزشیابی جز جدایی ناپذیر و اساسی در فرآیند یاددهی، یادگیری است به طوری که اگرمعلم شکل اجرای آن را هرگونه انتخاب کند اندکی از آثار آموزشی آن نمی کاهد .
به علّت اهمیّت این ارزشیابی در توصیف داده ها و رفتارها در این بحث به آن می پردازیم.
– نظارت معلم بر تحقّق انتظارات آموزشی وپرورشی بخش های گوناگون هر مطلب آموزشی.
– هدایت مداوم یادگیری دانش آموزان بر اساس توانایی هایشان به سمت تحقّق انتظارات آموزشی و پرورشی.
– اصلاح بهبود روش های آموزش و پرورش اعمال شده در کلاس درس.
– کشف راهکارهای متناسب بارشدهردانش آموز تا او بتواند از مرز کنونی توانایی هایش فراتر رود.
– پی بردن به جریان های روان شناختی مؤثر در یادگیری دانش آموزان و ارائه ی بازخور لازم و مناسب.
– آگاهی از چگونگی تشکیل ساختارهای ذهنی مربوط به دانش، مهارتها و نگرش اکتسابی و چگونگی فرآیند و نحوه ی استفاده از آن در حل مسائل در شرایط و موقعیّت جدید.
– ارائه بازخورد لازم به دانش آموزان در مورد فعالیّت ها و کوشش های آموزش وپرورش به منظور ایجاد توجه لازم و افزایش و علاقه به فعالیت ها در آنان.
– انطباق روش، برنامه، وسایل و منابع آموزشی با نیازهای دانش آموزان.
– کشف شکاف بین انتظارات آموزشی و پرورشی با دانش، فهم، مهارت و;. دانش آموزان و کمک به آنان برای کاهش این فاصله.
– آگاهی معلم از اینکه در کلاس درس چه موضوعی راآموزش داده است و این که کدام قسمت از آموزش به کار بیشتر نیاز دارد.
در واقع تفسیر نتایج ارزشیابی تکوینی به این منظور انجام می شود که مشکلات، نارسایی هاو بدفهمی های یادگیری هر یک از دانش آموزان مشخص شود. و نیز روشهای مناسب برای رفع آنها را به معلم و دانش آموز نشان دهد.
به بیانی دیگر، نتایج این نوع ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، فرضیه هایی را در اختیار معلمان به عنوان پژوهشگران آموزشی قرار می دهد تا با توجه به آنها به رفع بدفهمی ها، نارسایی ها، و مشکلات احتمالی یادگیری دانش آموزان، (زمانی که فعالیّت ها و کوشش آموزش و پرورشی در جریان هستند) اقدام کنند.

فواید ارزشیابی تکوینی
اجرای راهبردهای ارائه شده در کلاس درس طی دوره و زمان آموزش، این فواید را برای دانش آموزان به همراه خواهد داشت.
– کسب مهارتهای بحث و گفت وگو
– کسب مهارت های مربوط به ارتباطات بین فردی
– مشارکت در فعالیّت های گروهی
– ایجاد انگیزه برای مطالعه و یادگیری
– کسب مهارت های مطالعه ی درست
– توجه به موضوع مورد مطالعه
– تلفیق مهارت های شنیدن،خواندن، تفکر ونوشتن
– تثبیت یادگیری از طریق مرور کردن، سؤال و جواب، یافتن جواب و;
– درک ارتباط بین مطالب خوانده یا شنیده شده
-ارتباط بین یادگیری های قبلی و بعدی (معنی دارکردن یادگیری)
– کشف انتظارات آموزشی و پرورشی
– شرکت فعّال در یادگیری از طریق تفکر فردی و گروهی
– کسب مهارت تفکر انتقادی
– کنترل و مدیریت مثبت کلاس درس
– افزایش اعتماد به نفس و ابراز وجود.
– کسب مهارت های ابراز وجود
– افزایش مهارت های شناختی و فراشناختی خود.

چه موقع ارزشیابی معتبر است
زمانی که ۱- آموزش با پژوهش همراه باشد ۲- آموزش با ارزشیابی تلفیق شده باشد.
۳- ارزشیابی ارزشی بیش ازموفقیّت در جلسات امتحان را داشته باشد.
۴- فعالیّت های گروهی فرد را اصل قرار دهد.
۵- افراد را به یک فراگیرمادام العمر تبدیل کند.
و در یک کلام آموزش باید شیوه های یادگیری را به فراگیر بیاموزد تا خود در هر زمان که بخواهد، آنچه را نیاز دارد بیاموزد بدون آنکه نیازمند آموزگاری باشد.

ارزشیابی توصیفی
امروزه نیازمند سیستم هایی از سنجش و ارزیابی هستیم که به هر دانش آموزبه دیده ی حرمت نگاه کند. موهبت های طبیعی و انسانی او را بسیار بیشتر از آزمونهای سنتی نشان دهد.
پس آن نوع سنجش که بتواند تصویری واضح و سه بعدی از رشد مهارت ها، تواناییها و دانش و نگرش دانش آموز بدهد قابل دفاع می باشد. برخلاف ارزشیابی کمی که با داده های کمی و ریاضی و عدد و ارقام سروکار دارد و از قضاوت برخوردار است. باید دانست که کیفیت یک امر نسبی است و انعطاف پذیر می باشد و به طور کلّی می توان گفت که کیفیت مقطعی نیست بلکه اندیشه ای مستمر است و بر اساس تلاش و فعالیّت فرد انجام می گیرد.
اما باید این مطلب را مدنظر داشت که ارزشیابی کمّی برای عموم قابل فهم تر و مفیدتر است و اما ارزیابی کیفی تخصصی تر بوده و مهارت و آموزش بیشتری برای بکارگیری لازم دارد و بیشتر از مفاهیم و کلمات کلیدی، ارزش گذاری وقضاوت برخوردار است.
و همچنین این دو ارزیابی از نظر ابزارهای جمع آوری داده ها نیز با هم فرق دارند: ابزار جمع آوری داده های کمی معمولاً آزمونهای عینی یا استاندارد با پاسخ های ازقبل تعیین شده است. اما ابزار ارزیابی کیفی را می توان ابزارهای ذهنی، پرشنامه ها و نگرش سنج ها، روشهای مصاحبه ای، مشاهده ای، واقعه نگاری و گزارش های روزانه و;;;;;..می باشد.
به عنوان مثال: تعداد پرسش های فراگیران در کلاس = کمی است
اما نوع پرسش های فراگیران در کلاس= کیفی است
حجم هر پرسش وپاسخ آن= کّمی است
نوع آوری و تازگی پرس= کیفی است
ارزشیابی توصیفی یا کمی را می توان آموزش بدون نمره دانست و به جای تأکید بر ارزشیابی های پایانی باید بر ارزشیابی تکوینی (مستمر) تأکید داشت در واقع ارزشیابی توصیفی به توصیف ارزشیابی های گوناگون که به شیوه های متنوع از دانش آموز به عمل آورده ایم می پردازد.
کاربردارزشیابی توصیفی:
۱- بهبودیادگیری
۲- ایجاد نگرش مطلوب نسبت به مدرسه
۳- افزایش بهداشت روانی کلاس
۴- اعتماد به نفس
۵- افزایش روحیه انتقادپذیری در کودکان
۶- افزایش مشارکت در یادگیری
۷- رشد مهارت خود اصلاحی و خود تنظیمی
۸- رشد و توانایی نقد خود
۹- بهبود عملکردها
۱۰- خارج شدن از برنامه های کلیشه ای و چارچوبی
۱۱- آرامش در آموزش

ابزارهای ارزشیابی توصیفی:
برای ارزشیابی توصیفی ابزارهای گوناگونی وجود دارد که در اینجا به ۳ نوع آن اشاره می کنیم.
۱- پوشه کار

۲- پروژه

الف- آزمونهای مختلف از جمله مدادکاغذی

ب- تکالیف درسی

۳- آزمون های عملکرد
پوشه کار:
یک مجموعه هدفدار منظم از کار و فعالیّت فراگیر که نشان دهنده تلاش و کوشش و پیشرفت و رشد دستآوردها و موفقیّت های او می باشد. و فراگیران را به فراگیرانی پویا و فعال تبدیل می کند که در برابر یادگیری و پیشرفت خود مسئول باشند.
پوشه کار مانند یک جورچین (پازل) مجموعه ی قطعاتی از کارهای هدفدار فراگیران است که به او امکان می دهد تا توانایی های خود را از جهات مختلف به نمایش بگذارد. که البته هر پوشه می تواند شامل کار یک فرد یا یک گروه باشد. که به یک یا چند موضوع درسی اختصاص دارد که البته می توان در زمان معین فراگیر آن را به خانه ببرد یا در مدرسه نگهداری شود و در اختیار معلم سال بعد قرار گیرد.
در واقع پوشه کار فرصت شناخت و اصلاح اشتباهات را به فراگیران می دهد.

چه چیزهایی را باید در پوشه نگهداری کرد:
۱- تکالیف انفرادی مدرسه
۲- برگه امتحانی
۳- تکالیف گروهی مدرسه
۴- گزارش های علمی
۵- یادداشت های کلاسی یا خارج کلاسی دانش آموز
۶- ثبت پرسش ها و اظهارنظرها در رفتارهای قابل توجه
۷- گزارش مصاحبه ای فراگیر با افراد مختلف
۸- خلاصه داتسان یا فیلم یا بازدید
۹- نمونه کارهای هنری و;
سعی شود کارهای ناتمام با ذکر تاریخ در پوشه گذاشته شود و کارهای تکمیل شده در پوشه نگهداری شود.
بهترین کار هر دانش آموز در پوشه گذاشته شود. معلم و دانش آموز در انتخاب مواردی که در پوشه گذاشته شود با یکدیگر مشورت کنند.
معیارهایی برای ارزشیابی پوشه ای:
برای آنکه بتوان یک پوشه کار را ارزیابی کرد باید معیارهایی داشت که می توان به مواردزیر اشاره کرد.
۱- دقت در کار
۲- نظم کار و نظافت ظاهری
۳- خلاقیّت و نوآوری
۴- کنجکاوی و پرسش گری
۵- پشتکار و صبر و حوصله
۶- کاربرد آموخته ها
۷- تصحیح اشتباهات
۸- توانایی استفاده از ابزار
۹- توانایی برقراری ارتباط
۱۰- توانایی حل مسئله
۱۱- توانایی طرح مسئله
۱۲- توانایی کار گروهی و;
از نتایج ارزشیابی پوشه ها چگونه استفاده کنیم:
۱- به دانش آموز امکان داده میشود پوشه ی خود را با معلم مرور کند و مواردی را که می تواند اصلاح کند بگوید.
۲- به دانش آموز امکان داده میشود که محتویات پوشه را با دانش آموز دیگر مرور کند
۳- به دانش آموز امکان داده میشود که محتویات پوشه را با گروه خود مرور کند.
۴- به دانش آموز امکان داده میشود که محتویات پوشه را با والدین مرور کند.
۵-به معلم این امکان را می دهد که پوشه فراگیران را مرور کند و مواردی که به کمک نیاز دارند تعیین کند.
۶- به دانش آموزان امکان می دهد که از کارهای خود نمایشگاهی ترتیب دهند.

پروژه
برای آنکه یک آموخته در ذهن فراگیر ثبت شود بایدآن آموخته درموقعیّت های مناسب به کار گیرد، فعالیّت هایی تحت عنوان پروژه که فرصت های یادگیری متنوعی برای فراگیران ایجاد می کند اگر به درستی هدایت شوند از مؤثرین شیوه ها در سهیم کردن فراگیران در فرآیند آموزش و پایدار کردن آموخته های فراگیران درحیطه های مختلف دانش مهارت و نگرش هستند.
فعالیّت های پروژه ای برای دانش آموزان فرصتی فراهم می کند تا مهارتهای بهتر زندگی کردن و توانایی برخورد با مسائل زندگی را کسب کند. معمولاً پروژه های دانش آموزی هدف های برنامه ی درسی را دربردارد تا حدودی پیچیده تر از تکالیف معمولی است و دانش آموزان هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی می توانند انجام دهند .

چگونگی ارائه یک پروژه
هنگامی که دانش آموزان به صورت انفرادی یا گروهی پروژه ای را انجام می دهند انتظار دارند معلم به آنان فرصت دهد تا حاصل کار خود را ارائه دهند. زمانی که دانش آموز می داند باید پروژه ی خود را در کلاس و در حضور جمع ارائه کند موظف میشود از جزئیات کار، حتّی اگر بخشی از آن توسط دیگری انجام شده باشد مطلع باشد به این ترتیب افراد خانواده در آموزش فرزندشان سهیم می شوند.
به تفاوت های فردی فراگیران احترام بگذاریم با معرّفی پروژه های متفاوت به فراگیر و گروههای مختلف دانش آموزی با توجه به طبقه بندی هوشی گارد نر به آنان امکان دهیم تا از حداکثر توان خود در پیشرفت تحصیلی بهره گیرد .
مزایای استفاده از پروژه:
۱- خصلت جستجوگری و کنجکاوی فراگیران برانگیخته می شود.
۲- پرورش مهارت حل مسئله
۳- فرصت های همکاری مثبت بین افراد در کلاس افزایش می یابد.
۴- مهارت نقادی و نقدپذیری را در فراگیران افزایش می دهد.
۵- فراگیران با استفاده از استعدادهای خاص خود یک محصول کیفی تولید می کنند.
۶- اعتماد به نفس فراگیران را افزایش میدهد.
۷- تئوری هوشهای چندگانه (۸ گانه گارد نر) را ملموس کرده ومی تواند در شناخت هوش ها به ما کمک کند.
۸- به دانش آموزان فرصت می دهد تا به پرسش های خود نظم دهند وبرای یافتن پاسخ برنامه ریزی کنند.
۹- به معلم امکان می دهد تا از فرصت های متفاوتی برای ارزشیابی فراگیران بهره جوید.
۱۰- به فراگیران فرصت می دهد تا با انتخاب آزاد زمینه ی فعالیّت و استعداد خویش را کشف کند.

سنجش عملکرد
شامل روش هایی است که توسط آن فراگیران فرصت می یابند مهارتها و شایستگی های آموخته خود را آشکار سازند و در حین آن نیز چیزهایی بیاموزند. این روشها مشتمل بر طراحی واجرای آزمایش های علمی، نوشتن مطالب و مقالاتی که مستلزم بازاندیشی، بازسازی است، تفسیر و استفاده از نقشه ها و نمودارها، سرودن اشعار، کارهای علمی ونمایشی، طراحی و اجرای مهارتهای ورزشی، شرکت در امتحانات و آزمونهای شفاهی و زبانی و;..که همه و همه نشانگر کاربردی، واقعی و عملی سنجش عملکرد است. بنابراین سنجش عملکرد یک دیدگاه، رویکرد وشیوه کلّی سنجش یادگیرنده است که از همه روش ها و ابزار موجود می تواند استفاده کند حتی از روش های مرسوم و معمول اندازه گیری مانند آزمونهای معلم ساخته، که البته لازم به ذکر است که آنچه که این ابزارهای رایج وکّمی را از روش های کیفی نوین متمایز می سازد، هدف و نحوه ی به کارگیری و استفاده از نتایج سنجش است.
در ضمن عملکرد میتواند به شکل فردی یا گروهی سنجیده شود.
هدف از سنجش عملکرد
سنجش عملکرد نه تنها در پایان آموزش به عنوان وسیله و روش تعیین میزان پیشرفت افراد کاربرد دارد بلکه هدف تشخیصی برای شروع آموزش و هدف ساختاری و فرآیندی به منظور هدایت و راهنمایی جریان یادگیری- یاددهی در حین شکل گیری و تکوین آموزش را نیز دنبال می کنند.
بهتر است قبل از اجرای سنجش عملکرد چند سؤال از خود بپرسیم