مقاله بررسی تاثیر زمانهای مختلف محلول پاشی و غلظت های مختلف کود کلات روی بر روی ذرت دانه ای

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله بررسی تاثیر زمانهای مختلف محلول پاشی و غلظت های مختلف کود کلات روی بر روی ذرت دانه ای دارای ۸۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی تاثیر زمانهای مختلف محلول پاشی و غلظت های مختلف کود کلات روی بر روی ذرت دانه ای  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله بررسی تاثیر زمانهای مختلف محلول پاشی و غلظت های مختلف کود کلات روی بر روی ذرت دانه ای

چکیده

فصل اول: مقدمه و اهداف;

۱-۱- مقدمه

۱-۲- هدف;

فصل دوم

کلیات و بررسی منابع;

۲-۱- منشأ جغرافیایی ذرت;

۲-۲-منشأ ژنتیکی ذرت;

۲-۲-۱-مطالعات ژنتیکی در ذرت;

۲-۳-خصوصیات گیاهی ، سازگاری و اکولوژی ذرت;

۲-۳-۱- خصوصیات گیاهی;

۲-۳-۲-سازگاری;

۲-۳-۳-نیازهای اکولوژیکی ذرت;

۲-۳-۳-۱-دما

۲-۳-۳-۲-نور یا طول روز

۲-۳-۳-۳-نیاز رطوبتی;

۲-۴- اهمیت روی در تغذیه گیاهان زراعی و باغی;

۲-۵- نقش روی در تغذیه انسان و دام

۲-۶- پراکندگی جغرافیایی روی در جهان;

۲-۷- مکانیسم‌های جذب و انتقال روی در گیاهان;

۲-۸- نقش روی در فیزیولوژی گیاه

۲-۹- عوامل مؤثر بر فراهمی روی برای گیاه

۲-۹-۱- عوامل محیطی;

۲-۹-۲- عوامل خاکی;

۲-۱۰- تشخیص علائم کمبود یا بیش‌بود روی در تعدادی از محصولات باغی و زراعی  

۲-۱۱- علایم کمبود روی در ذرت;

۲-۱۲- روشهای کاربردی برای مقابله با کمبود روی;

۲-۱۳- اثر روی بر عملکرد

۲-۱۴- اثر روی برتعداد دانه در ردیف;

۲-۱۵- اثر روی بر وزن هزار دانه

۲-۱۶- اثر روی بر وزن دانه های بلال;

۲-۱۷- اثر روی بر تعداد دانه در بلال;

فصل سوم

مواد و روش‌ها

۳-۱- موقعیت جغرافیایی و مشخصات زمین محل آزمایش;;

۳-۲- طرح آماری آزمایش;;

۳-۳- مشخصات کرت‌ها

۳-۴-آماده سازی زمین;

۳-۵- نمونه‌برداری صفات مورد اندازه‌گیری و یادداشت‌برداری;

۳-۶- تجزیه آماری;

فصل چهارم

نتایج و بحث;

۴-۱- وزن چوب بلال;

۴-۲- وزن دانه تک بلال;

۴-۳- تعداد دانه روی ردیف;

۴-۴- قطر چوب;

۴-۵- قطر  بلال;

۴-۶- طول بلال;

۴-۷- تعداد ردیف;

۴=۸- وزن هزار دانه

۴-۹- وزن بلال;

۴=۱۰- تعداد دانه در بلال;

۴-۱۱- عملکرد دانه

ضریب همبستگی;

نتیجه گیری;

پیشنهادات;

فهرست منابع;

منابع فارسی;

منابع انگلیسی;

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله بررسی تاثیر زمانهای مختلف محلول پاشی و غلظت های مختلف کود کلات روی بر روی ذرت دانه ای

ارزانی ، ا . ۱۳۷۸ . اصلاح گیاهان  زراعی ، انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان

امام، ی. ۱۳۸۳، زراعت غلات، انتشارات دانشگاه شیراز

امرایی ، ب . ۱۳۷۲ . اصلاح نباتات . چاپ سوم . انتشارات دانشگاه شهید چمران

بلالی ، محمدرضا، محمد جعفر ملکوتی، حمید حسین مشایخی و زهرا خادمی. ۱۳۷۸ اثر عناصر ریز مغذی بر افزایش عملکرد و تعیین حد بحرانی آن‌ها در خاک‌های زیر کشت گندم آبی ایران، مجله علمی پژوهش خاک و آب، جلد ۱۲ شماره ۶، ویژه نامه گندم، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، تهران، ایران

ثواقبی، غ. ، م. ج، ملکوتی. ۷۸-۱۳۷۷ برهمکنش پتاسیم و روی بر میزان پروتئین دانه، قسمتی از پایان نامه دکتری خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، کتاب تغذیه متعادل گندم (مجموعه مقالات) گردآورنده محمد جعفر ملکوتی، چاپ دوم، ۱۳۸۳

خدابنده ، ن . ۱۳۷۴ . غلات . چاپ چهارم . انتشارات دانشگاه تهران

خدابنده، ن، ۱۳۷۴، غلات، انتشارات دانشگاه تهران

صادق زاده.س،س.ا.هاشمی دزفولی،تاثیر کاربد عناصر ریزمغزی روی عملکرد و اجزا عملکرد دانه دو هیبرید ذرت دانه ای در اهواز،۱۳۷۵،مجله زیست بوم ، جلد ۱، شماره ۱: ۱۰۵-۹۴

خواجه پور ، م . ۱۳۷۸ .جزوه تولید غلات . انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان

زهرائی، نیره اعظم.۱۳۷۲ ویتامین‌ها. (ترجمه). انتشارات گلشن، تهران، ایران

. ساجدی، ن . ع . ، م . ر ، اردکانی. ۱۳۸۶ نقش میکروالمنت روی (Zn) در تولید ذرت. مجله علمی تخصصی کشاورزی زیتون. شماره ۱۷۷ ۶۴ صفحه

سالار دینی، ع.ا.، حاصلخیزی خاک، انتشارات دانشگاه تهران. ۱۳۷۹ چاپ ششم. ۴۲۸ صفحه

سرمدنیا ، غ .و ع ، کوچکی .۱۳۶۹ ، فیزیولوژیکی گیاهان زراعی (ترجمه) . انتشارات جهاد

شاهکو محلی،‌ح. ۱۳۸۲، نقش میکروالمنت روی در تولید گندم، مجله زیتون شماره ۱۶۱

ضیائیان. ع . ح، م. ج. ملکوتی. ۱۳۷۶ تأثیر مصرف روی بر رشد عملکرد گندم در تعدادی از خاکهای شدیداً آهکی استان فارس، قسمتی از نتایج دکتری دانشگاه آزاد اسلامی. کتاب تغذیه متعادل گندم (مجموعه مقالات) گردآورنده محمد جعفر ملکوتی، چاپ دوم ۱۳۸۳

ضیائیان، ع . ،م . ج ، ملکوتی. ۱۳۷۷ بررسی اثر کودهای محتوی عناصر ریز مغزی و زمان مصرف آنها در افزایش تولید بذر. نشریه علمی پژوهشی مؤسسه تحقیقات خاک و آب. جلد ۱۲ شماره ۱

ضیائیان، ع . ح . ، م . ج ، ملکوتی. ۱۳۷۷ بررسی اثرات کودهای محتوی عناصر ریز مغزی و زمان مصرف آنها در افزایش تولید ذرت. نشریه علمی پژوهشی خاک و آب. جلد ۱۲ شماره ۱ ویژه‌نامه مصرف بهینه کود

فتحی، ق .،ع . ا ، برزگر. ۱۳۷۸ پتاسیم و اثرات متقابل آن با جذب ازت ب روی محصول ذرت در خوزستان

الفتی، م. ۱۳۷۱ تأثیر مقادیر مختلف ازت، فسفر و پتاسیم در تولید ذرت دانه‌ای. مجله علمی و پژوهشی خاک و آب. جلد ۷ شماره۱ انتشارات مؤسسه تحقیقات خاک و آب. تهران، ایران

کاظمی ، ا . ۱۳۷۴ . زراعت خصوصی . جلد اول . غلات . مرکز نشر دانشگاهی

کریمی ، ه . ۱۳۷۵ . گیاهان زراعی . چاپ چهارم . انتشارات دانشگاه تهران

کریمی ، ه . ۱۳۷۵ ،زراعت و اصلاح گیاهان علوفه ای . انتشارات دانشگاه تهران . ص ۲۲۱ تا

مؤدب شبستری ، م . م ، مجتهدی ۱۳۶۹ . فیزیولوژی گیاهان زراعی (ترجمه) . مرکز نشر دانشگاهی . ۴۳۱ صفحه

ماجری، م .ر . ،ز. خادمی. ۱۳۷۸ اثرات جایگذاری پتاسیم و فسفر روی محصول ذرت. همایش بین‌المللی کاربرد متعادل کود و پاسخ گیاه به پتاسیم مؤسسه تحقیقات خاک و آب مؤسسه بین‌المللی پتاسیم، تهران، ایران

مدحج، ع. ، ا، نادری. ، و ع، سیادت. ۱۳۸۳ بررسی اثرات تنش گرمایی پس از گرده افشانی بر ارقام گندم و جو، مجله علمی کشاروزی اهواز. جلد ۲۷، شماره ۲: ۹۹-۸۳

مدحج، ع. ، س. ذاکر نژاد. ، و ع. بنی سعیدی. ۱۳۸۵ بررسی تأثیر تنش گرمای انتهای فصل بر محدودیت منبع ارقام گندم در شرایط محیطی خوزستان. خلاصه مقالات نهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. پردیس ابوریحان – دانشگاه تهران. ص ۴۰۳

ملکوتی. م. ج و م. م. طهرانی، ۱۳۷۸، نقش ریزمغذی‌ها در افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصولات کشاوزری «عناصر خرد با تأثیر کلان» انتشارات دانشگاه تربیت مدرس

ملکوتی، محمد جعفر.۱۳۷۹ کشاورزی پایدار و افزایش عملکرد با بهینه سازی کود در ایران. نشر آموزش کشاورزی، کرج، ایران. امام، ی. ۱۳۸۳، زراعت غلات، انتشارات دانشگاه شیراز

مین باشی معینی ، م . ۱۳۷۴ . ” اثرات تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و کیفیت ذرت علوفه ای” . پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه صنعتی اصفهان . دانشکده کشاورزی اصفهان

نصری، م.، م. خلعتبری. ۱۳۸۶ تأثیر عناصر پتاسیم، آهن، بور و روی در شرایط کم آبیاری بر خصوصیات کمی ذرات دانه‌ای ژنوتیپ SC704 در منطقه ورامین. مجله علمی پژوهشی گیاه و زیست بوم. شماره۱۵: ۹۴-

نوابی، ف.، م . ج . ملکوتی. ۱۳۷۸ بررسی تأثیر تغذیه متعادل عناصر غذایی بر کمیت و کیفیت ذرت دانه‌ای در داراب. مجله علوم خاک و آب. جلد ۱۶ شماره ۲ :۱۶۹-

وزارت کشاورزی . شورای برنامه ریزی کشاورزی و آب . ۱۳۶۸ . برنامه اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران . برنامه پنج ساله بخش کشاورزی (۱۳۷۲-۱۳۶۸) کتاب چهارم زراعت . جلد دوازدهم و ذرت

هاشمی دزفولی ، ا . ع ، کوچکی . م ، بنایان اول . ۱۳۷۴ . افزایش عملکرد گیاهان زراعی . انتشارات جهاد کشاورزی .تهران

هاشمی دزفولی، ا . ،کوچکی، ع . ، بنایان، م . ۱۳۷۴ افزایش عملکرد گیاهان زراعی (ترجمه) چاپ دوم. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ایران

یزدی صمدی  ، ب عبد میشانی ، س . ۱۳۷۵ . اصلاح نباتات زراعی . انتشارات  مرکز نشر دانشگاه

یزدی صمدی  ، ب عبد میشانی، س . ۱۳۷۰ . اصلاح نباتات زراعی . مرکز نشر دانشگاهی . ۲۸۳ صفحه

یزدی صمدی ، ب . پوستینی ، ک . ۱۳۷۳ . اصول تولید گیاهان زراعی . مرکز نشر دانشگاه تهران. ۳۰۰ صفحه

۲-۱- منشأ جغرافیایی ذرت

ذرت بومی آمریکای جنوبی و مرکزی است (پولمن ، ۱۹۸۷) و اویلوف خواستگاه ذرت را مکزیک (آمریکای جنوبی) ، پرو ، اکوادور و بولیوی می داند (هاشمی  دزفولی و همکاران ۱۳۷۴‌) . طبق نتایج کاوش های به عمل آمده مشخص شده که نوع وحشی ذرت به نام آندن یا ذرت مکزیک ، حدود ۵۶۰۰ سال قبل در این کشورکشت می شده است . ذرت تا قبل از سال ۱۴۹۲ میلادی (سال کشف قاره آمریکا ) در دنیای قدیم ، (قارهای آسیا ،‌اروپا و آفریقا به عنوان یک گیاه زراعی شناخته شده بود ولی در قاره آمریکا استفاده از آن در میان بومیان آمریکا ، به ویژه در آمریکای مرکزی و جنوبی رواج بسیار داشته است

کریستف کلمب ،‌کاشف آمریکا ، در اولین مسافرت تاریخ خود به آمریکا در نوامبر ۱۴۹۲ ذرت را در حوالی کوبا مشاهده کرد و آن را رایج ترین گیاه قاره یافت . (کریمی ، ۱۳۷۵) . ذرت بعد از سفر دوم کریستف کلمب ، از کوبا به اروپا و آفریقای شمالی برده شد ، ذرت در اروپا ابتدا به اسپانیا و بعد به پرتقال برده شد و سپس در ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی گسترش یافت . پرتغالی ها در اوایل قرن شانزدهم میلادی ذرت را به اندونزی ، هندوستان ، چین و نیز آفریقا برده و معرفی نمودند (خدابنده ، ۱۳۷۴ ؛ گیراوین و همکاران۱۹۸۵ ؛ نورمان و همکاران ، ۱۹۹۵ )

 

۲-۲-منشأ ژنتیکی ذرت

در مورد منشأ ژنتیکی ذرت مطالعات گسترده ای صورت گرفته است . بر همین اساس اکثر محققین منشأ ذرت را گونه وحشی تئوسینت می دانند (پولمن و اسلیپر ، ۱۹۹۵) . اما منگلز دورف (به نقل از مین باشی معینی ، ۱۳۷۴) معتقد است که ذرت زراعی و تئوسینت یکساله ، هر دو از تلاقی یک ذرت بدوی زراعی که احتمالاً‌در پاپ کورن مکزیکی یا اجداد آن بوده است ، با تئوسینت پایا به وجود آمده است . تئوسینت به دو زیرگروه پارویگلومیس و مکزیکانا تقسیم می شود . زیرگونه پارویگلومیس دارای انشعاب ساقه از ناحیه طوقه می باشد و زیرگونه مکزیکانا دارای انشعاب جانبی بر روی ساقه اصلی است . تئوسینت از گیاهان بومی مکزیک و گواتمالا می باشد . فرم یکساله تئوسینت با ذرت به راحتی تلاقی یافته و نتایج بارور تولید می کند (پولمن و اسلیپر، ۱۹۹۵)

ذرت امروزی از ذرتی به نام ذرت غلاف دار به دست آمده ، این ذرت با انواع دیگر ذرت کاملاً‌متفاوت بوده و هر یک از دانه ها تک تک داخل غلافی احاطه شده است

برخی از صاحبنظران عقیده دارند که ذرت ، از یک گیاه یکساله وحشی ائوکائنا مکزیکانا با نام انگلیسی تئوسینت نشأت گرفته است . تئوسینت دارای پلاسمای کوچک و دانه های شبیه به دانه های ذرت بوده و بر اثر ترکیب با گیاه ناشناخته از خانواده گندمیان و یا تکامل تدریجی به ذرت امروزی تبدیل شده است (کاظمی ، ۱۳۷۴)

نظریه تریپارتیل مورد قبول اکثر محققان می باشد . طبق این نظریه ابتدا بر اثر تلاقی ذرت قدیمی با گیاه مینوشوراس گیاه تریبساکوم به دست آمده است . گیاه تریبساکوم دوباره با ذرت قدیمی تلاقی یافته و گیاه تئوسینت حاصل شده است و سرانجام در اثر تلاقی گیاه تئوسینت با ذرت قدیمی ، ذرت فعلی به دست آمده است . (هاشمی دزفولی و همکاران ، ۱۳۷۴)

۲-۲-۱-مطالعات ژنتیکی در ذرت

مطالعات ژنتیکی زیادی در مورد ذرت صورت گرفته است.تعداد کروموزوم ذرت
۲n = 2x = 20  می باشد . جایگاه ژنهای مختلف و متعددی در ذرت شناخته شده است و نقشه کرومزوم آن مشخص گردیده است . ذرت به خاطر اهمیت اقتصادی ، تعداد نسبتاً‌کم کروموزوم ها ، جدایی گل های نر و ماده ، ساده بودن تلاقی ، سازگاری به شرایط مختلف اقلیمی  کرومزوم های بزرگ و طویل و دوره رشد کوتاه بیشتر از گیاهان دیگر مورد مطالعات ژنتیکی قرار گرفته است . (یزدی صمدی و عبدیشانی ، ۱۳۷۵ ؛ اسپراگو و ابرهارت ۱۹۷۷)

۲-۳-خصوصیات گیاهی ، سازگاری و اکولوژی ذرت

۲-۳-۱- خصوصیات گیاهی

جوانه زدن دانه ذرت مشابه سایر غلات است ، جز اینکه تفاوتهایی در مقیاس وجود دارد این امر ناشی از جنین و آندوسپرم نسبتاً بزرگ آن است. برای جوانه زدن هیچ مانعی در بذر وجود ندارد (مؤدب شبستری ، ۱۳۶۹). مقدار رطوبت مورد نیاز برای جوانه زدن معادل ۴۴ درصد وزن خشک بذر ذرت می باشد (اوپلاند۱۹۸۵). سبز شدن گیاهچه ذرت از نوع درون زمینی است و محور میان لپه رشد طولی نموده و باعث خروج گیاهچه ذرت از خاک می شود . (کوچکی و سرمدنیا . ۱۳۶۶)

سیستم ریشه ذرت از ریشه های اولیه یا ریشه بذری که هنگام جوانه زدن از غلاف ریشه چه خارج می شوند ، ریشه های تاجی (که از گره های زیر سطح خاک منشأ می گیرند )و ریشه های هوایی (یا ریشه های نگهدارنده که معمولاً از گره های پائینی بوته و در بالای سطح خاک به وجود می آیند ) تشکیل شده است (مؤدب شبستری ومجتهدی۱۳۶۹)

۲-۳-۲-سازگاری

ذرت برای داشتن عملکرد مطلوب معمولاً‌احتیاج به یک فصل رشد ۱۲۰ تا ۱۸۰ روز بدون یخبندان دارد  (واتسون و رامستد ۱۹۸۷).

ذرت ماهیتاً روزکوتاه است ، اما عکس العمل ارقام زراعی و به خصوص ارقام ذرت دانه‌ای نسبت به طول روز ناچیز است و انتقال از مرحله رشد رویشی به زایشی عمدتاً توسط عواملی مانند سن گیاه ، درجه حرارت هوا و خاک کنترل میشود خاکهای عمیق با بافت متوسط و زهکشی خوب و قدرت نگهداری آب و هوا و مواد غذایی زیاد ، خاکهای مطلوبی برای کشت ذرت می باشند ، تهویه خاک برای ذرت نقش مهمی دارد . ذرت از گیاهانی است که تحمل پائینی به کمبود اکسیژن در خاک دارد)مگل و همکاران ۱۹۸۹)

ذرت گیاهی است که از حدود ۵۰ درجه عرض شمالی تا ۴۲ درجه عرض جنوبی رشد می کند ، این گیاه تا ارتفاع ۳۶۰۰ متری از سطح دریا قابل کشت می باشد و اگر ارتفاع از این مقدار بیشتر شود ، ذرت دیررس می شود

۲-۳-۳-نیازهای اکولوژیکی ذرت

۲-۳-۳-۱-دما

ذرت گیاه نواحی گرمسیری است (کریمی و خواجه پور ، ۱۳۶۶) و در دامنه وسیعی از درجه حرارت (۴۵-۱۰ درجه سانتی گراد) رشد می کند  (خواجه پور وارزانی ۱۳۷۸)

دما از زمان سبز شدن گیاه تا زمان ظهور گل آذین نر بسیار مؤثر است  بعد از ظهور گل آذین نر دما نقش مهمی مانند دوره قبل بر روی گیاه ندارد(اهدائی ، ۱۳۷۲) .  . هر یک درجه مازاد بر ۱/۲۱ درجه سانتی گراد به مدت ۱۰ روز بعد از کاشت ، ظهور گل تاجی را ۳-۲ روز به جلو خواهد انداخت (خواجه پور ۱۳۷۸ ، ارزانی ۱۳۷۸)

۲-۳-۳-۲-نور یا طول روز

ذرت یک گیاه روزکوتاه و با کوتاه شدن طول روز ، گل دادن آن به جلو می افتد و روزهای بلند سبب طولانی شدن دوره رشد سبزینه ای ، افزایش تعداد برگها ، بزرگ شدن نبات می گردد (اولسون و سانکلر ۱۹۸۸؛ آلدریچ و همکاران ، ۱۹۸۶ ؛ استوسکویپ ، ۱۹۸۵)

۲-۳-۳-۳-نیاز رطوبتی

ذرت در نواحی دارای متوسط میزان بارندگی ۷۰۰-۶۰۰ میلی متر و با پراکندگی مناسب در طول دوره رشد و نمو به صورت دیم کاشته می شود . از لحاظ نیاز آبی ، نیاز نسبتاً بالایی دارد

به طوری که در ذرت های زودرس برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک ۳۰۰-۲۵۰ کیلوگرم و در ذرت های دیررس ۴۰۰-۳۵۰ کیلوگرم آب نیاز است (آلدریچ و همکاران ،‌۱۹۸۶ ، استوسکوپت ، ۱۹۸۱ ؛ اواکس و لانگ ، ۱۹۹۲)

۲-۴- اهمیت روی در تغذیه گیاهان زراعی و باغی

در خاک مقدار روی از ۱۰ تا ۳۰۰ و به طور متوسط ۵۰ میلی گرم در کیلو گرم متغیر می‌باشد (لیندسی، ۱۹۷۹). اما مقدار کل آن در خاک مانند بسیاری از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به هیچ وجه معیار قابل جذب بودن آن برای گیاه نیست. مقدار روی در سنگ‌ها نیز متفاوت بوده و طیف آن از ۴ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در کیلوگرم متغیر است. مقدار روی در بازالت ۱۰۰، شیل، ۴۵، گرانیت ۱۰، سنگ آهک ۴ و در ماسه‌سنگ ۳۰ میلی‌گرم در کیلوگرم گزارش شده است (تیسدل و همکاران، ۱۹۹۳). از کانی‌های مهم حاوی روی می‌توان از اسفالریت (ZnS)، اسمیت سونیت (ZnCO_۳)، همی‌مورفایت Zn_۴(OH)_۲Si_۲O_۷.H_۲O نام برد. روی در خاک به فرم‌های زیر دیده می‌شود (لیندسی، ۱۹۷۹)

–    بخش مهمی از روی به عنوان جزء ساختمانی برخی کانی‌های رسی بوده و می‌تواند در شبکه کریستالی جایگزین منیزیم گردد

–        بخشی از روی به صورت جذب سطحی کانی‌های رسی، به صورت کاتیون قابل تبادل، است

–    بخشی از روی نیز به صورت جذب سطحی اکسیدها، هیدرواکسید و اکسی‌هیدرواکسیدهای آهن و آلومینیوم و همچنین جذب سطحی کربنات‌ها دیده می‌شود

–        بخشی از روی در خاک به صورت ترکیب با ماه آلی دیده می‌شود

–        مقداری از روی به فرم Zn^۲+در محلول خاک وجود دارد

شکل مهم و قابل جذب روی در خاک شکل دو ظرفیت آن (Zn^۲+) است. واکنش زیر میزان فراهمی روی را در خاک مشخص می‌سازد (لیندسی، ۱۹۷۹)

Soil – Zn + 2H⁺ à Zn^۲+           logK_۰=

و یا    logZn^۲+ = ۵.۸ – ۲ log pH

این واکنش نشان می‌دهد که فعالیت یون روی در خاک توسط pH کنترل می‌گردد و با هر یک واحد افزایش در مقدار pH غلظت روی ۱۰۰ برابر کاهش می‌یابد

ضرورت روی برای گیاهان، اولین بار در سال ۱۹۲۶، در گوجه‌فرنگی توسط سامر و لیپمن مشخص شد (گلاس، ۱۹۸۹). امروزه کمبود روی یکی از معضلات مهم تغذیه‌ای در سطح جهان است که رشد گیاهی را به خصوص در خاک‌های آهکی مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان محدود ساخته و احتمالاً بیشترین گستردگی را در جهان در بین عناصر کم‌مصرف دارد (تاکر و برنان، ۱۹۹۳). کمبود روی در گیاهان، در سراسر جهان و تقریباً در تمامی خاک‌ها مشاهده شده است. کمبود روی عموماً در خاک‌های با واکنش قلیایی (به خاطر فراهمی کم آن)، در خاک‌های شنی، در خاک‌های شدیداً آبشویی یافته و در خاک‌های اسیدی (به خاطر کم بودن مقدار روی بومی) شیوع بیشتری دارد (ولچ و همکاران، ۱۹۹۱)

نتایج تجزیه خاک‌های زراعی ترکیه (بیش از ۶۰ درصد) و نیز بیشتر خاک‌های کشاورزان ایران، بیانگر آن است که کمبود روی در این خاک‌ها به دلایل متعددی از جمله آهکی بودن خاک‌های زراعی، pH‌بالا، حضور بی‌کربنات فراوان در آب‌های آبیاری، مصرف فراوان و بیش از نیاز کودهای فسفاته و در نهایت عدم رواج مصرف کودهای محتوی روی عمومیت دارد

 اثرات کمبود روی در این‌خاک‌ها، به ویژه در خاک‌های آهکی، در کاهش تولیدات کشاورزی، به خصوص در غلات در اکثر کشورهای جهان از جمله هندوستان، چین، استرالیا، ترکیه و سرانجام ایران مشهود می باشد حتی در شرایطی بیش از ۵۰ درصد کاهش تولید در غلات را کمبود این عنصر سبب شده است. بی‌دلیل نیست که حدود ۴۰ درصد از مردم جهان، از کمبود عناصر کم‌مصرف به خصوص روی (گرسنگی پنهان) رنج می‌برند. یکی از علل عمده کمبود روی با این گستردگی، این است که غلات غذای اصلی این قبیل کشورها را تشکیل می‌دهد.گندم، برنج وذرت، ۹۰ درصد از غذای ساکنین این قبیل کشورها را شامل می‌شود، چرا که در استرالیا با تغذیه خوب و مصرف بالای گوشت، ۶۷ درصد مردان و ۸۳ درصد زنان نیاز روزانه خود به روی را تأمین نکرده و به ناچار قرص‌های محتوی روی مصرف می‌کنند (رنگل و گراهام، ۱۹۹۵، چاک ماک و همکاران، ۱۹۹۶). مسلماً در کشور ما که غذای اکثریت قریب به اتفاق مردم نان و برنج می‌باشد، کمبود شدیدتر است و درصد افرادی که از کمبود این عنصر حیاتی رنج می‌برند در ظاهر به مراتب فراوانتر و شدیدتر خواهد بود.

در زمینه اثرات کاربرد روی بر افزایش عملکرد محصولات مختلف نیز تحقیقات زیادی صورت گرفته است. بر اساس تحقیقات به عمل آمده توسط چاک ماک و همکاران (۱۹۹۶) کمبود روی یکی از معضلات مهم گندم‌کاری منطقه گندم‌خیز آناتولی مرکزی در ترکیه عنوان شده است و معلوم شده است که با مصرف روی در گندم، عملکرد به طور متوسط ۴۳درصد افزایش می‌یابد. در همین زمینه یلماز و همکاران (۱۹۹۶) نیز اثر روش‌های مختلف مصرف روی را بر عملکرد و غلظت روی در دانه و در اندام‌های هوایی گندم در خاک‌های با کمبود شدید ترکیه را مطالعه نموده، نتیجه گرفتند که کاربرد روی به هر روشی عملکرد دانه را افزایش می‌دهد. محققین فوق دریافتند که ترکیبی از مصرف خاکی و محلول‌پاشی (با ۲۶۰درصد برتری نسبت به شاهد) بیشترین تأثیر را روی عملکرد و محلول‌پاشی بیشترین تأثیر را روی بالا بردن غلظت روی در دانه دارد. در این تحقیق غلظت روی در دانه و در تیمار شاهد۱۰ در روش مصرف خاکی ۱۸ و در روش محلول پاشی ۸۱ میکروگرم در هر گرم دانه گزارش شده است.این محققین نشان دادند که تاثیر روی بر عملکرد دانه در مقایسه با ماده خشک بیشتر است و نتیجه گرفتند که اهمیت تغذیه روی در گندم برای تشکیل دانه بیش از رشد رویشی است

رنگل و گراهام(۱۹۹۵) اهمیت مقدار روی در دانه گندم را تحقیق نموده نشان دادند که غنی بودن دانه از لحاظ روی موجب می‌گردد که روی به عنوان یک کود شرع کننده عمل کرده، ریشه‌ها را قوی و مقاومت آنها را به بیماری زیاد و ظرفیت عملکرد گیاهان را بالا می‌برد. جدول زیر افزایش متوسط عملکرد محصولات مختلف در اثر استفاده از سولفات روی در هندوستان را نشان می‌دهد

جدول۲-۲-  افزایش عملکرد محصولات مختلف در اثر استفاده از سولفات روی در هندوستان (تاندون، ۱۹۹۵)

محصول

افزایش عملکرد

(کیلوگرم در هکتار)

محصول

افزایش عملکرد

(کیلوگرم در هکتار)

گندم

سیب‌زمینی

برنج

نخود

ذرت و جو

پیاز

سورگوم

پنبه

بادام زمینی

نیشکر

در ایران در مورد روی، در مقایسه با سایر عناصر کم‌مصرف، تحقیقات بیشتر صورت گرفته است که این امر دلالت بر وجود مشکلات تغذیه‌ای این عنصر در خاک‌های ایران دارد. کاشی راد (۱۹۷۰) با تحقیقی بر روی گندم رشد کرده در یک خاک شدیداً آهکی جنوب ایران، نشان داد که با مصرف ۲۰ کیلوگرم روی در هکتار عملکرد و غلظت روی در دانه افزایش می‌یابد. وی دریافت که با مصرف نیتروژن این تأثیر تشدید می‌گردد

۲-۵- نقش روی در تغذیه انسان و دام

روی یکی از عناصر ضروری برای انسان به شمار می‌رود که کمبود آن در سراسر جهان دیده شده است. علائم کمبود روی در انسان نخستین بار توسط پاراساد و همکاران در سال ۱۹۶۳  گزارش شده است. این محققین مشاهده نمودند که مردان جوان در خاور میانه دارای رشد ناکافی و از لحاظ بلوغ جنسی عقب‌مانده هستند. امروزه معلوم شده است که بسیاری از افراد به خصوص زنان باردار، در کشورهایی که غلات نقش عمده‌ای در تغذیه آن‌ها دارد، دارای کمبود روی هستند. هر چند دانه کامل غلات از منابع غنی روی هستند، اما وجود فیبر و فیتات در دانه گندم از فراهمی روی در دانه می‌کاهد. علاوه بر این در اثر رشد گندم در خاک‌های با کمبود روی، دانه‌های حاصله حاوی مقدار کمی روی می‌گردند که این عامل موجب کمبود روی در انسان و دام‌هایی که از این دانه‌ها تغذیه می‌شوند، می‌گردد (رنگل و گراهام، ۱۹۹۵). امروزه بیش از ۲۰۰ آنزیم و پروتئین حاوی روی شناسایی شده است. کمبود شدید روی فعالیت چندین آنزیم مهم از جمله فسفاتاز قلیایی، الکل دی‌هیدروژناز، دیمیدین کیناز، کربوکسی پیتیداز و پلیمراز DNA و RNA را کاهش می‌دهد (پاراساد، ۱۹۸۴)

روی اعمال مؤثر حیاتی بدن نظیر نگاهداری و کارکرد سیستم آنزیم‌ها و سلول‌ها را کنترل کرده در جلوگیری از ریزش مو و محو خال‌های سفید روی ناخن مؤثر است. برای ترکیب و تشکیل DNA روی لازم است. روی موجب کاهش رسوب کلسترول در رگ‌ها شده و به معالجه ناراحتی‌‌های پروستات کمک می‌کند. روی سبب تسریع در التیام یافتن زخم‌های داخلی و خارجی شده، حس چشایی در انسان را تقویت و به تشکیل انسولین کمک می‌کند. علاوه بر این کمبود روی موجب تأخیر در تکامل جنسی، ایجاد ضایعات جلدی، بزرگتر شدن کبد و طحال، تغییرات خلق و خوی، کمی رشد در شیرخواران و کاهش سرعت رشد و نمو در نوجوانان می‌گردد (زهرایی، ۱۳۷۲)

مقدار کل روی در یک مرد ۷۰ کیلوگرمی تقریباً ۵/۱ تا ۵/۲ گرم می‌باشد که حدود ۳۰درصد در استخوان‌ها، ۶۰ درصد در ماهیچه‌ها و بقیه در بافت‌های دیگر است. مقدار روی در استخوان و دندان‌ها معمولاً زیاد است اما به آسانی قابل تحرک نمی‌باشد. بزرگسالان ۱۵ میلی‌گرم، زنان باردار و شیرده کمی بیشتر و کسانی که زیاد عرق می‌کنند به ۳۰ میلی‌گرم روی در روز نیاز دارند. منبع اصلی روی گوشت قرمزو  غذاهای دریایی است. دانه‌های غلات نیز از منابع نسبتاً غنی روی هستند اما جدا کردن سبوس از آن‌ها ۷۰ تا ۷۵ درصد از روی را از بین می‌برد. از منابع طبیعی حاوی روی می‌توان گوشت ران گوساله و بره، جوانه گندم، تخم کدو، تخم مرغ، شیر خشک بی‌چربی و پودر خردل را نام برد. اما به طور کلی روی موجود در غذاهای حیوانی قابل استفاده‌تر از غذاهای گیاهی هستند (وان کمپن، ۱۹۹۱). علت امر تأثیر فیتات، فیبر و پروتئین بر فراهمی روی گیاهی ذکر شده است. با این حال غلظت روی در برخی غذاهای گیاهی با افزایش مصرف روی در خاک افزایش می‌یابد.مصرف کودهای حاوی روی، حتی به میزان بیش از نیاز گیاه، بدون اینکه بر فراهمی زیستی آن تأثیر بگذارد، موجب افزایش جذب آن توسط گیاه می‌گردد (ولچ و هاوس، ۱۹۸۴)

۲-۶- پراکندگی جغرافیایی روی در جهان

چاک ماک و همکاران (۱۹۹۶) اعلام نمودند که ۴۵ درصد (حدود ۴/۵ میلیون هکتار) از مناطق تولید گندم ترکیه، از جمله آناتولی مرکزی، شدیداً با کمبود روی مواجه هستند. گزارش‌های مختلفی نیز از کمبود روی در خاک‌های استرالیا منتشر شده است این گزارش‌ها حاکی است که بیش از ۸ میلیون هکتار از خاک‌های جنوب‌غربی استرالیا با کمبود شدید روی مواجه است (ولچ و همکاران، ۱۹۹۱). تاکر و واکر (۱۹۹۳) کمبود روی در خاک‌های آهکی زیر کشت غلات در دنیا، از جمله در هند، استرالیا و چین را گسترده گزارش کرده‌اند

۲-۷- مکانیسم‌های جذب و انتقال روی در گیاهان

جذب روی در مراحل مختلف رشد گیاه متفاوت است. به طوری که بیشترین جذب در اوائل رشد صورت گرفته و به مرور زمان مقدار آن کاهش می‌یابد. روی عمدتاً به فرم یون دو ظرفیتی Zn^۲+ از محلول خاک جذب گیاه می‌شود. در خاک‌های دارای واکنش قلیایی این یون به صورت Zn(OH)^۲+ نیز جذب گیاه می‌گردد(تاکر و واکر،۱۹۹۳). جذب روی توسط گیاه با دو مکانیسم فعال و غیرفعال صورت می‌گیرد. جذب غیرفعال روی از طریق جذب الکترواستاتیکی آن بر روی دیواره سلولی و سایر سطوح خارجی سلول‌های ریشه گیاه صورت می‌گیرد. این نوع جذب غیراختصاصی بوده و مستقل از فعالیت‌های متابولیکی گیاه است. اما برعکس جذب فعال تحت تأثیر سوخت و ساز گیاهی است و عواملی مانند دما، نور، تهویه و رطوبت که بر سوخت و ساز گیاهی تأثیر دارند، بر مقدار جذب روی نیز مؤثرند. بخش عمده روی در گیاه توسط جذب فعال جذب می‌گردد. حرکت روی در خاک عمدتاً به صورت انتشار است (تاکر و واکر، ۱۹۹۳). ضریب انتشار روی در خاک‌های آهکی نسبت به خاک‌های اسیدی ۵۰ مرتبه کمتر است و این خود دلیلی برای کمبود روی در خاک‌های آهکی است (ملتون و همکاران، ۱۹۷۳). سایر یون‌ها نیز در جذب روی توسط گیاه تأثیر دارند. کوثر و همکاران (۱۹۷۶) نشان دادند که مس شدیداً از جذب روی جلوگیری می‌کند. معلوم شده است که مس، از طریق رقابت بر سر محل‌های مشابه روی حامل‌ها، با روی هم‌کنش نشان می‌دهد

انتقال روی از ریشه به دیگر اندام‌های گیاه از طریق آوند‌های چوبی صورت می‌گیرد. اما معلوم نیست که در شیره خام گیاهی، روی به صورت یونی و یا به صورت ترکیب با مواد آلی وجود داشته باشد. علی‌رغم اعتقاد بعضی از محققین که معتقدند روی در گیاه تحرک زیادی دارد اما شواهد نشان می‌دهد که پویایی روی در داخل گیاه نسبتاً محدود بوده و نشانه‌های کمبود ابتدا در بافت‌های جوان به چشم می‌خورد. این علائم بیشتر به صورت ریزبرگی و کچلی سرشاخه‌ها و پیدایش حالت پنجه‌ای دیده می‌شود. مقدار روی در گیاه بستگی به سن گیاه دارد. گیاهان پیر به علت اثر رقت و همچنین انتقال روی به دانه‌ها، از غلظت روی کمتری برخوردارند (کوچیان، ۱۹۹۱)

۲-۸- نقش روی در فیزیولوژی گیاه