تحقیق تأثیر آموزش مهارتهای ارتباطی در افزایش سلامت روانشناختی دانش آموزان

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 تحقیق تأثیر آموزش مهارتهای ارتباطی در افزایش سلامت روانشناختی دانش آموزان دارای ۲۱۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد تحقیق تأثیر آموزش مهارتهای ارتباطی در افزایش سلامت روانشناختی دانش آموزان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه تحقیق تأثیر آموزش مهارتهای ارتباطی در افزایش سلامت روانشناختی دانش آموزان

۱-۱- مقدمه
۱-۲- بیان مسأله
۱-۳- ضرورت و اهمیت پژوهش
۱-۴- اهداف پژوهش
۱-۵- فرضیه های پژوهش
۱-۶- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
۱-۶-۱- سلامت روانشناختی
۱-۶-۲- شیوه های حل مساله
۱-۶-۳- شیوه های حل تعا رض بین فردی
۱-۶-۳- مهارت جرأت ورزی
۲-۱- مفهوم سلامت
۲-۲- ابعاد سلامت
۲-۳-مهارتهای زندگی و مهارت های ارتباطی
الف )مهارت های زندگی
ب) ارتباطات ارتباطی
۲-۳-۱-حل مساله
۲-۳-۱-۱- مؤلفه های حل مسأله
الف ) جهت گیری به مساله
ب) مهارت های خاص حل مساله
۲-۳-۱-۲- راهبردهای مقابله ای
۲-۳-۱-۳- سبکهای حل مساً له
۲-۳-۱-۴- نقص در حل مسأله و بروز مشکلات روانشناختی در افراد
۲-۳-۲- حل تعارض بین فردی
۲-۳-۲-۱- تعریف و ماهیت تعارض
۲-۳-۲-۲- انواع تعارض
الف )تعارض فرد با خود
ب ) تعارض های گروهی و سازمانی
۲-۳-۲-۳- منابع تعارض
۲-۳-۲-۴- سبک های حل تعارض
۲-۳-۲-۵- روشهای پیشگیری و مهار تعارض ها
الف ) تعارض های شخصی و بین فردی
ب) شیوه سازمان یافتن یک موسسه (یا یک رابطه ) با میزان تعارض هایی که در آن رخ می دهد ارتباط دارد
۲-۳-۳- جرأت ورزی یا ابزار وجود
۲-۳-۳-۱- تعریف جرأت ورزی
۲-۳-۳-۲- اثر بخشی جرات آموزی در کنترل مشکلات روانشناختی
۲-۳-۳-۴- سبک های پاسخدهی افراد
۲-۳-۳-۵- انواع جرأت ورزی
۲-۳-۳-۶- مؤ لفه های جرأت ورزی
تحقیقات انجام شده در خارج و داخل کشور
۳-۱- روش تحقیق
۳-۲- متغیرهای مستقل و وابسته
۳-۳- جامعه آماری
-۴-۴نمونه و روش نمونه گیری
۴-۵– ابزارهای جمع آوری اطلاعات
۳-۵-۱- مقیاس SCL-90-R
الف) معرفی مقیاس
شاخص های کلی پریشانی
ب) شواهد مربوط به روایی واعتبار مقیاس
ج) شیوه نمره گذاری و تفسیر نمرات
۳-۵-۲- مقیاس شیوه حل مسأله
الف) معرفی مقیاس
ب) شواهد مربوط به اعتبار و روایی مقیاس
ج) شیوه نمره گذاری و تفسیر نمرات
۳-۵-۳- مقیاس نسخه دوم شیو مقابله با تعارض رحیم (راسی- II)
الف) معرفی مقیاس
ب)شواهد مربوط به اعتبار و روایی مقیاس
ج)شیوه نمره گذاری و تفسیر نمرات
۳-۵-۴- مقیاس جرأتمندی جرابک
الف) معرفی مقیاس
ب) شواهد مربوط به اعتبار و روایی مقیاس
ج) شیوه نمره گذاری و تفسیر نمرات
۳-۵-۵- دستورالعمل و برنام آموزش مهارت های ارتباطی
روش جمع آموری اطلاعات
۴-۱- فراوانی گروه ها
۴-۲-تحلیل نتایج بر اساس فرضیه های تحقیق
الف)آمار توصیفی
جدول ۴-۲- میانگین ،انحراف استاندارد، دامنه ،حداقل و حداکثر نمرات آزمودنیها در پیش آزمون
جدول ۴-۳- میانگین ، انحراف معیار ، دامنه ، حداقل وحداکثر نمرات آزمودنی ها در پس آزمودن
جدول ۴-۴- نمرات آزمودنی ها در پیش آزمون مقیاس شیوه حل مسأله
جدول ۴-۵- نمرات آزمودنی ها در پس آزمون شیو حل مسأله
جدول ۴-۶ نمرات آزمودنی ها در پیش آزمون پرسشنامه جرأتمندی جرابک
جدول ۴-۷- نمرات آزمودنی ها در پس آزمون پرسشنامه جرأتمندی جرابک
جدول ۴-۸- نمرات آزمودنی ها در پیش آزمون پرسشنامه حل تعارض رحیم
جدول ۴-۹- نمرات آزمودنی ها در پس آزمون پرسشنامه حل تعارض رحیم
ب) آمار استنباطی
جدول ۴-۱۰ نتایج تحلیل کوواریانس یکطرفه ؛ متغیر وابسته : سلامت روانی
الف)شیوه حل تعارض سازنده
جدول ۴-۱۱ نتایج تحلیل کوواریانس یکطرفه؛متغیر وابسته :شیوه حل تعارض سازنده
ب)شیو حل تعارض غیر سازنده
جدول ۴-۱۲ نتایج تحلیل کوواریانس یکطرفه؛متغیر وابسته : شیوه حل تعارض غیر سازنده
الف)حل مسأله سازنده
جدول شماره ۴-۱۳ نتایج تحلیل کواریانس یکطرفه؛ متغیر وابسته : حل مسأله سازنده
جدول۴-۱۴ نتایج تحلیل کوواریانس یکطرفه؛ متغیر وابسته: جرأت ورزی
جدول ۴-۱۵ نتایج آزمون tبرای مقایسه اثر بخشی آموزش مهارت های ارتباطی در سلامت روانشناختی دو گروه راهنمایی و متوسطه
۵-۱- بحث و بررسی در مورد یافته های تحقیق
۵-۲- محدودیت های پژوهش
۵-۳- پیشنهادات
آزمون SCL-
۲-۱- مفهوم سلامت
۲-۲- ابعاد سلامت
۲-۳-مهارتهای زندگی و مهارت های ارتباطی
الف )مهارت های زندگی
ب) مهارت های ارتباطی
۲-۳-۱-حل مساله
۲-۳-۱-۱- مؤلفه های حل مسأله
الف ) جهت گیری به مساله
ب) مهارت های خاص حل مساله
۲-۳-۱-۲- راهبردهای مقابله ای
۲-۳-۱-۳- سبکهای حل مساً له
۲-۳-۱-۴- نقص در حل مسأله و بروز مشکلات روانشناختی در افراد
۲-۳-۲- حل تعارض بین فردی
۲-۳-۲-۱- تعریف و ماهیت تعارض
۲-۳-۲-۲- انواع تعارض
الف )تعارض فرد با خود
ب ) تعارض های گروهی و سازمانی
۵-تعارض و تضاد میان ارزش ها
۶-تعارض و تضاد بین نیاز ها
۲-۳-۲-۳- منابع تعارض
۲-۳-۲-۴- سبک های حل تعارض
۲-۳-۲-۵- روشهای پیشگیری و مهار تعارض ها
الف ) تعارض های شخصی و بین فردی
منابع مورد استفاده

بخشی از منابع و مراجع پروژه تحقیق تأثیر آموزش مهارتهای ارتباطی در افزایش سلامت روانشناختی دانش آموزان

الف)منابع فارسی

–  ادیب.یوسف؛ فردانش.هاشم (۱۳۸۲) مهارتهای زندگی مورد نیاز دانش آموزان مقطع راهنمایی ، مجله دانشور رفتار ،دانشگاه شاهد ، سال دهم ،دوره جدید ، شماره ۳،اسفند ۱۳۸۲

–  احمدی زاده . محمدجواد(۱۳۷۳) بررسی اثر بخشی آموزش مهارت حل مسأله بر برخی از ویژگی های شخصیتی نوجوانان تحت پوشش مراکز شبانه روزی بهزیستی ، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی ، دانشکده علوم تربیتی ، دانشگاه علامه طباطبایی

–  اسماعیلی . علی (۱۳۸۳) هنجاریابی آزمون SCL-90-R  و مقایسه سلامت روانی دانشجویان دانشگاه های تهران به منظورارائه خدمات مشاورهای مناسب , بانک اطلاعات بهداشت روانی دانشجویان

–  باباپور خیرالدین .جلیل ؛ رسول زاده کاظم ؛ اژه ای . جواد؛ فتحی آشتیانی . علی (۱۳۸۲)     بررسی رابطه بین شیوه های حل مساله و سلامت روانشناختی  دانشجویان ، مجله روانشناسی علمی _ پژوهشی ۲۵ ، سال هفتم ، شمار ۱، بهار ۱۳۸۲

–  باباپور خیرالدین .جلیل(۱۳۸۱) بررسی شیو حل مسأله و حل تعارض و سلامت روانشناختی در میان دانشجویان ، پایان نامه دکتری روانشناسی ،دانشگاه تربیت مدرس تهران

–  باباپور خیرالدین .جلیل(زیر چاپ) بررسی تأثیر مدیریت تعارض بر سلامت روان شناختی ،مجله روانشناسی دانشگاه تبریز

–  باباپور خیرالدین .جلیل؛ صبحی قراملکی. ناصر (۱۳۸۰).اختلالات یادگیری ، چاپ اول، انتشارات سروش ، تهران

–  بولتون .رابرت (۱۳۸۱) روانشناسی روابط انسانی ،  ترجمه حمید رضا سهرابی ،  تهران ،  انتشارات رشد

–  پوپ . الیس ؛مک هال سوزان ؛ کرای هد ادوارد (۱۳۷۳) افزایش احترام به خود در کودکان و نوجوانان ، ترجمه پریسا تجلی ، تهران انتشارات رشد

–  حیدری تفرشی . غلامحسین ؛ یوسفی سعید آبادی . رضا ؛ خدیوی . اسدالله (۱۳۸۱) نگرشی نوین به نظریات سازمان  و مدیریت در جهان امروز ، تهران ، انتشارات فراشناختی اندیشه ، چاپ اول

–  رامشت . مریم ، فرشاد . سیامک (۱۳۸۳) ، بررسی تأثیر آموزش مهارت های زندگی در پیشگیری از سوء مصرف مواد دانشجویان ، ارائه در دومین سمینار بهداشت روان دانشجویان اسفند ۱۳۸۳

–  رمضانخانی . علی ، سیاری علی اکبر (۱۳۷۸) بررسی وضعیت آموزش مهارت های زندگی در نظام آموزش و  پرورش ، گزارش  تحقیق دفتر یونیسف در ایران و دفتر مطالعات بین المللی وزارت آموزش و پرورش

–  دفت. ریچارد ال (۱۹۹۹)مبانی تئوری و طراحی سازمان ، مترجم علی پارساییان و سید محمد اعرابی ، انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی ، تهران ،

–  دلور. ژاک(۱۳۷۵) یادگیری گنج درون ، ترجم فاطمه فقیهی و علی رئوف ، تهران ، پژوهشکد تعلیم و تربیت ، تک نگاشت

–  ساپینگتون .اندورا (۱۳۷۹) ، بهداشت روانی ، ترجم حمید رضا حسینشاهی برواتی ، تهران،

 انتشارات روان

–  سازمان جهانی بهداشت(۱۳۷۷) برنامه آموزش مهارت های زندگی ، ترجمه ربابه نوری قاسم زاده و پروانه محمد خانی ، تهران ، معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور

–  سرمد . غلامعلی (۱۳۷۸) روابط  انسانی  در سازمان های  آموزشی  ،  انتشارات  سمت ، تهران

–  شاهرکنی . سید حبیب الله ، (۱۳۸۰) راهکارهای رویارویی با تعارض ، ماهنامه توسعه مدیریت ، شماره ۳۴

–  شریعت یار . ربابه (۱۳۸۳) بررسی رابطه بین جرأت مندی و شیوه های حل مسأله در دانشجویان مقطع کارشناسی مقطع تبریز ، پایان نامه کارشناسی روانشناسی بالینی ، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی ، دانشگاه تبریز

–  شفیع آبادی . عبدالله ، ناصری . غلامرضا (۱۳۷۵) نظریه های مشاوره و روان درمانی ، مرکز نشر دانشگاهی تهران ، چاپ پنجم

–  صافی . احمد (۱۳۷۹)” آموزش و پرورش ابتدایی راهنمایی و متوسطه ، تهران ، انتشارات سمت

–  طارمیان . فرهاد ، مهجویی . ماهیار ، فتحی . طاهر (۱۳۸۳) مهارت های زندگی : کتاب راهنمای اجرای فعالیت های پرورشی دوره متوسطه ، تهران ، انتشارات برگ نفیس

–  فرگاس .جوزف .پی،(۱۳۷۹)، روانشناسی تعامل اجتماعی ، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروز بخت ،چاپ دوم ، تهران ، انتشارات ابجد

–  فنسترهایم. هربرت ؛ بر . جین (۱۳۷۳)روانشناسی آموزش قاطعیت ، ترجمه عباس چینی ،                                       چاپ اول ، تهران ، نشر البرز

–   کارتلج . جی ؛ میلبرن . جی . اف(۱۳۷۲) آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان ، ترجمه محمد حسین نظری نژاد ، مشهد ، انتشارات آستان قدس

–  کرمانی . میر جواد(۱۳۸۱) بررسی عوامل مؤثر درپایین بودن سطح مهارت های زندگی دانش آموزان ابتدایی استان آذربایجان شرقی / چکیده نامه پژوهشی ،سال اول ، شماره اول ، زمستان ۱۳۸۲

-کلینیکه . کریس.ال (۱۳۸۰) مهارت های  زندگی  ،  ترجم  شهرام محمد خانی ،  تهران ، انتشارات سپند هنر

–  کنرلی . هلن  (۱۳۸۲) اختلالات  اضطرابی ،  ترجمه سیروس مبینی ، تهران  ،  انتشارات رشد

–  کیامنش . علیرضا (۱۳۷۹) سنجش صلاحیت های دانش آموزان پای پنجم  دبستان ، گزارش تحقیق ، تهران ، پژوهشکد تعلیم و تربیت

–  محمدی فریده ؛ صاحبی . علی (۱۳۸۰) بررسی سبک حل مساله در افراد افسرده و مقایسه آن با افراد عادی ، مجله علوم روانشناختی  ، جلد اول ، شماره اول، ۴۲-۲۴

–  میر زاده . میر حمایت (۱۳۸۱) بررسی عوامل مؤثر در پایین بودن  سطح مهارتهای زندگی دانش آموزان ابتدایی از نظر معلمان و اولیای دانش آموزان ، تبریز ، شورای تحقیقات آذربایجان شرقی

–  ناصری . حسین ، نیکپور . ریحانه (۱۳۸۳) بررسی اثر بخشی آموزش مهارت های زندگی بر بهداشت روانی دانشجویان ، سازمان بهزیستی کشور ، ارائه در دومین سمینار بهداشت روان دانشجویان در اسفند ۸۳

–  نوری. ربابه (۱۳۸۱)مهارت حل مسأله ، تهران از انتشارات معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور

–  وود. جولیاتی (۱۳۷۹) ارتباط میان فردی  ، ترجم مهرداد فیروز بخت ، تهران  ، انتشارات  مهتاب

–  هارجی . اون ؛ ساندرز . کریستین ؛ دیکسون . دیوید (۱۳۷۷) مهارت های اجتماعی در ارتباطات میان فردی ،ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروز بخت ، تهران ، انتشارات رشد

۱-۱- مقدمه

    دور نوجوانی دوره ای است که در مصادف با تغییر و انتقال در برگ[۱]، ۱۹۹۰ ) . استقلال نسبی از والدین و وابستگی به گروه همسالان  و دوستان ، رشد و تحول مفهوم خود و هویت یابی اجتماعی و جنسی ، اتتخاب رشته تحصیلی ، برنامه ریزی برای دانشگاه و انتخاب شغل از جمله عواملی هستند که برای نوجوانان تنیدگی هایی را ایجاد می کنند (فورنت[۲] و همکاران ،۱۹۹۸ ) این عوامل تنیدگی زا توأم با خواست ها و تقاضا های آموزشی در محیط مدرسه و انتظارات والدین از نوجوانان ، سلامت و بهداشت روانی آنها را به مخاطره می اندازد و بر عملکرد کلی و تحصیلی آنها تأثیر منفی می گذارد (نایمی[۳] و واینیوماکی[۴] ،۱۹۹۹ ) پژوهش ها حاکی است افرادی که در رویارویی با چنین مسائلی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند ، آسب پذیر بوده و مشکلاتی نظیر افسردگی ، اضطراب ، تنهایی و احساس طرد شدگی ، کمرویی ، خشم ، تعارض بین فردی و;.را تجربه  می کنند. در عین  حال پژوهش های بیشماری حاکی است که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی – عاطفی ریشه های روانی – اجتماعی دارند و ارتقای مهارتهای مقابله ای و توانایی های روانی – اجتماعی در بهبود و سلامت روانشناختی افراد بسیار مؤثر است . این توانایی ها فرد را برای مقابله مؤثر باموقعیت های تعارض زا یاری می کند و شخص را قادر می سازد تا در رابطه با سایر افراد جامعه ، فرهنگ و محیط خود به گونه ای  مثبت و سازگارانه عمل کرده و سلامت به ویژه سلامت روانی خود را تامین کند . به همین دلیل در سالهای اخیر آموزش مهارتهای زندگی[۵] برای آماده نمودن افراد هنگام مقابله با مشکلات و فشارهای زندگی و ایجاد رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای منفی و در نتیجه دستیابی به زندگی موفقیت آمیز مورد توجه روانشنا سان و دست اندر کاران نظام های آموزشی قرار گرفته است

 برنامه ها ی آموزشی مهارت های زندگی به دامنه وسیعی از مهارتهای زندگی به دامنه وسیعی از مهارتها برمی گردد، اما مهارتهای اجتماعی[۶] و ارتباطی از جمله مهارت هایی می باشد که آموزش این مهرت ها تأثیر قابل توجهی بر کاهش رفتارهای منفی و افزایش رفتارهای مثبت و سازگارانه داشته است .در حقیقت ، ارتباط بین فردی یکی از مهمترین توانایی های بشر است اما برخی افراد در برقراری ارتباط ،مهارت لازم را نداشته و یا پاسخ های آنها اغلب اثری منفی بر ارتباط دارند و همین سدهای ارتباطی ممکن است به تنهایی و کناره گیری اجتماعی و نیز عدم کارایی تحصیلی و شغلی فرد منجر شود . حتی برخی از صاحب نظران  معتقد ند که اختلالات روانی در اصل ناشی از مشکلات مربوط به ارتباط نا مناسب است و بیمار روانی از روابط انسانی محروم مانده است (بولتون[۷] ترجمه سهرابی ،۱۳۸۱ ) . بنابراین با آگاهی از نقش مهارت های اجتماعی در تأمین سلامت روانشناختی افراد و با توجه به اهمیت یادگیری این مهارت ها برای مواجهه با مسائل و مشکلات روز مره و تأثیر آن بر بهبود زندگی فردی و اجتماعی این تحقیق در صدد است تا میزان اثر بخشی آموزش این مهرت ها در سلامت روانشناختی دانش آموزان مراجعه کننده به مراکز مشاوره را بررسی کند

۱-۲- بیان مسأله

انسان امروزی به لحاظ پیچیدگی های زندگی ، وسعت و سرعت تغییرات ، با چالشهای فراوانی روبه روست که این چالش ها در قرن آینده بارزتر خواهد شد (دلور ؛ترجمه فقیهی و رئوف ، ۱۳۷۵) چالش ها و بحران هایی مانند چالش بین جهانی شدن و بومی ماندن ، بحران جمعیت ، بحران سلامتی و تغذیه ، دگرگونی های فناوری و شرایط حرفه ای ، آثار فناوری نوین ارتباطی برمهارتهای اجتماعی اجتماعی و خلق وخوی ، مشکلات خانوادگی و اشتغال والین در بیرون از منزل ، افزایش فشارهای روحی و روانی و;. ، که هر یک از این عوامل ، مشکلاتی را بر چگونگی زندگی افراد و رفتارهای اجتماعی و فردی آنان تحمیل می کند

مطالعات اخیر حاکی است که این مسائل میتوانند تأثیرات زیانبخشی بر سلامت جسمانی و  روانشناختی افراد داشته باشند . در واقع ، بین تعداد مسائل روزمره ای که افراد تجربه می کنند و علائم مشکلات سلامت[۸] و تنش های روانشناختی و فیزیولوژیکی  همبستگی وجود دارد (دلانگیس[۹] و همکاران، ۱۹۸۲ ). کمپبل[۱۰] و سونسون [۱۱](۱۹۹۲) ، معتقدند زمانی که تنیدگی  ناشی از مسائل روزمره شدید  باشد و یا فرد به دلایل مختلفی هر تنیدگی را به صورت منفی درک کند ،سلامت و عملکرد وی (بویژه عملکرد تحصیلی ) تحت تأثیر قرار می گیرد ( کمپیل و سونسون؛ نقل از راس ،۱۹۹۹؛ میسرا[۱۲] ،۲۰۰۰ )

کنار آمدن با این فشارها و کسب مهارتهای فردی و اجتماعی ، هموار بخشی از واقعیت زندگی انسان بوده ودر ادوار متفاوت زندگی او ، به اشکال گوناگون تجلی یافته است . در دور کودکی ، تعارض ها جلوه چندانی ندارند ،اما با افزایش سن و هنگام مواجهه با دشواری های ویژه  سنین نوجوانی ، کشمکشها و تعارضها بیشتر تظاهر پیدا می کنند. همزمان با رشد جسمانی و روانی ، انتظارات خانواده و جامعه بیز از فرد افزایش می یابد ، بطوری که نوجوان می پذیرد به سبب زندگی اجتماعی ، بخشی از تمایلات خود را محدود کند ودر چهار چوب هنجارهای اجتماعی و گروهی قرار دهد . در این میان ، هر چه جامعه پیچیده تر و ارتباطات بین فردی و اجتماعی وسیع تر گردد ، تعارض های درونی و محیطی نبزسیر صعودی طی میکند و همه این عوامل ، به سر گشتگی و آشفتگی بیشتر فرد می انجامد . اعتیاد ، پناه بردن به انواع داروهای اعصاب ، رفتارهای ضد اجتماعی و انواع اختلالات روانشناختی و عاطفی حاصل چنین فرایندی است . بنابراین محیط آموزشی یکی از اساسی ترین محیط هایی است که آموزش مهارت های زندگی از نظر بهداشت روانی ضروری است و به نظر میرسد در حوزه تعلیم و تربیت ، چگونگی رویارویی با مسائل مذکور و ایجاد زمینه مناسب برای رشد افراد و افزایش ظرفیت روانشناختی و توانایی های روانی – اجتماعی ،برنامه ریزی و الزامهای خاصی را می طلبد

از طرفی نتایج بررسی های مختلف  نشان داده است که سبک های مقابله ای افراد در برابر مشکلات  و مسائل  زندگی  متفاوت است ، برخی هنگام  مواجهه  با  مشکلات ،  می کوشند با  ارزیابی درست و منطقی  موقعیت و با استفاده  از راهبرهای مؤثر با موقعیت  مقابله  کنند ، عده ای  در مواجهه    با  مشکلات   به  جای   مقابله  سازگارانه  با  مسائل  ، سعی  می کنند  به  روشهای  مختلف مانند : کناره گیری  ،  افسردگی  ،  پناه بردن به الکل و مواد و سایر راهبرهای نا کارآمد ، از رویارویی با مشکلات اجتناب کنند. بنابراین مقدار تنیدگی که فرد تجربه می کند ممکن است تحت تأثیر توانایی فرد در مقابله مؤثر با رویداد ها و موقعیتها ی تنیدگی زا باشد . پژو هشگران با بررسی راهبردهای مقابله ای افراد موفق و نا موفق نشان دادند ، افرادی که بطور موفقیت آمیز با مشکلات مقابله میکنند ، افرادی هستند که خود را به مجموعه ای از مهارت ها تحت عنوان مهارت های زندگی مجهز کرده اند (کلینکه[۱۳] ، نقل از محمد خانی ، ۱۳۸۰ ). براین اساس ، می توان گفت مهارتهای زندگی تواناییها و مهارت های عملی هستند که موجب رفتارهای مثبت و سازگارانه گردیده و برای احساس موفقیت ، توانمندی و شادکامی در زندگی روزمره مورد نیاز می باشد ( سازمان جهانی بهداشت ، ترجمه نوری قاسم آبادی و محمد خانی ،۱۳۷۷ ). ویژگی برجسته این برنامه ها آموزش مهارت های شناختی – رفتاری است که در اصلاح مشکلات رفتاری یا روانشناختی مؤثر تشخیص داده شده اند (بوتوین ، ۱۹۸۳ ؛ نقل از ناصری و نیک پور ،۱۳۸۳ ). این مهارت ها توانایی هایی هستند که منجر به ایجاد روابط بین فردی مناسب و مؤثر ، انجام مسئولیت های اجتماعی ، انجام تصمیم گیری های صحیح ، حل تعارض ها و کشمکش ها بدون توسل به اعمالی که به خود و دیگران صدمه می زند ، می شود . برهمین اساس در سالهای اخیر   آموزش مهارتهای زندگی برای آماده نمودن افراد ، هنگام مقابله با  مشکلات و ایجاد رفتارهای مثبت و در نتیجه دستیابی  به  زندگی  موفقیت آمیز  مورد  توجه  روانشناسان  و       دست اندر کاران نظامهای آموزشی قرار گرفته است و امروز بخشی از برنامه های درسی سطوح گوناگون تحصیلی به آموزش زندگی اختصاص دارد (ادیب و فردانش،۱۳۸۲). در اهداف آرمانی آموزش و پرورش ایران نیز تحت مضامین گوناگون به آموزش مهارتهای زندگی تاکید شده است، که این موارد عبارتند از

– پرورش روحیه ی اعتماد به نفس و استقلال شخصیت

– پرورش متعادل عواطف انسانی و همزیستی مسالمت آمیز

– پرورش روحیه ی مشارکت و همکاری در فعالیتهای گروهی

– پرورش روحیه ی تحمل آرای دیگران و سعه ی صدر

– پرورش روحیه ی مقاومت در برابر تبلیغات سوء و;. که در نهایت منجر به تأمین سلامت جسمی و بهداشت روانی می شود (صافی ، ۱۳۷۹ )

مهارتهای زندگی بسیار متعدد بوده و ماهیت و تعریف و تقسیم بندی های آنها نسبت به موقعیت ها تغییر می کند . به عنوان نمونه ، جوآن[۱۴]  مهارتهای  زندگی  را به سه دست اصلی تقسیم اصلی تقسیم می کند که عبارتند از

– مهارتهای زندگی روزمره

– مهارتهای فردی – اجتماعی یا ارتباطی

– مهارتهای حرفه ای (جوآن ,  ۱۹۹۰ )

سازمان جهانی بهداشت (۱۹۹۴) ، ده مهارت اصلی را مشخص کرده است که به صورت جفت جفت طبقه بندی شده اند که عبارتند از

۱- خود آگاهی / همدلی

۲- ارتباطی / روابط بین فردی

۳- تصمیم گیری / حل مساله

۴- تفکر خلاق / تفکر انتقادی

۵- مقابله با هیجان ها / مقابله با استرس ( سازمان جهانی بهداشت ، ۱۹۹۴ )

از آنجا که گرایش به گروه های دوستی و همسالان ، تضاد فکری با بزر گتر ها (بخصوص والدین ) ، تمایل به استقلال و ;.  از خصیصه های رفتاری دوره نو جوانی می باشد ، به نظر می رسد آموزش و یاد گیری مهارتهای ارتباطی و بین فردی به عنوان یکی از اقدامات بهداشت  روانی از ضروریات می باشد ( ادیب و فردانش ، ۱۳۸۲ ) . مهارتهای ارتباطی  به عنوان یکی از مهارتهای زندگی که شامل ارتباط کلامی و غیر کلامی مؤثر ، ابراز و جود یا جرأتمندی ، گوش دادن مؤثر و ادراک احساسات دیگران ،

حل مسأله اجتماعی و حل تعارض  بین  فردی و ;. میباشد ، رفتارهای سالم و مثبت   و

روابط صحیح با همسالان را در دور نوجوانی موجب می گردند ، یادگیری این مهارتها برای پیشگیری از سوء مصرف مواد ، ایجاد  رفتارهای مربوط به بهداشت و سلامت روانی و حل تعارض های بین فردی و بسیاری از مشکلات روانشناختی مورد نیاز می باشد (الیاس[۱۵] و کریس[۱۶] ، ۱۹۹۴ )

اما با وجود تاکید بر آموزش این مهارتها برای دانش آموزان ایرانی ، شواهد حاکی است که این برنامه بخصوص در دوره تعلیم و تربیت عمومی در صحنه عمل چندان موفق نبوده و تحقیقات انجام یافته بر روی برنامه های آموزشی و میزان دستیابی دانش آموزان به مهرت های زندگی ، فقدان یا کمبود آن را نشان می دهد ( رمضان خانی و سیلری ، ۱۳۷۸ ؛کیامنش۱۳۷۹ ). بررسی دیگری نیز حاکی است که توانایی ها مهارت های عملی و سازشی بسیاری از دانش آموزان کشور ما برای حل مؤثر مسایل زندگی فردی و اجتماعی  کفایت نمی کند ،با توجه به اطلاعاتی که از طریق سنجش صلاحیت های پای دانش آموزان بدست آمده است، در حیط مهارت های  زندگی ۲/۸۷ در صد دانش آموزان مورد مطالعه در دستیابی به حداقل معیار مطلوب  عملکرد نا موفق بوده اند (کرمانی ، ۱۳۸۱ )

از آنجا که اغلب پژوهش ها بر تأ ثیر مثبت آموزش مهارت های ارتباطی در ایجاد رفتارهای مثبت و سالم ، و کنترل رفتارهای منفی تأکید دارند ، این تحقیق در صدد یافتن پاسخ این سؤالات است

۱) آیا آموزش مهارت های ارتباطی در سلامت روانشناختی دانش آموزانی که مشکلات روانشناختی دارند ، می تواند اثر بخش باشد تا در صورت لزوم مشاوران مدارس  بتوانند  بعنوان یکی از شیوه های  اصلاح و کنترل رفتار، مورد استفاده قرار دهند ؟

۲) آیا آموزش مهارتهای ارتباطی در اصلاح شیوه مقابله افراد با تعارضهای ارتباطی تأثیر دارند؟

۳) آیا آموزش مهارتهای ارتباطی در اصلاح شیوه حل مساله افراد تأثیر دارد ؟

۴) آیا آموزش مهارت های ارتباطی منجر به افزایش جرأتمندی و ابراز وجود در افرادمیشود؟

۵) آیا مقطع تحصیلی دانش آموزان در اثر بخشی آموزش مهارت ها تأثیر دارد؟

۱-۳- ضرورت و اهمیت پژوهش

طبق آمار سازمان جهانی بهداشت انواع آسیب های روانی – اجتماعی در اغلب جوامع بطور نگران کننده ای رو به افزایش می باشد ، اختلالات روانی و عصبی ، وابستگی دارویی ، رفتارهای ضد اجتماعی و بزه کاری و ;. به ویژه در نوجوانان روند صعود ی پیدا کرده است.تاکنون  یکی از مهمترین برنامه ها یی که جهت پیشگیری و کنترل آسیب های  روانی- اجتماعی نوجوانان و جوانان  طراحی و اجرا شده است ، برنامه پیشگیری موسوم به «آموزش مهارتهای زندگی » می باشد که در سال ۱۹۹۳ به منظور ارتقای سطح بهداشت روان و پیشگیری از آسیب های روانی – اجتماعی از سوی سازمان بهداشت جهانی طراحی و در سطح وسیعی در کشورهای  جهان مورد استفاده قرار گرفته است (رامشت و فرشاد ، ۱۳۸۳ ) . مهارت های زندگی عبارتند از مجموعه ای از توانایی ها که زمین سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورند ، این توانایی ها ، فرد را قادر می سازد مسئولیت های نقش اجتماعی خود را  بپذیرد  و بدون لطمه زدن به خود و دیگران ، با خواست ها ، انتظارات و مشکلات روزانه ، به ویژه در روابط بین فردی ، به شکل مؤثری روبرو  شود . پژو هشگران ، تأثیر مثبت مهارتهای زندگی را در کاهش  سوء مصرف مواد ، استفاده از ظرفیت ها و کنش های هوش ، پیشگیری از رفتارها ی خشنونت آمیز ، تقویت اتکاء به نفس ، تقویت خود پنداری و ;. مورد تأیید قرار داده اند . پژوهش های بسیاری نیز در مورد سایر آسیب های فردی و اجتماعی و بهبود آن ها از طریق آموزش مهارت های زندگی انجام یافته است که مؤید گسترش آن است . یادگیری موفقیت آمیز مهارتهای زندگی ، احساس یاد گیرنده را در مورد خود و دیگران تحت تأثیر قرار می دهد . بعلاوه ، با تغییری که کسب این مهارتها در نو جوان به وجود  میاورد ، برداشت و نگرش دیگران نیز تغییر می بابد . بنابراین ، مهارت های  زندگی یکی از عوامل عمده گسترش  بهداشت روان نوجوانان است ( طارمیان و همکاران ، ۱۳۳۸۳ ) مهارت هایی  که به« مهارت های زندگی » موسومند ، بی شمار هستند و ماهیت و تعریف آنها ، به نسب فرهنگ ها و موقعیت ها ، تغییر  می یابد . تحلیل بنیادی این مهارت ها نشان می دهد که می توان تعدادی از آنها را پایه فعالیت های مربوط به ارتقای بهداشت روانی در مدارس قرار داد . زیرا یکی از مهمترین محیط آموزشی است . براین اساس مهارت های ارتباطی و اجتماعی یکی از مهمترین مهارت هایی می باشند که در افزایش سلامت روانشناختی افراد تأثیر بسزایی دارند . زیرا ارتباطات انسانی و روابط بین فردی مؤثر ، اساس و شالوده هویت و کمال انسانی است و مبنای اولیه پیوند وی با دیگران را تشکیل می دهد و موجب شکو فایی افراد و بهبود کیفیت روابط می شوند ( وود[۱۷] ، ترجمه فیروز بخت ،۱۳۷۹ ) . همچنین ارتباط صریح و روشن ، بر خورد فرد با دیگران را تسهیل می سازد و عدم ارتباط یا ارتباط ضعیف ، خویشتن فرد را هم از نظر هیجانی و هم از نظر جسمی تضعیف می کند (بولتون ، ترجمه سهرابی ، ۱۳۸۱ ) . بین [۱۸](۲۰۰۰) مهارتهای ارتباطی و بین فردی و مهارت های مرتبط با آن ، مانند حل مسأله و ابراز وجود و حل تعارض ها را به عنوان یکی از مهارت های زندگی  مهم مورد تأ کید قرار داده است ( بین ,۲۰۰۰)

[۱]-Steinberg , I

[۲] -Fournet , D.N

[۳] -Niemi ,P.M

[۴] -Vainiomaki , P.T

[۵] -Life Skills

[۶] – Social Skills

[۷] -Bolton, R

[۸] -Symptoms of health problems

[۹] – Delongis , A

[۱۰] -Campbell.R.I

[۱۱] -Svenson.I.W

[۱۲] – Misra.R

[۱۳] -Kleinke ,C.I

[۱۴] -Joan , M

[۱۵] -Elias , M .J

[۱۶] -Krees , J. S

[۱۷] -Wood , J.V

[۱۸] – Bean , J. A