بررسی اصول و ضوابط طراحی ورودی شهر

فهرست    

  چکیده

فصل اول : بررسی و شناخت ورودی شهر
۱-۱ آغاز سخن

۱
۱-۲ بیان موضوع

۲
۱-۳ دلیل انتخاب موضوع
۳
۱-۴ اهداف پژوهش
۶
۱-۵ بازبینی یافته ها و استخراج اصول
۹
۱-۶ مقایسه کارکردهای ورودی در شهر قدیم و شهر امروز
۱۱
۱-۷ اصول کلی طراحی ورودی شهر
۱۲
       1-7-1 اصول ساختاری
۱۲
       1-7-2 اصول عملکردی
۱۳
       1-7-3 اصول فضایی
۱۳
۱-۸ انگاره کلی(لزوم طراحی ورودی به عنوان بخشی ازشهر)
۱۴

فصل دوم : بررسی ورودی بناهای سنتی
۲-۱ مقدمه
۱۶
۲-۲ پیش درآمد
۱۶
۲-۳ بناهای مهم و ورودی های آن
۱۷
       2-3-1 مساجد
۱۷
       2-3-2 مدرسه ها
۱۸
       2-3-3 بقعه ها
۱۹
       2-3-4 کاروانسراها
۲۰
       2-3-5 باغ
۲۰
       2-3-6 کاخ
۲۱
       2-3-7 خانه
۲۱
       2-3-8 حمام
۲۲
۲-۴ اجزای تشکیل دهنده ورودی های سنتی
۲۲
۲-۵ عناصر و اجزا کاربردی ورودی ها
۲۵
       2-5-1 عناصر تزیئینی ورودی ها (فرعی)
۲۶
۲-۶ اصول ترکیب و طراحی سلسله مراتبی بناهای سنتی ایران- یزد
۲۷
۲-۷ نحوه دسترسی ها به ورودی بناها و فضاهای درونی
۲۹
۲-۸ شکل مسیر دسترسی به فضاهای درونی
۳۰
۲-۹ تعداد ورودی های هر بنا
۳۱
۲-۱۰ تزئینات ورودی بناها
۳۲

فصل سوم : اصول و ضوابط طراحی ورودی شهر
۳-۱ مقدمه
۳۴
۳-۲ مفهوم ورودی
۳۴
۳-۳ اجزای فضای ورودی
۳۶
۳-۴ ورودی شهر ها در ایران
۳۸
۳-۵ فضای ورودی شهرها در دوران صفویه
۳۸
۳-۶ دروازه¬های طبیعی
۳۹
۳-۷ ویژگی¬های فضاهای ورودی شهرهای قدیم ایران
۴۰
۳-۸ ورودی شهرهای کنونی ایران
۴۱
۳-۹ تدوین الگوهای ارتباط فضائی، معیارها و ضوابط عملیاتی طراحی ورودی شهرها
۴۶
       3-9-1 فضاهای متداخل
۴۷
       3-9-2 فضاهایی که با یک فضای سوم به هم مربوط می شوند
۴۹
۳-۱۰ مقایس? الگوهای ارتباطات فضایی با یکدیگر و بررسی کارآیی آنها
۵۲
       3-10-1 الگوی تداخل فضایی
۵۲
       3-10-2 الگوی فضای سوم
۵۴
۳-۱۱ رابطه بین الگوهای ارتباطات فضایی و نحوه عملکرد فضاهای ورودی شهرها
۵۶
۳-۱۲ معیار های طراحی فضا های ورودی شهر
۵۶
۳-۱۳ ضوابط عملیاتی طراحی فضای ورودی
۵۹
       3-13-1 هدف خرد: ارتقا عملکرد فضای ورودی
۵۹
       3-13-2 هدف خرد: ارتقاء کیفیت منظر فضای ورودی
۶۳
       3-13-3 هدف خرد: ارتقاء هویت فضای ورودی
۶۵
۳-۱۴ جمع بندی
۶۷
۳-۱۵ مشخصات طرح و اصول و ضوابط خاص طراحی نمون? مطالعاتی
۶۸
۳-۱۶ خصوصیات و ویژگی های گزین? منتخب طراحی
۶۹
۳-۱۷ یادداشت¬ها
۷۱

فصل چهارم : ضوابط و معیار های طراحی شهری برای مبادی ورودی شهرها
۴-۱ مقدمه
۷۸
۴-۲ پیشینه موضوع
۷۹
۴-۳ انواع ورودی های شهر
۸۰
       4-3-1 ورودی شهر- خیابان
۸۰
       4-3-2 ورودی شهر- ایستگاه راه آهن
۸۱
       4-3-3 ورودی شهر – فرودگاه
۸۳
۴-۴ عوامل مؤثر در طراحی فضا و محیط پیرامونی مسیر های ورودی به شهر
۸۴
۴-۵ علت انتخاب مسیر ورودی کاشان – قم و جاجرود – تهران
۸۶
۴-۶ بررسی و تجزیه و تحلیل ورودی “کاشان – قم”
۸۸
       4-6-1 محدودیت ها و امکانات
۹۴
۴-۷ اید? کلی در مورد سازماندهی مسیر
۹۶
۴-۸ بررسی و تجزیه و تحلیل ورودی ” جاجرود – تهران”
۹۶
       4-8-1 محدودیت ها و امکانات
۱۰۲
۴-۹ اید? کلی در مورد سازماندهی مسیر
۱۰۳
۴-۱۰ نتیجه گیری
۱۰۴
۴-۱۱ پیشنهادات
۱۰۵
۴-۱۲ ضوابط و معیارهای طراحی
۱۰۶
۴-۱۳ توصیف نمونه¬هایی از عناصر طراحی برای فضاهای مسیر ورودی شهرها
۱۰۹
۴-۱۴ پی¬نوشت¬ها
۱۱۴
۴-۱۵ منابع و ماخذ
۱۱۵

فصل اول : بررسی و شناخت ورودی شهر

۱-۱ آغاز سخن
کالبد شهرها پیکره شکل یافته برآیند نیروهایی است که در رابط های چند سویه بر هم اثر می کنند.
در گرانیگاه تأثیر این نیروها بر هم، کالبدی به نام شهر عینیت می یابد. فرهنگ مردم با همه گستره مفهومی خود که دربردارنده تفکر و نگرش، دین، آداب و آیین ها، روابط اجتماعی، سیاست، نقش اقتصادی و … جامعه است از یک سو، و نیازهای فرهنگی آنان  که آن نیز زیر تأثیر و نفوذ مستقیم فرهنگ است  از سوی دیگر، نیروهایی هستند که همراه با شرایط طبیعی محیط بر هم اثر می کنند و کالبد یک زیستگاه انسانی را شکل می بخشند.
بر همین اساس میتوان دریافت که شهر یک کالبد همواره در تغییر و رو به رشد است . شهر نظامی متغیر دارد از آن رو که فرآورده کار سازندگان بسیاری است که پیوسته ساختمان آن را بسته به نیاز و خواست های خود تغییر می دهند. روند تدریجی تکامل کالبد شهرها  در دوران شکوفایی و تکامل شهر و شهرنشینی  در شهرهای قدیم ایران نیز سبب پدید آمدن زیستگاه های منظم و پویا شده بود . اما دگرگونی های پر شتاب سال های آغازین سده بیستم، گویی ایرانیان و بسی اری از ملت های دیگر را غافل گیر کرد و جوامع بی آن که فرصت شناخت و تحلیل پدیده هایی تازه و درک پیامدهای آن را پیدا کنند، با نیازهای تازهای روبه رو گشتند که بسیاری از چهره های زندگی را دگرگون کرد و چنان شد که فرهنگ پویا و بالنده جامعه از رشد بازماند و اجتماع دچار گسیختگی و ناهماهنگی آشکاری در همه زمینه ها شد. نبود شناخت و آگاهی کافی از نیازهای تازه سبب شد تا این نیازها بی آنکه پاسخ مناسب خود را که در بستر فرهنگ جامعه باشد بیابند، در کالبد هایی نارسا و نا بهنجار مجسم شوند. در این رهگذر تقریباً همه فعالیت های شهر با سرعتی کنترل نشده کالبدهایی خود به خود و نابسامان یافتند و بسیاری، حتی مفهوم شناخته شده دیرین خود را از دست دادند.
 شهرها به شکل نسنجیده ای گسترش یافتند و در این میان مفهوم وروده به شهر در شهرهای پدیدآمده مفهومی ناشناخته (فراموششده) یافت. بافت ورودی شهر را پیکرههای ساختمانی زشتی میساختند که تنها زاییده یک نیاز کارکردی بودند و مفهوم گشودگی و متغیر بودن شهر به اشتباه ترین شکل، مجسم شد و لبه های ناآشکاری به شهر بخشید که هیچ جای آن تفاوتی را که نشان دهنده  ورود به محیط تازهای باشد، در خود نداشت.
در واقع بافت میانی (مفصل نرمی) که تغییر محیط از بیرون شهر به درون آن را در سلسله مراتبی به نظم می آورد، جای خود را به چیزی نداد. و اکنون جای آن است که این مفهوم را دوباره بشناسیم و با پذیرفتن این که شهر کالبدی یکپارچه و دربردارنده روابط چند سویه میان نیروهاست، جایگاه ورودی را در شهر امروز بیابیم.

۱-۲ بیان موضوع
این پژوهش تلاشی است برای بازشناختن و سپس تجسم بخشیدن به مفهوم فراموش شده ای که دیرزمانی است در شهرها پدید نیامده و دیده نشده است.
کالبدی محدود و تقریباً یکسان (در همه شهرها ) داشت و « ورود به شهر » در شهر قدیم، مفهوم ورود به شهر بیشتر به معنای نفوذ از یک نقطه به یک زیستگاه محصور بود. اما در دوره های بعد، دگرگونی هایی روی نمود که مفهوم شهر و شهرنشینی را تغییر داد و شکل ورود به شهر را چهرهای دیگر بخشید.

۱-۳ دلیل انتخاب موضوع
همانگونه که در گفتار پیشین به کوتاهی اشاره کردیم، رشد صنعت و ظهور پدیده های نو، شتابی بیش از داشتند که بشر بتواند خود را با آن همسرعت و هماهنگ کند و تغییرات محیط زندگی خود را به کنترل درآورد. نتیجه آن شد که شهرها تا حد زیادی به طور اتفاقی شکل گرفتند.
در واقع شهرها در برخورد با پدیدههای تازه صنعتی در موضع انفعال قرار گرفتند و برای پذیرفتن آنها آماده و ساخته و پرداخته نشدند و همین امر سبب شد تا این مظاهر صنعت، جایگاه مناسب خود را در محیط زندگی انسان نیابند و اجتماع ناهماهنگی از عوامل و نیروها و نیازهای گوناگون و پرشمار پدید آید. یکی از مشکلات شهرهای امروز، نامناسب بودن برای حرکت اتومبیل است . شهرهای ما که پیشتر براساس حرکت و دید پیاده طراحی شده بودند، امروزه با حرکتهای درون خود  که مهم  ترین آنها حرکت اتومبیل است  هماهنگ نیستند. از سوی دیگر، عامل نظام دهنده تسلسل مراتب که همواره در تمامی ویژگیهای ساختاری و عملکردی و فضایی شهر (دسترسیها، کاربری ها، عمومی و خصوصی بودن فضاها، حتی در نوع نیازهای استفاده کنندگان  مسافر، مهمان، ساکن، گذرنده ) وجود داشت، در شهر امروز فروپاشیده است. برقراری نظام تسلسل مراتب در ساماندهی کالبدی شهرها سبب می شد تا پیوند هر بافت به بخش یا بافت متفاوت مجاور خود به کمک مفصلی شکل بگیرد که بتواند نیروهای حاصل از این انتقال (از وضعیتی به وضعیت دیگر) را در خود حل و جذب کند. بافت بخش ورودی شهرها مفصلی از این گونه بود که اتصال میان شهر و خارج شهر را به خوبی برقرار میکرد.

۴-۱۵ منابع و مآخذ
۱- دونیس ا. داندیس، سوار بصری، ترجمه مسعود سپهر، ۱۳۸۰، انتشارات سروش.
۲- جان.ل، ماتلاک، آشنایی با طراحی محیط و منظر، جلد اول، ۱۳۷۹، سازمان پارک¬ها و فضای سبز تهران.
۳- جان.ل، ماتلاک، آشنایی با طراحی محیط و منظر، جلد دوم، ۱۳۷۹، سازمان پارک¬ها و فضای سبز تهران.
۴- معاونت آموزش و پژوهش سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران. ۱۳۷۹. آشنایی با طراحی محیط و منظر. تألیف جان. ل. ماتلاک. سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران.
۵- مهندسین مشاور آرمان شهر. ۱۳۷۹. سازماندهی ورودی ها ی شهر قزوین با تکیه بر طراحی شهری ورودی: مطالعات پایه. شهرداری قزوین.
۶- مهندسین مشاور بافت شهر. ۱۳۷۸. طراحی ورودی شهر جدید گلبهار. شهرداری مشهد.
۷- مهندسین مشاور شارمند ۱۳۸۷.طراحی شهری محور شرق. شهرداری تهران. سازمان زیبا سازی شهر تهران.
۸- مهندسین مشاور شارمند ۱۳۸۷. طرح سازماندهی ورودی های شهر تهران. شهرداری تهران. سازمان زیبا سرای شهر تهران.
۹- اشرفی، علی. ۱۳۷۷. شهر. تألیف ژان باستیه وبرنارد دزرت، تهران دانشگاه.
۱۰- کاویانی، منصوره ۱۳۷۵. شهر در گذر زمان: تألیف ماکس وبر. انتشارات سمت.
۱۱- حبیبی، محشن. ۱۳۵۷. از شار تا شهر. انتشارات دانشگاه تهران.
۱۲- قراگوزلو، زهره. ۱۳۷۳. معماری: فرم، فضا، نظم، تألیف فرانسیس دی. کی. چینگ. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
۱۳- سلطان زاده، حسین. ۱۳۷۲ الف. فضاهای شهری در بافت های تاریخی ایران. شرکت توسعه فضای فرهنگی: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
۱۴- سلطان زاده، حسین.۱۳۷۲ب. فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران. شرکت توسعه فضاهای فرهنگی: دفتر پژوهش¬های فرهنگی.
۱۵- نظریان، اصغر.۱۳۷۲. دینامیک شهری یا پویای شهر ها. تألیف کلود سالین. مشهد آستان قدس رضوی، معاونت فرهنگی.
۱۶- مهندسین مشاور باوند، طرح توسعه و عمران و حوزه نفوذ قم، ۱۳۶۹.
۱۷- قیض.عباس، گنجینه آثار قم، جلد اول، ۱۳۵۰، انتشارات مهر استوار.

۱۸- Benson, F.J. and Maggie H. R 2000 . Landscape and Sustainability. Spon Press
۱۹- Hough, M. 1990. Out of place.  Restoring  indentity to the regional landscape.Yale College.
۲۰- Smithson, A. 1974. Tram 10 primer. Cambridge, Massachusett the MIT Press.
۲۱- Aminde,H.J., Eingange in die stadt, public designe, 1987.
۲۲- Nalbach. Gernot, Stadteingange fur Lippstadt, Public design, 1990.
۲۳- Kostof. Spiro, Die Anatomie der Stadt, Campus Verlag, Frankfurt, 1992.
۲۴- www.wikiproject.pro/forum