بررسی راهکارهای گسترش نوآوری در آموزش عالی بر مبنای مدل مالکوم بالدریج

۱-۱. مقدمه
با پیشرفت های روز افزون علم و فناوری و جریان گستردگی اطلاعات و ارتباطات جوامع امروزی بیش از پیش دچار پیچیدگی و چالش شده است.لذا هر جامعه و سازمانی برای بقاء و جلوگیری از رکود و عقب ماندگی نیازمند تحول و نوآوری است. و از آنجا که نو آوری تغییری است معنی دار که برای بهبود خدمات و فرآیندهای سازمانی و ایجاد ارزشهای جدید برای ذینفعان سازمانها صورت می گیرد برای دستیابی به تمامی ابعاد مقوله ی نوآوری باید بر تمامی بخش های یک سازمان متمرکز شد.)شرفی،۱۳۸۷)
در این بین دانشگاهها به عنوان سازمان هائی که نقش اساسی در تولید اندیشه های جدید و نیز انباشت و انتقال دانش جدید دارند و به صورتی روزافزون نیازمند به روزسازی و ارتقاء نوآوری هستند که  مورد توجه ما در مطالعه ی پیش رو قرار گرفته اند. از میان مدل های تعالی کیفیت و نوآوری نیز مدل مالکوم بالدریج را در نظر گرفته ایم که بر مبنای این مدل سازوکارها و مجموعه ارزشها و مفاهیم کلیدی در قالب ۸ معیار برای ارتقاء نوآوری تعریف شده است.از جمله مزایای عمده این مدل بر سایر مدل های تعالی عملکرد موجود مانند: مدل کانجی، EQFM و یا دمینیگ این است که با توجه به مطالعه ما در حوزه ی محیط آموزشی دانشگاه این مدل مراکز آموزشی را دربرگرفته و شامل می گردد.(صفایی فخری وجلال وندی،۱۳۸۹)
از طرفی کیفیت آموزشی و پژوهشی از جمله دغدغه هائی است که همیشه نظام های دانشگاهی برای دستیابی به آن تلاش می کنند.
بنابراین ارتقای مستمر کیفیت آموزش عالی مستلزم استفاده از ارزیابی آموزشی است و لزوم استقرار یک سیستم ارزیابی کارآمد و هدفمند در نظام آموزشی عالی به منظور بررسی و ارزشیابی کیفیت و نوآوری های آموزشی امری اساسی است که شاید امروزه بیش از پیش نیاز به آن از طرف دانشگاه ها و مراکز آموزشی احساس می شود.(لبانی مطلق،۱۳۸۷)
بر این اساس آنچه که نیاز است یک مدل یا ابزار است که فرآیندی سیستماتیک برای پیشبرد و مدیریت که با هدف بهبود عملکرد سازمانها در کلیه ابعاد و ارتقای کیفیت طراحی شده باشد.اگر چه هیچ یک از الگوهای بهبود کیفیت بدون محدودیت نیست مفید بودن مدل بالدریج در آموزش عالی نسبت به سایر مدل های مشابه به روشنی مشخص است زیرا این معیار با شروع فرآیند بهبود و ارزیابی نظام یافته چهارچوب قابل اعتمادی را از طریق تغییرات همراه با نوآوری فراهم می کند.(لبانی مطلق،۱۳۸۷)
پژوهش حاضر بنا بر تعاریفی که از مقوله نوآوری در موسسات آموزش عالی وجود دارد به بررسی راهکارها و روش هایی می پردازدکه بر مبنای اصول هشت گانه مدل مالکوم بالدریج منجر به گسترش نوآوری در این موسسات می گردد.در این راستا با طرح پرسشنامه هایی در ارتباط با هر یک از معیار های مدل و نیز انجام مصاحبه با افراد صاحب نظر در زمینه تحقیق به جمع آوری اطلاعات لازم پرداخته ایم که در نهایت بتوانیم بتوانیم به جمع بندی و نتیجه گیری از این نظرات راهکارهای مقتضی و مورد استفاده برای نوآوری را که بنابر تعریف فرآیند هدایت شده طرح ایده های جدید و دانش جدید در باب تولیدات و خدمات یک سازمان است بر مبنای مدل مالکوم بالدریج بیابیم. (احدی و مسچی،۱۳۸۷)
۱-۲. بیان مسئله
رشد بی وقفه دانش و تکنولوژی در جهان فرامدرن کنونی و گستردگی دامنه آن کشورهای در حال توسعه را ملزم به سرمایه گذاری در تربیت و پرورش افرادی خلاق و نوآور نموده است تا بنیادهای علمی جامعه را مستحکم نموده و به ارتقاء تکنولوژیک کشور همت گذارند. از آنجا که موفقیت شرکت ها و سازمانها در گرو افزایش نوآوری آنهاست ضرورت توجه به نوآوری و کاربست آن درجامعه ، تسهیل گر دستیابی به اهداف توسعه پایدار است. ( امیدیان زاده، ????) و از آنجا که دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مرکز تحولات یک جامعه هستند باید باید به گونه ای مدیریت شوند که نوآوری به عنوان دانشی ضروری مطرح گردیده و گسترش داده شود. ( صالحی امیدی????)
با توجه به این مطالب مسئله تحقیق پیش رو این است که با توجه به انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات و در محیط پر رقابت امروزی که تقاضا برای ورود به دانشگاه پیش از پیش بالا رفته و انتظارات مشتریان آموزش عالی با چالش های فراوانی مواجه شده نیاز به نوآوری در آموزش عالی الزامی است! دانشگاه ها باید به گونه ای مدیریت شوند که نوآوری به عنوان یک فرهنگ و بخشی از فعالیت های روزانه درآید( هریس به نقل از نصر آزادانی،۱۳۸۷).
واضح است که بسیاری مؤسسات آموزشی فاقد یک چهارچوب سیستماتیک برای ایجاد تغییرات و مدیریت نوآوری هستند که در این بین مالکوم بالدریج مدل مناسبی را برای تعالی عملکرد ارائه می دهد و می توان قسمت مجهول مسئله را که همان ایجاد راهکارهائی برای ارتقاء نوآوری در یک سازمان است را بر اساس آن روشن ساخت، هدف از تحقیق حاضر بررسی استراتژی های ممکن برای ارتقاء و گسترش فعالیت‌های نوآورانه در آموزش عالی بر پایه مدل بالدریج است. معیار مذکور معیار جامعی برای تنظیم رسالت، چشم انداز، ارزشها، اهداف و چالش های راهبردی فراهم می سازد که تا کنون مؤسسات آموزشی زیادی برای بهبود درونی و ارتقاء سطح کیفیت استفاده نموده اند( لبانی مطلق، ۱۳۸۷)و متغیری که در این تحقیق سعی در بررسی آن داریم راهکارهای گسترش نوآوری در مراکز آموزش عالی می باشد و به طور موردی دانشگاه ایلام مورد بررسی قرار گرفته است.
طبیعی است که آموزش عالی دارای همه ی عناصری است که برای تغییر و نوآوری ضروری است و آنچه که نیاز است یک مدل یا ابزار است که فرآیندی سیستماتیک برای پیشبرد و مدیریت تغییرات فراهم سازد که ما از میان مدل های تعالی عملکرد موجود مدل مالکوم بالدریج را به این منظور انتخاب کرده ایم.
مساله اصلی تحقیق حاضر یافتن راهکارها و روش هایی است که بر مبنای مدل انتخابی ما تحت عنوان مدل تعالی عملکرد مالکوم بالدریج و بر اساس معیارهای هفت گانه این مدل به صورتی سیستماتیک و نظام یافته بتواند نوآوری و خلاقیت را در یک موسسه آموزش عالی اشاعه دهد چراکه موسسات آموزش عالی بعنوان مرکز تحولات در جامعه نیازمند به روز سازی و بهبود اوضاع برای رویارویی با مسائل و چالش های پیش رو هستند.

منابع و ماخذ
۱-    ابطحی،سیدحسین(۱۳۸۴).مدیریت منابع انسانی، مدیریت وزارت نیرو،تهران: انتشارات موسسه تحقیقات و آموزش
۲-    احدی،حسن؛مسچی،فرحناز(۱۳۸۷).خلاقیت و نوآوری و راه های دستیابی به آن،پژوهش نامه نوآوری،شماره ۲۴،تهران،پژوهشکده تحقیقات استراتژیک
۳-    افشار،محمد(۱۳۹۰).اندازه گیری عملکرد سازمانها با استفاده از مدل تعالی کانجی،، فصلنامه چشم انداز مدیریت دولتی،شماره۴
۴-    امیریان زاده،مژگان(۱۳۸۷).نوآوری الزام تحقق سند چشم انداز توسعه، پژوهش نامه نوآوری،شماره ۲۴،تهران،پژوهشکده تحقیقات استراتژیک
۵-    انصاری جابری،مسعود،(۱۳۸۹).بررسی عوامل و موانع رشد خلاقیت و نوآوری از نظر معلمان،اینترنت،سایت گوگل
۶-    ان.وی.واگریزو(۲۰۰۷).آموزش عالی و توسعه،ترجمه داوود حاتمی
۷-    بهرامی،سوسن؛رجایی پور،سعید؛آقاحسینی،سعید؛بختیار نصرآبادی،حسنعلی؛یار محمدیان،محمد حسین(۱۳۹۰).تحلیل روابط چندگانه سرمایه فکری و نوآوری سازمانی در آموزش عالی.فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی.شماره ۶۱.صفحه(۲۷-۵۰).
۸-    پاشاشریفی،حسن؛نجفی زند،جعفر ۱۳۸۵،روش های آماری درعلوم رفتاری،تهران: انتشارات سخن
۹-    حاتمی ،حمیدرضا؛مهدوی،داوود(۱۳۸۷).نوآوری و شکوفایی،اصول مبانی و راهکارها.دوماهنامه انسانی پلیس.سال ۵،شماره ۵،شماره ۱۶.صفحه (۷-۳۴)
۱۰-    حسن زاده،رمضان ۱۳۸۹،روش های تحقیق در علوم رفتاری، چاپ نهم ،تهران:ساوالان
۱۱-    سهرابی،زهره؛پیروی،حمید؛فرج الهی،معصومه؛خاکچیان،آلیس،گام به کام تا تعالی دانشگاه ها بر اساس مدل تعالی مالکوم بالدریج (۱۳۸۸).تهران:نهضت پویا
۱۲-    ساموئل کی،هو،۱۳۸۸،ترجمه حسین حسین زاده ،نشر دانشکار
۱۳-    شرفی،محمد،نوآوری در آموزش عالی بر پایه مدل بالدریچ،ماهنامه تدبیر ،شماره ۱۹۱، صفحه (۴۳-۴۷).
۱۴-    . صافی،احمد؛تغییر و نوآوری در آموزش و پرورش ایران و چشم انداز آینده(۱۳۸۸).فصلنامه نوآوری های آموزشی،سال ۲،شماره ۳،صفحه (۱۰۹-۱۲۵).
۱۴    – صالحی امیری،رضا،۱۳۸۷،پژوهشنامه نوآوری ،تهران:پژوهشکده تحقیقات استراتژیک .شماره ۲۴
۱۵    – صفایی فخری،لیلا؛جلال وندی ،مهناز(۱۳۸۹).توسعه خلاقیت و نوآوری در آموزش عالی،موانع و راهکارها.کنفرانس خلاقیت شناسی ،مدیریت و مهندسی نوآوری.تهران.اردیبهشت ۱۳۸۹.
–    16- فدایی نژاد،اسماعیل؛خالقی،امیرحسین؛مهاجری،میترا(۱۳۸۹)مقایسه تعالی عملکرد سازمان های کوچک و بزرگ با رویکرد EFQM   ، فصلنامه چشم انداز مدیریت دولتی،شماره ۳،صفحه(۱۱۹-۱۳۳).
۱۷    – قاسمی،نوشاد،دکتر شهرآرای،بررسی رابطه بین تکلم خصوصی و خلاقیت در مهد ودک های شهرستان مرودشت،۱۳۷۵
۱۸    – -لبانی مطلق،معصومه(۱۳۸۷).نوآوری در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی،پژوهش نامه نوآوری،شماره ۲۴،صفحه(۱۰۵-۱۲۷)
۱۹    – لوالیه،توماس،تیله؛آلبرت،۱۳۸۵،مدیریت نوآوری ،ترجمه منوچهر انصاری و امیرسامان خیرخواه،تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
۲۰    – محقر،علی؛سلیمانی دامنه،رضا؛قندهاری،محمدتقی(۱۳۸۹)،ارزیابی سرمایه های فکری دانشگاه ها با استفاده از شاخص های نوآوری.اولین کنفرانس سالانه مدیریت نوآوری و کارآفرینی.شیراز
۲۱- موسی پور،بهنام؛ایزدی،محمد حسین(۱۳۸۵).مدیریت فرآیند و نحوه شناسایی شاخص های اندازه گیری در سری استاندارد (isoo9000-2000) براساس مدل EFQM،.فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی.شماره ۵۶.صفحه(۱۷-۴۰).
   22- مرتضی نصوحی نظام ملی نوآوری به منظور توسعه ملی، ۱۳۸۸،تهران
۲۳- مدل سرآمدی EQFM از ایده تا عمل،منوچهر نجمی و سیروس حسینی،موسسه مطالعات بهروری و منابع انسانی
 24 – همایون نسیمی،بکارگیری مدل های نظام ملی مدیریت نوآوری جهت ارتقاء شاخص های نوآوری و افزایش توان تولید فناوری،۱۳۸۸،فصلنامه مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت،موسسه مطالعات بین المللی انرژی،شماره ۲

۲۵- هریس ،کریس،۱۳۸۷،تشکیل تیم های نوآور،ترجمه بهروز نصرآزادانی و هادی کلانی،اصفهان: ارکان دانش
۲۶- ابزارهای مدیریت نوآوری: مروری بر نظریه و عمل سیدعلی هادوی ماهنامه تدبیر- سال بیستم- شماره ۲۰۴ (۱۳۸۹)

۱-Shane scot A. and karl T. Ulrich” technological innovation,product development  and entrepreneurship  in managing science,management science,vol.50,no.2,February 2004.