مقاله تحلیل رابطه بین توسعه روستایی و فاصله از شهر در منطقه مرزی زاهدان

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله تحلیل رابطه بین توسعه روستایی و فاصله از شهر در منطقه مرزی زاهدان دارای ۱۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله تحلیل رابطه بین توسعه روستایی و فاصله از شهر در منطقه مرزی زاهدان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله تحلیل رابطه بین توسعه روستایی و فاصله از شهر در منطقه مرزی زاهدان،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله تحلیل رابطه بین توسعه روستایی و فاصله از شهر در منطقه مرزی زاهدان :

چکیده

توسعه سکونتگاههای مختلف انسانی اعم از شهر و روستا امری ضروری و لازمه توسعه منطقه ای بوده که این امر در مناطق مرزی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.زیرا توسعه بیشتر این مناطق به بقا و پایداری بیشتر این سکونتگاهها در ابعاد اقتصادی ، اجتماعی و; انجامیده و بدین ترتیب موجبات ثبات و امنیت پایدار منطقه را فراهم می آورد. منطقه زاهدان از مناطق درحال توسعه جنوب شرق ایران اسلامی بوده که با مرکزیت شهر زاهدان بعنوان بزرگترین کانون جمعیتی منطقه می تواند نقش موثری در توسعه مناطق روستایی از طریق پیوند و ارتباط با آنها ایفا نماید. معمولا توسعه مناطق روستایی به نسبت فاصله از مراکز شهری کاهش می یابد زیرا از میزان اثر نفوذ شهر کاسته می شود. این مقا له بر آنست تا با هدف آزمون رابطه سطح توسعه یافتگی روستایی با فاصله از شهر زاهدان، با استفاده از تحلیل آماری مبتنی بر بررسی های میدانی به این مهم بپردازد.جامعه آماری تحقیق شهرستان زاهدان با ۲۴۳ روستای بالای ۲۰ خانوار در سال ۱۳۸۵ می باشد. نتایج حاصله نشان می دهد که در این منطقه توسعه یافتگی روستاها با فاصله گرفتن از شهر زاهدان ارتباط خاص و معنی داری نداشته ولذا بر سرمایه گزاری بیشتر دولت در اجرای پروژه های بزرگ اشتغال زا و تمرکز زدایی از مرکز شهرستان تاکید شده است.

مقدمه

رواج مفهوم امروزی توسعه که بیشتر جنبه ی نسبی دارد، به دهه ۱۹۶۰ باز میگردد هرچند که مقوله جهانی شدن توسعه و طرح مسایل توسعه نیافتگی برخی کشورها ودر مقابل توسعه نیافتگی برخی دیگر عمدتا پس از جنگ جهانی دوم و بدنبال بحثهای اساسی در دوره بازسازی آغاز شد ( سعیدی ، عباس ، ۱۳۸۱ ، .( ۱۵۴ توسعه منطقه ای نیازمند توسعه همه جانبه سکونتگاههای مختلف انسانی اعم از شهر و روستا بوده و در این راستا شناخت وتحلیل وضع موجود توسعه یافتگی مناطق از ضرورتهای برنامه ریزی و توسعه نواحی روستایی می باشد. این وضعیت می تواند چراغ راهنمایی برای برنامه ریزان و مدیران منطقه ای بوده تا بتوانند سیاستها و خط و مشی های مناسبی در راستای توسعه متعادل ، هماهنگ و متوازن منطقه ای بیابند. زیرا آگاهی از نقاط قوت و ضعف نواحی حهت ارائه طرحها ، برنامه ها و سیاست گزاریها در قالب شاخص های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی کالبدی ، بهداشتی و غیره می تواند معیار مناسبی برای تعین جایگاه نواحی و عاملی مهم در حهت رفع مشکلات و نارسایی های موجود در رسیدن به توسعه پایدار باشد( قنبری و حسین زاده دلیر ، ۱۳۸۴ ، .( ۲ در این فرآیند تعیین سطوح توسعه یافتگی نقاط یا مناطق روستایی به تفکیک روستا، دهستان و یا بخش ، گام اساسی و مهمی است که در ابعاد مختلف توسعه اعم از توسعه زیر بنایی، کشاورزی ، اقتصادی ، اجتماعی ، بهداشتی – در مانی و غیره می تواند وضعیت هر سطحی از توسعه و سکونتگاه را تعیین نموده و کمک موثری در تخصیص منابع و امکانات توسعه ای به تصمیم گیران و برنامه ریزان محلی و منطقه ای در راستای رفع محرومیت و پر کردن شکاف توسعه مناطق ارائه نماید .توسعه روستایی بر بهبود وضعیت اقتصادی و تغییرات اجتماعی مردم ساکن در نواحی روستایی دلالت دارد که بموجب آن، زمینه ی بهبود وضع درآمد،بهداشت، تسهیلات آب آشامیدنی، امکانات مسکن، تسهیلات حمل و نقل و ارتباطات در روستاها فراهم می

۴۳۷

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

آید(شبان. (۱۰۳ -۲۰۰۰ برقراری عدالت اجتماعی در جامعه توسط دولت ایجاب می نماید که روستاییان نیز به خواسته های خود دست یابند تا بتوانند در کنار جامعه شهری به زندگی خود ادامه داده و با ایفای نقش تولیدی و عرضه آن به مراکز شهری ، نیاز مندیهای اقتصادی ، بهداشتی ، فر هنگی و اجتماعی خود را دریاقت دارند ( رضوانی ، ۱۳۸۱ ، .( ۱۲۲ لذا امروزه ضرورت توسعه روستایی با توجه به مسئله انسانی بودن آن ،تولیدی بودن روستاها و امنیت غذایی ،ابعاد زیست محیطی ، کاهش فقر ، بعد مکمل بودن مکنها و تجربه ناموفق پنج دهه تجربیات توسعه در جهان که فقط به شهر توجه شد ( فیروز نیا و رکن الدین افتخاری ، ۱۳۸۲ ، ( ۱۴۸-۱۵۱ روشن ومبرهن میگردد.

در فرایند توسعه روستایی هر چند ارتقا کلی همه نواحی روستایی مهم است، ولی توجه به نواحی روستایی محروم و کمتر برخوردار در راستای تامین نیاز های اساسی آنها و همچنین تعدیل تفاوت ها در سطوح برخورداری آنها اهمیت بیشتری دارد.

از اینروست که ریاست جمهوری اولویت کاری دولت را همواره خدمت وتوجه به محرومان دآنسته و دولت را بدهکار آنها می داند. زیرا ساکنان مناطق محروم جزو زحمتکش ترین و وفادار ترین افراد جامعه بوده و اگر بخواهیم پیشرفت کشور ما پیشرفت پایدار و اصیلی باشد ، باید بخش مهمی از توجه مان به عمران ، اشتغال و تولید ، آموزش ، بهداشت و در مان ، مسکن و معماری روستاها معطوف نماییم تا بدین وسیله بر خلاف گذشته زندگی کردن در کانون تولید و تولید کردن افتخار ملی بشود( گزارش جمهور، ۱۳۸۷ ، .( ۳ با این وصف، مسئله آنست که با وجود گذشت بیش از ۸۰ سال از استقرار دولت مدرن

(۱۳۰۷) در استان و انتخاب زاهدان بعنوان مرکز آن ،اجرای پنج ساله قبل از انقلاب (رژیم پهلوی (۱۳۲۷-۵۷ و چهار برنامه پنجساله بعد آن ، وقت آن رسیده تا بررسی شود آیا فاصله روستا ها از این مرکز جمعیتی و کانون اصلی برنامه ریزی و انواع خدمات با سطح توسعه یافتگی آنها ارتباطی دارد . چرا که با تبدیل آبادی کوچک دزداب به شهر زاهدان به عنوان مرکز استان

(معین،۶۴۶ : ۱۳۸۵ ، حسن زهی، ۳۲: ۱۳۸۶، وارثی و همکاران (۱۴۵ : ۱۳۸۷ وبعدها شهرستان و این شهر به بزرگترین شهر استان و منطقه جنوب شرق کشور با کارکرد ها ی متنوع تبدیل شده است. و لیکن مشخص نیست که چینش کانون جمعیتی منطقه بویژه امر توسعه یافتگی آنها ارتباطی با فا صله گرفتن از این مرکز دارد یا شرایط طبیعی ، اجتماعی و اقتصادی منطقه بر این متغییر تاثیر گزار را غلبه یافته است.

اهداف :

تعیین وضعیت توسعه یافتگی نقاط روستایی شهرستان نسبت به فاصله از مرکز آن دستیابی به رابطه بین وضعیت توسعه یافتگی نقاط روستایی و فاصله از مرکز شهرستان

سئوالات طرح :

وضعیت توسعه یافتگی نقاط روستایی شهرستان به نسبت فاصله از مرکز آن چگونه است ؟ آیا رابطه ای بین وضعیت توسعه یافتگی نقاط روستایی و فاصله از مرکز شهرستان وجود دارد؟

مبانی نظری و پیشینه تحقیق

معمولا توسعه مناطق روستایی به نسبت فاصله از مراکز شهری کاهش می یابد زیرا از میزان اثر نفوذ شهر کاسته می شود منطقه نفوذ شهری این مسئله را روشن می سازد که هر چه شهر بزرگتر باشد، سلسله خدمات کالا و عملکردهایی که احتمالاً تامین میکند وسیعتر و ارتباط آن جا نیز با حومه پیچیده تر است زیرا این عرصه میدان کنش و واکنش های ابعاد متفاوت یک جامعه انسانی است ( رضوانی، ۱۳۸۱، ۳۸و.( ۴۰ در این ارتباط والدو تابلر ( ( ۱۹۶۵ بیان می کند که هر چیزی در طبیعت با چیزهای دیگر ارتباط دارد ، اما همواره چیزهای نزدیک بهم دارای ارتباط بیشتری هستند از چیزهای دوراز هم هستند و این مطلب را بعنوان اولین قانون جغرافیا ذکر می کند. همینطور اصطلاح جغرافیائی((Distance decay بیان میکند که تعامل بین دو نقطه کاهش می یابد همچنانکه فاصله بین آن دو افزایش پیدا میکند( ویکیپدیا ،.(۲۰۱۱ در نظریات وان تونن ، کریستالر و لوش نیز به نوعی این مفهوم مستتر می باشد لیکن عمدتا بستر شکل گیری این نظریات منطبق بر مناطق دشتی و

۴۳۸

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

جلگه ای صاف وهموار است( پاپلی یزدی و ابراهیمی ، ۱۳۸۱ ، .(۱۸۰ – ۱۹۴ در هر حال شهرها بعنوان یک مرکز فعال و کانون ثروت ،قدرت ، امکانات وخدمات و مرکز سیاست گزاری و تصمیم گیری بدون شک می تواند در ابعاد مختلف بر حوزه نفوذ خویش اثر گزار بوده که یکی از این ابعاد بحث فاصله از آن می باشد .
در رابطه با نقش شهر در توسعه روستایی بر اساس تئوری مدرنیزاسیون و به نقل از پاول((۱۹۹۰ شهرها عامل ایجاد کننده ،گسترش دهنده و موتور محرکه توسعه بیان شده که به عنوان تسهیل کننده پخش توسعه و نوآوری روی حوزه نفوذ خویش عمل می نمایند. ( افراخته ، ۱۳۸۳ ، .( ۱۰۳-۱۱۵ همینطور در بحث مناسبات میان شهر وروستا ، نقش شهرها در برابر روستاها نقش هدایت کننده ذکر شده زیرا دولت در شهر مستقر است،ثروت وغنای شهر بیش از روستاست ونوآوریها همه از شهر نشات می گیرد(سهامی ،۱۳۷۱، .(۹۱۶ همچنین بیان شده که تاثیر شهر بر زمینهای کشاورزی و روستایی با عامل فاصله ارتباط مستقیم داشته یعنی با فاصله گیری روستاها از شهر ها سوداگری زمینهای کشاورزی کاهش یافته و فشار بر روستاها کمتر می شود ( شکویی، ۱۳۷۳، .( ۲۹۱ با وجود اینکه روستاهای ایران و بویژه منطقه خشک زاهدان غالباً استقرارشان تابع امکانات زیستی ، مانند وجود آب، زمین زراعی و مسایل اجتماعی و اقتصادی خاص خود بوده لیکن وضعیت توسعه یافتگی آنها نسبت به فاصله از شهر بزرگی همچون زاهدان که بر مبنای این مبانی تئوریکی و واقعیتهای موجود منطقه کانون مرکزی آن بشمار می آید، می بایست تاثیراتی در توسعه روستایی حوزه خویش داشته باشد.

در باب توسعه وتوسعه نیافتگی مکاتب و دید گاههای مختلفی از جمله مکتب تکاملی توسعه ،نظریه نوسازی ، دیدگاه مارکسیستی از توسعه و نظریه وابستگی اشاره نمود (ازکیا ، ( ۳۵ -۶۰ : ۱۳۷۰ که هدف آنها بررسی وتحلیل عوامل موثر در عدم تعادلها و نابرابریهای توسعه کشورها ومناطق است.

بررسی سوابق تحقیق نشان می دهد که در این زمینه کارهای متعددی در سطح کشور صورت گرفته که به برخی از آ نها اشاره می شود. برای تعیین سطوح توسعه نواحی روستایی روش ها و مدلهای متعددی وجود دارد که روش موریس با توجه به ترکیبی بودن و قابلیت گسترش و جایگزینی جهت تعیین سطوح برخورداری و توسعه نواحی روستایی استان زنجان در سطح دهستان با استفاده از ۲۷ شاخص مختلف اقتصادی- اجتماعی و کالبدی در چهار سطح توسعه یافته ، کمتر توسعه یافته ، در حال توسعه و محروم پرداخته است ( رضوانی ، ۱۳۸۳ ، .( ۷۶ بدری به تعیین سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی شهرستان کامیاران با انتخاب ۳۴ شاخص توسعه در زمینه های زیربنایی ،بهداشتی – در مانی ، آموزشی ، فرهنگی ، اقتصادی وجمعیتی با استفاده از مدل موریس و در سطح دهستان اقدام کر ده است( بدری و همکاران، ۱۳۸۵ ، .(۱۱۶ابراهیم زاده و همکاران نیز در تحقیقی مشابه به تعیین درجه توسعه یافتگی نواحی روستایی سیستان و بلوچستان در سطح شهرستان و بخش پرداخته اند . آنها با استفاده با استفاده از ۳۵ شاخص توسعه در ۵ گروه شاخصهای توسعه جمعیتی، زیر بنایی، اجتماعی-فرهنگی و بهداشتی – درمانی با روش تاکسونومی سنجش توسعه یافتگی روستاها در سطح شهرستان و بخش پرداخته و آنها را در سه سطح برخوردار، نیمه برخوردار و محروم طبقه بندی کرده اند. براین مبنا در سطح شهرستان ، شهرستان زاهدان جزء مناطق محروم قرار گرفته هرچند در سطح بخش دو مرکزی و میرجاوه آن در سطح بخشهای نیمه برخوردار بوده و دو بخش نصرت آباد و کورین در ردیف بخشهای محروم طبقه بندی شده ا ند (ابراهیم زاده و همکاران، .( ۱۳۸۰ جهت سنجش سطح توسعه روستایی در شهرستان تربت حیدریه از ۱۰ شاخص در سطح روستا استفاده شد و سپس آنها را در سه گروه نسبتاً توسعه یافته، در حال توسعه و محروم طبقه بندی نمودند( کلانتری و همکاران ، ۱۳۸۲ ، . (۴۱ در تحقیق دیگری که بر مبنای اطلاعات سالهای ۱۳۷۹-۸۴ انجام شده آمده که استان سیستان و بلوچستان از نظر توسعه انسانی در رتبه ۲۲ در بین ۲۸

استان مورد بررسی کشور قرارگرفته است . بر همین مبنا در بین ۲۸ استان مورد بررسی، استان سیستان و بلوچستان از نظر توسعه اقتصادی در پایین ترین رتبه و جایگاه ۲۸ قرار دارد. شاخص نابرابری این استان در مقایسه با سایر استان های کشور در رتبه ۲۷ واقع است(حسن زاده و مسکینی، .( ۱۳۸۸

۴۳۹

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

روش تحقیق

تحقیق حاضراز نوع کاربردی و روش بررسی آن توصیفی – تحلیلی بر مبنای دادهای میدانی و اسنادی است . جامعه آماری تحقیق کل روستاهای ۲۰ خانوار و بالاتر شهرستان به تعداد۲۴۳ روستا در ۱۳۸۵ بوده که بر اساس تعریف قانون تقسیمات کشوری روستا شمرده می شوند(جمعه پور ،.( ۱۰ : ۱۳۸۴ حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران (حافظ نیا، (۱۴۰: ۱۳۸۳

تعداد ۹۰ روستا یا حدود ۳۷ درصد روستاهای منطقه انتخاب گردید. انتخاب روستاهای نمونه با لحاظ نمودن درصد توزیع روستاها در سطح بخشها ، توپوگرافی منطقه و طبقات جمعیتی روستاها، با استفاده از نمونهگیری ترکیبی تصادفی شامل نمونهگیری نسبی در مرحله اول و سپس تصادفی ساده بوده است( .(Kothari, 2009: 34 جمعآوری دادهها مبتنی بر استفاده از ابزار پرسشنامه روستا همراه با مشاهده مستقیم بوده که در سال ۱۳۸۷ توسط نگاره با مراجعه به روستاهای نمونه و پرسش از شورای اسلامی روستا یا ریشسفیدان و معتمدین محلی به عنوان مطلع ترین افراد روستا به انجام رسیده است.

هچنین برخی اطلاعات شاخصهای توسعهای نظیر سواد و اشتغال و تعداد خانوار از سرشماری سال ۱۳۸۵ مستقیما از مرکز آمار ایران ، همینطور عملکرد محصول در هکتار و سطح زیر کشت ها از مراکز خدمات کشاورزی و وضعیت کنترل موالید و زایمان در بیمارستان از خانه های بهداشت روستایی اخذ شدهاست. اندازه گیری سطح توسعه یافتگی هر روستا با استفاده از روش موریس به انجام رسیده است. برنامه عمران سازمان ملل((UNDP، الگویی برای درجه بندی نواحی از لحاظ توسعه یافتگی به کار برده که هم جدیدترین الگوی رسمی استفاده شده در سطح حهانی بوده و هم قابلیت گسترش و جایگزینی در فضاهای برنامه ریزی با مقیاسهای مختلف و متنوع را دارد .این الگو به مدل موریس معروف است( حسین زاده دلیر ،۱۳۸۰ ، .( ۱۵۲ متغییرهای تحقیق شامل دو گروه متغییر وابسته و مستقل می باشند. گروه متغییر وابسته سطح توسعه یافتگی روستایی منطقه و ابعاد مختلف آن است که از طریق شاخص های سنجش توسعه یافتگی در سطح روستا و در ابعاد خدمات زیربنایی و عمومی با ۱۰ شاخص ، کشاورزی با ۷ شاخص ، اقتصادی با ۹ شاخص ، اجتماعی – فرهنگی با ۱۰ شاخص ، بهداشتی – درمانی با ۶ شاخص و جمعا ۴۲ شاخص شناسایی شده موجود در روستاهای منطقه به شرح جدول۱ بوده اند.