بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌ های مطالعه بر افزایش انگیزش و تدوین و هنجاریابی مقیاس انگیزش تحصیلی

چکیده
پژوهش حاضر به منظور تدوین و هنجاریابی مقیاس انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه و بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های مطالعه بر افزایش انگیزش انجام شد. برای تدوین مقیاس انگیزش تحصیلی از هشت نظریه انگیزش در آموزش و پرورش (نیاز پیشرفت، انتظار ـ ارزش، هدف‌گرایی، انگیزش توانش، خود ارزشی، خود کارآمدی، اسنادی و انگیزش درونی ـ بیرونی) استفاده شد. پس از جمع‌بندی مفاهیم موجود در نظریه‌های فوق، سه مؤلفه نیاز پیشرفت، خود کارآمدی و انگیزش درونی استنتاج شد. سپس عبارت‌هایی که نشان‌دهنده ویژگی‌های رفتاری مؤلفه‌ها باشند تدوین و پس از بررسی و اجرای مقدماتی، بر روی نمونه ۱۱۲۲ نفر از دانش آموزان پسر شاغل به تحصیل در مقطع متوسطه دبیرستان‌های دولتی نواحی هفتگانه مشهد در سال تحصیلی ۸۵-۸۴ ، که با استفاده از روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای انتخاب شده بودند اجرا شد. پایایی این وسیله اندازه‌گیری با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ۹۱/۰ و با استفاده از بازآزمایی ۸۸/۰ به دست آمد. روایی محتوایی با بررسی عبارت‌های مقیاس به وسیله چندین متخصص روانشناسی تربیتی و روان‌سنجی و مشاوران تربیتی در آموزش و پرورش مورد تایید قرار گرفت. روایی ملاکی از طریق ضریب همبستگی نمره فرد در مقیاس ساخته شده با میانگین معدل دو سال گذشته وی ۳۱/۰ و ضریب همبستگی نمره فرد در مقیاس ساخته شده با میانگین نظرات معلم و معاون دبیرستان ۵۶/۰ به دست آمد که شواهدی بر روایی ملاکی است. همبستگی نمره هر سؤال با کل آزمون و همبستگی مؤلفه‌های سه‌گانه شاهدی بر وجود روایی سازه است. برای آزمون اثربخشی آموزش مهارت‌های مطالعه بر افزایش انگیزش، دو گروه آزمایش و کنترل هر کدام به تعداد ۳۰ نفر از بین دانش‌آموزان شرکت‌کننده در کلاس‌های تقویتی انتخاب شدند. ابتدا پیش آزمون (مقیاس ساخته شده توسط محقق) برای هر دوگروه اجرا و پس ازاجرای آموزش برای گروه آزمایش، پس آزمون نیزبرای هر دو گروه اجرا شد. نتیجه مقایسه میانگین دو گروه، اثربخشی آموزش مهارت‌های مطالعه بر افزایش نمره انگیزش تحصیلی فرد در مقیاس ساخته شده را نشان داد.
واژه‌های کلیدی: مقیاس انگیزش تحصیلی ـ هنجاریابی ـ مهارت‌های مطالعه ـ دانش‌آموزان دوره متوسطه

مقدمه
انگیزش در آموزش و پرورش و نقش آن در پیشرفت تحصیلی از دیر زمان مورد توجه روانشناسان پرورشی قرار دارد. اما علی‌رغم اهمیت انگیزش تحصیلی و تأثیر آن در جنبه‌های مختلف فردی و اجتماعی، پژوهش‌های این حوزه با کاستی‌های زیادی همراه است. این امر ممکن است دلایل متعددی داشته باشد اما یکی از این دلایل که مرتبط‌ترین آنها با پژوهش حاضر است کمبود ابزارهای روا و پایا مبتنی بر نظریه‌های انگیزش است. با بررسی‌های انجام شده در تحقیقات داخل کشور مشاهده شد که در غالب پژوهش‌های انگیزش تحصیلی، از پرسشنامه‌های عمومی انگیزش پیشرفت و یا از پرسشنامه‌های ترجمه شده و بدون اعتباریابی داخلی استفاده شده و یا پرسشنامه‌های محقق ساخته‌ای که از اعتباریابی و وارسی‌های روان‌سنجی کافی برخوردار نیستند، بکار گرفته شده است. این شرایط بود که محقق را به تدوین مقیاس انگیزش تحصیلی که دارای پشتوانه نظریه‌های انگیزش در آموزش و پرورش بوده و از اعتباریابی مناسبی نیز برخوردار باشد، کشاند. حوزه مهم دیگر، بررسی راهکارهای مؤثر در افزایش انگیزش است. عاملی که در سال‌های اخیر با رشد نظریه‌های شناختی و خبرپردازی مورد توجه قرار گرفته است، نقش استفاده از راهبردهای شناختی و فراشناختی در ایجاد انگیزش و اشتغال به تکلیف تحصیلی است. با توجه به ملاحظات فوق پژوهش حاضر ابزاری را برای سنجش انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان تهیه، و اثربخش آموزش مهارت‌های مطالعه بر افزایش انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان را آزمون نمود.

منابع
بلوم، اس.بی. (۱۳۶۳). ویژگیهای آدمی و یادگیری آموزشگاهی. ترجمه علی اکبر سیف، چاپ دوم. تهران: مرکزنشر دانشگاهی. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی، ۱۹۸۲).
سیف، علی اکبر.(۱۳۸۰). روشهای یادگیری و مطالعه. تهران: نشر دوران.
سیف، علی اکبر.( ۱۳۸۲ ). روانشناسی پرورشی (روانشناسی یادگیری و آموزش) {ویرایش ۵} . تهران: انتشارات آگاه .
Bruinsma, M. (2004). Motivation, cognitive processing and achievement in higher education. Journal of Learning and Instruction. 14. P: 549–568
Bruyn, E.H. & Dekovi, M. & Meijnen, G.W.(2003). Parenting, goal orientations, classroom behavior, and school success in early adolescence. Journal of pplied developmental Psychology. Vol 24, Issue 4. P: 393-412.
Fairchild,A.J & Horst,S.J. & Finney, S.J & Barron, K.E. (2005) . Evaluating existing and new validity evidence for the academic motivation scale. Contemporary Educational Psychology. Vol 30, Issue 3 . P: 331-358
Greene,B.A & Miller,R.B & Crowson,H.M. & Duke,B.L.& Ake, K.L. (2004). Predicting high school students cognitive engagement and achievement: Contributions of classroom perceptions and motivation .Contemporary Educational Psychology. 29. P: 462–482
Hefer, B. & Stuart A., (1998) .Academic delay of gratification. Learning & Individual Differences. Vol. 10, Issue 4. P 38 – 53
Lefrancois, G.R. (1991). Psychology for teaching: Wadsworth, International Edition
Lodewyk, K R.& Winne, P. H. ( 2005). Relations among the structure of learning tasks,achievement, and changes in self-efficacy in secondary students. Journal of Educational Psychology. 97(1), P: 3-12
Miltiadou, M. & Savenye, W. c. (2003). Applying social cognitive constructs of     motivation to enhance student success in online distance education. Educational Technology Review .vol ,11. No 1
Murphy, P. K & Holleran, T.A & Long, J. F & Zeruth, J.A .(2005). Examining the complex roles of motivation and text medium in the persuasion process. Contemporary Educational Psychology.Vol 30, Issue 4. P: 418-438.
Petri, H.L. (1991). Motivation: theory, research and application (3th. ed) Belmont,CA: Wadsworth.
Pintrich. P.R. (2000). An achievement goal theory perspective on issues in motivation terminology, theory, and research. Contemporary Educational Psychology 25, p: 92–104
Pintrich, P. R.& Anne, M.& Conley, M & Kemplerm T. M. (2003). Current issues in achievement goal theory and research. International Journal of Educational Research.Vol 39, Issues 4-5 , P: 319-337
Ryan,R.M. & Deci, E.L. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: classic definitions and new directions .Contemporary Educational Psychology .vol 25. P: 54–67
Schunk, D.H. (2005). Commentary on self-regulation in school contexts. Learning and Instruction .Vol 15, Issue 2. P: 173-177
Seifert, L. (2004) .Understanding student motivation . Journal of Educational research .46. P: 137-149
Stipek, D.J .(1988). Motivation to learn : From theory to practice. Englewood cliff , N. J :Prentice-Hall.
Usher, E.L. & Pajares, F. (2006). Sources of academic and self-regulatory efficacy beliefs of entering middle school students .Contemporary Educational Psychology. Vol 31,Issue 2
Walker, C.O. & Greene, B.A,. & Mansell, R.A. (2005). Identification with academics, intrinsic/extrinsic motivation, and self-efficacy as predictors of cognitive engagement. Learning and Individual Differences .
Weiner,B.(1992). Human motivation. metaphors, theories & research. Sage     Publication: international
Wigfield, A. & Eccles, J. S. (2000). Expectancy–Value theory of achievement motivation.Contemporary Educational Psychology vol 25. P: 68–81
Zimmerman, B.J. & Kitsantas, A.(2005). Homework practices and academic achievement: The mediating role of self-efficacy and perceived responsibility beliefs .Contemporary Educational Psychology.Vol 30, Issue 4 . P: 397-417
Zimmerman, B.J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology 25, 82–91,