دانش رسان |
مرکز علم و دانش کشور مقاله شناسایی شرایط همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانه های غربی خزر با تأکید بر الگوهای ضخامت جو
در حال بارگذاری
توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد
مقاله شناسایی شرایط همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانه های غربی خزر با تأکید بر الگوهای ضخامت جو دارای ۲۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله شناسایی شرایط همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانه های غربی خزر با تأکید بر الگوهای ضخامت جو کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله شناسایی شرایط همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانه های غربی خزر با تأکید بر الگوهای ضخامت جو،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله شناسایی شرایط همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانه های غربی خزر با تأکید بر الگوهای ضخامت جو :
مقدمه
یافتن قوانین حاکم بر هر سامانهی اقلیمی، امکـان تحلیـل و پـیشبینـی مطلـوب آن را فـراهم مـیآورد. درک مؤلفههای اصلی و شناخت عوامل مؤثر در تشکیل و تکوین سامانههای اقلیمی، توانـدمی مـا را در شـبیهسـازی فرآیندهای دستگاه پیچیدهی اقلیم یاری کند و تحلیل و پیشبینی منطقهای مناسب را میسـر نمایـد. یکـی از سریعترین راههای شناخت رابطهی بین فرآیندهای محیطی با گردشهای جوی، اقلیم شناسیِ همدیـد اسـت. بارش مهمترین پدیده یا ویژگی محیط زیست است و تا کنون مطالعات فراوانی دربارهی عوامل ایجاد آن انجـام شده است. سالهای پرباران یا بسیار خشک، هر دو در کیفیت محیط زندگی انسان نقش مؤثری دارنـد. در هـر مکانی بارش زمانی روی میدهد که هوای مرطوب و عامل صعود فراهم شود. هر دوی این شـرایط بـهوسـیله ی الگوهای گردش اتمسفر فراهم میشوند (علیجانی، .(۲۰۳ :۱۳۸۵ کشـور ایـران بـه لحـاظ عـرض جغرافیـایی و قرارگیری در همسایگی پرفشار جنب حاره، علاوهبر دریافت کمِ بارش، رژیم بارندگی آن نوسـان زیـادی دارد و ویژگیهای بارش از قانونمندی خاصی پیروی نمیکند. همچنین ایران در نقطهی انتقالی نسبت بـه الگوهـای بزرگمقیاس گردش عمومی ورد سپهری قرار دارد و محل برهمکنش سامانههـای بـرون حـاره، جنـب حـاره و حارهای است (مفیدی و زرین، .(۱۱۴ :۱۳۸۴ شناخت دقیقتر ساز وکار و نحوهی عمل الگوی گـردش جـوی و
عناصر مؤثر در وقوع بارشهای حدی، اهمیت بسیاری دارد، بهویژه آنکه این نوع بارش میتواند پدیـدهی سـیل و عواقب مصیبتبار آن را ایجاد کند. بنابراین لازم است با شناخت سازوکار تکوین، تقویت و قانونمندی حـاکم بر حرکت و گسترش سامانههای اقلیمی بارش زا، از آثار مثبت آن سود جست و از نتایج زیانبار آن دوری کرده یا آن را به حداقل رساند. برای استفادهی بهتر از بارش یک منطقـه ، نخسـتین گـام شـناخت کـافی از شـرایط همدید و پویایی رخداد بارش در آن ناحیه است.
پهنهی جنوبی خزر، بهخصوص کرانههای غربی آن، از نظر اقلیمی با سایر مناطق کشـور تفـاوت بسـیاری دارد. وجود دریای خزر، توپوگرافی پیچیده و تأثیرپذیری این منطقه از الگوی گردش بزرگ مقیاس برون حـاره در طول سال، ویژگیهای اقلیمی بسیار پیچیده و برجستهای را در ایـن منطقـه فـراهم کـرده اسـت. اسـتقرار بزرگترین مرکز پرفشار ساکن نیمکـره ی شـمالیموسـوم، بـه پ رفشارسـیبری در مجـاورت منطقـه، همـراه بـا جابهجایی مداوم پشتهها و ناوههای امواج غربی عرضهای برونحاره، درکنار ویژگیهای خاص محلی، تحلیل و پیشبینی وضعیت جوی و خصوصیتهای اقلیمی منطقـهی خـزری را بسـیار مشـکل کـردهاسـت (مفیـدی و
همکاران، .(۱۳۱ :۱۳۸۶
در این میان، بیگمانبارش پرنمودترین عنصر اقلیمی و پدیدهی جوی منطقهی خزری اسـت کـه تمـایز بارزی را در مقایسه با سایر مناطق کشور و حتی خاورمیانه از خود نشان مـیدهـد و از توزیـع زمـانی و مکـانی پیچیدهای برخوردار است. موقعیت جغرافیایی منحصربهفرد این منطقه، بهویژه قرارگیری آن بر نـبجا جنـوبی
شناسایی شرایط همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانههای;.. ۱۰۳
دریای خزر، بروز چنین پیچیـدگی را در الگـوی بـارش درپـی داشـته اسـتکـهوقـوع بـارشهـای شـدید ، از
ویژگیهای ذاتی اقلیم سواحل جنوبی دریای خزر شمرده میشود مفیدی و همکاران،(.۳ :۱۳۸۷
در این راستا پژوهش های زیادی در داخل و خارج از کشور انجام پذیرفته است کـه درادامـه بـه بررسـی
برخی از آنها میپردازیم.
کیبل(۱۹۸۹)۱، به بررسی همدید رژیم بارندگی بیمودال در میدوست شمالی۲ پرداخته و توزیـع حـداکثر بارش را طی ماههای ژوئن و سپتامبر مطالعه کرده است. وی برای شناسـایی حرکـات اتمسـفری کـه بارنـدگی ماههای فوق را ایجاد میکنند، از نقشههای همدیدی در تراز ۷۰۰ هکتوپاسکالی استفاده کرده و متوجـه شـده است که رژیم بارندگی در ناحیهی مورد نظر، به تکرار وقـوع تعـداد کمـی از رگبارهـای شـدید بسـتگی دارد و افزایش یا کاهش بارندگی برخی از ماهها نیز با وقوع فراز و فرود و حالتهای خـاص همدیـدیرخ مـی دهـد و درنهایت اینکه ورود چرخندها در ایجاد بارشهای منطقه، تأثیر به سزایی دارد.
یارنال۳ و فریکس( ۱۹۹۷) ۴ برای شناسایی سیستمهای بهوجود آورندهی طغیانهای رودخانهی ساسـکوانا واقع در جنوب شرقی ایالت پنسیلوانیا، آمار دبی روزانهی همهی سـی زیرحوضـهی آن را در دورهی ۱۹۷۸-۸۹ بررسی کردند. آنان بر اسـاس نقشـههـای روزانـه ی هـوای در سـاعت دوازده یدورهمـورد مطالعـه، حوضـه ی رودخانهی ساسکوانا را نسبت به نُه الگوی عمومی سیکلونهای منطقهی برونحاره تعیـین کردنـد (بـه نقـل از علیجانی، .(۲۱۱ :۱۳۸۵
یونکاسلویک و رادینوویک( ۲۰۰۰) ۵، به تحلیل آماری بارش ماهانه و بیشـینهی روزانـه در کشـور بلگـراد ، طی سالهای ۱۸۸۸-۱۹۹۵ پرداختند و به این نتایج رسیدند که بین بارش بیشینهی روزانه و میانگین ماهانـه در بلگراد، ضریب همبستگی بالایی وجود دارد و هر دو با همدیگر بهصورت خطی افزایش مییابند و بیشـترین فراوانی بیشینهی بارش روزانه و همچنین رگبارها و توفانهای تندری با توده هوای سرد،بـ هخصـوص جبهـه ی سرد تودههای هوا در ارتباط است و این شرایط موقعی فراهم میشـود کـه چرخنـدی بـا موقعیـت مرکـزی در مدیترانهی شرقی مستقر شده باشد و البته در سراسر (برفراز) سواحل شمالغربی دریـای سـیاه کشـیده شـده باشد.
چینگسن۶ و همکاران (۲۰۰۲) بارشهای سنگین بعدازظهرهای تایوان را طی فصل بهار مطالعـه کردنـد و آنها را در دو گروه طبقه بندی کردند: الف) بارشهایی که در زمان رخداد آنها، جریانهای جوی جهـت جنـوبی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱ Keables 2. Bimodal in Midwest 3. Yarnal 4. Frakes
۵ UnkasIevic & Radinovic 6. Ching-Sen
۴۰۱ جغرافیا و پایداری محیط، شماره ۳، تابستان ۱۳۹۱
داشته و محور فراز بر روی شرق تایوان مستقر شـده؛ ب) بـارشهـای سـنگینی کـه همزمـان بـا رخـداد آنهـا، جریانهای جوی جهت جنوب غربی داشته و محور فراز روی جنوب تایوان واقع شده است.
رودری۱ و همکــاران (۲۰۰۴-۲۰۰۵) در مطالعــهی خــود بــه تعیــین الگوهــای جــوی بــزرگمقیــاس و میانمقیاسی پرداختند که به بارشهای سنگین در شمال غرب ایتالیا منجر میشدند. نتایج پژوهش آنها نشان میدهد که شکل جریانهای بزرگمقیاس جوی در ارتباط با توپوگرافی منطقهای، در ایجاد بارشهای سـنگین محلی نقش مهمی بازی میکنند. آنها بارشهای سنگین شمال غرب ایتالیا را با سه الگوی خاص از قرارگیـر ی جریانهای جوی بر روی منطقه مرتبط دانستند. در الگوی اول دریای مدیترانه، درالگوی دوم اقیانوس اطلس و در الگوی سوم خلیج جنوا منابع تأمین کنندهی رطوبت معرفی شدهاند.
فدریکو۲ و همکاران (۲۰۰۸) در مقالهی خود به بررسی الگوهـای چـرخش جـوی وابسـته بـه بـارشهـای سنگین روزانه در کالابریای ایتالیای جنوبی، طی سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۷ (یـک دوره ۸ سـاله) پرداختنـد. بـر اساس یک تحلیل خوشهای که روی متغیرهای جوی اعمال شد، یازده الگوی جوی بهدست آمد کـه پیوسـتگی روشنی بین هر یک از تیپهای گردشی و الگوهای بارشی برای هایبارش سـنگین روزانـه پدیـدار شـد و ایـن پیوستگی بهواسطهی کنش بین توپوگرافی منطقه، دوری و نزدیکی بـه دریـا و جریـانهـای جـوی در مقیـاس سینوپتیک شرح داده شدند.
هوس۳ و همکاران((۲۰۰۸، در پژوهشی، شرایط همدیدی مرتبط با میزان بارندگیهای شدید در یونـان را با استفاده از روش آماری چندمتغیره، شامل روش تحلیل عاملی و روش تحلیل خوشهای بررسی کردنـد. نتـایج آنها نشاندهندهی رابطهی الگوهای بارش سنگین با فعالیت چرخندی شدید روی ناحیه گریک در یونان است. آنهانُه ساختار گردشی مختلف را مشخص کردند که بهطور عمده به موقعیت و شـدت سـامانههـا ی همدیـدی هوای تراز بالا و سطح زمین برمیگردد.
کارلالیما۴ و همکاران (۲۰۰۹) به بررسـی رویـدادهای بـارش سـنگین در تابسـتانهـای گـرم و مرطـوبی پرداختند که در جنوب شرقی برزیل، سبب بروز سیل و خسارت میشود. آنها نشان دادنـد کـه ایـن رویـدادها بیشتر ناشی از دو نوع آشفتگی جوی هسـتند: جبهـهی سـرد (در حـدود ۵۳درصـد ) از رویـدادها و منطقـه ی همگرایی آتلانتیک جنوبی ۴۸) درصد) از رویدادهای را دربرمیگیرد.
در داخل کشور نیز علیجانی((۱۳۶۰، بارشهای روزانهی ایران را از نظـر عامـل بـهوجودآورنـده بررسـی و درنهایت ایران را از نظر سازوکارهای تولید بارش ناحیهبندی کرد. نتایج ایشان حاکی از ایـن اسـت کـه عوامـل
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱ Rudari 2. Federico 3. Hossos 4. Carla Lima
شناسایی شرایط همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانههای;.. ۱۰۵
مسئول در ایجاد بارش ایران بـا یکـی از پـنج عامـل صـعود(یـا همرفـت ۱ معمـولی)، همرفـت وزشـی، عامـل چرخندگی۲، صعود جبههای (چرخندی) و صعود نـامعلوم در ارتبـاط اسـت. از نظـر توزیـع مکـانی، در سـاحل دریای خزر همه عوامل صعود، بهخصوص همرفت وزشی، در شـمال غـرب کشـور عامـل همرفـت معمـولی، در نواحی مرکزی عامل چرخندی و در نـواحی جنـوبی ایـران عامـل چرخنـدگی نمـود چشـمگیرتری داشـتهانـد (علیجانی، .(۲۰۴-۲۰۷ :۱۳۸۵
حسینی (۱۳۷۳)، به بررسی سه نمونه از طغیانهای حبلهرود در سال ۱۳۶۷ پرداخت. نتایج پـژوهش وی نشان داد که زبانههای پرفشار شمال ایران، نقش زیادی در ایجـاد ناپایـداری سـطح زمـین داشـته و در برخـی مواقع نیز با قرارگیری در موقعیتهای مخصوص، رطوبت را به داخل حوضه انتقال میدهد.
خوشحال (۱۳۷۶) و خوشحال و قائمی (۱۳۷۷) در بررسی خود به تحلیل و ارائهی مدلهای سـینوپتیکی ـ کلیماتولوژی برای بارشهای بیش از ۱۰۰ میلی متر در سواحل جنوبی دریای خزر پرداختهاند. نتایج حاصـل از این بررسی نشان میدهد که برخلاف آنچه پیش از این تصور میشد،اولاًریزش این باران ها در اثـر فرارفـت سرد از سیبری به روی این دریا انجام نمیشود و دوم اینکه، مقدار ریزش باران در دامنههای شـمالی البـرز بـا ارتفاع کاهش نیافته بلکه افزایش مییابد.
مقیمی ۱۳۷۸) )، با استفاده از آمار بارش و رطوبت نسبی ایستگاه هواشناسـی مهرآبـاد در یـک دوره سـی ساله (۱۳۳۹-۱۳۶۸) به تحلیل آماری رطوبت و بارش تهران پرداخت. وی در بررسی خود به این نتـایج دسـت یافت که ضریب همبستگی بارش و رطوبت نسبی تهران بر مبنای میانگین سالانه ضعیف است و مقدار حداکثر رطوبت تهران منطبق با دورهی سـرد و مرطـوب اسـت. همچنـین جریـان سـیبری، جریـان غربـی و چرخنـد مدیترانهای، عامل کلی کاهش درجه حرارت هوا، افزایش میزان رطوبت و در نتیجه ایجاد بارش تهران است.
غیور و خسروی (۱۳۸۰) در پژوهشی به بررسی پدیدهی انسو روی نابهنجاری بـارش تابسـتانی و پـاییزی در منطقهی جنوب شرق ایران پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد که نابهنجاری الگوی ارتفاع ژئوپتانسیل و وزش بادهای مداری و نصفالنهاری سطوح فوقانی جو که تعیینکنندهیهسـته ی سـرعت رودبادهـای واقعـی است، طی فازهای انسو دچار تغییرات مشهودی مـیشـود و نتیجـهی آن، تغییـر در مسـیر رودبادهـای اصـلی تأثیرگذار بر اقلیم منطقه و تغییرپذیری مسیرهای چرخندی، بهویـژه در فصـل پـاییزاسـتکـه نتیجـه یایـن فرآیندها در انتقال رطوبت از منابع اصلی تأمینکنندهی رطوبت و نابهنجاری بارش مشاهده میشود.
مرادی (۱۳۸۱) به بررسی و تحلیل همدید بارشهایی پرداخته که در ساحل جنوبی دریای خـزر رخ داده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که رخداد بارشهای شدید در شمال کشور در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال، بـا
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱ Convection 2. Vorticity
۶۰۱ جغرافیا و پایداری محیط، شماره ۳، تابستان ۱۳۹۱
حاکمیت پشته روی دریای سیاه، شرق تا مرکز اروپا، شرق دریای مدیترانه، و با حضور نـاوهی عمیـق در شـرق دریای سیاه همراه است که امتداد محور آن بهسمت جنوب ـ جنوب غربی گسترش مییابد.
عزیزی و صمدی (۱۳۸۶)، به بررسی و تحلیل همدید سـیل ۲۸ مهرمـاه ۱۳۸۲ در اسـتانهـای گـیلان و مازندران در نقشههای مربوط به وضـع هـوا از سـطح زمـین تـا تـراز ۵۰۰ هکتوپاسـکال درهشـت روز متـوالی پرداختند. بررسیهای انجام شده روی الگوی فوق نشان داد که وجود ناوه عمیق در شمال شرق اروپا و امتـد اد محور آن روی دریای خزر، موجب فرارفت هوای سرد قطبی از عرضهای شمال بر روی دریای خزر شده اسـت و حضور واچرخندهای مهاجر در غرب ناوه و چرخند جبههای در شرق آن و در نتیجه هم جهت شـدن حرکـت واچرخندی با حرکت چرخندی جلوی نـاوه، باعـث تقویـت ایـن سـامانه شـده اسـت. از سـوی د یگـر، حرکـت نصفالنهاری قابل ملاحظهی جریانهای سطوح میانی جو موجب تقویت تاوایی شده است.
حسینی (۱۳۸۸) برای بررسی شرایط همدید همراه با بارش در پهنـهی نیمـه ی پربـارش خـزری، از آمـار روزانهی بارش در پهنهی مورد نظر و دادههای جـو بـالا از تـاریخ ۱۳۴۰/۱/۱تـا ۱۳۸۳/۱۰/۱۱ بهـره گرفتـه و پایگاه دادهای بهابعاد ۱۵۹۹۲×۲۷۶ ایجاد کرده و با رویکرد محیطی به گردشی، از روش ادغـام وارد و فاصـله ی اقلیدوسی روی نقشههای فشار تراز دریا و ضخامت جو استفاده کـرد. پـس از تحلیـل خوشـه ایکـه روی آنهـا انجام داد، چهار الگوی اصلی برای فشار تراز دریا و چهـار الگـوی اصـلی بـرای ضـخامت جـو تعیـین کـرد. وی همچنین به بررسی جبههها، رودبادها و نیز منابع تأمین کنندهی رطوبت و جهت ورود آنها به منطقـهی خـود، پرداخته است. با وجود همهی مطالعات انجام گرفته، هنوز در مورد ساختار منطقـهای و محلـی گـردش جـو و الگوهای همدید منجر به وقوع بارش در منطقه خزری، ابهامهای قابل ملاحظهای وجود دارد. از ایـن رو، هـدف عمده از انجام این پژوهش، شناسایی شرایط همدید همراه با بارشهای حدی و فراگیر در کرانههای غربی خزر و شناسایی منابع تأمینکنندهی رطوبت این بارشها با استفاده از رویکرد محیطی به گردشی است.
مواد و روشها
بهطور بنیادین، در هر مطالعهی همدید نیاز به دو پایگـاه داده ضـرورت مـییابـد ، یکـی پایگـاه دادهی رویـداد محیطی (سطحی) و دیگری پایگاه دادهی جوی که چگونگی جریانهای جـوی را مشـخصمـیکنـد . بـر ایـن اساس، پایگاه دادههای این پژوهش که رویکردی محیطی به گردشی (مسعودیان، ۹ :۱۳۸۵ و (۱۰ دارد (دلیـل استفاده از این روش آن است که تغییرات زمانی و مکانی بارش شدید است و این رویکرد بـه پژوهشـگر کمـک میکند تا تنها روی بارشهایی متمرکز شود که قصد مطالعهی آنها را دارد)، از دو گـروه متغیـرتشـکیلشـده است. ابتدا دادههای بارش روزانهی ۳۳ ایستگاه همدید، اقلیمی و بارانسنجی کرانههـای غربـی خـزر از تـاریخ
شناسایی شرایط همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانههای;.. ۱۰۷
۱۳۴۰/۱/۱ تا ۱۳۸۳/۱۰/۱۱ تهیه و انتخاب شد که پایگاه دادهی رویداد محیطی محسوب میشوند (شـکل .(۱ دومین گروه از متغیرها مشتمل بر دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل (بر حسب ژئوپتانسیل متر)، مؤلفهی باد مـداری و مؤلفهی باد نصفالنهاری (برحسب متربرثانیه) ، نم ویژه (برحسب گرم بر کیلوگرم) و دمـا (برحسـب کلـوین) بود که در ترازهای مختلف جو از آنها بهره گرفته شد. متغیرهای گروه اول از سازمان هواشناسی کشور و گـروه دوم متغیرها از تارنمای مربوطه۱ بهصورت دیدهبـانیهـای شـش سـاعته ۰۰:۰۰)، ۰۶:۰۰، ۱۲:۰۰ و ۱۸:۰۰بـه وقت گرینویچ) دریافت شد. با توجه به پایگاه دادهی رویداد محیطی، بارش روزانهی کرانههـای غربـی خـزر در ۱۵۹۹۲ روز با بهرهگیری از روش کریجینگ، میانیابی شد. در هر مطالعه اقلیمی، میانیابی یکـی از گـامهـای اصلی پژوهش است که به یاری آنمـیتـوان، شـناختی را کـه از راه انـدازهگیـری عناصـر اقلیمـی روی نقـاط (ایستگاههای دیدهبانی هوا) بهدست آمده است، به پهنههای بزرگتر گسترش داد، تا افزونبر کشف رفتار اقلـیم در قلمرو مکان، مرز نواحی اقلیمی (مانند تعیین مرز نواحی بارشی۲ یا در تهیهینقشـه هـای همبـارش (۳ بهتـر آشکار شود (مسعودیان و کاویانی، .(۱۳۵- ۱۳۷ :۱۳۸۷ بدین منظور، بههنگام میانیابی بارش هـر روز، پهنـه ی مورد مطالعه به ۴۸ یاخته به اندازهی ۱۴×۱۴ کیلومتر تبدیل شـد کـه حاصـل آنتشـکیل، آرایـه ای از پایگـاه دادهی بارش روزانهی کرانههای غربی خزر بهابعـاد ۱۵۹۹۲×۴۸ بـود. سـپس بـرای هـر روز، بیشـینه و درصـد پهنهی زیر بارش محاسبه و در انتها پایگاه دادهی مزبور بر حسب شدیدترین و فراگیرترین بارشها از بزرگ بـه کوچک مرتب شد. برای بررسی بارشهای حدی و فراگیر کرانههای غربی خزر، از میان شاخصهایی کـهاغلـب پژوهشگران آن را برای تعیین بارشهـای حـدی مـورد اسـتفاده قـرار دادهانـد،از شـاخص پایـه ی صـدک کـه هماکنون رایجترین روش محاسبه و تعیین بارشهای حدی بهشمار مـیرود (مفیـدی و همکـاران، ۱۳۳ :۱۳۸۶ و(۱۳۴، استفاده شد. بر این اساس، از تعداد کل روزهای بارشی در کرانههای غربی خزر، روزهای برابر یـا بـالاتر از صدک ۹۹ام، بهمنزلهی روزهای دارای بارش حدی در نظـر گرفتـه شـدند. بـدین ترتیـب روزهـای نمونـه ی انتخاب شده، روزهایی بودند که بیشینهی بارش آنها برابر یا بیش از ۹۶/۲۸ میلیمتر بود. بهگفتهی دیگر، ۱۰۹ روز از بارشهای پایگاه دادهی مورد بحث که برحسب شدیدترین و فراگیرتـرین بـارشهـا مرتـب شـده بودنـد ، بهعنوان نمونهی مورد مطالعه در این پژوهش انتخاب شدند. سپس با استفاده از رویکرد محیطـی بـه گردشـی، روی نقشههای ضخامت جو ترازهای ۱۰۰۰-۵۰۰ هکتوپاسکال، تحلیل خوشهای پایگانی انباشتی بهروش ادغام “وارد”۴ انجام پذیرفت و برای هر الگوی شناسایی شده، یک روز بـهعنـوان نماینـده بـا بهـرهگیـری از ضـریب همبستگی با آستانهی ۹۵ درصد تعیینشـ د. در هـر روز، نقشـههـای ضـخ امت جـو در ترازهـای ۱۰۰۰-۵۰۰
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱ www.cdc.noaa.gov 2. Precipitation Regions 3. Isohyets Maps 4. Ward
۸۰۱ جغرافیا و پایداری محیط، شماره ۳، تابستان ۱۳۹۱
هکتوپاسکال، فشار تراز دریا، توابع جبههزایی و تابع شـار همگرایـی رطوبـت بـرای ترازهـای ۵۰۰، ۶۰۰، ۷۰۰، ۸۵۰، ۹۲۵ و ۱۰۰۰ هکتوپاسکال ترسیم و تحلیل شدند.
شکل .۱ موقعیت ۳۳ ایستگاه همدید، اقلیمی و بارانسنجی در کرانههای غربی خزر
یافته های پژوهش
تحلیل الگوهای ضخامت جو ترازهای ۱۰۰۰-۵۰۰ هکتوپاسکال
یکی از نقشههایی که در اقلیمشناسی همدید استفاده میشـود، هـاینقشـه ضـخامت اسـت. در ایـن نقشـه هـا ضخامت اتمسفر ـ که بهطور معمول بین ترازهای ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ هکتوپاسکال است ـ نشان داده شـودمی . ایـن ضخامت را ضخامت تمام اتمسفر تلقی میکنند (علیجانی، .(۵۳ :۱۳۸۵
روی نقشههای ضخامت، توده هواهای سرد و گرم تشخیص داده میشود. ضخامت زیاد نشانگر توده هوای گرم و ضخامت کم، توده هوای سرد را مشخص میکند. همچنـین در ایـن نقشـههـا مـی تـوان منـاطق جبهـه (ناپیوستگی) را که محل برخورد دو توده هوای سرد و گرم است و سبب حرکات صعودی میشود را نشـان داد. نقشههای ضخامت همچنین یک نکته دیگر را روشن میکنند و آن باد گرمایی اسـت کـه بـه مـوازات خطـوط ضخامت میوزند. هرچه خطوط ضخامت فشردهتر باشند، باد گرمایی سریعتر وزدمی. پـس عـلاوه بـر شناسـایی مناطق فعال جوی، مسیر آنها را نیز میتوان مشخص کرد. همچنین از روی نقشههای ضـخامت مـیتـوان نـوع بارش، محل جبهه و بسیاری پدیدههای دیگر را شناسایی کـرد . الگوهـای ضـخامت جـو را بـه چنـد خوشـه ی مختلف تقسیم کرده (دو خوشه، سه خوشه، چهار خوشه و پنج خوشه) و پس از ترسیم نقشـههـای هـر الگـو و تطبیق آنها با یکدیگر به این نتیجه رسیدیم که در این نوع بارشها سه الگوی ضخامت حاکم بوده است.
در ادامه به بررسی الگوهای ضخامت جو حاصله پرداخته میشود (شکل .(۲
شناسایی شرایط همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانههای;.. ۱۰۹
شکل .۲ دارنمای ضخامت جو در ترازهای ۱۰۰۰ تا ۵۰۰ هکتوپاسکال در کرانههای غربی خزر
الگوی شمارهی ۱
در این الگوی ضخامت جو، فرودی عمیق در عرضهای بالا با محور شمالی ـ جنوبی مشاهده مـیشـود کـه تـا شرق دریای خزر امتداد یافته است. این فرود بیانگر ریزش هوای سـرد از عـرض ۷۵ درجـه ی شـمالی (دریـای بارنتس) بهسوی غرب خزر است. از سوی جنوب خلیج فارس نیز توده هوای گرم به داخل ایران پیشروی کـرده است. در مرز این دو توده هوای سرد و گرم که نوار شمالی ایران را شامل میشود، شرایط ناپیوستگی شـدیدی ایجاد شده است؛ بهطوری که در این نواحی میتوان انتظار تشکیل جبهه و ایجاد حرکات عمودی در دو طـرف آن را داشت. با توجه به آرایش خطوط ضخامت، سرآغاز توده هوای گرم نفوذی بـه ایـران، از سـمت عربسـتان (جنوب خلیج فارس) بوده و نواحی جنوبی ایران دارای ضخامت زیادی نسبت به نواحی شمال است. با توجه به استقرار نیمهی شرق فرود روی نوار شمالی کشور، بـه ویـژه کرانـههـای غربـی و غـرب خـزر، ایـن پهنـه محـل ناپیوستگی و ایجاد جبهه است. ضخامت بیش از ۵۲۰۰ متر جو نیز، میتواند زمینـه را بـرای رخـداد بـارش در این قلمرو ایجاد کند (شکل .(۳
۸۰ ۷۰ ۶۰ ۵۰ ۴۰ ۳۰ ۲۰ ۱۰
۰ ۰ ۱۰ ۲۰ ۳۰ ۴۰ ۵۰ ۶۰ ۷۰ ۸۰ ۹۰ ۱۰۰ ۱۱۰ ۱۲۰
شکل .۳ الگوی شمارهی ۱ ضخامت جو برحسب متر
۰۱۱ جغرافیا و پایداری محیط، شماره ۳، تابستان ۱۳۹۱
الگوی شمارهی ۲
در این الگو، استقرار فرودی بهنسبت عمیقی روی شمال خزر تشخیص داده میشـود کـه از شـمال روسـیه تـا شمال شرق دریای سیاه با محور شمال شرقی ـ جنوب غربی گسترده شده است. دریای خزر در نیمهی شـرقی این فرود (جلوی فرود) قرار گرفته است و شکل فرود بهصورت فرود حرارتی همرسـنده (علیجـانی، (۵۶ :۱۳۸۵ است. این بدان معناست که در سطوح بـالا همگرایـی وجـود دارد. بـر اسـاس الگـوی مزبـور در جنـوب ایـران ، ضخامت جو نسبت به شمال، بهسبب نفوذ توده هوای گرم از عرضهای پایین به داخل کشور زیـادتر اسـت. در عین حال، از شمال خزر تا کرانههای غربی آن ضخامت جو کاهش یافته و ناپیوستگی بهوجود آمده اسـت. ایـن منطقه محل برخورد توده هوای مذکور با توده هوای سردی است که از عرضهای بالا (شمال روسیه) پیشـروی کرده و سبب شیو شدید دما و تشکیل جبهه در این پهنه شده است. در این الگو نیـز هماننـد الگـوی قبـل بـا توجه به میزان ضخامت جو که ۵۶۰۰ متر است، انتظار رخداد بارش وجود دارد (شکل .(۴
اشتراک‌گذاری:
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
