مقاله گیاهان دارویی عمومی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله گیاهان دارویی عمومی دارای ۱۴۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله گیاهان دارویی عمومی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله گیاهان دارویی عمومی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله گیاهان دارویی عمومی :

گیاهان دارویی عمومی

انتخاب گونه ها وارقام گیاهان دارویی
مقدمه وتاریخچه کشت:
استفاده از گیاهان دارویی به منظور درمان با تاریخ زندگی انسان هم زمان بوده است. انسان در تمام دوران تاریخی چاره ای جز توسل به گیاهان نداشت. اگر چه در نیم قرن گذشته استفاده از داروهای شیمیایی و سنتزی به شدت رواج یافت ولی به سرعت آثار زیان بار آنها بر زندگی آنها سبب گرایش مجدد به گیاهان دارویی گردید، و این نکته که توسل به گیاهان دارویی همواره در ]طول تاریخ یکی از روشهای موثر درمان بوده است، به خوبی روشن است. تاریخ طب در کشور ما مربوط به دوره آریایی می باشد و اوستا (۶۵۰۰ ق.م) اولین کتابی است که از گیاهان دارویی سخن گفته است. به نقل از اوستا اولین پزشک ایرانی تریته پدر گرشاسب پهلوان بوده است که از کاربرد گیاهان دارویی و عصاره آنها اطلاع داشته است. قدیمی ترین گیاه دارویی در طول تاریخ ” هوم” گیاه مقدس آیین زرتشت بوده است. در کتابهای پهلوی هوم را سرور همه گیاهان و استفاده از آن را باعث عمر جاویدان می داند. تاریخ استفاده دارویی به ۴۵۰۰ ق.م و به نقل از هردوت به

۵۲۰۰ ق.م می رسد. قدیمی ترین کتاب چینی منسوب به شینون (۲۸۰۰ ق.م) ۱۰۰۰ گونه دارویی را شرح داده، ماردوکاپالیدین (۷۱۰ ق.م) ۶۴ گونه دارویی را کشت نموده است، در الواح سومری چگونگی کشت گیاهان را شرح داده، بقراط (۳۷۷ ق.م) کاربرد دارویی ۴۰۰ گونه دارویی را شرح

داده است. ظهور دانشمندانی نظیر سقراط، دیوسکورید، رازی، هروی، ابن سینا، ابوریحان بیرونی، جرجانی، سبب گسترش این علم در جهان گردیدند
آشنایی باارزش واهمیت گیاهان دارویی

گیاهان دارویی رستنیهایی با تاریخچه جالب توجه و ممتاز هستند. علاوه بر قدمت، گستره نفوذ این گیاهان در تاریخ ادیان و ملتها بسیار شایان توجه است بطوریکه در جای جای حوادث مهم تاریخی، سیاسی، اجتماعی و دینی، این گیاهان قرین توجه بوده و یا منجر به بروز حوادث مهمی شده اند زعفران و نسترن از آن جمله اند. در زبان عربی یکی از نامهای درخت اقاقیا، قریظه است. بنی قریظه نام طایفه ای از یهود بوده که در ابتدا به شغل دباغی اشتغال داشته اند و از این گیاه در فرآوری پوست استفاده می کرده اند. امروزه می دانیم که تاننها گروهی از مواد موثره هستند که در رسوب پروتیین نقش دارند و این اثر باعث خاصیت میکروب کشی، ضد خونریزی و انقباض بافتهای مختلف می شود. بنا براین برای رسوب دادن پروتیین پوست، در دباغی مورد استفاده قرار می گرفته است.
تاریچه کشت وکار گیاهان دارویی
۱- قدیم الایام : در این دوره انسان دریافته بود در زمان بیماری ها و ناراحتی های جسمی ، جهت

درمان آن ها به دنبال گیاهان مخصوصی برود . در همین زمان انواع مختلفی از گیاهان به شکل سمی ، خوراکی و دارویی کشف شد که بعضی از آن ها عبارتند از : چای ، قهوه ، کاکائو و
۲- سده ی اخیر : در این دوره با توجه به اینکه کشورها رو به صنعتی شدن می رفتند ، داروهای

شیمیایی تولید شدند . در این زمان بود که مراکز دارویی و داروخانه های بزرگ جهان بوجود آمدند و طب سنتی و گیاهان دارویی ارزش خود را بتدریج از دست داده و به شکل مرکز فروش ادویه در آمدند . اولین ماده شیمیایی که توسط انسان ساخته شد در سال ۱۸۵۴ . م. به نام اسید استیک بود
۳- دهه های اخیر : با توجه به اینکه داروهای شیمیایی عوارض زیادی داشتند ، انسان کم کم دوباره به طرف گیاهان دارویی رفته و از آن ها استفاده کرد.
۲۵ درصد داروهای مدرن کنونی از گیاهان دارویی ساخته شده اند . در سال ۲۰۰۰ حدود ۶۰ میلیارد دلار ، درآمد کشورها از فروش گیاهان دارویی بوده است . در ایران آمار این گونه بیان نمود که در سال۷۶ در آمد حاصل از گیاهان دارویی ۷ میلیارد ریال بوده که در سال ۱۳۸۰ این رقم به ۳۷ میلیارد ریال رسیده است در کتاب های قدیمی در رابطه با ارزش گیاهان دارویی به خط میخی مطالبی نوشته شده است . در بین کشورها و اقوام ، مصریان ، رتبه اول را در استفاده از گیاهان دارویی داشتند . مصریان قدیم از قرن ۱۶ قبل از میلاد ، آثار و نوشته هایی دارند که در رابطه با مزایای گیاهان دارویی ، مطالبی در آن قید شده است . در کتاب تورات ، به بعضی از محاسن و فواید گیاهان دارویی اشاره شده است . در کتاب «کاراکارا » در هند در مورد حدود ۵۰۰ گونه گیاه دارویی ، مطالبی جمع آوری گردیده است . از پایه گذاران طب دارویی ، بقراط و ارسطو را می توان نام برد و پس از آن اطبای ایرانی مثل زکریای رازی و ابوعلی سینا ، نقش موثری در پیشرفت علم گیاهان دارویی داشته اند . در قرن ۱۹ . م . انسان به این نکته پی برد که مواد موثره را از گیاهان خارج کند که ساده ترین شکل آن گلابگیری است . در کل سطح زمین حدود ۶۰۰۰۰۰ گونه گیاهان دارویی وجود دارد که ۱۰۰۰-۷۵۰۰ گونه از این گیاهان مربوط به فلور ایران است .

تفاوت داروهای شیمیایی با داروهای گیاهی
۱-داروهای شیمیایی دارای عوارض هستند ؛ بسته به اینکه دارو از چه حساسیتی برخوردار است ، دارای اثرات جانبی مختلفی است . یک سری داروهای شیمیایی در کشورهای غربی تحت عنوان میدها و تالیدها ساخته شدند که مدتی در این کشورها استفاده می شد . پس از چندین سال اثرات جانبی این داروها که مهمترین آنها« به دنیا آمدن نوزادان ناقص و معلول بود باعث شد که شرکت های سازنده تا هم اکنون نیز به قربانیان این داروها غرامت پرداخت کنند . از آن به بعد مصرف آن ها نیز رو به کاهش گذاشت.

۲-بعضی از بیماری ها مثل سرطان و ایدز وجود دارد که داروهای شیمیایی برای آن کشف نشده و یا اثرات داروهای کشف شده کم می باشند ولی در چند سال گذشته داروهایی با پایه ی گیاهی ساخته شده که اثر قابل توجهی بر درمان این نوع بیماری ها دارد
۳-گیاهان دارویی بدلیل اینکه ترکیبات مختلف دارویی را در خود دارند کاربردهای مختلفی دارند البته با تمام تحقیقات به عمل آمده ، هنوز قابلیت حدود ۹۰% گیاهان دارویی مشخص نیست.
وضعیت گیاهان دارویی ایران
ایران دارای ۱۱اقلیم از۱۳ اقلیم جهان است که باعث شده که پتانسیل تولید گیاهان دارویی در ایران بسیار بالا باشددرفلورایران حدود ۱۰۰۰-۷۵۰۰ گونه گیاه دارویی وجود دارد.

تعریف گیاهان دارویی
هر نوع گیاهی که دارای ترکیباتی ( مواد تشکیل دهنده فعال و موثر) که بعد از یک سری عملیات مثل فشردن ، استخراج ، تقطیر و ; بر روی گیاه بدست آمد و دارای اثرات درمانی و یا به عنوان جزئی از یک فرآورده ی دارویی باشد گیاه دارویی نام دارد. .
حصولات فرعی شامل ریشه ، ساقه ، برگ ، گل ، میوه ، دانه ، گال ، پوسته و شیرابه که خا

صیت دارویی ، صنعتی و غذایی دارند .
مراحل کشت گیاهان دارویی:
کشت گیاهان دارویی طی دو مرحله انجام می گیرد
الف ) مرحله ی تحقیقاتی : در این مرحله هیچ شناختی از نیازهای اکولوژیکی گیاه در اختیار نیست ، لذا گیاه را به روش های مختلفی از طرق جنسی و غیر جنسی به کرت های آزمایشی انتقال می دهند و تمامی فاکتور ها را حتی الامکان در اختیار گیاه قرار می دهند ( مثل نوع خاک ، ع

مق کاشت ، فاصله آبیاری ، فاصله هر پایه ، شیب زمین و حاصلخیزی خاک ) . در این روش تمامی فاکتورهایی که اثر آن بر روی نحوه رشد و تکثیر گیاهان لازم است را یک جا تاثیر نمی دهند بلکه کار ها را اولویت بندی می کنند . ابتدا مواردی که مهمترند در اولویت قرار می دهند ؛ برای مثال اگر گیاهی در زادگاه طبیعی خود در جایی واقع شده که منطقه سردسیر است ، اولویت اول را بر روی اثر سرما بر بذر گیاه قرار می دهند . پس از انجام کارهای تحقیقاتی ، بهترین روش کاشت با بالاترین بازدهی (کمی و کیفی بدست می آید . وقتی به این اطلاعات پایه می رسیم ، اصطلاحا گفته می شود که گیاه مورد نظر حدودا اهلی شده است . در این زمان است که به بخش اجرا توصیه می شود که گیاه مورد نظر قابلیت کشت وکاررا در زمینهای زراعی دارا می باشد.
دلایل محدود بودن استفاده گیاهان دارویی به شکل بسته بندی :
۱-فاصله محل تولید گیاه دارویی ( به شکل وحشی یا اهلی ) هر چقدر طولانی تر باشد دسترسی به آن گیاه دارویی مشکل تر است .
۲-امکان پرورش گیاهان دارویی در هر ناحیه ای امکان پذیر نیست .
۳-اعضاء خشک شده گیاهان دارویی حتی اگر دور از نور و رطوبت و در ظرف های در بسته نگهداری شوند بعد از مدتی ، خاصیت دارویی خود را از دست می دهند
۴-در پرورش گیاهان دارویی و اهلی کردن این گیاهان هر چقدر دقت لازم در برآورده کردن نیازهای اولیه گیاه به عمل آید میزان ماده مؤثره بدست آمده از لحاظ کیفی و کمی نسبت به شرایط طبیعی گیاه ( وحشی ) کمتر است
میوه : اندامی از گیاه که بذور در داخل آن قراردارند یامجموعه بذر یک گیاه را میوه می گویند
مصرف گیاهانی که به عنوان ماده دارویی می شناسیم به اندازه کم ،دارویی وبه میزان متوسط غذایی و به میزان زیاد از حد، سمی خواهد بود
در رابطه با استفاده از محصولات فرعی باید به ۵ اصل توجه کنیم
۱-استفاده مستمر باشد

۲- بهره برداری ثابت باشد
۳-حفظ ، احیا و توسعه عرصه های مرتعی که به دو شکل است : الف ) از نظر فیزیولوژیکی تاثیر سوئی بر روی گیاهان محل نداشته باشد ب) بهره برداری از نظر اقتصادی – اجتماعی و حقوقی به حفاظت مناطق یا مراتع کمک کند
۴-بهره برداری در غالب طرح باشد
مجاز : در این دسته گیاهان دارویی قرار می گیرند که محدودیتی جهت برداشت آن ها وج

ود ندارد.
مجاز مشروط : در این قسمت گیاهانی قرار می گیرند که بهره برداری از آن ها باید در غالب طرح باشد . طرح برداشت محصولات فرعی به این صورت تنظیم می شود که کارشناس مربوطه وارد آن سطح یا مرتع می شود و مطالعه کاملی در رابطه با مقدار تولید ، وضعیت پایه ها ، وضعیت آب و هوای منطقه ، ضعیف یا قوی بودن گیاهی که در محل وجود دارد و ; انجام می دهد . سپس محدوده ای جهت بهره برداری از آن محصول زیر نظر کارشناس مربوطه انجام می گیرد . مانندگیاه باریجه ا و گیاه گون
غیر مجاز : آن دسته از گیاهان دارویی اند که بدلیل از بین بردن گیاه ، استفاده از آن ها ممنوع است
۵-اصل هزینه و درآمد : یعنی از گیاه دارویی چه موقع استفاده کنیم تا حداکثر درآمد را داشته باشید
تقسیم بندی سازمان خوارو بار جهانی( FAO) روی محصولات فرعی
۱-گیاهان دارویی ۲- گیاهان صنعتی ۳- گیاهان خوراکی ۴- گیاهان زینتی
مشکلات و موانع کشت و اهلی کردن گیاهان دارویی :
۱-در بعضی از گیاهان دارویی چندین سال طول می کشد تا ماده مؤثره دارویی تولید شود . برای رفع این مشکل معمولا مزرعه را به قطعات متفاوتی تقسیم می کنند و گیاهان مختلف دارویی را کشت می کنند . باید گیاهانی کاشته شود که با منطقه سازگار باشد..
۲- تغییرات مواد مؤثره به صورت کمی و کیفی
۳-عدم شناسایی آفات و امراض گیاهان دارویی
۴-عدم وجود بیمه گیاهان دارویی
معرفی گیاهان دارویی بومی منطقه
استان چهارمحال وبختیاری به واسطه داشتن کوهستانهای صعب العبور یکی از مراکز تنوع گونه های دارویی گیاهان دارویی در ایران وجهان می باشد وازمهمترین گیاهان دارویی بومی می توان به گیاهان زیر اشاره نمود.
تیره غلات Poaceae
جزو تک لپه ایها محسوب می شوندودارای گونه های دارویی مانند یولاف و چاودار می باشد گیاه چاودار برای رویش قارچ ارگوت استفاده می شود .این گیاهان یکساله هستند.

تیره آلالهRanunculaceae

گیاهانی یکساله وچند ساله هستند از گونه های مهم آن می توان به آلاله وگل آتشین که هردوگیاهانی دوساله هستند اشاره نمود
تیره شقایق(خشخاش)Papaveraceae
گیاهانی یکساله وچندساله مانندخشخاش(یکساله) ،مامیران وگلاسیوم(چندساله) در این تیره یافت می شوند که خاصیت دارویی دارند.
تیره گل سرخیان Rosaceae

گیاهان این تیره به فرمهای علفی درختچه یا درخت مشاهده می شوند
ازگیاهان این تیره می توان به نسترن-گل محمدی –بادام- آلبالو-پوتنتیلا-رویوس-اگریمونیا اشاره نمود.
تیره پروانه آسا Fabaceae
گونه های مهم این تیره می توان به شیرین بیان وخارشترکه چندساله ودارای ریشه جوانه زا هستند
تیره سدابRotaceae
گیاهانی خشبی درختچه ای درختی بوده پیکررویشی ومیوه حاوی اسانس یارزین است که گونه سداب قابل کشت می باشد که حاوی روتین فراوان می باشد.
تیره چتریان Apiaceae
این گیاهان دارای گل آذین به فرم چتر بوده وبه صورتهای علفی یکساله دوساله وچند ساله یافت می شوند.تمام پیکررویشی گیاه حاوی اسانس است که درمجاری مخصوصی بنام شیزوژن ذخیره می شوند. برگها غیر متقابل ودارای بریدگی عمیق هستند که درقاعده دارای غلاف می باشد.میوه بصورت فندقه می باشد.برخی ازگیاهان دارویی مانند سنبل ختایی حاوی کومارین فراوان ومقادیر کمی اسید مالیک واسید والریک رزین می باشد. شوکران کبیر حاوی الکالوئید می باشندگیاهان این تیره درصنایع غذایی ودارویی کاربرد دارنداز دیگر گیاهان این تیره می توان به گشنیز-زیره سیاه-انیسون-رازیانه –شبت-انجدان رومی-زیره سبز-سیاه دانه-کرفس کوهی -گلپراشاره نمود.
تیره سنبل الطیب Valerianaceae
گیاهانی علفی با برگهای متقابل وبریدگی دار گلها کوچک ومتراکم روی دمگل واحد گلها دوجنسی یا تک جنس است .اسانس درسلولهای هیپودرم ریشه وریزوم گیاه ساخته می شوند ازگونه های دارویی این تیره می توان به۳گونه زیر اشاره کرد.۱-Valeriana sambucifolia که گیاهی دیپلوئید می باشد۲-Valeriana officinalis و Valeriana collina که دیپلوئید هستند اشاره نمود.
تیره نعنایان Laminaceae
گیاهان این تیره نیازهای اکولوژیکی متفاوتی دارند گیاهان این دارای گونه های یکساله دو

ساله وچند ساله هستند.دارای ساقه چهارگوش برگهای متقابل وصلیبی شکل گلها نامنظم وجام گل دارای دولب پایین وبالا است تعدادپرچم ۴عدد که دوتا کوتاهتر از دوتای دیگر است گلها بصورت خوشه هایی از زاویه بین برگ وساقه ظاهر می شوند تخمدان ۴قسمتی است گیاه حاوی اسانس فراوان درکرکهای ترشحی هستند.وفاقد آلکالوئید می باشند ازگیاهان دارویی قابل کاشت می توان به اسطوخودوس فرانسوی ،اسطوخودوس دورگ(انگلیسی) ،بادرنجبویه،مریم گلی،رزماری

مود.
تیره بادمجانSolanaceae
گیاهان اکثرا علفی ولی گونه های چندساله ودرختچه ای هم به ندرت مشاهده می شود. از گیاهان دارویی قابل کاشت می توان به بذرالبنج-شابیزک-تاتوره (گیاه گرمسیری )-تاج ریزی که اکثرا چند ساله اند اشاره نمود گیاه شابیزک به خاکهای با کلسیم وازت فراوان نیاز داردگیاهان این تیره دارای برگهای متناوب کلها منظم وپیوسته هستند.تخمدان دوخانه ومیوه سته است گیاهان حاوی الکالوئید فراوان شامل آلکالوئید تروپان می باشد که در هیوسیامین وآتروپین نیکوتین وآلکالوئید های استروئیدی مانند سولانین وتوماتین را می توان نام برد
تیره پنیرکMalvaceae
گیاهان این تیره به صورتهای علفی درختچه ای ودرختی هستند برگها متناوب وحاوی کنگره وبریدگیهای عمیق است گیاهان این تیره دارای گلهای منظم واندامهای تشکیل دهنده آنها دارای مضربی از۵ است پرچمها به تعدادفراوان ومیله های آنها به هم چسبیده اند میوه کپسول وحاوی بذر فراوان است .بعضی گونه ها حاوی موسیلاژ فراوان است گونه های معروف شامل پنیرک معمولی وپنیرک موریتانی-کنف وحشی وختمی می باشد که اکثرا به جز کنف چند ساله هستند.ریشه های گیاه خطمی دارویی دارای موادموثره هستند.
تیره میمون:Scrophulariaceae
گیاهان این تیره دارای گلهای کم وبیش متقارن بوده تعداد پرچم ۴عدد که ۲عدد کوتاهتر است .تخمدان دوخانه میوه کپسول حاوی دانه فراوان ازگیاهان این تیره می توان به گیاه خرگوشک (ورباسکوم) گیاهی دوساله که برگ حاوی ماده ساپونین است وگل انگشتانه گیاهی چند ساله است این گیاه درنواحی آفتابی وخشک می روید و برای رویش به ازت فراوان نیازدارد از گونه های مهم گل انگشتانه می توان به Digitalis purpurea ,Digitalis lanataاز گونه های خرگوشک می توان به Verbascum phlomoides ,Verbascum thapsus اشاره نمود.
تیره شب بوBrassicaceae

گیاهان این تیره بصورتهای یکساله دوساله وچند ساله رویش دارند گلها دارای ۶پرچم که ۴عدد بلند و۲عدد کوتاهتر است ۴کاسبرگ و۴گلبرگ دارند میوه بصورت خورجین است که با ۴شکاف باز می شود برگها متناوب اندامهای رویشی دارای کرکهای دوشاخه ای وستاره مانند است گیاهان دارای اسانس مخصوصی بنام میوروزین می باشد مزه مخصوص بذر این گیاهان بواسطه گلوکوزید سینیگرین وسینالبین می باشد ازگیاهان دارویی قابل کاشت می توان به خردل سیاه که حاوی مقادیر فراوانی سینگرین است وخردل سفید که مصارف صنعتی وغذایی دارد(سس خردل) و قدومه خاکشیرکه برای رفع گرمازدگی کاربرد داردمی توان اشاره نمود.
تیره کاسنیAsteraceae
گیاهان این تیره اکثرا علفی ودارای گل آذین کپه ای هستند وموادموثره حاوی اسانسها روغنها موادتلخ-کائوچو موسیلاژ-موم کلیکوزید الکالوئید هستند ازگیاهان دارویی قابل کاشت می توان به بابونه رومی چند ساله-بومادران چند ساله–بابونه یکساله-همیشه بهار یکساله- گلرنگ یکساله –کاسنی چند ساله و مارتیغال یکساله ودو ساله وخار مقدس یکساله اشاره نمود
تیره بارهنگ Plantaginaceae
گیاهانی علفی یکساله تاچند ساله هستند از گیاهان معروف می توان به بارهنگ کبیرچندساله و اسفرزه(یکساله) اشاره نمود پوست بذر اسفرزه حاوی مقدار زیادی موسیلاژ است.
تیره کدوئیانCucurbitaceae
گیاهانی یکساله وخزنده بذرها دارای مقدار زیادی روغن بوده وحاوی الکالوئید می باشند از گیاه کدو تخم کاغذی وهندوانه ابوجهل به عنوان گیاه دارویی می توان اشاره نمود.
تیره پا مچال Primulaceae
گیاهانی علفی دوساله یاچند ساله درنواحی معتدل شمال گسترش دارند ودارای ۵گلبرگ پیوسته هستند مواد موثره ساپونینهای تری ترپن که در قسمت ریزومها ذخیره می شوند ازگیاهان مهم این تیره می توان به گل پامچال Primula verisوسیکلامن یا Cyclamen purpurascens که حاوی ساپونینهای سمی است وبطور وحشی می روید اشاره نمود
تیره هفت بندPOlygonaceae

گیاهانی اکثرا علفی ودارای ساقه بند بند می باشند از گیاهان مهم می توان به ترشک –ریواس-فاگوپیروم –هفت بند اشاره نمود .این گیاهان حاوی اسیداگزالیک-فلاونوئید-تانن-آنتراگلیکوزید می باشند.

تیره شاهدانهCanabinaceae
اندامهای گیاهان پوشیده ازکرک هستند وگرده افشانی توسط باد انجام می شود.ازگیاهان ارویی مهم می توان به رازک و شاهدانه اشاره نمود .گلهای رازک درصنایع غذایی درتهیه مالتوز ودارویی کاربرد دارد
تیره راش Fagaceae
گیاهانی درختچه ای وحاوی بلورهای اگزالات و تانن هستند مانند بلوط وراش اشاره نمود
تیره لالهLiliaceae
گیاهانی اکثرا علفی وچند ساله هستند ودارای تکثیر رویشی هستندکه تکثیرتوسط پیاز ریزوم وپاجوش انجام می شود.گیاهان حاوی الکالوئید فراوان-گلیکوزید وساپونین هستند.مهمترین گیاهان دارویی شامل گل حسرت-وراتروم-کونوالاریا می باشند.
تیره گل مغربیOnagraceae

گیاهانی علفی وچند ساله ودرنواحی گرمسیری رویش دارند گلها دوجنسی با اندامهای مضربی ازچهار عدد ودارای ۸-۲پرچم از لحاظ اقتصادی مهم هستند ازمهمترین گیاهان Oenothera erythrosepala می باشد
ویژگیهای خاک وعوامل اقلیمی
گیاهان دارویی باتوجه خصوصیات مختلف مورفولوژیکی ونیازهای غذایی وصفات ژنتیکی به خاکهای مخصوص به خود نیاز دارند.گروهی نیاز به خاکهای سطحی نیاز دارند مانندخشخاش-زیره

-قدومه وگروهی نیاز به خاکهای عمیق تری دارند مانند رازک-زعفران سیر .گروهی به خاکهای سبک یا شنی وگروهی در خاکهای لومی رشد بهتری دارند .بعضی در خاکهای اسیدی وبعضی درخاکهای قلیایی رشد بهتری دارند .بعضی نسبت به شوری خاک مقاومت بیشتری دارند بعضی به رطوبت خاک حساس وبعضی مقاوم هستند .
گیاهان دارویی دراقلیم های خاصی رشد بهتری دارند برحسب اینکه گیاهان دارویی جزو گیاهان سرمادوست هستند مانند خشخاش قدومه-خاکشیر -سیر زعفران ویا گرمادوست هستند مانند گشنیز –جعفری –شبت رازیانه
استفاده از گیاهان دارویی مناطق معتدله برای کشت وگسترش آنها در سطحی وسیعتر از روشهای طبیعی این مناطق امری متداول بوده وهست مثلا گیاه همیشه بهار از گذشته های دور در این مناطق تحت کشت وکار بوده است ولی اهلی کردن گیاهان گرمسیری ارتباط تنگاتنگی با نحوه وشکل زندگی طبیعی آنها از یک سو واحتمال تغییراتی در این نحوه وشکل زندگی درمحیط کشت وتولید غیر متعارف ازسوی دیگر خواهد داشت مانند تغییر وضعیت زندگی گیاه چند ساله در محیط گرمسیری به یکساله در مناطق معتدله وسردسیری می باشد.
رابطه محیط رشدومواد موثره:
میزان ونوع مواد موثره گیاهی ساخته شده درگیاهان علاوه بر منشاء ژنتیکی به شرایط محیطی هم وابسته هستند.محصول زراعی یک گیاه دارویی ازنظر اقتصادی وقتی مقرون به صرفه است که مقدار متابولیتهای اولیه وثانویه آن به حد مطلوب رسیده باشد با انتخاب عوامل محیطی وارقام گیاهی مناسب می توان به حداکثر مقدار محصول دست یافت.

عوامل خاک نیز اهمیت زیادی دارد دربین عوامل مربوط به خاک نقش عناصر غذایی از اهمیت خاصی برخوردار است .عناصرغذایی نه تنها در افزایش میزان محصول گیاهان دارویی همانند بقیه گیاهان موثرند بلکه کیفیت محصول تولیدی را نیز تغییر می دهند .اصطلاح کیفیت در گیاهان دارویی به میزان مواد موثره نسبت اندامهای ذخیره کننده موادموثره به بخشهای دیگر گیاه ودرنهایت میزان عناصر سنگین نظیر کادمیم وسرب بستگی دارد.

گاهی عناصر غذایی برروی یکدیگر دارای اثرات آنتاگونیسمی یاضدیت نسبت به جذب یکدیگر وسینرژیسمی یا حالت تشدید کنندگی اثرات یکدیگر هستند لذا توصیه کودی برای گیاهان دارویی باید بادر نظر گرفتن موارد فوق باشد زیرا ممکن است یک تیمار کودی باعث افزایش محصول گردد ولی میزان ماده موثره را کاهش دهد ویاتغییر کیفی خاصی در

اجزای متشکله مواد موثره ایجاد نماید که سودمند نباشد.
علاوه بر موارد فوق انتخاب تاریخ کاشت وانتخاب علفکشها وآفتکشهای مناسب نقش عمده ای دراعتلای کمی و کیفی تولید متابولیتهای ثانویه دارد.از آنجا که اکوسیستمها نقش عمده ای در بیوسنتز متابولیتهای ثانویه دارند همواره باید به مطالعات تاثیر تغییرات اکوسیستم بر تولیدات متابولیتی گیاهان اعم از اولیه یا ثانویه پرداخت ،براساس تحقیقات انجام شده عوامل محیطی محل رویش گیاهان دارویی درسه محور زیر برآنها تاثیر می گذارند.
۱-تاثیر برمقدارکلی ماده موثره گیاهان دارویی
۲-تاثیر برعناصر تشکیل دهنده مواد موثره
۳-تاثیر برمقدار تولید وزن خشک گیاه
مهمترین عوامل محیط رویش گیاهان دارویی که تاثیر بسیار عمده ای بر کیفیت وکمیت موادموثره آنها می گذارد عبارتند از:نور درجه حرارت آبیاری ارتفاع محل
میزان احتیاجات گیاهان به مقادیر نور متفاوت است به طوری که بعضی از گیاهان جهت تسریع در رشد ونمو به مقادیر فراوان نور نیاز دارند(روزبلند) وبعضی به مقادیر کم نور نیاز دارند(شب بلند) وگروهی نسبت به تغییر مقادیر نور واکنش نشان نمی دهند(گیاهان بی تفاوت)نام دارند.کیفیت و شدت ومدت روشنایی هریک به تنهایی می تواند تاثیر عمده ای بر وضعیت متابولیتهای ثانویه برجا گذارند

کیفیت نور :
برخی از گیاهان به پرتوهای باطول موج کوتاه (فرابنفش) واکنش نشان می دهند بطوری که این پرتو با برخی مواد موثره مانند الکالوئید ها که در گیاهانی چون توتون شابیزک وتاتوره موجود است رابطه مثبت دارد دراین گیاهان طول موج کوتاه نه تنها سبب افزایش ماده موثره می شود بلکه سبب افزایش وزن خشک محصول هم می گردد..نور آبی که از نورهای با طول موج کوتاه است نیز دارای همین نقش می باشد.

شدت روشنایی:
درمورد گیاهان آفتاب دوست نظیر تاج ریزی Solanum laciniatumکاهش شدت نور سبب کاهش شدید ماده موثره )آگلی کن (در گیاه می گردد درگل انگشتانه شدت نور سبب افزایش گلوکوزید گردید.درگیاه بابونه کاهش نور در طول رویش این گیاه سبب کاهش تعداد گل ،اندازه گلها کاهش مقدار اسانس وکامازولن موجود گردید .در گیاه بومادران نیز ارتباط تنگاتنگ بین سنتز اسانس و شدت روشنایی وجود دارد .در گیاه پروانش صغیر شدت روشنایی سبب افزایش الکالوئید در گیاه گردید. درگیاه خشخاش باافزایش شدت نور میزان کدئین ومورفین افزایش یافت .
مدت روشنایی:
گیاهانی که بیش از ۱۲ساعت طول روز نیاز دارند در مناطق استوایی قادر به رویش نیستند ودرصورت رویش مقادیر بسیار کمی مواد موثره دارند.بطور کلی مقدار روشنایی که در دسترس گیاهان قرار می گیرد اثر مستقیمی برمیزان تولید ماده موثره آنها دارد.بطور مثال اگر گونه تاتوره تحت تاثیر ۱۶ ساعت طول روز قرار گیرد مقدار آلکالوئید آسکوپولامین موجود دراندامهای رویشی آن افزایش می یابد ووقتی درمعرض ۱۹ساعت طول روز قرار گیرد مقدار هیوسیامین افزایش می یابد .
مطالعات برروی گیاه بذر البنج نشان داد این گیاه دروضعیت روزبلند میزان قابل توجهی هیوسییامین تولید می کند.درگیاهان مریم گلی ونعناع درطول روز بلند مقدار اسانس آنها افزایش می یابد.
درجه حرارت:
گیاهانی مانند تاج ریزی کرچک پروانش دررویشگاه اصلی شان (مناطق گرمسیر )چند ساله اند ولی در مناطق سردتر بصورت یکساله هستند.در گیاه بابونه دمای روز ۲۵درجه ودمای شب ۱۵ درجه سبب افزایش ماده موثره کامازولن نسبت به دمای ممتد ۲۵درجه گردید. درگیاه نعناع اسانس تولید شده درپیکر رویشی درفصولی که هوا نسبتا گرم باشد دارای مقدار بیشتری خواهد بود .درگیاه شبت اگر قبل از برداشت هوا گرم باشد۲۰-۱۵درجه اسانس به مقدار ۱۰۰درصد افزایش می یابد. ولی درمورد گشنیز وانیسون دمای بالا قبل از برداشت سبب کاهش اسانس خواهد بود.
تحقیقات انجام شده بررویاسانس گیاهان معطر نشان می دهد اگر این گیاهان درفضای باز کشت شوند میزان اسانس نسبت به شرایط گلخانه ای بیشتر است که علت آن وجود دمای پایین درشب فضاهای باز می باشد.
آب وآبیاری:

آب یکی از مهمترین عوامل محیطی مزرعه است وتاثیر عمده ای بر روند رشد ونمو وموادموثره گیاهان دارویی دارد.مقادیر کم آب در جریان تولید صدمات سنگینی بررشد ونمو ومواد موثره گیاهان دارویی وارد می کنند گیاهان برحسب نیاز آبی به دو گروه رطوبت دوست وخشکی دوست تقسیم می شوند. ازگیاهان رطوبت دوست می توان به نعناع واز گیاهان خشکی دوست می توان به اسطوخودوس اشاره نمود.درمورد رازیانه آبیاری هیچ تاثیری براسانس گیاه ندارد ولی درتولید میوه نقش دارد.
دور آبیاری منظم درگیاه تاجریزی وگل انگشتانه نقش مهمی بر ماده موثره د

ارد.آبیاری اثرات مفیدی روی ماده موثره گیاهان خشخاش وبابونه دارد .درگیاه مارتیغال آبیاری شدید سبب کاهش ماده موثره گیاه شده است.درگیاه ریحان تنش آبی خفیف سبب افزایش ماده موثره گیاه گردید.
خاک وگیاه:
کاشت وتکثیر یک گونه گیاه درخاکهای مشابه ممکن است منجر به حصول نتایج متفاوتی از نظر مواد دارویی یا حتی چگونگی رشد ونمو گردد زیرا ممکن است جذب وسوخت وساز گیاه تحت تاثیر عوامل محیطی دیگر قرار گیرد.
درگیاه رازیانه ازت زیاد سبب افزایش محصول میوه گیاه به حدود ۵/۱ برابر می گردد وجود ازت به مقدار ۲۰۰کیلوگرم درهکتار باعث افزایش مقدار اسانس رازیانه می شودوافزایش بیش از آن از مقدار اسانس (آنتول) می کاهد.درگیاه سنبل الطیب مقادیر متوسط ازت باعث افزایش اسانس ریشه می گردد.درگیاه مارتیغال ازت فراوان باعث کاهش میزان سیلی بین گیاه گردید.

دررابطه باتاثیر خاک درباروری رازیانه تحقیقات نشان داد بافت مناسب خاک بافت لوم شنی است
اثر ارتفاع برروی ماده موثره گل انگشتانه نشان داد کاشت گیاه در ارتفاعات بالا سبب کاهش برخی گلوکوزید ها گردید .دمورد گیاه ریحان کشت گیاه در ارتفاع پایین سبب افزایش میزان لینالول موجود در اسانس وکاهش اوژنول گردید ..درمورد زعفران کشت درارتفاعات سبب افزایش عملکرد کمی وکیفی گردید وسبب کاهش میزان عطر گیاه نسبت به مناطق با ارتفاع کمتر گردید.
عناصر موردنیاز گیاه

گیاهان دارویی برای رشد ونمو مناسب و تولید ماده موثره با کیفیت وکمیت مناسب به عناصر غذایی نیازدارند که باید به مقدار مورد نیاز دردسترسشان قرار گیرد که به قرار زیر هستند.
ازت:
یکی از مهمترین عناصر مورد نیاز گیاه است که درساختمان کلروپلاست برگ وجود دارد ودرصورت کمبود برگهای گیاه دچار زردی شده ورشد گیاه به شدت کاهش می یابد.ازت به فرمهای کودی مختلف در بازار وجود دارد که معروفترین آنها عبارتند از:
کود اوره:این کود دارای ۴۶درصد ازت بوده وبه کود شکری معروف است .ازکل کود مورد نیاز ۲۰درصد را در زمان کاشت مصرف می کنند وبقیه را طی ۴-۳مرحله توسط آبیاری مصرف می کنند .این کود حرکت زیادی در گیاه ودر خاک دارد ودر اثر کمبود برگهای پیر علایم کمبود را نشان خواهند داد براثر آبیاری شسته شده واز دسترس ریشه خارج می گرددوهمچنین باید درسطح خاک باقی نماند زیرا بصورت گاز آمونیاک آزاد می شود میزان مصرف براساس آزمون خاک است ودرخاکهای معمولی بین ۱۵۰-۱۰۰کیلوگرم ازت خالص مورد نیاز است.

کود نیترات آمونیوم:
نوعی دیگر از کود ازته است .درصد ازت آن کمتر است وسریعتر ازکود اوره دچار آبشویی می شود لذا طی چند مرحله مصرف می شود

سولفات آمونیوم:
این کود درصد ازت آننسبت به اوره کمتر است برای خاکهای قلیایی مناسبتر است وطی چند مرحله مصرف می شود
آمونیاک مایع:

توسط ماشین محصول وبیشتر درگلخانه ها زیر پلاستیک تزریق می شود.
فسفر:
فسفر جزو عناصر اصلی مورد نیاز وعناصر پرنیاز می باشد نقش های مهمی در گیاه دارد که شامل توسعه ریشه ودر گیاهان ریشه ای وپیاز دار از اهمیت خاصی برخوردار مصرف آن قرار دادن کود با کود کار زیر محل کاشت بذر است این کود همزمان با کاشت باید مصرف شود .از کودهای فسفره موجود می توان به موارد زیر اشاره نمود
فسفات آمونیوم:
این کود به کود ساچمه ای معروف است وحاوی ۴۸درصد فسفر است
سوپرفسفات تریپل:
این کود بیشتر درباغات مصرف می شود حاوی ۴۵درصد فسفر است وعلاوه برفسفر حاوی مقداری گوگرد وکلسیم هم می باشد
پتاسیم:
پتاسیم هم از عناصر ضروری گیاه بوده وجهت کاهش سرمازدگی گرمازدگی تنش خشکی وافزایش کیفیت انبارداری محصول نقش دارد .مصرف همزمان با کاشت می باشد وبه فرمهای زیر موجود است.

سولفات پتاسیم:
این کود حاوی گوگرد وپتاسیم است و همرمان باکاشت مصرف می شود وبرای خاکهای قلیایی مفید است.
کلرات پتاسیم:
این کود حاوی کلر و پتاسیم بوده در زمان کاشت بکار می

رود برای مناطق پرباران مفید است.
کلسیم:
این عنصر هم جزو عناصر ضروری گیاه است در خاکهای آهکی به حد کافی از این عنصر یافت می شود ودرخاکهای اسیدی نیاز به مصرف آن ضروری است وبا مصرف آهک کمبود برطرف می گردد.
آهن :
این عنصر جزو عناصر کم نیاز گیاه بوده کمبود در خاکهای آهکی وقلیایی شدید است وکمبود سبب زرد شدن بین رگبرگهای جوان گیاه می گردد .این عنصر در گیاه حرکت

نمی کند .درمان کمبود با استفاده از کود سولفات آهن ویا سکوسترون آهن می باشد.سولفات آهن را می توان روی اندامهای هوایی محلولپاشی نمود
روی:
این عنصر نیز جزو عناصر ضروری گیاه است کمبود عنصر سبب جارویی شدن سرشاخه ها می گردد .درمان کمبود توسط سولفات روی ومحلول پاشی روی برگ صورت می گیرد
بر: این عنصر نیز جزو عناصر ضروری گیاه است کمبود عنصر سبب لکه هایی روی ریشه وبرگ می گردد .درمان کمبود توسط مصرف براکس صورت می گیرد.
روش نمونه برداری ازخاک مزرعه
نمونه خاک جهت ارائه به آزمایشگاه باید دارای شرایط زیر باشد:
۱-معرف خاک مزرعه یا زمین باشد

۲-بصورت سیستماتیک یا تصادفی برای هرهکتاز زمین ۵نمونه به وزن یک کیلوگرم برداشت می کنیم
۳-از نقاطی از زمین که با بقیه زمین از لحاظ رنگ ومقدار کود وبافت تفاوت دارند نباید نمونه تهیه کنیم
۴- یک تا دوسانتی مترسطح خاک را توسط بیل رد کرده وبعد نمونه را تاعمق مورد نظر حدود ۳۰سانتی متر درنایلون می ریزیم
۵-نمونه های جمع آوری شده را با همدیگر مخلوط می کنیم وحدود ۱کیلوگرم از مخلوط آنها را بعد از الک کردن به آزمایشگاه ارسال می کنیم
۶-در آزمایشگاه روی خصوصیاتی مانند بافت خاک-اسیدیته خاک –املا

ح خاک –میزان عناصر غذایی بررسیهایی انجام می شود
طرز تهیه پروفیل خاک:
پروفیل عبارت است از بررسی لایه های خا ک .درمحلی از مزرعه که توسط لودرلایه های خاک قبل تشخیص باشد ویا در محلی که بواسطه عوارض طبیعی مانند زلزله لایه های خاک قابل تشخیص باشند
نفوذپذیری آب درخاک:
یکی از خصوصیات مهم خاک داشتن نفوذپذیری آب درون آن است که این کارتوسط استوانه مضاعف انجام می شود بدین صورت که دواستوانه متحد المرکز با ابعاد مشخص را درون زمین با چکش کوبیده ودرون آنها آب ریخته وسرعت ته نشین شدن آب درون استوانه داخلی را درواحد زمان برحسب میلیمتر برساعت اندازه گیری می کنند.
تعین وضعیت آب در خاک
این کارتوسط دستگاهی به نام تانسیومتر انجام می شود
تعیین وضعیت املاح درخاک
خاک را به صورت اشباع در آورده وتوسط دستگاه گریز از مرکز عصاره آن را خارج کرده با دستگاه EC meter املاح آن را اندازه می گیریم

تعیین اسیدیته خاک
خاک را به صورت اشباع در آورده وتوسط دستگاه گریز از مرکز عصاره آن را خارج کرده با دستگاه PH meter اسیدیته آن را اندازه می گیریم
تعیین وزن مخصوص خاک

کلوخه ای را در آون گذاشته تا کاملا خشک شود سپس آن را وزن کرده سپس درون پارافین مایع می اندازیم وسپس حجم آن را اندازه می گیریم ووزن مخصوص ظاهری خاک را مشخص می کنیم .
تعیین درصد خلل فرج خاک
خاک راالک کرده درون استوانه مدرج ریخته حجم آن بدست می آید سپس به آن آب اضافه می کنیم نسبت حجم آب اضافه شده به حجم خاک درصد خلل فرج می باشد به طورمعمول دریک نمونه خاک درصد خلل فرج خاک بین ۴۰درصد تا۶۰درصد می باشد که بستگی به نوع ذرات ومیزان موادآلی خاک ومیزان فشردگی ذرات خاک دار

د..خلل فرج خاک توسط هوا وآب پر می شود بعد از آبیاری شدید خلل فرج توسط آب پر شده وبه مرور زبان خالی می شود وهوا جایگزین آن می گردد.
عوامل اصلی تشکیل دهنده خاک