بررسی شناخت سیاست خارجی


در حال بارگذاری
23 اکتبر 2022
فایل ورد و پاورپوینت
2120
1 بازدید
۷۹,۷۰۰ تومان
خرید

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 بررسی شناخت سیاست خارجی دارای ۲۳۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد بررسی شناخت سیاست خارجی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز بررسی شناخت سیاست خارجی۲ ارائه میگردد

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی بررسی شناخت سیاست خارجی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد


بخشی از متن بررسی شناخت سیاست خارجی :

بررسی شناخت سیاست خارجی
فهرست مطالب

عنوان صفحه

تقدیر و تشکر الف

بخش مقدماتی : کلیات تحقیق

۱ . طرح موضوع

۱

۲ . سوال اصلی

۵

۳ . سوالات فرعی

۶

۴ . فرضیه تحقیق

۶

۵ . مفاهیم

۶

۶ . مفروضات

۸

۷ . اهمیت و علل انتخاب موضوع

۸

۸ . برسی متون و آثار

۱۱

۹ . اهداف پژوهش

۱۱

۱۰ . نقطه ثقل پژوهش

۱۱

۱۱ . روش تحقیق

۱۲

۱۲ . سازماندهی پژوهش

۱۲

بخش اول:سیاست خارجی و سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا

مقدمه بخش

۱۵

فصل اول:سیاست خارجی

۱۶

گفتار اول : شناخت سیاست خارجی

۱۶

الف ) تعریف و تبیین سیاست خارجی

۱۶

ب ) اهداف سیاست خارجی

هدفهای اساسی یا اولیه

هدفهای متوسط یا درجه دوم

هدفهای جهانی یا دراز مدت

۱۹

۲۰

۲۰

۲۱

گفتار دوم: رابطه میان سیاست خارجی و منافع ملی

الف ) تعریف و تبیین منافع ملی و جایگاه آن در سیاست خارجی

ب ) قدمت و پیشینه کاربرد منافع ملی

۲۴

۲۴

۲۷

فصل دوم:سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه

۲۹

گفتار اول : حضور آمریکا در خاور میانه

الف ) تاریخچه حضور آمریکا در منطقه

ب ) اهمیت خاورمیانه برای آمریکا

ج ) کمیت و پراکندگی جغرافیایی نیروهای آمریکایی در خاور میانه

۲۹

۲۹

۳۰

۳۱

گفتار دوم : اهداف ومنافع سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه

الف ) جایگاه منافع ملی در سیاست خارجی آمریکا

ب ) اهداف و منافع آمریکا در خاورمیانه

۳۶

۳۶

۳۸

حفظ بقاء و امنیت اسرائیل

۴۰

دسترسی به منابع نفت خاورمیانه

۴۴

حمایت از دولتهای محافظه کار

۴۵

گفتار سوم:تأثیر حوادث ۱۱ سپتامبر بر سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه

۴۸

منابع بخش اول

۵۰

بخش دوم:بنیاد گرایی و بنیاد گرایی اسلامی

مقدمه بخش

۵۷

فصل اول:تبار شناسی و ویژگی های بنیادگرایی

۵۸

گفتاراول:بنیادگرایی

۵۸

گفتار دوم:بنیادگرایی اسلامی

۵۹

چیستی و تبار شناسی

۵۹

تفاوت بنیادگرایی اسلامی با بنیادگرایی مسیحی

۶۲

ویژگی های بنیادگرایی اسلامی

۶۳

اهداف و خواسته های بنیادگرایان

۶۴

نشانه های بنیادگرایی اسلامی

۶۶

جاذبه های بنیادگرایی اسلامی به عنوان رقیب مکاتب دیگر

۶۷

رویکرد بنیادگرایی اسلامی به سیاست وحکومت

۶۷

گفتار سوم:غرب و استفاده ابزاری و تبلیغاتی از کاربرد اصطلاح بنیادگرایی اسلامی

۶۹

گفتار چهارم:واکنش های نظری به کاربرد تبلیغاتی غرب از اصطلاح بنیادگرایی اسلامی

۷۱

گفتار پنجم:پیشگامان بنیادگرایی و احیاء طلبی اسلامی

۷۷

سید جمال الدین

۷۷

محمد عبده

۷۹

عبدالرحمن کواکبی

۸۰

مودودی

۸۲

سید قطب

حسن البناء

۸۲

۸۳

فصل دوم:نظریه پردازی پیرامون علل ظهور و ضد غربی بودن جنبشهای بنیادگرایی اسلامی

۸۴

گفتار اول:علل ظهور جنبشهای بنیادگرا

۸۴

نگرش شرق شناسان جدید

۸۶

نگرش جهان سوم گرایی جدید

۸۷

عکس العملی در برابر غربی شدن

۸۸

نظریه مارتین مارتی و اسمارت

۸۹

ظهور ایالات متحده

۸۹

دیدگاه هرایردکمجیان

۹۰

دیدگاه خورشید احمد

۹۰

گفتار دوم:علل ضد غربی بودن جنبشهای اسلام گرا

۹۲

نگرش شرق شناسان جدید

نگرش جهان سوم گرایی جدید

۹۳

۹۴

دیدگاه فرید زکریا

۹۵

فصل سوم:خشونت طلبی در جنبشهای بنیادگرای اسلامی :ماهیت،علل و انگیزه ها

۹۷

گفتار اول:ماهیت اقدامات خشونت طلبانه در جنبشهای اسلامی،تروریستی یا شهادت طلبانه ،انتخابی یا استیصالی

۹۸

گفتار دوم:عوامل و متغیرهای تسهیل کننده یا کنترل کننده خشونت طلبی در جنبشهای اسلام گرا

۱۰۴

الف)متغیرهای تسهیل کننده توسل به خشونت

۱۰۵

توجیهات ارزشی

۱۰۵

سنت و سوابق تاریخی

۱۰۵

اقتدار سازمانی و نهادی

۱۰۶

سکولاریسم

۱۰۶

سرکوب و فشار

۱۰۶

مداخله خارجی

۱۰۷

ب ) متغیرهای کنترل کننده توسل به خشونت

۱۰۷

۱- اصلاحات و توسعه اقتصادی

۱۰۷

۲- سیاست وحدت گرایانه

۱۰۷

۳- مسله فلسطین

۱۰۸

۴- مشارکت سیاسی

۱۰۸

منابع بخش دوم

۱۱۴

بخش سوم:سیر تحولات بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه از

۱۹۷۹ـ۲۰۰۲: تشدید یا تضعیف

مقدمه بخش

۱۲۳

فصل اول:فراز و نشیب های بنیادگرایی اسلامی

۱۲۴

گفتار اول : تحولات بنیادگرایی اسلامی قبل از ۱۹۷۹

۱۲۴

الف ) دوره آگاه شدن از چالشهای جدید

۱۲۷

ب ) ارائه چارچوب ها ی بدیل

۱۲۷

گفتار دوم؛تحولات بنیادگرایی اسلامی پس از ۱۹۷۹:نشانه ها و شاخص های تشدید

۱۲۸

الف ) تعدد میزان تحولات بنیادگرایانه

۱۲۹

انقلاب اسلامی در ایران

۱۲۹

تسخیر مسجد بزرگ کعبه

۱۳۳

حمله شوروی به افغانستان

۱۳۳

ب ) اتخاذ مواضع تهاجمی به جای تدافعی

۱۳۵

ج ) چرخش از اسلام میانه رو به اسلام مبارز

د ) افزایش عملیات مسلحانه گروههای بنیادگرای اسلامی

۱۳۶

۱۳۸

هـ ) طرح دکترین دولت غیر سرزمینی و پیشقراولی بنیادگرایی سنی(وهابیت)

۱۳۹

و ) واکنش غرب و اظهار نگرانی از بنیادگرایی اسلامی

۱۴۰

گفتار سوم : تأثیر حوادث ۱۱ سپتامبر بر بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه

۱۴۳

فصل دوم:بنیادگرایی اسلامی در مصر و عربستان سعودی

۱۴۶

گفتار اول:بنیادگرایی اسلامی و طیف های مختلف اسلام گرا در مصر

۱۴۶

الف ) پیشینه بنیادگرایی اسلامی در مصر

۱۴۶

ب ) جناح های اسلامی در مصر

۱۴۸

۱ ) اسلام دولتی (الازهر)

۱۴۸

۲ ) اسلام میانه رو(اخوان المسلمین)

۱۴۹

علل و عوامل شکل گیری اخوان المسلمین

۱۵۱

فعالیت های اولیه

۱۵۱

شخصیت حسن البنا

۱۵۱

مبانی فکری و اندیشه‌ای اخوان المسلمین

۱۵۲

اصول شش گانه اخوان المسلمین برای تحقق اهداف مورد نظر

۱۵۳

استراتژی اخوان المسلمین برای دستیابی به اهداف

۱۵۳

وجه تمایز اخوان المسلمین با سایر جنبشهای اسلامی

۱۵۴

عوامل مؤثر در فراگیری اخوان المسلمین در مصر و خاورمیانه

۱۵۶

۳ ) جناح اسلام انقلابی

۱۵۷

۱ . جماعت اسلامی

۱۵۸

۲ . سازمان الجهاد

۱۵۸

علل و چگونگی شکل گیری

۱۵۸

تفکر و اندیشه حاکم

۱۵۹

سازماندهی و ساختار درونی

۱۶۰

شیوه عملکرد

۱۶۱

الجهاد از مصر تا افغانستان

۱۶۱

۳ . منظمه التحریر الاسلامی

۱۶۲

۴ . جماعه المسلمین (التکفیر و الهجره)

۱۶۳

سابقه و پیشینه

۱۶۳

تفکر و اندیشه حاکم بر گروه

۱۶۳

گفتار دوم:بنیادگرایی اسلامی در عربستان سعودی

۱۶۴

الف ) ماهیت ، ریشه ها و تحولات بنیادگرایی در عربستان
ماهیت و ریشه های بنیادگرایی در عربستان
تحولات بنیادگرایی در عربستان و ظهور نسل جدید بنیادگرا
ب ) نقش بنیادگرایی اسلامی در تحولات اجتماعی و سیاسی عربستان

۱ ) مشروعیت زایی و عامل کشور سازی

۱۶۴

۱۶۸

۱۶۹

۱۷۱

۲ ) مشروعیت زدایی و چالش برانگیزی

۱۷۱

شورش جهیمان العطیبی

ظهور اسامه بن لادن و تشکیل سازمان القاعده

ج )گروهها و جناحهای اسلام گرا در عربستان سعودی

جناح مذهبی

جناح تکنوکراتها

منابع بخش سوم

۱۷۲

۱۷۳

۱۷۶

۱۷۷

۱۷۸

۱۷۹

بخش چهارم : سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه

و تأثیر آن بر بنیادگرایی اسلامی در مصر و عربستان سعودی

مقدمه بخش

۱۸۷

فصل اول:حمایت آمریکا از رژیم های غیر دموکراتیک و سرکوبگر و تأثیر آن بر جریان بنیادگرایی اسلامی

۱۸۸

گفتار اول:تعامل سیاست خارجی آمریکا و نظامهای سیاسی در خاورمیانه

۱۸۸

الف) اولویت سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه:تشویق دموکراسی یا تعقیب منافع ملی

۱۸۸

ب)نقش سیاست خارجی آمریکا در تداوم رژیم های غیر دموکراتیک

۱۹۱

ج) علت حمایت آمریکا از رژیم های غیر دموکراتیک

۱۹۳

ترس از روی کار آمدن اسلام گرایان

۱۹۳

کمک به تحقق صلح خاورمیانه

۱۹۷

سیاست حفظ وضع موجود

۱۹۸

گفتار دوم: همسویی سیاست خارجی آمریکا با دولت مصر و تأثیر آن بر جریان بنیادگرایی اسلامی

۱۹۹

گفتار سوم:همسویی سیاست خارجی آمریکا با دولت عربستان سعودی و تأثیر آن بر جریان بنیادگرایی اسلامی

۲۰۶

فصل دوم:حضور نظامی مستقیم آمریکا در خاورمیانه و تأثیر آن بر جریان بنیادگرایی اسلامی

۲۱۱

گفتار اول : پیامدهای سیاسی و فرهنگی حضور آمریکا در منطقه

۲۱۱

گفتار دوم:واکنش گروههای بنیادگرا نسبت به حضور آمریکا در منطقه

۲۱۴

الف) واکنش نظری ـ فقهی

۲۱۴

ب) واکنش عملی (مبارزه جویانه)

۲۱۷

ج) صدام گرایی

۲۱۸

د) بن لادن گرایی و فراگیر شدن کیش بن لادنیزم

۲۱۹

فصل سوم:حمایت آمریکا از اسرائیل و تأثیر آن بر آمریکا ستیزی و رفتار گروههای بنیادگرا در خاورمیانه

۲۲۱

گفتار اول: حمایت ایلات متحده آمریکا از اسرائیل

۲۲۱

الف ) علت ، میزان و شیوه های حمایت آمریکا از اسرائیل

علت حمایت آمریکا از اسرائیل

۲۲۱

۲۲۱

میزان کمک های آمریکا به اسرائیل

۲۲۱

شیوه ها و روشهای گوناگون حمایت آمریکا از اسرائیل

۲۲۲

ب ) پیامدهای منفی حمایت آمریکا از اسرائیل برحل بحران فلسطین

۲۲۵

تداوم بقاء و استمرار سلطه رژیم صهیونیستی

۲۲۵

انعطاف ناپذیری رژیم صهیونیستی

۲۲۶

استمرار عملیات شهرک سازی و ممانعت از تشکیل یک دولت فلسطینی

۲۲۷

گفتار دوم: رابطه آمریکا با اسرائیل و تأثیر آن بر موضع گروههای بنیادگرا نسبت به آمریکا در مصر و عربستان سعودی

۲۲۹

الف ) جایگاه مسئله فلسطین در اندیشه اسلام گرایان

۲۳۰

ب ) نقش و تأثیر حمایت آمریکا از اسرائیل بر آمریکا ستیزی اسلام گرایان در مصر و عربستان سعودی

۲۳۱

منابع بخش چهارم

۲۳۷

نتیجه گیری

۲۴۵

بررسی شناخت سیاست خارجی
فهرست منابع

۲۷۲

منابع بخش اول

۱ـ جان لاول،چالشهای سیاست خارجی آمریکا،ترجمه حسین نورائی بیدخت،(تهران:انتشارات سفیر،۱۳۷۶)،ص ۱

۲ـ علی اصغر کاظمی،نقش قدرت در جامعه و روابط بین الملل،(تهران:نشر قومس،۱۳۶۹)،ص ۴۲

۳ـ جک سی پلانوـ روی آلتون, فرهنگ روابط بین الملل، ترجمه حسن پستا،( تهران: انتشارات فرهنگ معاصر,۱۳۷۸ ) ،ص ۴۸

۴ـ جوزف فرانکل،روابط بین الملل در جهان متغیر،ترجمه عبدالرحمن عالم،(تهران:انتشارات وزارت امور خارجه،۱۳۷۳)،ص ۱۰۴

۵ـ عبدالعلی قوام،اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل،(تهران:انتشارات سمت،۱۳۷۳)،ص ۱۳۵

۶ـ سید محمد طباطبایی سیاست خارجی آمریکا(دکترین ها) جزوه درسی دانشکده حقوق وعلوم سیاسی علامه طباطبائی, صص ۸ ـ ۶

۷ـ همان, صص ۸ ـ۶

۸ـ حسن حمیدی نیا،ایالات متحده آمریکا،(تهران:انتشارات وزارت امور خارجه،۱۳۸۱)،ص ۵۳۳

۹ـ عبدالعلی قوام،«آناتومی تعاملات نظام سیاسی و منافع ملی»،مجله سیاست خارجی،سال هشتم،شماره یک و دو( بهار و تابستان ۱۳۷۳)،ص ۳

۱۰ـ هوشنگ عامری،اصول روابط بین الملل،(تهران:انتشارات، آگاه،۱۳۷۰)،ص۱۱

۱۱ـ امین هویدی،کسینجر وسیاست خارجی آمریکا،ترجمه صفاءالدین گچی،(تهران:انتشارات آفرینه،۱۳۷۸)،ص ۱۶۴

۱۲ـ یوجین آر.ویتکوف و جیمزام.مک کورمیک،سرچشمه های درونی سیاست خارجی آمریکا،ترجمه جمشید زنگنه،(تهران:انتشارات وزارت امور خارجه،۱۳۸۱)،ص ۲۴

۱۳ـ هوشنگ عامری،پیشین ،صص۱۸۸ـ۱۸۷

۱۴ـ همان ،ص ۱۹۱

۱۵ـ جیمز باربر و مایکل اسمیت، ماهیت سیاستگزاری خارجی، ترجمه حسین سیف زاده،( تهران: نشر قومس،۱۳۷۴)، ص۲۴۷

۱۶ـ هوشنگ عامری،پیشین،ص ۱۹۳

۱۷ـ هوشنگ مقتدر، سیاست بین الملل و سیاست خارجی،( تهران: انتشارات فهرس،۱۳۷۰)، ص ۱۰۴

۱۸ـ همان

۱۹ـ هوشنگ عامری،پیشین،ص ۱۰۶

۲۰ـ همان ص ۱۹۷

۲۱ـ عبدالعلی قوام, اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل ،پیشین ،ص ۱۰۱

۲۲ـ هوشنگ مقتدر،پیشین،صص ۱۰۸ـ۱۰۴

۲۳ـ عبدالعلی قوام ,اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل،پیشین،ص ۱۰۱

۲۴ـ هوشنگ مقتدر،پیشین،صص ۱۵۷ ـ۱۵۲

۲۵ـ کی جی هالستی، مبانی تجزیه و تحلیل سیاست بین الملل، ترجمه بهرام مستقیمی و مسعودطارم سری،( تهران : انتشارات وزارت امور خارجه،۱۳۷۶)،ص ۲۲۲

۲۶ـ فرزاد پور سعید،«11 سپتامبر و تحول مفهوم منافع ملی»،فصلنامه مطالعات راهبردی شماره ۱۷ و ۱۸،صص ۶۹۵ ـ۶۹۴

۲۷ـ حمید بهزادی،اصول روابط بین الملل و سیاست خارجی،(تهران:انتشارات دهخدا ۱۳۷۳)،ص ۹۷

۲۸ـ همان ص ۹۸

۲۹ـ فرزاد پورسعید, پیشین، ص ۶۹۵

۳۰ـ جمیز باربر و مایکل اسمیت,پیشین،ص ۲۴۷

۳۱ـ عبدالعلی قوام, اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل،پیشین،ص ۱۲۴

۳۲ـ همان ,صص ۱۱۴ ـ ۱۱۳

۳۳ـ علی اصغر کاظمی،پیشین،ص ۱۰۸

۳۴ـ حسن سیف زاده،«تحول در مفهوم منافع ملی»،در مجموعه مقالات تحول مفاهیم، ( تهران : انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل ۱۳۷۰),ص۹۷

۳۵ـ جیمز باربر و مایکل اسمیت، پیشین،ص۲۴۹

۳۶ـ جوزف فرانکل،پیشین،ص ۱۱۸

۳۷ـ جیمزباربر و مایکل اسمیت،پیشین،ص ۲۵۹

۳۸ـ سیف زاده،تحول در مفهوم منافع ملی، پیشین ،ص ۹۷

۳۹ـ همان ص ۹۷

۴۰ـ همان،ص ۱۰۲

۴۱ـ همان،ص ۱۰۳

۴۲ـ اسد الله خلیلی،روابط ایران و آمریکا (بررسی دیدگاه نخبگان آمریکایی)،(تهران:انتشارات ابرار معاصر،۱۳۷۹)،صص ۲۱ ـ ۱۸

۴۳ـ همان ،ص ۱۹

۴۴ـ همان،ص۲۱

۴۵ـ عبدالحمید ابوالحمد،مبانی علم سیاست،چ۴،(تهران:انتشارات توس،۱۳۶۸)،صص ۲۰۶ـ ۱۹۶

۴۶ ـ لوئیس فیشر،«پیشگامیهای ریاست جمهوری از کره تا بوسنی»،در سرچشمه های درونی سیاست خارجی آمریکا،ترجمه جمشید زنگنه،(تهران:انتشارات وزارت امور خارجه،۱۳۸۱)،ص ۲۸۸

۴۷ـ یوجین‌ آر. ویتکوپف و جیمزام. مک کورمیک، پیشین، ص ۴۳۳

۴۸ـ همان

۴۹ـ حسین دهشیار،سیاست خارجی آمریکا،جزوه کلاسی دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی،ص ۱۸

۵۰ ـ مسعود برق لامع،استراتژی کسینجر در سیاست سلطه جوی آمریکا ،(تهران :انتشارات _______ ۱۳۵۸)، صص ۱۰۰ـ۹۹

۵۱ـ حسین دهشیار، پیشین، ص ۱۷

۵۲ـ همان

۵۳ـ همان

۵۴ـ یوجین آر.ویتکوف و جیمزام مک کورمیک،پیشین،صص ۲۴۲ ـ ۲۴۱

۵۵ـ حسن حمیدی نیا،پیشین،ص ۴۶۷

۵۶ـ همان،ص ۴۶۷

۵۷ـ همان

۵۸ـ دهشیار،پیشین،ص ۱۸

۵۹ـ زبیگینو برژینسکی،در جستجوی امنیت ملی،ترجمه ابراهیم خلیلی،(تهران:نشر سفیر،۱۳۶۹)،ص۱۱۹

۶۰ـ یوجین آر.ویتکوف وجیمزام .مک کورمیک،پیشین،ص ۲۳۸

۶۱ـ برژینسکی،پیشین،ص ۱۰۹

۶۲ـ مسعود برق لامع،پیشین ،صص ۱۰۱ ـ۱۰۰

۶۳ـ جفری کمپ،«مدیریت ریاست جمهوری بر دیوانسالاری شاخه اجرایی»،در سرچشمه های درونی سیاست خارجی آمریکا ،پیشین، ص ۳۱۸

۶۴ـ برژینسکی،پیشین،ص ۱۰۷

۶۵ـ رابرت ام .کیتز،«سازمان سیا وسیاست خارجی آمریکا»،ترجمه عبدالحسین شاهکار،فصلنامه سیاست خارجی،سال پنجم،شماره ۲ (تابستان ۱۳۷۰)،صص ۳۲۴ـ ۳۰۷

۶۶ـ عبدالعلی قوام، اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل،پیشین، صص ۲۳۸ ـ ۲۳۷

۶۷ـ یوجین آر.ویتکوف و جمیزام مک کورمیک،پیشین،ص ۲۳۸

۶۸ـ جک سی پلینو ـ روی آلتون ، پیشین، ص ۴۹۵

۶۹ـ.همان

۷۰ـ.همان ص ۴۹۸

۷۱ـ حسن حمیدی نیا،پیشین،صص ۴۹۰ـ۴۸۱

۷۲ـ دهشیارـ پیشین ـ ص ۱۷

۷۳ـ رابرت پی.زولیک،«کنگره و سیاست گذاری خارجی ایالات متحده آمریکا»،ترجمه امیر مسعود اجتهادی،فصلنامه سیاست خارجی،سال چهاردهم،شماره ۱،(بهار ۱۳۷۹)،صص ۱۳۰ـ ۱۲۹

۷۴ـ همان

۷۵ـ یوجین آر.ویتکوف و جیمزام مک کورمیک،پیشین،ص ۲۴۶

۷۶ـ رابرت.پی زولیک،پیشین،ص ۱۵۴

۷۷ـ همان صص ۱۵۵ ـ ۱۳۹

۷۸ـ همان صص ۱۵۵ ـ ۱۵۲

۷۹ـ دهشیار،پیشین،صص ۱۸ ـ۱۷

۸۰ـ عبد العلی قوام، اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل،پیشین،صص ۲۲۹ـ ۲۲۸

۸۱ـ حسن حمیدی نیا،پیشین،ص ۵۳۱

۸۲ـ ساموئل هانتینگتون،«فرسایش منافع ملی آمریکا»، در سرچشمه های درونی سیاست خارجی آمریکا،ص ۷۷

۸۳ـ همان،ص ۷۸

۸۴ .Stephen Zunes,10 thing s to Know about u.s. Policy in the Middle East, hattp://www. Alternet. Org/story. Hatm/l p. 4

۸۵ـ حسین دهشیار،پیشین،صص ۱۵ـ ۱۳

۸۶ـ همان، ص ۱۵

۸۷ـ همان،ص ۱۳

۸۸ـ عبد العلی قوام، اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل ،پیشین،ص ۲۳۱

۸۹ـ حسین دهشیار،پیشین،ص ۹

۹۰ـ عبد العلی قوام، اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل،پیشین،صص ۲۳۶ـ۲۳۵

۹۱ ـ همان ، ص ۲۳۵

۹۲ ـ برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به،جیمز پرلاف،سایه های قدرت(شورای روابط خارجی و قدرت آمریکا)،ترجمه کریم میرزایی،(تهران: انتشارات رسا،۱۳۷۱)

۹۳ ـ عبد العلی قوام،پیشین اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل،ص ۲۳۸

۹۴ ـ یوجین آر.ویتکوف و جیمز ام مک کورمیک، پیشین،ص ۲۳۹

۹۵ـ سامی حجار، آمریکا در خلیج فارس،چالشها و چشم اندازها ترجمه ابوالقاسم راه چمنی (تهران:انتشارات ابرار معاصر تهران ، ۱۳۸۱) ، ص ۱۶

۹۶ـ همان ، ص۱۷

۹۷ـ همان،

۹۸ـ محمد باقر سلیمانی،بازیگران روند صلح خاورمیانه ، (تهران انتشارات وزارت امور خارجه ، ۱۳۷۹)،پیشین،ص ۱۳۶

۹۹ـ همان ص ۱۳۷

۱۰۰ـ«حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه»،ماهنامه خلیج فارس،شماره ۲۳،(شهریور ۱۳۸۱)،ص ۴۸

۱۰۱ـ همان ،ص۴۹

۱۰۲ـ همان ،ص ۵۰

۱۰۳ـ همان، ص۵۱

۱۰۴ـ ساموئل هانتینگتون،«فرسایش منافع ملی آمریکا،، در سرچشمه های درونی سیاست خارجی آمریکا،پیشین،ص ۷۲

۱۰۵ـ همان،ص ۶۴

۱۰۶ـ همان،صص ۶۶ ـ ۳۵

۱۰۷ـ محمد باقر سلیمانی،پیشین،صص ۱۴۲ـ۱۴۰

۱۰۸ـ همان،ص۱۳

۱۰۹. William j.Perry,”Gulf security and U.S policy” In middle East policy,

Vol,111,N.4,(Appril 1995),P.8

۱۱۰ـ ……………………………گزیده تحولات جهان،……………………………….ابرار معاصر ص ۳۰

۱۱۱ـ همان،صص ۳۲ـ۳۱

۱۱۲ـ حمیدرضا سمیعی نژاد،«چرا آمریکا به اسرائیل کمک می‌کند»،فصلنامه سیاست خارجی،سال پانزدهم،شماره ۱،(بهار ۱۳۸۰)،ص ۱۷۳

۱۱۳ـ همان،ص ۱۷۳

۱۱۴ـ آلفرد.م،لیلیا نتال،ارتباط صهیونیستی،ترجمه سید ابوالقاسم حسینی،(تهران: انتشارات،پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،۱۳۷۹)، ص ۳۵۲

۱۱۵ـ حمید رضا سمیعی نژاد،پیشین،صص ۱۷۵ـ۱۷۳

۱۱۶ـ آلفرد.م لیلیا نتال،پیشین،ص ۴۴۷

۱۱۷ـ سمیعی نژاد،پیشین،صص ۱۷۵ـ۱۷۴

۱۱۸ـ پل فایندلی،فریب های عمدی(حقایقی درباره روابط آمریکا و اسرائیل)،ترجمه محمد حسین آهویی ، (تهران: انتشارات وزارت امور خارجه ،۱۳۷۸)،ص ۱۶

۱۱۹ـ همان،ص ۱۶

۱۲۰ـ همان،ص ۱۱

۱۲۱ـ همان، ص ۱۳

۱۲۲ـ همان، ص ۱۱

۱۲۳ـ محمد باقر سلیمانی،پیشین،ص ۱۴۹

۱۲۴.Barbara.conry,”Americans misguided policy of dual containment in the persian GULF ”

Foreign policy Brifing No.33. november 10,1994. P .11

۱۲۵ـ محمد باقر سلیمانی،پیشین،ص ۱۶۲

۱۲۶ـ همان ،ص ۱۳۹

۱۲۷ـ همان ،ص ۱۴۲

۱۲۸ـ مارک ج.گازیوروسکی،سیاست خارجی آمریکا و شاه،چ ۲ ،ترجمه جمشیدزنگنه،(تهران:انتشارات رسا،۱۳۷۳)،صص ۱۹۷ـ۱۶۵

۱۲۹ـ لئی برنر،مشت آهنین،ترجمه حسین ابوترابیان ،(تهران: انتشارات اطلاعات،۱۳۶۷)،ص ۲۷۵

۱۳۰ـ همان،ص ۲۷۵

۱۳۱ـ «سعودی ها وسیاست آمریکا»،(۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۳)،شماره ۲۱۹۸۰

۱۳۲ـ همان

۱۳۳ـ سید مهدی حسینی متین،«تحول در نقش و کارکرد سیاست خارجی آمریکا در نظام بین الملل پس از ۱۱سپتامبر»، در مجموعه مقالات دوازدهمین سمینار خلیج فارس، ص ۲۱۵

۱۳۴ـ سیروس فیض، «اسلام و غرب پس از ۱۱ سپتامبر»، فصلنامه نهضت، سال سوم شماره ۱۰ صص ۱۱۱ـ۱۱۰

۱۳۵ـ همان، ص ۱۰۹

۱۳۶ـ

منابع بخش دوم

۱ـ اندروهی وود،درآمدی بر ایدئولوژی های سیاسی،ترجمه محمد رفیعی مهر آبادی،(تهران:انتشارات وزارت امورخارجه ،۱۳۷۹)، ص ۴۹۵.

۲ـ «مقدمه ای بر بنیادگرایی اسلامی»،اندیشه جامعه،شماره ۲۱، (دی ۱۳۸۰)،ص۲۰.

۳ـ احمد بخشایشی،«بنیادگرایی مفهومی غیر منطبق بر نظام اسلامی ایران»،دو ماهنامه مسجد،سال پنجم،شماره ۲۶(خرداد و تیر ۱۳۷۵)،ص ۲۵

۴ـ سید احمد موثقی،جنبشهای اسلامی معاصر،(تهران،انتشارات سمت،۱۳۷۴)،ص ۶۴

۵ـ «مقدمه ای بر بنیادگرایی اسلامی»،پیشین،ص ۲۶

۶ ـ محمد اسماعیل اسلامی،فرهنگ علوم سیاسی،چ ۲ ،(تهران:مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران،۱۳۷۵)،ص ۱۹۹

۷ـ انوشیروان احتشامی،«بنیادگرایی اسلامی و اسلام سیاسی»، ترجمه محسن اسلامی،فصلنامه علوم سیاسی،سال پنجم شماره ۱۸،(تابستان ۱۳۸۱)،ص ۲۴۷

۸ـ جیمز ویچ،«نگرشی دوباره به بنیادگرایی اسلامی»،ترجمه ابوعلی،ماهنامه مسجد،سال دوم،شماره ۱۱،(آذر و دی ۱۳۷۲)،ص ۴۴.

۹ ـ الیور روا،افغانستان،اسلام و نوگرایی سیاسی،ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم،( مشهد،انتشارات آستان قدس رضوی،۱۳۶۹)،صص ۱۴ ـ۱۰

۱۰ـ رابین رایت،شیعیان مبارزان راه خدا،ترجمه علی اندیشه،(تهران:نشر قوس،۱۳۷۲)، ص ۱۱

۱۱ـ جمیله کدیور،پشت پرده صلح،(تهران:انتشارات اطلاعات،۱۳۷۴)،ص۱۳۹.

۱۲ـ همان

۱۳ـ هاشم آقاجری،«جنبش انقلابی اسلامی و بنیادگرایی»،فصلنامه حضور،شماره ۳۲،(زمستان ۱۳۷۶)،ص ۸۴.

۱۴ـ سید عباس عراقچی،«اندیشه های سیاسی ابوالاعلی مودودی و جنبش احیا طلبی اسلامی »،فصلنامه خاورمیانه سال ششم،شماره ۳،(پائیز ۱۳۷۸)،صص ۷۳ـ۷۲.

۱۵ـ ری کیلی،فیلی مارفیلت،جهانی شدن و جهان سوم،ترجمه حسن نورائی بیدخت و محمد علی شیخ علیان،(تهران،انتشارات وزارت امور خارجه ،۱۳۸۰)،ص ۲۴۹

۱۶ـ احمد موثقی، پیشین ،ص ۱۱۱.

۱۷ـ جمیله کدیور،پشت پرده صلح ،پیشین،ص۱۴۷

۱۸ـ ،«بررسی تطبیقی بنیادگرایی اسلامی»،فصلنامه خاورمیانه،سال اول،شماره ۳ ،( تابستان ۱۳۷۳)،ص ۶۶۸

۱۹ـ فرهنگ رجایی،«چالش بنیادگرایی دینی و پاسخ غرب»،فصلنامه سیاست خارجی،سال هفتم،شماره ۴،(زمستان ۱۳۷۲)،ص۹۹

۲۰ـ جمیله کدیور،پشت پرده صلح، پیشین،ص ۱۴۹.

۲۱ـ همان کتاب،ص ۱۴۹

۲۲ـ سید عباس عراقچی،پیشین،ص ۷۴

۲۳ـ تیموثی . دی . سیسک، اسلام و دموکراسی(دین،سیاست و قدرت در خاورمیانه)،ترجمه شعبانعلی بهرامپور و حسن محرثی،(تهران:نشر نی،۱۳۷۶ )،صص ۳۱ ـ ۳۰

۲۴ـ فرهنگ رجایی،«چالش بنیادگرایی دینی و پاسخ غرب »،پیشین،ص ۹۶

۲۵ـ حمید غفاری،«جامعه چند فرهنگی غرب و اسلام گرایی»،غرب در آیینه فرهنگ،شماره ۱۵، (دی ماه ۱۳۸۰)، ص ۴

۲۶ـ انوشیروان احتشامی،پیشین،ص ۲۵۳.

۲۷ـ سزار فرح،«ابعاد سیاسی بنیادگرایی اسلامی»،ترجمه.ف.م.هاشمی،روزنامه سلام ۴اردیبهشت ۱۳۷۶

۲۸ـ هرایر دکمجیان،جنبشهای اسلامی معاصر در جهان عرب(اسلام در انقلاب)،ترجمه حمید احمدی،چ ۳،(تهران: انتشارات کیهان،۱۳۷۷)،صص ۱۰۲ـ۱۰۱.

۲۹ـ همان،ص ۱۱۳

۳۰ـ همان

۳۱ـ غلامرضا خادمی،«بنیادگرایی اسلامی در مصر و عربستان سعودی»،فصلنامه نهضت،سال سوم شماره ۱۰،(تابستان ۱۳۸۱)،صص ۱۹۲ـ۱۹۰.

۳۲ـ ری کیلی،فیلی مارفیلت،پیشین،صص ۲۵۲ـ۲۵۱

۳۳ـ همان،ص ۳۵۱

۳۴ـ یوسف علیخانی،«مسلمانان تروریست هستند!»،روزنامه انتخاب،۲۲ اسفند ۱۳۷۸

۳۵ـ محمد رفیع محمودیان،«بنیادگرایی و مدرنیته اصول گرا»،ماهنامه آفتاب،شماره ۱۴،(فروردین ۱۳۸۱)،ص ۷۳

۳۶ـ جان اسپوزیتو،«اسلام سیاسی و سیاست خارجی آمریکا»،ترجمه غلامحسین ابراهیمی روزنامه کیهان،۲۳ فروردین ۱۳۷۷

۳۷ـ «بررسی تطبیقی بنیادگرایی اسلامی»،پیشین،ص ۶۶۹.

۳۸.Saad jawad,’’Fundamentalism in any other name’’ Dialogue./11/94:P.6 (Novamber 1994)

۳۹ـ رابین رایت،پیشین،ص۱۲

۴۰.Saad jawaj.op.cit.p.6

۴۱ـ ری کیلی،فیلی مارفیلت،پیشین،ص ۲۵۱

۴۲ـ حمید احمدی،«نگاهی به پدیده بنیادگرایی اسلامی ناکام در ستیز با تاریخ،فصلنامه خاورمیانه سال هشتم،شماره ۴،ص ۲۰۳

۴۳ـ همان،ص ۲۰۴

۴۴ـ جمیله کدیور، پشت پرده صلح،پیشین،ص ۱۴۶

۴۵ـ جیمزویچ،پیشین،ص ۴۷

۴۶ـ همان،ص ۴۶

۴۷ـ مجتبی امیری، نظریه برخورد تمدنها (هانینگتون و منتقدانش)،(تهران: انتشارات وزارت امور خارجه ،۱۳۸۱)، ص ۷۸

۴۸ـ غسان سلامه،«بنیادگرایی در خاورمیانه»،ترجمه کامیاب منافی،ماهنامه دیدگاهها و وتحلیلها ،سال دهم ، شماره ۱۰۴ ،صص ۷۸ـ۷۷

۴۹ـ کلیم صدیقی،مسائل نهضت های اسلامی،ترجمه هادی خسروشاهی،(تهران:انتشارات اطلاعات،۱۳۷۵)،ص۷۲

۵۰ـ تیموثی دی. سیسک،پیشین ،ص ۱۴

۵۱ ـ الیور،روا،پیشین،صص ۱۵ـ۱۴

۵۲ـ همان،صص ۱۷ـ۱۶

۵۳ ـ همان،ص ۱۹

۵۴ ـ «بنیادگرایی هرگز مرادف با اسلام گرایی نیست»،گفتگو با ابوالفضل شکوری ماهنامه اندیشه جامعه شماره ۲۱،ص ۱۸

۵۵ ـ همان،صص ۱۴ ـ۱۳

۵۶ـ همان، ص ۳۷

۵۷ ـ «همایش اسلام سیاسی در قرن ۲۱»،ماهنامه آفتاب،شماره ۹،(آبان ۱۳۸۰)،ص ۱۳

۵۸ ـ همان،صص ۱۴ـ۱۳

۵۹ـ مرتضی مطهری،بررسی اجمالی نهضت های اسلامی درصد ساله اخیر،(تهران:انتشارات صدرا،۱۳۶۶)،ص ۲۰

۶۰ـ همان ،صص ۲۹ ـ۲۰

۶۱ـ ز.ا. لوین،اندیشه ها و جنبشهای نوین سیاسی ـ اجتماعی در جهان عرب،ترجمه یوسف عزیزی بنی طرف،(تهران: انتشارات علمی و فرهنگی،۱۳۷۸)،صص ۱۱۱ـ۱۰۸

۶۲ـ احمد امین،پیشگامان مسلمان،ترجمه یوسفی اشکوری،(تهران : انتشارات علمی و فرهنگی،۱۳۷۶)،ص۹۴

۶۳ـ مجید خدوری،گرایشهای سیاسی در جهان عرب،ترجمه عبدالرحمن عالم،(تهران:انتشارات وزارت امور خارجه،۱۳۶۹)،صص ۷۲ ـ۷۱

۶۴ـ همان،ص ۷۳

۶۵ ـ مرتضی مطهری،پیشین،ص ۳۸

۶۶ـ همان

۶۷ـ عباسعلی عمید زنجانی،گزیده انقلاب اسلامی و ریشه های آن،چ ۸ ،(تهران:نشر طوبی،۱۳۷۵)، صص ۱۴۰ـ۱۲۶

۶۸ ـ ز.ا.لوین،پیشین،صص ۱۲۷ـ۱۲۶

۶۹ـ همان

۷۰ـ مطهری،پیشین،صص ۴۱ـ ۴۰

۷۱ـ ز.ا.لوین،پیشین،صص ۱۲۸ـ۱۲۷

۷۲ـ احمد امین،پیشین،صص ۲۶۷ـ ۲۶۵

۷۳ـ همان،صص ۲۸۹ـ ۲۸۸

۷۴ـ کلیم صدیقی،مسائل نهضت های اسلامی،پیشین ، ص ۷۲

۷۵ـ همان،صص ۷۵ ـ۷۴

۷۶ـ غلامرضا خادمی،پیشین ، صص ۱۹۷ ـ۱۹۵

۷۷ـ همان، ص ۱۹۶

۷۸ـ شیرین هانتر،آینده اسلام و غرب(برخورد تمدنها یا همزیستی مسالمت آمیز)،ترجمه همایون مجد،(تهران:انتشارات فرزان،۱۳۸۰)،ص ۱۸۵

۷۹ـ دانیل پاییز،«مسله اصلاً اقتصادی نیست»،ترجمه وحید امامی،بررسی مطبوعات جهان سال چهارم،شماره ۲۰۶،(آذر ۱۳۷۴)،ص ۶

۸۰ـ همان

۸۱ـ همان

۸۲ ـ علیرضا خدا دوست،«مسلمانان و موازانه در جهان»،روزنامه ایران،۱۹ آبان ۱۳۸۱،ص۶

۸۳ـ شیرین هانتر،پیشین،ص ۱۱۵

۸۴ ـ همان ،ص ۱۱۵

۸۵ـ فرید مرجایی،«تبار شناسی ایدئولوژی گروه بوش»،ماهنامه چشم انداز ایران،شماره۱۷،ص ۲۸

۸۶ـ همان

۸۷ـ کاظم علمداری،بحران جهانی:نقدی برنظریه گفتگوی تمدنها،(تهران:انتشارات توسعه،۱۳۸۱)،ص ۶۸

۸۸ـ همان

۸۹ـ محمد اکرم عارفی،«پاکستان و بنیادگرایی اسلامی»،فصلنامه علوم سیاسی،سال چهارم،شماره ۱۶،(زمستان ۱۳۸۰)، ص ۲۶۲

۹۰ـ انوشیروان احتشامی،پیشین ، صص ۲۵۰ ـ ۲۴۹

۹۱ـ شیرین هانتر،پیشین، ص ۱۱۷

۹۲ـ همان

۹۳.Espozito JoHN.L,Ploitical Islam:Beyond The Green menace. Economist,1993.P.25

۹۴ـ انوشیروان احتشامی،پیشین،صص ۲۵۲ـ۲۵۱

۹۵ـ همان

۹۶ـ «بررسی تطبیقی بنیادگرایی اسلامی»،پیشین، صص ۶۷۰ ـ ۶۶۸

۹۷ـ همان،ص ۶۷۰

۹۸ـ فضیل ابوالنصر،رویارویی اسلام گرایی و غرب گرایی،ترجمه حجت الله جودکی،(تهران:انتشارات وزارت امور خارجه،۱۳۷۸)،صص ۵۴ـ ۵۳

۹۹ـ همان

۱۰۰ـ سید علی قزوینی،«دیدگاههای جبهه نجات اسلامی الجزایر»،فصلنامه سیاست خارجی،سال سوم ،شماره ۱، ص ۵۵

۱۰۱ـ حمید احمدی،«آینده جنبشهای اسلامی در خاورمیانه،طرح یک چارچوب نظری»،فصلنامه مطالعات خاورمیانه،سال پنجم،شماره ۲ و ۳،(تابستان و پاییز ۱۳۷۷)،صص ۶۳ـ۶۱

۱۰۲ـ همان،ص ۶۳

۱۰۳ـ همان

۱۰۴ـ همان

۱۰۵ـ همان

۱۰۶ـ غلامرضا بابایی،«آینده اسلام وغرب: برخورد تمدنها یا همزیستی مسالمت آمیز»،فصلنامه سیاست خارجی،سال دوازدهم شماره ۴،(بهار و تابستان ۱۳۷) ،ص ۱۰۸۶

۱۰۷ـ همان

۱۰۸ـ «آمریکا و خاورمیانه پس از رویدادهای ۲۰ شهریور»،فصلنامه خاورمیانه،سال هشتم،شماره۳، ص ۲

۱۰۹ـ شیرین هانتر،پیشین،ص ۱۷۶

۱۱۰ـ کاظم علمداری،پیشین، صص ۲۰۰ ـ ۱۹۸

۱۱۱ـ غرب در آیینه فرهنگ،شماره۲۰،(فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۱)،ص ۸۳

۱۱۲ـ ادوارد سعید،اسلام رسانه ها،ترجمه اکبر افسری،(تهران:انتشارات توس،۱۳۷۷)،ص۹۹

۱۱۳ـ شیرین هانتر،پیشین،ص ۱۷۹

۱۱۴ ـ همان،ص ۱۸۲

۱۱۵ـ همان، ص ۱۸۳

۱۱۶ـ همان،ص ۱۸۴

۱۱۷ـ غلامرضا بابایی، پیشین ، ص ۱۰۸۶

۱۱۸ـ هانتر،پیشین،ص ۱۸۶

۱۱۹ـ مارسدن پیتر ،طالبان (جنگ،مذهب،نظم نوین)،ترجمه کاظم فیروزمند، (تهران: نشر مرکز، ۱۳۷۹)، ص ۶۳

۱۲۰ـ مرتضی اسعدی،ایران،اسلام،تجدد،(تهران:انتشارات طرح نو،۱۳۷۷)،ص ۶۴

۱۲۱ـ فرید زکریا،«ریشه های خشم»،ترجمه، حسن نورایی ، ماهنامه آفتاب، شماره ۹ ،(آبان ۱۳۸۰)،صص ۷۸ـ۷۴

۱۲۲ـ همان، ص ۷۶

۱۲۳ـ ادوارد سعید،اسلام رسانه ها،پیشین ، ص ۲۱

۱۲۴ـ آلفرد.م.لیلیانتال،ارتباط صهیونیستی ،ترجمه ابو القاسم راه چمنی ،(تهران :انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ،۱۳۷۹)، ص ۲۶۴

۱۲۵ـ همان

۱۲۶ـ عماد نداف،بن لادن یک نفر از یک میلیارد نفر،ترجمه عثمان ایزد پناه،(تهران:انتشارات عابد،۱۳۸۱)،ص ۳۹

۱۲۷ـ رحمت الله صادقی،«تروریسم کنش یا واکنش»،روزنامه جام جم،( ۲۲ مهر ۱۳۸۰)

۱۲۸ ـ کاظم علمداری،بحران جهانی:پیشین، ص ۲۷۲

۱۲۹ ـ سید علی قادری،«مبانی سیاست خارجی در اسلام»،فصلنامه سیاست خارجی،سال سوم،شماره ۴،ص ۵۷۸

۱۳۰ـ حسن واعظی،تروریسم، (ریشه یابی تروریسم و اهداف آمریکا از لشکر کشی به جهان اسلام)، (تهران: انتشارات سروش ، ۱۳۸۰)، ص۳۷

۱۳۱ ـ همان،ص ۲۸

۱۳۲ـ علی قادری،پیشین، ص ۵۷۸

۱۳۳ـ همان،ص ۵۷۸

۱۳۴ـ عبدالغنی عماد،«مقاومت و تروریسم در چارچوب بین المللی حق تعیین سرنوشت»،ترجمه ماجد نجار،فصلنامه مطالعات خاورمیانه، قسمت ضمیمه،سال نهم،شماره ۲،(تابستان ۱۳۸۱)،ص۴۴

۱۳۵ـ حسن واعظی ،تروریسم،پیشین،صص ۳۱ـ۲۷

۱۳۶ ـ همان،صص ۳۱

۱۳۷ـ پیروز مجتهد زاده،ایده های ژئوپولتیک و واقعیت های ایرانی،(تهران:نشر نی ،۱۳۷۹)،ص ۲۲۹

۱۳۸ـ «عملیات شهادت طلبانه»،ماهنامه ندای مقاومت،شماره ۴،(مهر ۱۳۸۱)،ص ۱۴

۱۳۹ـ «اختلاف نظر علمای اسلام درباره عملیات انتحاری»،ترجمه ا.زارع زاده،ترجمان سیاسی،شماره ۲۲،(۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰)،صص ۲۶ـ۲۴

۱۴۰ـ همان.

۱۴۱ـ عبدالحمید ابوسلیمان،«جایگاه خشونت در اندیشه سیاسی اسلام»،ترجمه ا.زارع زاده،ترجمان سیاسی،شماره ۴۳، (۲۹ مرداد ۱۳۷۹)، ص ۳۳

۱۴۲ـ عبدالرحمن دیلیپاک،تروریسم،ترجمه معاونت فرهنگی تبلیغات اسلامی،(تهران:انتشارات تبلیغات اسلامی،۱۳۶۸)، ص ۱۴۱

۱۴۳ـ حمید احمدی، پیشین، ص ۷۳

۱۴۴ـ همان،صص ۸۰ ـ ۷۶

۱۴۵ـ همان، صص ۸۳ـ ۸۰

۱۴۶ـ «آینده اسلام گرایی»،ترجمه ق طولانی،نشریه ترجمان سیاسی،ویژه اسلام گرایی شماره ۲۱، (۶ اسفند ۱۳۷۸)، ص ۳۵

۱۴۷ـ حمید احمدی،جنبش های اسلامی در خاورمیانه،پیشین،صص ۹۱ـ۹۰

۱۴۸ـ سزار فرح، پیشین،ص

۱۴۹. Graham E Fuller, “The future of political Islam’’foreigr AFFAIRS,Volume 81.No.2.P.

۱۵۰. “How American subberts jemocracy in the middle East’’.

Middle East international (23 April 1996).p.20

۱۵۱. Stepnen zunes, “U.S policy toward political Islam” op.cit.p.5

۱۵۲ ـ «دلایل افراط گرای اسلامی»، دفتر حفاظت منافع جمهوری اسلامی ایران ـ واشنگتن ،بولتن دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی شماره ۱۶۹،صص ۶۷ـ ۶۶

۱۵۳ ـ سزارفرح،پیشین، ص

۱۵۴ـ«ناظر بیرونی اسلام و دموکراسی»،ترجمه ق.طولانی،ترجمان سیاسی، شماره ۱ دی ۱۳۸۰،ص ۴۴

۱۵۵. Saad jawad,op.cit.p.6

۱۵۶ـ فرهنگ رجایی،«چالش بنیادگرایی دینی و پاسخ غرب»،پیشین،صص ۷۹۰ـ ۷۸۹

۱۵۷ـ مهدی ذاکریان،ارزیابی سیاست خارجی خاتمی از منظر صاحب نظران،(تهران:انتشارات همشهری،۱۳۸۰)، ص ۴۵

۱۵۸. Graham E.Fuller, “The future of political Islam’’, Op.cit.p

۱۵۹ـ علی عسگری، «تحول بنیادگرایان اسلامی مصر:جایگزینی منطق ترور به جای منطق کلمه»،روزنامه خرداد،( ۲ دی ۱۳۷۷)

۱۶۰ـ جمیله کدیور،مصر از زاویه دیگر،پیشین،ص ۳۰۳

۱۶۱ـ همان،ص ۲۸۲

۱۶۲ـ حمید احمدی،«اسلام گرایان و مسله خشونت در مصر»،نشریه گفتگو، شماره ۱۸، صص ۴۴ ـ ۴۱

۱۶۳ـ همان

منابع بخش سوم

۱ـ جمیله کدیور،پشت پرده صلح،(تهران : انتشارات اطلاعات،۱۳۷۴)،ص ۱۷۳

۲ـ هرایر دکمجیان،جنبشهای اسلامی معاصر در جهان عرب (اسلام در انقلاب )،ترجمه حمید احمدی ،(تهران :انتشارات کیهان ،۱۳۷۷)،ص ۳۶

۳ـ محمد جواد صاحبی،اندیشه اصلاحی در نهضت های اسلامی،چ ۲ ،(تهران:انتشارات کیهان۱۳۷۰)،ص ۳۶

۴ـ همان، ص ۴۹

۵ـ مرتضی مطهری،بررسی اجمالی نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر،(تهران : انتشارات صدرا،۱۳۶۶)ص۳۷

۶ ـ محمد جواد صاحبی،پیشین،صص ۵۸ـ۵۷

۷ـ سید احمد موثقی،جنبشهای اسلامی معاصر ،(تهران: انتشارات سمت ،۱۳۷۴)،صص ۱۱۴ـ۱۰۲

۸ـ همان

۹ـ همان

۱۰ـ فرهنگ رجایی،اندیشه سیاسی معاصر در جهان عرب،(تهران:مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه،۱۳۸۱)،ص ۵۴

۱۱ـ همان صص ۶۰ـ ۵۶

۱۲ـ همان صص ۶۶ـ ۶۱

۱۳ـ ابراهیم کاروان،«رژیم های اسلامی کدامند؟»،ترجمه واحد ترجمه مجله،فصلنامه معرفت،سال هشتم ، (پائیز ۱۳۷۶)،صص۶۴ـ۶۳

۱۴ـ همان، ص ۶۶

۱۵ـ صادق زیباکلام، مقدمه ای بر انقلاب اسلامی ایران،( تهران: نشر روزنه ، ۱۳۷۲) ، صص
۸۱ ـ ۸۰

۱۶ ـ محمد باقر انصاری، « نگاهی به گذشته و آینده آمریکا»، غرب در آئینه فرهنگ، شماره ۲۱ ص ۱۸

۱۷ـ همان

۱۸ـ لیون تی هدر، پیشین، ص ۱۱

۱۹ـ محمد باقر انصاری،پیشین،ص ۱۹

۲۰ـ هرایر دکمجیان،پیشین،صص ۲۶۰ـ۲۵۰

۲۱ـ «طالبان از پیدایش تا سقوط»،اظهارات سفیر سابق عربستان در افغانستان،روزنامه کیهان،(۳۰ بهمن ۱۳۸۰)

۲۲ـ حیدر علی بلوچی،«مطالعه تطبیقی سیاست خارجی آمریکا در قبال افغانستان»،فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز،شماره ۳۳،( بهار ۱۳۸۰)،صص ۹۰ـ ۵۹.

۲۳ـ «خیمه شب بازی آمریکا و طالبان»،انرژی ایران،۸ اسفند ۱۳۷۷

۲۴ ـ همان

۲۵ـ عصام نعمان،«آمریکا و مسلمانان:چالش روابط»،ترجمه سمیه آقاجانی و ید الله ملایری، ماهنامه نهضت،سال سوم،شماره ۱۰،(تابستان ۱۳۸۱)،ص ۱۴۰

۲۶ـ همان

۲۷ـ «آمریکا در خاورمیانه چه می‌خواهد»،ترجمه ک.فخرطاولی،ترجمان سیاسی شماره ۱۷،(۲۲/۱۲/۱۳۷۹)، ص ۱۴

۲۸ـ پل لوبک،«رابطه پارادوکسیکال اسلام و جهانی شدن»،معاونت فن آوری و اطلاعات، گاهنامه برداشت اول،سال اول،شماره صفر،ص ۷۸.

۲۹ـ وحید مژده،افغانستان و پنج سال سلطه طالبان،(تهران:نشر نی،۱۳۸۲)،صص ۶۰ـ۵۷

۳۰ـ یازده سپتامبرـ آغاز عصری نو در سیاست جهانی،مجموعه مقالات،گروه نویسندگان و مترجمان، (تهران: نشر دیگر،۱۳۸۰)، ص ۱۵۳.

۳۱ـ وحید مژده،پیشین، ص ۵۹

۳۲ـ جمال کاظمی،«موج سوم بنیادگرایی اسلامی»،ترجمه فخر طاولی،نشریه ترجمان سیاسی،شماره ۱۸،(۲۹ /۱۲/۱۳۷۹)،ص ۱۱

۳۳ـ «جنبش های جدید اسلامی و منافع جمهوری اسلامی ایران»،معاونت سیاست خارجی،گاهنامه برداشت اول،سال اول،شماره ۶،ص ۳۱

۳۴ـ هرایر دکمجیان، پیشین، صص ۱۸۰ ـ۱۴۸

۳۵ـ جمیله کدیور، مصر از زاویه دیگر،(تهران :انتشارات اطلاعات ، ۱۳۷۳ )، صص ۱۵۰ ـ ۱۴۴

۳۶ـ محمد کاظم آسایش طلب طوسی،« رادیکالیسم الجهاد»

ص ۱۰۸۵

۳۷ـ جمیله کدیور، پشت پرده صلح،پیشین،صص ۱۶۵ـ۱۶۱

۳۸ـ همان،صص ۱۷۵ ـ ۱۶۵

۳۹ـ هرایر دکمجیان،پیشین،ص ۱۷۶

۴۰ـ «جنبش های جدید اسلامی و منافع ملی ایران»،معاونت سیاست خارجی ایران گاهنامه برداشت اول،سال اول،شماره ۶،ص ۳۱

۴۱ـ سید جواد طاهایی،«پارادوکس عربستانی»،فصلنامه راهبرد،شماره ۲۷،(بهار ۱۳۸۰)،ص ۱۹۸

۴۲ـ «جنبش های جدید اسلامی و منافع ملی ایران»،پیشین،ص ۳۳

۴۳ـ رحمن قهرمانپور،«آثار احتمالی حمله آمریکا به عراق در خاورمیانه»،گاهنامه برداشت اول،سال اول،ویژه نامه شماره ۱،ص ۶۳

۴۴ـ «جنبش های جدید اسلامی و منافع ملی ایران»،پیشین،ص ۴۳

۴۵ـ حسن واعظی،ایران و آمریکا(بررسی سیاست های امریکا در ایران)،(تهران:انتشارات سروش,۱۳۷۹)، ص ۳۲۳

۴۶ـ همان, ص ۳۲۴

۴۷ـ جمیله کدیور،پشت پرده صلح،پیشین،ص ۱۸۷

۴۸.Igor sevostianov,’’Islamic fundamentalism and are not the same’’intermational Affars.V.42.No.3P.172(1996)

۴۹ـ حسن واعظی،ایران وآمریکا،پیشین،ص ۳۱۷

۵۰. Zecbary karabell’’The united states and islamic fundamentalis’’,world policy jurnal. V.XII No.2p.37(summer 1995)

۵۱ـ عبدالرحمن دیلیپاک،تروریسم،ترجمه معاونت فرهنگی تبلیغات اسلامی،(تهران:انتشارات تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۸)،ص ۱۳۷

۵۲ ـ محسن همتی،شاید سرآغاز جنگ جهانی سوم،(تهران: نشر نذیر،۱۳۸۰)،ص ۲۶

۵۳ ـ انوشیروان احتشامی،پیشین، ص ۲۵۱

۵۴ ـ ادوارد سعید،پیشین، ص ۱۹

۵۵ـ ماهنامه چشم انداز ایران، شماره ۱۱ ص

۵۶ـ غلامرضا خادمی ، «اسلامگرایی در مصر و عربستان سعودی »،فصلنامه نهضت سال سوم شماره ۱۰،(تابستان ۱۳۸۲)، ص ۱۹۳

۵۷ـ محمود طلوعی، روزی که جهان دگرگون شد، (تهران: انتشارات دستان، ۱۳۸۰)،ص۹۴

۵۸ـ طارق البشر،« غرب و اسلام و چالش های بعد از ۱۱ سپتامبر»، فصلنامه نهضت، سال سوم ، (تابستان ۱۳۸۱) ، ص ۲۶۸

۵۹ـ همان

۶۰ـ «بنیادگرایی هرگز مرادف با اسلام گرایی نیست»، اندیشه جامعه شماره ۲۱، ص ۳۴

۶۱ـرحمان قهرمانپور ،پیشین ، ص ۵۲

۶۲ـ«سرکوب مخالفان به بهانه مبارزه با تروریسم» ترجمه فخر طاولی، ترجمان سیاسی، شماره ۴۶،(۳۰/۷/۱۳۸۰) ص ۳

۶۳ـ کیهان برزگر، «تعاملات سیاسی ایران و عربستان پس از ۱۱ سپتامبر»،فصلنامه راهبرد، شماره ۲۷، ص۲۱۳

۶۴ـ کاظم علمداری،بحران جهانی :نقدی بر نظریه گفتگوی تمدنها،(تهران : انتشارات توسعه ،۱۳۸۱)، ص۳۱۸

۶۵ـ«11سپتامبر و نگاه ایرانی»، گزارش هایش، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال پنجم، شماره۳، صص ۸۸۳ ـ ۸۶۴

۶۶.Grham fuller , The futur of political slam,, op. Cit .p56

۶۷ـ مختار حسینی، مصر برآورد استراتژیک،( تهران، انتشارات ابرار معاصر تهران، ۱۳۸۲)، صص ۱۴۹ ـ ۱۴۶

۶۸ـ جمیله کدیور، پشت پرده صلح ، پیشین ، ص۱۲۸

۶۹ـ همان

۷۰ـ یعقوب توکلی،اسلامگرایی در مصر ،(تهران : انتشارات حدیث ،۱۳۷۳)، صص ۱۶۹ ـ ۱۶۴

۷۱ـ اسحق موسی الحسینی،اخوان المسلمین بزرگترین جنبش اسلامی معاصر،ترجمه سید هادی خسروشاهی،(تهران:انتشارات اطلاعات،۱۳۷۵)،ص ۵۶

۷۲ـ هرایر دکمجیان، پیشین، صص ۱۵۳ ـ۱۵۰

۷۳ ـ یعقوب توکلی ،پیشین،ص۷۹

۷۴ ـ فتحی شقاقی،جهاد اسلامی،امام خمینی،شیعه وسنی،مسله فلسطین،ترجمه هادی خسروشاهی،(تهران: انتشارات اطلاعات،۱۳۷۵)،ص ۳۴

۷۵ ـ حاتم قادری و عبدالعلی قوام، مجموعه مقالات پیرامون جهان سوم،( تهران: نشر سفیر،۱۳۶۹)، ص ۱۵۲

۷۶ ـ مقصود فراستخواه،سرآغاز نواندیشی معاصر،چ۳،(دینی وغیر دینی)،(تهران:شرکت سهامی انتشارات،۱۳۷۷)،ص ۲۴۱

۷۷ ـ بهمن آقایی و خسرو صفوی،اخوان المسلمین ،(تهران :انتشارات ، )،ص ۱۶

۷۸ـ جیمله کدیور،مصر از زاویه دیگر،ص ۱۲۹

۷۹ـ اسحق موسی الحسینی،پیشین،ص ۵۵

۸۰ـ بهمن آقایی و خسرو صفوی،پیشین،ص ۲۱

۸۱ـ اسحق موسی الحسینی،پیشین،صص ۵۶ـ۵۵

۸۲ـ مختار حسینی،پیشین،ص ۱۷۹

۸۳ـ همان

۸۴ـ اسحق موسی الحسینی،پیشین،صص ۲۴ـ۲۳

۸۵ـ مختار حسینی،پیشین،ص ۱۷۰

۸۶ـ بهمن آقایی و خسرو صفوی،پیشین،صص ۲۴ـ۲۳

۸۷ـ مختار حسینی،پیشین،ص ۱۷۴

۸۸ـ اسحق موسی الحسینی،پیشین،صص ۱۷۱ـ۱۵۶

۸۹ـ مختار حسینی،پیشین،ص ۱۷۱

۹۰ـ همان

۹۱ـ اسحق موسی،الحسینی،پیشین،صص ۱۵۲ـ ۱۵۱

۹۲ـ همان

۹۳ـ جمیله کدیور،مصر از زاویه دیگر،پیشین،ص ۱۴۵

۹۴.Fawaz A.Gerges,’’the end of the Islamist insurgency in Egypt coust and prospects’’the middled East journal.vol.54,No.4(fall 2000)P.593

۹۵ـ هرمز همایونپور،ترس،امید،پیشداوری،(فلسطین،اسرائیل و مصر)،(تهران: ، ۱۳۶۴)،ص۱۵۴

۹۶ـ همان ، ص ۱۵۵

۹۷ـ هرایردکمجیان،پیشین،ص ۱۷۶

۹۸ـ حسنین هیکل، ص ۳۸۷

۹۹ـ محمد کاظم آسایش طلب،پیشین،ص

۱۰۰ـ مختار حسینی،پیشین،ص ۲۴۱

۱۰۱ـ جمیله کدیور،مصر از زاویه دیگر، پیشین ،ص۱۵۶

۱۰۲ـ هرایر دکمجیان،پیشین،ص ۱۸۳

۱۰۳ ـ محمد کاظم آسایش طلب طوسی،پیشین ،ص ۱۰۸۶

۱۰۴ ـ همان صص ۱۰۸۸ـ ۱۰۸۷

۱۰۵ـ کدیور،مصر از زوایه دیگر، پیشین، ص ۱۵۶

۱۰۶ـ همان

۱۰۷ـ مختار حسینی،پیشین،ص ۲۴۲

۱۰۸ـ مهرداد فرهمند،پیشین،ص ۱۰۹

۱۰۹ـ محمد کاظم آسایش طلب،پیشین،ص ۱۰۸۴

۱۱۰.Fawaz A.Gerges,OP.cit.P.593

۱۱۱ـ مهرداد فرهمند،«بنیادگرایان جهان متحد شوید»،روزنامه همشهری ،قسمت ضمیمه ، (

)

۱۱۲ـ ژیل کوپل،پیامبر و فرعون (جنبشهای نوین اسلامی در مصر)،ترجمه،حمید احمدی ،(تهران: انتشارات کیهان،۱۳۶۷)،ص ۱۰۴

۱۱۳ـ همان،ص ۱۰۴

۱۱۴ـ همان،ص ۱۰۵

۱۱۵ـ هرایر دکمجیان،پیشین ،ص ۱۷۵

۱۱۶ـ مختار حسینی،پیشین ،صص ۲۴۶ـ ۲۴۵

۱۱۷ـ همان،صص ۲۴۷ ـ ۲۴۶

۱۱۸ـ غلامرضا خادمی،پیشین، ص ۱۹۶

۱۱۹ـ همان،ص ۱۹۷

۱۲۰ـ همان، ص۱۹۸

۱۲۱ـ هرایر دکمجیان،پیشین،صص ۲۵۱ـ۲۴۴

۱۲۲ـ رقیه سادات عظیمی ،عربستان سعودی ،چ ۳،(تهران : انتشارات وزارت امور خارجه ،۱۳۸۰)،ص ۱۸

۱۲۳ـ کاظم علمداری،پیشین،ص ۳۱۳

۱۲۴ـ عباس نجفی فیروز جایی،«بنیادهای فکری القاعده و وهابیت»،فصلنامه راهبرد،شماره ۲۷،(بهار ۱۳۸۲)،ص ۲۳۸

۱۲۵ ـ همان،ص ۲۳۳

۱۲۶ـ همان،صص ۲۳۴ ـ ۲۳۳

۱۲۷ـ همان، صص ۲۴۶ـ ۲۴۵

۱۲۸ـ همان،صص ۲۵۶ ـ ۲۵۴

۱۲۹ـ کاظم علمداری،پیشین، ص ۳۱۴

۱۳۰ـ همان،ص ۳۱۶

۱۳۱ـ علی کاظمی،«اسامه بن لادن معمای جدید امنیتی در جهان غرب»، بولتن،دفتر مطالعات سیاسی بین المللی،شماره ۵۲،ص ۳۹

۱۳۲ـ غلامرضا خادمی،پیشین،ص ۱۹۸

۱۳۳ـ کاظم علمداری،پیشین،ص ۳۱۹

۱۳۴ـ همان،ص ۳۱۹

۱۳۵ـ محمود طلوعی،روزی که جهان دگرگون شد، پیشین، ص ۵۳،

۱۳۶. Ahmad Resem El nafess, Islamic Movement in Egypet in The 21 St century.

Www. Shianews . com. P. 1

منابع بخش چهارم

۱ـ کاظم علمداری،بحران جهانی :نقدی بر نظریه گفتگوی تمدنها ،(تهران : انتشارات توسعه ،۱۳۸۱)،ص ۱۲۴

۲ـ شیرین هانتر،آینده اسلام و غرب ( برخورد تمدنها یا همزیستی مسالمت آمیز)،ترجمه همایون مجد،( تهران : انتشارات فرزان ،۱۳۸۰ )،ص ۴۱

۳ـ کاظم علمداری،پیشین ص ۱۲۶

۴ـ اریک دیویس،«جنگ خلیج فارس: افسانه ها و واقعیت ها» ،ترجمه مهبد ایرانی طلب،قسمت اول اطلاعات اقتصادی ـ سیاسی،شماره ۷۸ـ۷۷،ص ۲۶

۵ـ کاظم علمداری،پیشین،ص ۱۳۰

۶ـ همان ص ۱۳۴

۷. Stephen zumes,’’10 thing to know about U.S policy in the middle East htt://www.a lternet. Org/story. Htm1p.8

۸ـ جان اسپوزیتو، اسلام سیاسی و سیاست خارجی آمریکا ،ترجمه غلامحسین ابراهیمی ،ماهنامه اسلام و غرب،سال چهارم،شماره ۳۴ ص ۶

۹ ـ حسام محمد،«سیاست های ایالات متحده در قبال اسلام گرایان»،ترجمه گروه ترجمه فصلنامه،فصلنامه نهضت،سال سوم،شماره ۱۰،(تابستان ۱۳۸۱)،ص ۳۱۵

۱۰ ـ اریک دیویس،پیشین،ص ۶۵

۱۱ـ همان

۱۲ ـ ساموئل هانتینگتون،«اسلام و غرب از منازعه تا گفتگو»، ترجمه محمود سلیمی،فصلنامه مطالعات خاورمیانه،سال هشتم شماره ۳، ص۲۴۳

۱۳ـ جان اسپوزیتو، پیشین، ص ۸

۱۴ـ «نگاهی به چهل و پنجمین کنفرانس سالانه موسسه خاورمیانه»،فصلنامه سیاست خارجی،سال ششم،شماره ۱، (بهار ۱۳۷۱)، ص ۲۳۸

۱۵ ـ «بررسی اخبار خارجی»، ماهنامه چشم انداز ایران،شماره ۱۲،( دی و بهمن ۱۳۸۰)، ص ۷۱

۱۶ـ کاظم علمداری،پیشین،ص ۸۹

۱۷ ـ همان ص ۲۲۲

۱۸.Zacbary karabell,’’the united states and Islamic funda mentalism’’,world policy jornal,V.XII .No.2 P.43(Summer 1995)

۱۹ـ لیون تی هدر،پیشین،ص ۷۳

۲۰.Zacbary karabel,op.cit .p.48

۲۱ـ لیون تی هدر،پیشین ص ۷۶

۲۲. Stephen zunes,’’10 things to know abut U.S policy in the middle East’’op.cit.p8

۲۳ـ محمد سعید ادریس،«پیامدهای رخداد یازدهم سپتامبر بر شورای همکاری خلیج فارس»،در دوازدهمین همایش بین المللی خلیج فارس،مجتبی فردوسی پور،(تهران:انتشارات وزارت امور خارجه،۱۳۸۰)،ص ۳۲۶

۲۴ـ تئودور تساکریس،«موازنه قوا در خلیج فارس پس از یازده سپتامبر»،در مجموعه مقالات دوازدهمین همایش بین المللی خلیج فارس،مجتبی فردوسی پور،( تهران: انتشارات وزات امور خارجه،۱۳۸۰)، ص ۱۳۰

۲۵ـ کاظم علمداری،پیشین،ص ۳۷

۲۶ـ لیون تی هدر،پیشین،ص ۲۴۷

۲۷ـ مرتضی اسعدی،ایران،اسلام،تجدد،(تهران : انتشارات طرح نو،۱۳۷۷)،ص ۴۶

۲۸ ـ هرمز همایونپور،پیشین،ص ۱۸۵

۲۹ـ مرتضی اسعدی،پیشین،ص ۱۸۵

۳۰ـ «آمریکا و اسلام سیاسی:برخورد فرهنگ ها یا برخورد منافع»،دیدگاهها و تحلیلها ،شماره ۱۴۱،ص ۸۷

۳۱ـ همان

۳۲ـ اقتصاد ایران،شماره ۳۹، ص

۳۳ـ ابوالقاسم راه چمنی ، گزیده پژوهشهای جهان(۱)، (تهران : انتشارات ابرار معاصر تهران ، سال ۱۳۸۱)،ص ۴۲۸

۳۴ـ «رژیم های عربی و جنبشهای اسلامی»،ترجمه فخر طاولی، نشریه ترجمان سیاسی، شماره ۱۴، (اردیبهشت ۱۳۸۰)، ص ۱۱

۳۵ـ سید جواد طاهایی، پیشین، ص ۲۰۲

۳۶ـ جان اسپوزیتو، پیشین ، ص ۸

۳۷ ـ دیدگاهها و تحلیلها،شماره ۱۴۱،ص ۸۸

۳۸ـ «مذهب‌گرایی و سکولاریسم»،ترجمه حمید رضا حسینی،فصلنامه سیاست خارجی، سال یازدهم،شماره ۴،( زمستان ۱۳۷۶)، ص ۱۱۵۰

۳۹ـ خاورمیانه: راه حل یا دو مینوی سقوط، ماهنامه معیار،شماره ۵۴،ص ۲۳

۴۰ـ «تا چه حد تهدید اسلام واقعیت دارد»، بولتن ۹۶، ص ۷۵

۴۱ـ سزار فرح،پیشین،ص

۴۲.Zacbary karabell,op.cit.P.45

۴۳ـ ماهنامه اسلام وغرب،شماره ۳۲

۴۴. Mohamad A.Muqteder khan ,‘‘ American Foreign Policy Islamic Resurgence”,: The establishment…,Islamic Horizons. V.25,No.5: P.52-53,(october 1996)

۴۵ـ جان اسپوزیتو،پیشین،ص ۹

۴۶. Graham fuller, ‘‘The other voice:’’ ,OP.cit.p.

۴۷. Zecbary.op.cit.p.48

۴۸ـ جان اسپوزیتو،پیشین ،ص۸

۴۹. How American subverts democracy in the middle East’’middle East internatiomal ,No.598:P 21

۵۰ـ ترجمان سیاسی،شماره ۷۵،ص ۱۷
۵۱. Zacbary karabell.OP.cit .P.44
۵۲. “How American subverts demoeracy in the middle East”,OP.cit.P.20
۵۳.Ibid
۵۴ـ جان اسپوزیتو، پیشین، صص ۸ ـ۵
۵۵ـ همان
۵۶. Karabell.OP.cit .P.46
۵۷.IbId
۵۸ـ جان اسپوزیتو ، پیشین ،ص ۵
۵۹ـ هرایر دکمجیان،پیشین،ص ۱۷۹
۶۰. Kabrabell.OP.cit.P. 44
۶۱. Stephan zumes“, 10 things to know About U.S policy in the East’’ OP.cit.P.5.

۶۲ـ لیون تی هدر،پیشین،ص ۷۴
۶۳ـ سید محمد کاظم سجادپور،«ایالات متحده وجهان اسلام»،دیدگاهها و تحلیلها، شماره ۱۵۴،ص ۴۹
۶۴ـ هرایر دکمجیان، پیشین، صص ۶۶ ـ ۶۵
۶۵ـ یعقوب توکلی،پیشین،ص ۱۱۷
۶۶ـ همان،ص ۱۱۸
۶۷ـ همان ،ص ۱۱۹
۶۸ـ همان
۶۹ـ همان،ص ۱۸۱
۷۰ـ جملیه کدیور،مصر از زاویه دیگر،پیشین،ص ۱۲۶
۷۱ـ غلامرضا خادمی، پیشین،ص ۲۰۳
۷۲ـ زیبا فرزین نیا،«مصر و موج اسلام گرایی»،بولتن دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی شماره
ص ۲۴
۷۳. Karabell.OP.cit.P.44
۷۴.Ibid
۷۵ـ غلامرضا خادمی،پیشین،صص ۲۱۰ـ۲۰۹
۷۶ـ محمد کاظم آسایش طلب، پیشین ،ص
۷۷. karabell .OP.cit.P
۷۸ـزیبا فرزین نیا ،پیشین ،ص ۲۵
۷۹ـ همان،صص ۲۴ـ۲۳
۸۰ـ جملیه کدیور،مصر از زاویه دیگر،پیشین،ص ۲۳۲
۸۱ـ همان ،ص ۲۹۵
۸۲. Karabell.OP.cit.P.47
۸۳ ـ حمید احمدی،«اسلام گرایان و مسله خشونت در مصر»،پیشین ، ص ۱۴۱
۸۴ـ همان، ص ۱۴۰
۸۵ ـ همان
۸۶ـ زیبا فرزین نیا،پیشین،صص ۲۳ـ۲۱
۸۷ـ همان ص ۲۲
۸۸ ـ سید جواد طاهایی، پیشین، ۱۹۷
۸۹ـ همان،ص ۲۲۸
۹۰ ـ «سعودی ها و سیاست آمریکا»، روزنامه اطلاعات ۲۸ ،(اردیبهشت ۱۳۷۳)،شماره ۲۰۱۹۸
۹۱ ـ فصلناه راهبرد،شماره ۱۷ و ۱۸،ص ۸۷۵
۹۲ـ سید جواد طاهایی،پیشین،ص ۲۰۲،
۹۳ـ شیرین هانتر،پیشین،ص ۲۹۵
۹۴ـ سید جواد طاهایی،پیشین،ص ۲۰۲
۹۵ـ فرید زکریا،پیشین، صص ۷۷ ـ ۷۳
۹۶ـ محمد علی امامی ، عوامل تأثیر گذار داخلی در خلیج فارس،( تهران: انتشارات وزارت اموز خارجه ،۱۳۸۰) ،ص ۸۴
۹۷ـ «متحدانی که دشمن ما بودند»،ترجمه م. امیری،ترجمان سیاسی،سال هشتم،شماره ۴۳،ص ۲۸
۹۸ ـ اریک لوران،جنگ بوش ها (اسرار ناگفته یک جنگ )،ترجمه سوزان میرفندرسکی ،(تهران : انتشارات نی ،۱۳۸۲)،ص ۸۳
۹۹.Martin Indyk“,Back to the bazar’’,foreign AFFairs, vol 81.(Jan,feb.2002) p
۱۰۰ـ کاظم علمداری،پیشین،صص ۳۰۴ـ۳۰۳
۱۰۱ـ همان،ص ۳۰۳
۱۰۲.Graham foller, “the futher op politcul Islam’’ , op.cite.p
۱۰۳ـ اریک لوران،پیشین،ص ۸۶

۱۰۴ـ لیون تی هدر،باتلاق آمریکا در خاورمیانه،پیشین ،ص ۵۱

۱۰۵ ـ محمد علی امامی، پیشین ،صص ۱۵۸ ـ ۱۵۷

۱۰۶ـ همان،ص ۳۰۲

۱۰۷ـ محمد علی امامی،پیشین،ص ۱۴۴

۱۰۸ .Stephen Zunes“, u.spolicy towarj political Islam”, opcit. P3

۱۰۹ـ « »،صفحه اول،سال دوازدهم،شماره ۱۳،اسفند ۱۳۸۱،ص ۳۵

۱۱۰ـ محمد علی امامی،پیشین،ص ۱۳۳

۱۱۱ـ همان،ص ۱۱۷

۱۱۲ـ کاظم علمداری ،پیشین ،ص ۴۲

۱۱۳ ـ محمد علی امامی،پیشین،ص ۲۰

۱۱۴ـ هرایردکمجیان،پیشین،صص ۲۶۴ـ۲۶۳

۱۱۵ـ مجتبی امیری،پیشین، ص ۶۲

۱۱۶ـ محمود طلوعی،روزی که جهان دگرگون شد پیشین ، ص ۱۸۰

۱۱۷ـ رابین رایت،پیشین،ص ۱۳

۱۱۸ـ ابراهیم کاروان،«رژیم های اسلامی کدامند؟»،واحد ترجمه مجله،فصلنامه معرفت،سال ششم،شماره ۲،(پاییز ۱۳۷۶)،ص ۶۶

۱۱۹ـ نادر انتخابی،«اسلام سیاسی درجهان معاصر»،نشریه نگاه نو،شماره ۴،(اردیبهشت ۱۳۸۰)،ص۴۵

۱۲۰ـ «امریکا،رهبران و توده های جهان عرب»،روزنامه آفتاب یزد،(۲۸ آبان ۱۳۸۰)

۱۲۱ـ همان

۱۲۲ـ «فتوا علیه خاندان سلطنتی عربستان سعودی»،ترجمه رضایی نصیر،ترجمان سیاسی،شماره ۴۶،۲۷ (مهر ۱۳۸۰)،ص ۲

۱۲۳ـ همان

۱۲۴ـ اریک لوران،پیشین، ص ۸۶

۱۲۵ـ «بن لادن تجسم شیطان یا مجاهد راه یزدان»،ترجمه عباس امام،ماهنامه آفتاب شماره۹،(آبان ۱۳۸۰)،ص ۷۰

۱۲۶ـ سید جواد طاهایی، پیشین ، ص۱۹۸

۱۲۷ـ «عربستان یک رژیم پادشاهی پر از ناهمخوانی»،نشریه صفحه اول،سال یازدهم،شماره ۵۹،(اسفند ۱۳۸۰)،ص ۲۹

۱۲۸ـ محمد صلاح،«ناگفته های جنبش های رادیکال اسلامی »،ترجمه محمود موسوی بجنوردی،فصلنامه خاورمیانه سال نهم،شماره ۱،(بهار ۱۳۸۱)،ص ۱۳۳

۱۲۹ـ حسن روحانی،«مواضع اخیر آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران»،فصلنامه راهبرد،شماره ۲۲،(زمستان ۱۳۸۰)،ص ۲۰

۱۳۰ـ سامی حجار، پیشین ص ۶۱

۱۳۱ـ عماد نداف،بن لادن یک نفر از یک میلیارد نفر،ترجمه عثمان ایزد پناه،(تهران:انتشارات عابد،۱۳۸۱)،ص ۱۴۰

۱۳۲ـ بیژن اسدی،«اثرات حوادث ۱۱ سپتامبر برژئوپلتیک منطقه خلیج فارس و آسیای مرکزی و قفقاز»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال پنجم، شماره ۳، صص ۷۴۶ ـ۷۴۵

۱۳۳ـ حسن باقری،سعید علیشیری و مرتضی قمصری،توطئه یازده سپتامبر،چ۲،(تهران:نشر نذیر،۱۳۸۰)،صص ۳۷ـ۳۵

۱۳۴ـ تری میسان،یازده سپتامبر دو هزار و یک و دروغ بزرگ،ترجمه خسرو سمیعی ،(تهران:نشر شهر،۱۳۸۱)، ص ۷۶

۱۳۵ـ بیژن اسدی، پیشین ، ص ۷۴۵

۱۳۶ـ سزار فرح، پیشین،ص

۱۳۷ـ فرید هویدا، اعراب چه می‌خواهند،ترجمه هوشنگ لاهوتی،(تهران:انتشارات پاژنگ،۱۳۷۱)، ص۲۵۱

۱۳۸ـ سید جواد طاهایی،پیشین ص ۱۹۹

۱۳۹ـ محمود طلوعی،پیشین،صص ۹۴ـ۹۲

۱۴۰ـ همان ،ص ۹۳

۱۴۱ـ «نگرانی های آمریکا از اوضاع عربستان سعودی »،ماهنامه چشم انداز ایران،شماره ۱۱،ص ۲۱

۱۴۲ـ همان

۱۴۳ـ عبدالرضا همدانی ،«بررسی تأثیر حوادث ۱۱ سپتامبر بر ثبات سیاسی و امنیت ملی کویت»،فصلنامه مطالعات دفاعی ـ امنیتی، سال نهم، شماره ۲۳، صص ۱۳۳ـ ۱۳۲

۱۴۴ـ همان ،ص ۱۳۳

۱۴۵ ـ اریک لوران،پیشین،ص ۸۵

۱۴۶ـ غلامرضا بابایی «پیامدهای یازده سپتامبر بر خلیج فارس و آسیا»،در مجموعه مقالات دوازهمین سمینار خلیج فارس،(اسفند ماه ۱۳۸۰)، ص ۴۵۱

۱۴۷ ـ سید جواد طاهایی،پیشین،ص ۲۰۲

۱۴۸ـ روژه گارودی، «تجانس آمریکایی اسرائیلی»، در مجموعه مقالات سمینار روند اشغال فلسطین، (تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، ۱۳۷۹) ، ص ۲۱

۱۴۹ـ رحمان قهرمانپور،« در آثار احتمالی حمله آمریکا به عراق بر خاورمیانه » ،پیشین، ص ۵۹

۱۵۰. Amin Sabooni , “it s Not all Fundamentalism in occupied palestine ”, muslim Digest .

۷.۴۳ . No.7.(Februry/ march 1993) p.z77

۱۵۱ـ پل فایندلی، فریب های عمدی، پیشین، ص ۱۰۰

۱۵۲ـ «روابط استراتژیک اسرائیل و آمریکا»، روزنامه اطلاعات ،(۶ اردیبهشت ۱۳۷۷)

۱۵۳. Stephen Zunes, “10 Things 40 know about u.s policy in the middle East ”, op.cit .P.4

۱۵۴ـ « پدر خوانده تروریسم، علیه تروریسم» ، ماهنامه خلیج فارس، شماره ۲۴،( مهر ۱۳۸۱)، ص ۱۱

۱۵۵ـ همان، ص۱۲

۱۵۶ـ یوسف ضایع، «توانایی های اقتصادی اسرائیل »، ترجمه عبدالرضا همدانی ، فصلنامه مطالعات منطقه ای ( اسرائیل شناسی، آمریکا شناسی) ، جلد ششم ، سال ۱۳۸۰ ص ۱۶۳

۱۵۷ـ همان

۱۵۸ـ حسن واعظی ، تروریسم ، پیشین ، صص ۵ ـ ۹۲

۱۵۹ـ همان ، صص ۹۹ ـ ۹۳

۱۶۰ـ پل فایندلی، آنها بی پرده سخن می گویند، ترجمه حیدر سهیلی اصفهانی ،( تهران : نشر قومس، ۱۳۷۲) ، ص ۳۶۹

۱۶۱ـ حسن واعظی ، تروریسم ، پیشین ،ص ۷۸

۱۶۲ـ همان، ص ۸۵

۱۶۳ـ همان ص ۸۷

۱۶۴ـ «میزگرد پیامد تحولات اخیر بر منطقه خاورمیانه »، ماهنامه دیدگاهها و تحلیل ها ، شماله ۱۵۴، ص ۱۲»

۱۶۵ـ لیون تی هدر، پیشین، ص۱۲۵

۱۶۶ـ سید اسدالله اطهری، «ادوارد سعید، صلح و مخالفان آن » نقد و معرفی کتاب، فصلنامه خاورمیانه سال هفتم شماره ۲ ،(تابستان ۱۳۷۹) ، ص ۳۲۳

۱۶۷ـ پل فایندلی، فریب های عمدی، پیشین ، صص ۷۱ ـ۷۰

۱۶۸ـ لیون تی هدر، پیشین ، ص ۱۲۱

۱۶۹ـ پل فایندلی، فریب های عمدی، پیشین ، ص ۱۰

۱۷۰.Stephen Zunes “,10 thing to Know about u.s policy in the mibble East”, op. Cit .p.5

۱۷۱. Ibid

۱۷۲ـ پل فایندلی، فریب های عمدی، پیشین ،ص ۱۹۰

۱۷۳ـ همان، ص ۱۹

۱۷۴ـ همان صص، ۱۹۳ـ۱۹۲

۱۷۵.Stephen zunes. Op.cit. p.6

۱۷۶ـ سیروس فیضی، «اسلام و غرب پس از ۱۱ سپتامبر، زمینه ها و ابعاد رویارویی»، فصلنامه نهضت، سال سوم، شماره ۱۰، صص

۱۷۷ـ غلامرضا خادمی، پیشین، صص ۲۰۵ ـ ۲۰۴

۱۷۸ـ «خاورمیانه پس از رویدادهای ۲۰ شهریور» فصلنامه خاورمیانه

۱۷۹ـ همان

۱۸۰ـ حرمن قهرمانپور، آثار احتمالی حمله آمریکا به عراق بر خاورمیانه، پیشین، ص۵۸

۱۸۱ـ همان

۱۸۲ـ پل فایندلی، فریب های عمدی، پیشین،ص ۹

۱۸۳ـ همان

۱۸۴ـ چشم انداز ایران شماره۱۱، آبان و آذر ۱۳۸۱، ص۱۶

۱۸۵ـ «حوادث ۱۱ سپتامبر، مبارزه با تروریسم، ترجمه علی رستمی، فصلنامه خاورمیانه، سال هشتم ، شماره ۴،( زمستان ۱۳۸۰)، صص ۲۳۷ ـ ۲۳۶

۱۸۶ـ همان

۱۸۷ـ شیرین هانتر، پیشین، ص۶۹

۱۸۸ـ جورج بال، خطا و خیانت در لبنان، ترجمه حسین ابوترابیان، (تهران: انتشارات اطلاعات، ۱۳۶۶)، ص ۱۳۳

۱۸۹ـ محمود طلوعی، پیشین، ص ۱۲۷

۱۹۰ـ جمیله کدیور، پشت پرده صلح، پیشین، ص۲۴

۱۹۱ـ فرید زکریا، پیشین ص ۳۱

۱۹۲ـ جمیله کدیور، پشت پرده صلح، ص ۱۵۴

۱۹۳ـ نیوهن لیدیا«گفتگو با مصطفی مشهور مرشد عام اخوان المسلمین» ، روزنامه اطلاعات (۵/۲/۱۳۷۸)

۱۹۴ـ همان

۱۹۵ـ حمید احمدی، «جنبش های اسلامی در خاورمیانه…» ، پیشین، ص ۸۹

۱۹۶ـ بیرنس ویک ، «آیا جهان عرب دستخوش تحول می شود ، ترجمه ف. فرهمند، ترجمان سیاسی، شماره ۹،( بهمن ۱۳۸۰)، ص۱۰

۱۹۷ـ آلفرد. م. لیلیانتال ،ارتباط صهیونیستی،ترجمه ابوالقاسم حسینی ،(تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ،۱۳۷۹)، ص ۲۸۳

۱۹۸ـ حمید احمدی، «جنبشهای اسلامی در خاورمیانه…» ، پیشین، ص ۸۳

۱۹۹ـ سید جواد طاهایی، پیشین، صص ۲۱۴ـ ۲۱۲

۲۰۰ـ محمود طلوعی، پیشین، ص ۱۲۰

۲۰۱ـ همان، ص۱۲۵

۲۰۲ـ عماد نداف، پیشین، ص۱۳۵

۲۰۳ـ همان، ص ۱۲۰

۲۰۴ـ همان

۲۰۵ـ همان

۲۰۶ـ عبدالرضا همدانی، پیشین ، ص۱۲۵

۲۰۷ـ تری میسان، پیشین، ص ۱۲۵

مقدمه بخش اول

در این بخش به دنبال ارائه تعاریفی برای شناخت سیاست خارجی و پی بردن به اهدافی هستیم که در سیاست خارجی از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشند. که در این زمینه به خاطر جایگاه اساسی منافع ملی در سیاست خارجی ضمن ارائه تعاریفی از منافع ملی به دنبال قدمت و سوابق تاریخی آنچه امروزه تحت عنوان منافع ملی شناخته می شود می گردیم.

پس از روشن شدن مفهوم سیاست خارجی و اهداف آن و پی بردن به چیستی منافع ملی در مرحله بعد به سیاست خارجی آمریکا و منافع آن در خاورمیانه می‌پردازیم.

از آنجا که برای درک بهتر سیاست خارجی آمریکا نیاز به آگاهی از چگونگی شکل گیری آن می باشد لذا عوامل مؤثر در شکل گیری سیاست خارجی آمریکا را در دو سطح داخلی (رسمی و غیررسمی ) و بین المللی مورد بحث و بررسی قرار می دهیم. در نهایت پس از شناخت سیاست خارجی آمریکا و چگونگی شکل گیری آن به اهداف و منافعی که سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه تعقیب می کند اشاره می شود که اهم آنها به شرح زیر است :

– حمایت از رژیم های محافظه کار

– حمایت از اسرائیل

– تضمین امنیت نفت

فصل اول

سیاست خارجی

گفتار اول: شناخت سیاست خارجی

الف ) تعریف و تبیین سیاست خارجی

شناخت سیاست خارجی هر کشوری یک پروسه علمی است و محتاج سالها تفکر، مشاهده مستقیم و تصحیح قضاوتهاست، مبحث سیاست خارجی به عنوان یکی از شاخه های بنیادی معرفت روابط بین الملل تکامل پیچیده ای را از سنت گرایی به رفتارگرایی و نهایتاً به فرا رفتارگرایی و ساختارگرایی در طی چند دهه گذشته پیموده است.اگر زمانی بحث سیاست خارجی به عملکرد سفرا، سخنرانیهای وزرای خارجه و تاریخ انعقاد قراردادها میان واحدهای سیاسی محدود می شد، هم اکنون به یک تخصص چند بعدی در زمینه های اقتصادی، بین المللی، فرهنگی و سیاسی تبدیل شده است. به دنبال تجزیه مفهومی و موضوعی این تخصص، شناخت روابط علت و معلولی میان دهها متغیر مربوط به سیاست خارجی از توصیف رویدادها و روش ژورنالیستی بیرون آمده و به سوی نظریه پردازی و تلفیق منطقی متغیرها سوق پیدا کرده است.(۱)

با اینکه در یک نگاه کلی مفهوم سیاست خارجی در یک کشور مربوط به تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیم گیریهایی است که از دیدگاه خاص همان کشور جنبه برون مرزی دارد. (۲) اما واقعیت این است که در مقام تعریف از سیاست خارجی نیز همچون دیگر مفاهیم علوم اجتماعی تعاریف متعدد و مختلفی ارائه شده است . در فرهنگ لغت روابط بین الملل در تعریف سیاست خارجی آمده است:

« یک راهبرد یا جریان برنامه ریزی شده از تصمیمات اتخاذ شده توسط تصمیم گیرندگان یک دولت در تعامل با دیگر دولتها یا دیگر بازیگران بین المللی، با هدف بدست آوردن اهداف مشخص که در چارچوب منافع ملی تعریف شده است».(۳)

همچنین درباره سیاست خارجی تصور سنتی این است که سیاست عبارت است از ارزیابی عقلایی بهترین وسایل دست یافتن به هدفها و مقاصد تعیین شده، رفع موانع و همچنین استفاده از فرصت های پیش آمده در محیط خارجی.(۴)

در تعریف سیاست خارجی باید به دو نکته توجه داشت یکی اینکه اگر چه همه دولتها جهت دستیابی به اهداف مورد نظر خود دارای سیاست هایی هستند که شامل سیاست های داخلی و خارجی می شود. اما تنها جهتی را که یک دولت در ارتباط با محیط خارجی بر می گزیند و در آن سو از خود تحرک نشان می دهد و نیز شیوه نگرش آن به جامعه بین المللی را سیاست خارجی می گویند.(۵) دیگر اینکه در تدوین و شکل گیری سیاست خارجی دولت ها نقش اصلی را به عهده دارند به عبارتی هر تعریفی از سیاست خارجی منوط به قائل شدن جایگاه والایی برای دولت ها می باشد.زیرا با وجود ظاهر شدن بازیگرانی متعدد در صحنه جهانی بازهم دولتها به عنوان ابتدایی ترین، اصلی ترین و مهمترین بازیگر روابط بین المللی شناخته می شوند. در واقع ساختارهای نظام های بین المللی بر مبنای نقش مرکزی و محوری دولتها پی ریزی و بنیان گذاشته شده است بدین ترتیب است که تنها به حضور دولتها در صحنه بین المللی و قابلیت تاثیر گذاری آنها بر روی تعاملات جهانی که از طریق رفتار سیاسی برون مرزی آنهاصورت می گیرد سیاست خارجی می گویند.

همچنین می توان گفت این سیاست خارجی است که تثبیت کننده نقش دولتها به عنوان ممتازترین بازیگر روابط بین المللی می باشد. بنابراین در تعریفی ساده سیاست خارجی بخشی از فعالیت دولتی بوده که جهت گرایشی آن به سمت بیرون است، یعنی به مسائلی می پردازد که برخلاف سیاست داخلی، مربوط به خارج از مرزهایش می باشد. بدین ترتیب وجود مرز به عنوان مجموعه خطوط تفکیک کننده صلاحیت های دولتی به عملکرد سیاسی حکومت ها، بعدی «درونی و بیرونی » می دهد. بر این اساس نه تنها دو حوزه قابل شناسایی تحت عنوان محیط داخلی و محیط بین المللی پدیدار گشته بلکه سیاست داخلی و خارجی نیز در موضع اجرایی از هم جدا می شوند. اگر سیاست داخلی در محیطی اعمال می شود که در آنجا حاکمیت سرزمینی و در نتیجه آزادی عمل مطلق وجود داشته، اما محیط بین الملل که بستر حضور تعاملات متقابل واحدهای سیاسی می باشد فضایی خارج از حوزه اختیارات تام دولتهاست. اگر در محیط داخلی نوعی نظام حقوقی و قضایی حکمفرما بوده به گونه ای که حاکمیت دولتها تثبیت شده می باشد، اما حوزه روابط بین المللی دارای ماهیت آنارشی بوده و صحنه تقابل و تعارض سیاستهای خارجی مختلف می باشد.(۶)

علاوه بر نقش دولتها در ایجاد و شکل گیری سیاست خارجی باید به جایگاه دولت ها در نوع و ماهیت سیاست خارجی هم اشاره کرد به عبارتی هرچه دولتی قدرتمند تر بوده، سطح تاثر گذاریش بر روی تعاملات جهانی بیشتر و کارکرد سیاسی آن در جامعه بین المللی قابل مشاهده تر است. در این حالت، دولتهای سیستم ساز از قابلیتهای ویژه ای برای ایجاد تغییرات در راستای اهداف خوددرمحیط بین المللی برخوردار می باشند . بنابراین از طریق سیاست خارجی، دولتها نه تنها به رفتار سیاسی سایر بازیگران روابط بین المللی پاسخ می دهند، بلکه در صدد حفظ و افزایش ظرفیتهای نفوذ و تاثیر گذاری خود در خارج از مرزهای ملی شان می باشند.بر این اساس در یک نگرش کلی سیاست خارجی دولتها را به دو صورت «کنشی» و «واکنشی » تقسیم می کنند که هر چه دولتی ضعیف تر بوده عملکرد وی درخارج از مرزهایش واکنشی تر و هرچه دولتی قویتر بوده رفتار سیاسی او کنشی تر می باشد.(۷)

علاوه بر تعاریف فوق در پایان لازم است به دو تعریف و برداشت دیگر از سیاست خارجی اشاره شود که یکی به مجموعه اقدامات یک حکومت در قبال محیط خارجی اطلاق می شود، دیگری تعریف سیاست خارجی بر اساس مفهوم سیاست می باشد که بر این اساس سیاست عبارت است از فن و هنر شناخت امکانات و بهره برداری درست از آنها به منظور تحقق اهداف مورد نظر که بدین ترتیب می توان سیاست خارجی را فن و هنر (یاعلم) شناخت امکانات و بهره برداری درست از آنها برای رسیدن به اهداف یک کشور در ارتباط با محیط خارجی تعریف نمود.(۸)

پس از ارائه تعاریفی در مورد سیاست خارجی لازم است به رابطه آن با سیاست داخلی نیز اشاره شود که در این زمینه نیز اختلاف نظرهایی وجود دارد.

عده ای از اندیشمندان روابط بین الملل «سیاست خارجی را دنباله سیاست داخلی»
می دانند و عده ای نیز سیاست خارجی را بعد بیرونی اوضاع داخلی می داند.(۹) اما واقعیت این است که سیاست خارجی به تمامی نمی تواند از سیاست داخلی جدا باشد رفتار کشورها را در صحنه بین المللی نمی توان فقط از دیدگاه محیط سیاسی خارجی توجیه کرد بلکه باید شرایط و اوضاع و احوال داخلی را هم مورد توجه قرار داد. زیرا عوامل داخلی، طراحان سیاست خارجی را تحت تاثیر قرار می دهند به سخن دیگر رفتار کشورها در محیط بین المللی بازتاب ارزشها و نیازهای مردم و برداشت رهبران از سیاست داخلی و خارجی کشور است یعنی می توان گفت سیاست خارجی نتیجه کنش متقابل عوامل داخلی و خارجی گوناگون می باشد.(۱۰)

کیسنجر نیز معتقد است جداساختن سیاست خارجی کشور از سیاست داخلی آن ممکن نیست، زیرا سیاست داخلی کشور و بنیان داخلی و گرایش های فکری آن عوامل بنیادینی هستند که در هنگام شکل گیری سیاست خارجی کشور مورد توجه قرار می گیرند . وی در این مورد می افزاید کشورهایی که عدالت را به عنوان شالوده بنیان داخلی خود قرارمی دهند از سیاست خارجی یکسان، از نظر اهداف و روش اجرا پیروی می کنند، همچنین کشورهای برخوردار از ثبات داخلی نمی کوشند که به ماجرا جویی هایی در سیاست خارجی دست بزنند.(۱۱)

در مورد تاثرگذاری عوامل داخلی بر سیاست خارجی نیز توسیدید که به بررسی روابط میان دولت ـ شهرهای یونان پرداخته بود به این نتیجه رسید که رفتار و موضع گیری رهبران این دولت ـ شهرها در برابر هم اغلب ناشی از عوامل و محیط سیاسی درونی خود آنها و نه میان آنها می باشد. (۱۲)

ب ) اهداف سیاست خارجی

سیاست خارجی از دو مؤلفه اساسی شکل می گیرد: اهداف ملی که کشورها درصدد رسیدن به آنها هستند و اسباب و ابزار دستیابی به آنها. بدین ترتیب فن اداره هر کشور در واقع چیزی جز ایجاد توازن و هماهنگی بین آرمانهاو اهداف ملی و منابع برای دستیابی به آنها نیست.

سیاست خارجی هر کشور برای دستیابی به اهدافی که مد نظر دارد، ابتدا منافع ملی‌ ـ حیاتی را تشخیص داده و صراحتا آن را مورد تاکید قرار می دهد تا بدین طریق به دورنمایی از اهداف سیاست خارجی دست یابد، آنگاه برای دستیابی به این اهداف، روشهای گوناگون را مورد آزمون قرار می دهد.

بنا به عقیده اکثر دانشمندان روابط بین الملل ، هدف های سیاست خارجی عبارتند از تصویری از آینده یا مجموعه شرایطی در آینده که کشور مایل است در راه تحقق آنها بکوشد. بدیهی است که اهداف سیاست خارجی کشورها یکسان نیست ، این امر ناشی از دلایل زیر است:

۱ـ کشورها از نظر قدرت برابر نیستند.

۲ـ کشورها دارای رهبران متفاوتی هستند.

۳ـ گروههای ذی نفوذ کشورها یکسان نمی باشند.

۴ـ عوامل تاریخی و اوضاع و احوال جغرافیایی کشورها متفاوت است.

۵ـ خصایص فرهنگی و منافع ملی کشورها متفاوت می باشد.(۱۳)

مورگنتا عقیده دارد هدف هر نوع سیاست اعم از داخلی یا خارجی، در حقیقت تلاش برای کسب قدرت است.(۱۴) یعنی سیاست خارجی هر کشور در پی کسب قدرت، حفظ قدرت و یا افزایش قدرت است.(۱۵)

هالستی۱ نیز معتقد است اگر بخواهیم برای انواع مختلف هدفهای ملی کشورها، در سیاست خارجی، به گونه ای که بر تمام کشورها قابل انطباق باشد، اظهار نظری دقیق بکنیم باید سه خصوصیت و معیار زیر را در نظر بگیریم:

۱ـ ارزشها و اهمیتی که رهبران برای اهداف قائلند.

۲ـ فشارهایی که در بدست آوردن آن اهداف بر ملت وارد می آید.

۳ـ زمانی که برای دستیابی به اهداف ضروری است.(۱۶)

به عقیده هالستی با در نظر گرفتن سه معیار فوق، هدفهای ملی کشورها را می توان به نحو ذیل تقسیم بندی نمود.(جدول شماره ۱)

الف ) هدفهای اساسی یا اولیه

ب) هدفهای متوسط یا درجه دوم

ج) هدفهای جهانی یا دراز مدت

اهداف اساسی یا اولیه

این اهداف ارزشهای اساسی جامعه بوده و دولت و ملت موجودیت خود را موکول به حصول و حفظ آنها دانسته و همواره می بایست در راه تحقق آنها بکوشند . اگر هدفهای اساسی کشور به خطر بیفتد. دولت و مردم به خاطر حفظ آنها حتی خود را با خطر انداخته و متوسل به جنگ می شوند. منافع ملی و امنیت ملی از جمله هدفهای اساسی و اولیه به شمار می آیند. امنیت ملی یکی از اصول اساسی است که مبنای تعیین هدفهای سیاست خارجی قرار می گیرد . طراحان سیاست خارجی باید، علیه هر گونه خطرات احتمالی که متوجه امنیت ملی آنهاست چاره اندیشی نمایند. تعریف امنیت ملی از جنگ دوم جهانی به بعد تحول یافته و دست کم سه نوع آمادگی سیاسی، اقتصادی و نظامی را در بر می گیرد. آمادگی سیاسی از طریق امضای پیمانهای دفاعی، استفاده از بحرانهای بین المللی، اتکا به پشتیبانی مردم و استفاده از مذاکرات دیپلماتیک تامین می گردد.(۱۷)

آمادگی نظامی نیز مشتمل بر یک برنامه دراز مدت استراتژیکی و دفاعی به منظور مقابله با دشمن ، آموزش نیروهای نظامی و ایجاد آمادگی روحی در مردم و همچنین داشتن برنامه ای منسجم برای استفاده از کلیه نیروها در شرایط بحرانی می باشد. آمادگی اقتصادی نیز مشتمل بر دارا بودن منابع طبیعی، مواد غذایی و سایر مواد خام و یا امکان دسترسی به مواد مزبور، همچنین داشتن ظرفیت صنعتی و مهارتهای تکنیکی به منظور تولید لوازم مورد نیاز و سرانجام داشتن قدرت مالی به منظور پرداخت هزینه های مذکور می باشد.(۱۸)

هدفهای متوسط یا درجه دوم

هدفهای متوسط به اهدافی اطلاق می گردد که معمولا متضمن تقاضاهایی از سایر کشورهاست و حصول آنها نیز ضروری بوده و در رسیدن به آنها گاهی محدودیت زمانی وجود دارد. دامنه هدفهای متوسط بسیار وسیع است. با این وجود می توان آنها را به چهارنوع کلی زیر تقسیم نمود:

نوع اول، هدفهایی را شامل می شود که حکومت ها برای برآوردن تقاضاها و احتیاجات عمومی، از طریق اقدامات بین المللی انجام می دهند. امروزه رفاه ملی و توسعه اقتصادی از وظایف عمده تمام دولتها ست. تحصیل منافع اقتصادی در صحنه بین المللی به اشکال مختلف صورت می گیرد، از جمله از طریق استعمار مستقیم یا غیر مستقیم، از طریق تجارت یا مبادله کالا، از طریق ایجاد اتحادیه های اقتصادی و امثال آنها، بنابراین رفاه ملی ـ اقتصادی یک کشور مبتنی بر دو گروه عوامل است گروه اول شامل ثروت طبیعی ، موقعیت جغرافیایی و کیفیت جمعیت می باشد . گروه دوم، ناظر بر نحوه بهره برداری از منابع می باشد.

نوع دوم ازهدفهای متوسط را به نظر هالستی باید در کسب و افزایش پرستیژ ملی دانست. کسب و افزایش پرستیژ در گذشته از طریق تشریفات دیپلماتیک و افزایش قدرت ملی انجام می گرفت ولی در عصر کنونی پرستیژ کشورها با معیارهایی چون توسعه اقتصادی، پیشرفت صنعتی و علمی سنجیده می شود.

سومین دسته از هدفهای درجه دوم به نظر هالستی انواع مختلف سلطه جویی و توسعه طلبی امپریالیستی است. بعضی کشورها نسبت به سرزمینهای همجوار چشم طمع دارند، بدون اینکه این چشمداشت ارتباطی با مسائل امنیتی و یا نژادی و غیره داشته باشد.

نوع چهارم از هدفهای متوسط توسعه و ترویج ایدئولوژی خاص برای مقاصد مختلف می باشد در گذشته های دور نیز کشور ها گاهی سعی می کردند ارزشهای اجتماعی،اقتصادی و سیاسی خود را در خارج بسط وتوسعه دهند و گاهی نیز مذهب ، فرهنگ و یا عقیده خاصی را به ملل دیگر تحمیل می کرند. البته گاهی اوقات ترویج ایدئولوژی جزء اهداف درجه اول سیاست خارجی کشورها بوده و کشورها تمام تلاش خود را در این راه صرف می کنند.(۱۹)

هدفهای جهانی یا دراز مدت

این هدفها، هدفهایی هستند که زمان محدودی، برای رسیدن به آنها تعیین نشده است. این نوع هدفها شامل طرحها، رویاها و تصورات رهبر و یا کشوری درباره ایجاد یک سیستم یا نظام خاص بین المللی می گردد، طرح کمونیستها برای ایجاد یک حکومت جهانی سوسیالیسم کارگری، از این نوع هدفها محسوب می شود.(۲۰)

در عمل به ندرت دولتمردان، بالاترین ارزش را برای هدفهای بلند مدت ( که شاید بهتر است آرزوها نامیده شوند) قائل اند و در نتیجه توانایی ها یا سیاستهای ملی زیادی را برای دستیابی به آنها اختصاص نمی دهند. حکومتها می توانند تصمیم بگیرند، با چه شدتی این هدفها را دنبال نمایند و یا اینکه اصلا آنها را دنبال بکند یانه . هدف های مزبور بیشتر در حوزه انتخاب قرار دارند تا ضرورت‌.(۲۱)

آنچه تاکنون به شرح آن پرداختیم اهداف سیاست خارجی بوده است. اما این که اهداف سیاست خارجی بر چه مبنایی استوار باشد و چه اصولی در تعیین این اهداف نقش اساسی دارند اگرچه به راحتی امکان پذیر نیست با این وجود برخی اندیشمندان علوم سیاسی بر این باورند که اصولی را که مبنای تعیین هدفهای سیاست خارجی است را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:

۱ـ حفظ تمامیت ارضی و وحدت کشور

۲ـ رفاه ملی

۳ـ امنیت ملی

۴ـ حفظ پرستیژ ملی

۵ـ کسب قدرت

۶ـ ایدئولوژی و عقاید مذهبی(۲۲)

البته عوامل مختلفی ممکن است باعث تغییر در اولویتها و دگرگونی در سلسله مراتب اهداف ملی و سیاست خارجی گردد که مهمترین آنها عبارتند از:کشمکش های داخلی میان نخبگان سیاسی، سیاست افزایش قدرت، مانور دولتها در عرصه سیاست بین الملل ، رفع نیازهای داخلی و بالاخره تغییر رفتار سایر بازیگران.(۲۳)

علاوه بر تقسیم بندی که تاکنون از اهداف سیاست خارجی ارائه نمودیم می توان هدفهای سیاست خارجی را برحسب موضوع نیز طبقه بندی کرد، مانند هدفهای سیاسی ـ اقتصادی ، ایدئولوژیکی، نظامی و فرهنگی و … همچنین ممکن است هدفهای سیاست خارجی را برحسب مناطق جغرافیایی مانند خاورمیانه ، آسیای جنوب شرقی اروپای غربی ، آمریکای لاتین، آسیای مرکزی و مناطقی نظیر آن تقسیم بندی نمود.(۲۴)

گفتار دوم : رابطه میان سیاست خارجی و منافع ملی

الف ) تعریف و تبیین منافع ملی و جایگاه آن در سیاست خارجی

همانگونه که در مبحث اهداف سیاست خارجی آمد منافع ملی[۱] جزء اهداف اولیه سیاست خارجی هر کشور است اما در این مبحث در پی توضیح چیستی منافع ملی می باشیم.

«منفعت» غالبا به آنچه نزد شخص یا گروهی واجد سودمندی است اطلاق می شود، زیرا به او یا به آنها چیزی را می دهد که طالب آن هستند و یا موجبات خرسندی ایشان را فراهم کند. بر این اساس منفعت در نزد اشخاصی که در پی آنند آن اندازه مهم است که در تعیین قواعد رفتاری که ملزم به رعایت آن هستند و در داوریهای ارزشی آنان موثر واقع می شود.(۲۶)

با اینکه منافع ملی در توصیف، توضیح و پیش بینی رفتار بین المللی استراتژیها و هدفهای سیاست خارجی دولتها اهمیت دارد، اما از جمله مفاهیم پیچیده ای است که در تعریف و تبیین آن بین نظریه پردازان روابط بین المللی ابهاماتی وجود دارد. به بیان صریحتر، مفهوم منافع ملی تاکنون به روشنی تعریف نگردیده است و در مورد ارزشها و پدیده هایی که این واژه بر آنها اطلاق می شود نیز حتی در میان واقعگرایان که اولین بار این مفهوم را بکار گرفتند اتفاق نظر وجود ندارد. مثلا هانس جی مورگنتا که اولین نظریه پرداز منسجم واقعگرای روابط بین الملل، در سطح کلان است، ضمن اعتقاد به مبهم و غیر قابل تعریف بودن اصطلاح منافع ملی،‌آن را در چارچوبه قدرت سیاسی و سیاست خارجی واحدهای سیاسی عبارت از : حفظ سیستم سیاسی ،فرهنگی و تمامیت ارضی کشور در مقابل تجاوزات سایرین و راهنما و انگیزه اصلی اعمال همه کشورها در روابط بین الملل می داند.(۲۷) «پالفورد» و «لینکلن» نیز عقیده دارند که منافع ملی مفهومی است پیچیده و دارای تعاریف مختلف که ممکن است به هدفهای اولیه و همیشگی کشور که عبارتند از : امنیت ، رفاه اقتصادی ، حفظ و ازدیاد قدرت کشور در روابط با کشورهای دیگر و پرستیژ، اطلاق گردد.(۲۸)

دیوید سینگر نیز در مورد اهمیت منافع ملی می گوید:«منفعت ملی چشم انداز مبهمی است که غالب ما جهان را در آن می بینیم، دشمنانمان را با آن شناخته و محکوم می کنیم، شهروندانمان را با استناد به آن تابع خود می سازیم و اعمالمان را به واسطه آن تایید اخلاقی نموده و کارآیی می‌بخشیم‌».(۲۹)

بدین ترتیب اکثر دانشمندان روابط بین الملل بر این باورند که «منافع ملی» مفهوم اساسی سیاست خارجی است و این مفهوم در اصل در برگیرنده همه ارزشهای ملی می باشد. از دید روزنا مفهوم منافع ملی، هم در «تحلیل سیاسی» و هم در «رفتار سیاسی » بکار می رود. وی می گوید: « بعنوان یک ابزار تحلیل، منافع ملی وسیله ای است که به شرح، توصیف و یا ارزیابی منشاء و یا بررسی شایستگی سیاست خارجی یک کشور می پردازد، به عنوان یک ابزار رفتار سیاسی، منافع ملی، در توجیه ، تقبیح یا پیشنهاد سیاستها بکار برده می شود، به کلامی دیگر هر دو کاربرد متکی بر آن چیزی است که بیشترین فایده ، را برای جامعه دارد.(۳۰)

گاه واژه منافع ملی به حدی گنگ و مبهم می شود که به آسانی نمی توان رابطه ای میان سیاستگذاریهای دولتها و منافع ملی برقرار کرد. هرچند منافع ملی با قدرت ارتباط مستقیم دارد با این وجود مفاهیم «قدرت» و «منافع» هر دو دارای جنبه های ذهنی و انتزاعی نیرومندی هستند که با ارزشها در آمیخته اند و از این رو دشوار بتوان معیارهای عام و کمیت پذیری، برای سنجش و ارزیابی آنها ارائه داد، گاه ادعا می شود که اصول منافع ملی ثابت و تغییر ناپذیر است و طی یک دوره طولانی حتی با تغییر رژیم ها و نظام حکومتی و دگرگونیهای ارزشی به ندرت دستخوش تغییر می گردند و اگر تغییری مشاهده گردد بسیار ناچیز است.(۳۱)

علی رغم اهمیت والای منافع ملی در فرایند سیاستگذاری خارجی تمامی نخبگان سیاسی به یک شکل و صورت به منافع ملی نمی نگرند دست کم می توان گفت در سطوح مختلف تصمیم گیری در خصوص اولویتها و تقدم و تأخر منافع ملی یکسان نمی اندیشند، یعنی در بررسی منافع ملی، نوعی سلسله مراتب منافع وجود دارد، در ضمن در هر دوره و عصری اولویتهای خاصی از منافع ملی برای دولتها مد نظر است.(۳۲)

برخی عقیده دارند که می توان بر اساس داده های عینی و ملموس و بطور علمی ، منافع ملی یک کشور را طبقه بندی نموده این گروه که علم گرایان نامیده می شوند، مدعی کاربرد علم و بهره وری از کمیت ها در تعیین منافع ملی هستند. در مقابل گروهی دیگر بیشتر به ذهنی بودن منافع اعتقاد دارند و به همین دلیل می کوشند مفهوم منافع ملی را در قلمرو هنر و قریحه و شم سیاسی جستجو کنند.(۳۳)

اختلاف نظر در مورد تعریف و محتوای مفهوم « منافع ملی» را می توان از دیدگاه اندیشمندان زیر نیز دریافت:

مورگنتا با دید سنتی و کلان نسبت به مسائل بین المللی، مفهوم «منافع ملی» را « ستاره راهنمای » ارزیابی مطالعات روابط بین المللی می داند، در حالیکه ریمون آرون۱ و پی رینولدز۲ ، با همین گرایش فکری به ترتیب منافع ملی را «پوچ و بی ارزش و نامیمون و بی فایده » به حساب می آورند. (۳۴)

علاوه بر موارد فوق اختلاف نظرهایی نیز در مورد چگونگی تعیین منافع ملی یک کشور وجود دارد، که مورگنتا و همفکران او اظهار می دارند که منافع ملی «واقعیت عینی است و اسنایدر و نظریه پردازان تصمیم گیری با دید خردی که نسبت به مطالعات بین المللی دارند، آن را بیانگر «مجموعه ای از ارجحیتهای»‌تصمیم گیرندگان طراز اول هر کشور می دانند.(۳۵)

همانگونه که ملاحظه شد صاحب نظران فوق الذکر و صاحب نظرانی که نام وتعاریفشان به علت پرهیز از تطویل در این مبحث ذکر نگردیده است نتوانسته اند تعریف واحدی از مفهوم منافع ملی بدست دهند. اما علی رغم تفاوت های بارز در تعاریف ارائه شده نقاط مشترکی نیز در بین آنها وجود دارد که می توان بر اساس آنها به طور کلی تعریف نسبتا قابل قبولی به شرح زیر عرضه نمود:

منافع ملی عبارت است از : هدفهای عام و همیشگی ( حفظ تمامیت ارضی، حفظ جان مردم، حفظ سیستم سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی ، حفظ حاکمیت و حفظ حیات کشور) است که ملت در راه تحقق آنها فعالیت می کند بنابراین منافع ملی دارای سرشتی نامعین، میزانی از تداوم و ارتباطی با اقدام سیاسی است.(۳۶)

اما اینکه چرا تعریف واحدی از منافع ملی وجود ندارد و علت اختلاف میان نظریه پردازان روابط بین المللی در تعریف مفهوم مذکور چیست، بیشتر به خاطر موارد زیر است:

۱ـ اختلاف ارزشی نسبت به مفهوم منافع ملی

۲ـ اختلافات بنیادی و روش شناختی در باب درک و تلقی منافع ملی که از دو سطح تحلیل خرد و کلان سرچشمه می گیرد.

۳ـ تغییرات حادث از دو صحنه محیط داخلی و خارجی ( بین الملل)

در خاتمه بحث منافع ملی تذکر یک نکته ضروری است و آن اینکه وابستگی متقابل و روز افزون ملتها و همچنین بروز تعداد معتنابهی از بازیگران فراملی ، ضرورتا باید از اتکای بیش از حد به مفهوم منافع ملی بکاهد. در ضمن اقدام تصمیم گیرندگان بطور فزاینده ای بر مجموعه ای از ملتها استوار است و آنان درک کرده اند که منافع آنها بطور لاینحلی به سعادت و رفاه منطقه، قاره و یا طریق زندگی آنان پیوسته است. بدین ترتیب تصمیمات خود را با عنایت به گسترش جوامع ملی به جوامع فراملی اخذ می کنند. بدیهی است که این گرایشات جهانی بر کاهش سودمندی مفهوم منافع ملی، برای توضیح رفتار بین المللی افزوده است.(۳۷)

عدم کارآیی مفهوم منافع ملی، نسبت به گذشته باعث گردیده تا گروهی از متفکران و نظریه پردازان روابط بین الملل به فکر پیدا کردن جایگزینی برای این مفهوم برآیند . در این اقدام متفکران مزبور به دو دسته تقسیم می شوند:

دسته اول متفکرانی هستند که به جایگزینی مفهوم منافع فوق ملی به جای منافع ملی می اندیشند دسته دوم اندیشمندانی هستند که مفهوم «مصالح متقابل بشری» را به جای مفهوم منافع ملی پیشنهاد می کنند.(۳۸)

البته بدیهی است که مفهوم منافع ملی هنوز کاملا منسوخ نشده است هرچند که از اهمیت دولت ملی به عنوان یک واحد سیاسی که زمانی ملجا

وفاداریها بود، کاسته شده است اما این جریان کاهش یابنده شاید دهها سال و یا حتی قرنها از پایان کار خود دور باشد. «روزنا» در این مورد می گوید: «بدون شک بازیگران سیاسی ، مفهوم منافع ملی را بطور گسترده ای در تفکرات مربوط به اهداف سیاست خارجی و در اقدمات مربوط به آن بکار خواهند برد بنابراین تا زمانی که این کاربرد ادامه داشته باشد ناظران سیاسی باید قدر منافع ملی را بدانند.(۳۹)

ب )قدمت و پیشینه کاربرد منافع ملی

مفهوم منافع ملی و یا معادل مفهومی آن به ترتیب طی قرون ۱۶ در ایتالیا قرن ۱۷ در انگلستان و قرن ۱۸ در قانون اساسی ایالات متحده آمریکا به کار گرفته می شده است. واژه های «اراده شاهانه»،«منافع نظام شاهنشاهی» و بالاخره «ملاحظات عالیه کشوری» در قرون فوق الذکر از اسلاف مفهوم منافع ملی بوده اند. این مفهوم که دست آورد تحولاتی است که متعاقب انقلاب صنعتی و دموکراتیک در غرب به وجود آمده با شیوع و گسترش انقلابات ملی ۱۷۷۶ آمریکا و۱۷۸۹ فرانسه، به تدریج رایج شد. بیان «لردپالمرستون»‌نخست وزیر انگلیس در ۱۸۶۵ مبنی بر اینکه ، ما متحد ابدی و یا دشمن ابدی نداریم، بلکه منافع ملی برای ما امری ابدی است و وظیفه ما پیروی از آن است، تبلور چنین فکری است منافع ملی، در زبان سیاستگذاران و دولتمردان اواخر قرن ۱۹ تغییری محتوایی کرد و گرایش آرمانگرایانه ای به خود گرفت. این دیدگاه نسبت به مفهوم منافع ملی که روح آن در تفکر ویلسون، رئیس جمهور ایالات متحده (دهه ۱۹۱۰) می بینیم، بر اساس این مفروضه ذهنی بنا شده است که «هیچ کس از خسران دیگری بهره نمی برد.» البته این برداشت آرمانگرایانه از منافع ملی چندان پایدار نماند و به زودی پدیده پیچیده ای که به ناسیونالیسم اقتصادی معروف است سراسر گیتی را در خود گرفت که اوج آن به واقعیت سخت و بیزار کننده مناقشه جهانی ناشی از بحران بزرگ رکود اقتصادی ۱۹۲۹ انجامید.(۴۰)

به رغم بی اعتبار شدن گرایش آرمانگرایانه ویلسونی منافع ملی و همگونی آنها سیاستمداران و دولتمردان اروپای غربی و افکار عمومی جهت ممانعت از شعله ور شدن جنگ دوم جهانی همچنان متشبث به گرایش همگونی منافع ملی کشورها شده و بر آن تاکید می ورزیدند لکن این تشبث به جایی ره نبرد و سرانجام جنگ دوم جهانی بدست هیتلر آغاز شد و بدینوسیله گرایش ایده آلیستی ویلسونی از منافع ملی از میان رخت بر بست و جای خود را به گرایش «تفاوت و تعارض » منافع ملی داد. این معنا بعد از جنگ دوم جهانی در قالب دو بلوک ایدئولوژیک (سوسیالیستی و سرمایه داری ) متخالف شرق و غرب متجلی گشت و با شروع دوران تشنج زدایی بین دو بلوک شرق و غرب بدون اینکه گرایش تعارض منافع ملی منسوخ شود، گرایش قبلی یعنی همگونی منافع ملی نیز به موازات آن به وجهی پیچیده رخ نمود و نمود خارجی آن نیز رضایت شوروی در پیوستن آلمان شرقی به غربی و تامین منافع ملی اش از این رهگذر بود. علاوه بر آن چه که مطرح شد باید اضافه کرد که مفهوم منافع ملی از لحاظ نظری اولین بار توسط «چالز بیرد» وارد متون تخصصی روابط بین الملل شد. وی در کتاب اندیشه منافع ملی : مطالعه ای تحلیلی در سیاست خارجی آمریکا، منافع ملی را تبلور و جلوه خارجی منافع عمومی در داخل می داند .با این اقدام اولین تلاش در جهت بررسی نظری مفهوم منافع ملی در متون تخصصی روابط بین المللی و سیاست خارجی آغاز گشت . (۴۱)

  راهنمای خرید:
  • در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.