بررسی سلامت عمومی و رضایت مندی شغلی (در شرکت های خدمات مسافری تهران)

مقدمه :

کارکردن و فعالیت فرایندی است که در آن کالا تولید می شود یا خدمتی ارائه می گردد و در مقابل این خدمات و تولید فرد دستمزد و حقوق دریافت می گیرد

کارکردن در بخشهای دولتی، کار در حجره و مغازه ها و باغ و مزرعه و کارخانه و یا داشتن حرفه در برخی حرفه های سنتی مثل آهنگری، جوشکاری، سفالگری و فرش بافی و گلیم بافی، چارق دوزی و … همه و همه مستلزم تولید کالا یا ارئه خدمات خاصی است که در مقابل افراد دستمزد و حقوق می گیرند. گاهی دستمزد ممکن است به صورت نقدی و یا به صورت تامینی باشد. مثلاً فردی در یک کارگاه کار می کند که صاحب کارگاه زندگی او را تأمین و سالانه کت و شلوار و یک وعده مسافرت هم درنظر بگیرد.

اگر فردی کاری را برای دل خویش انجام می دهد و جنبه زیبا شناختی دارد نمی توان به آن شغل گفت زیرا مستلزم دریافت حقوق و دستمزد نمی باشد. جهان در اثر کار و فعالیت بنا شده و دنیای متمدن که آثاری از میلیونها سال در داخل دریاها و غارها و بناهایی از هزاران سال و پیش در دل دارد محصول کار و فعالیت نسلهای گذشته بشری است. (عبدالله شفیع آبادی، نظریه های شغل و حرفه، رشد، چاپ پنجم، ۱۳۷۱ ، تهران ، ص ۵۶)

اگر ایجاد تمدن ها و بناها و ساخت تاریخ و تغییرات اجتماعی محصول کار و تلاش انسانی است، اگر تولید میلیارد تن انواع محصولات کشاورزی محصول کار و فعالیت انسانی است، اگر صید میلیونها تن ماهی و آبزیان نتیجه تلاش انسانهاست، و اگر گردش میلیارد دستگاه و چرخ و محور کارخانجات و صنایع به دست انسانی است، اگر حمل و نقل میلیاردها تن مواد اولیه و معدنی جهت تبدیل و بهره وری مواد با ماشین ها و لوکوموتیوها و هواپیما به دست انسانی است، اگر آموزش و ارائه مهارت و دانش و معلومات در هزاران دانشگاه و میلیونها کلاس درس از تلاش اساتید و آموزگاران است و اگر بازیابی و حیات مجدد جان میلیونها انسان که در اثر سوانح و تصادفات و بیماری ها به دست پزشکان و پرستاران احیا می شود و این هم از عایدی تلاش انسانی است.

و اگر میلیاردها انسان روزمره از جایی به جایی از محلی به محلی از علمی به علمی دیگر از سطحی به سطح دیگر از شرایطی به شرایطی دیگر از دوره ای به دوره دیگر از مقطعی به مقطع دیگر رشد و ارتقاء می یابد و همه محصول تلاش فکر و اندام و تحمل دانش و توانایی و حس و اراده و میل و انگیزه و علاقه و تصمیم و شرایط مختلف کاری افراد است.

آیا نباید این افراد سالم باشند و از کار و تلاش خود لذت ببرند و از فعالیت خود راضی باشند؟

بنابراین این تحقیق با موضوع رابطه سلامت عمومی و رضایت مندی شغلی ارائه شده است.

بیان مسئله :

سلامت عمومی در دیدگاه و منظر عمومی و عام مردمی همان داشتن صحّت بدن و عدم وجود بیماری و مرض تلّقی می شود. اما سلامت عمومی از دیدگاه های علمی و طبی و روان شناسی و روان شناسی بالینی و رشته های دیگر متفاوت است.

حتی نگرش به سلامت در نظام و اجتماعات مختلف نیز تفاوت هایی با هم دارند و نیز در دیدگاه مکاتب علمی و تخصصی نیز متفاوت است.( علی صادقی حسن آبادی، بهداشت عمومی، انتشارات کوشامهر، شیراز، چاپ هشتم، ۱۳۷۵ ، ص ۲۹)

مثلاً از زاویه پزشکی نرم و سلامت به جنبه های درمانی و سرانه درمان توجه دارد روان شناسی از دید آماری و داده ها گزارش می کند و حتی روان شناسی اجتماعی سلامت را براساس نرخ ارتکاب اعمال مجرمانه و آسیب های اجتماعی بررسی می کند.

برهمین اساس نیز رضایت مندی شغلی و ارتباط آن با سلامت عمومی از منظر پزشکی و درمانی، روان شناسی اجتماعی و در نهایت منظر عمومی نیز متفاوت خواهد بود. زیرا جامعه شناس و روان شناس اجتماعی رضایت مندی شغلی بیشتر حاصل مناسبات اجتماعی در محیط عاری از اعمال مجرمانه و آرامش جستجو می کند و چنانکه در بالا اشاره شد.

رضایت مندی شغلی از دیدگاه طبی اغلب شامل رضایتی است که از دیدگاه پاتولوژی جسمانی زیرنظر دارد و الی آخر.

اگر فردی حتی از هر حیث سالم بوده و تعادل روحی و روانی نیز داشته باشد و علاقمند شدید و میل و اراده به خلبانی هم داشته باشد در این صورت این فرد لزوماً یک خلبان نیست و در صورت اقدام به پرواز خود و هواپیما و جمعیت زیادی را دچار حادثه و مرگ می نماید. این مورد همان داشتن استعداد و توانایی و مهارت است که در مورد هواپیما و رانندگی اتوبوس عینیت دارد و شاید متأسفانه در مدیریت این احساس دیرتر توجه دیگران را به خود جلب می کند[۱].

بر همین اساس در این تحقیق درصدد برآمدیم تا ضمن تبیین سلامت عمومی تاثیر و رابطه آن را بر رضایتمندی شغلی افراد در یکی از شرکتهای بزرگ و گسترده مسافربری و اتحادیه های مسافربری ارزیابی کنیم. )[۱] . هدایت اله ستوده ، آسیب شناسی اجتماعی، آواری نور، تهران، چاپ ۴ ، ۱۳۸۶ ، ص ۲۹ حاشیه)

و ضمن تعریف و پرداختن به سلامت عمومی کارکنان مختلف شرکتهای تعاونی مسافربری دیدگاه های آنان را درباره میزان حقوق، نحوه کار، برخورد کارفرمایان و مدیران و سایر شرایط آنان که مترادف با رضایت شغلی آنهاست بررسی کنیم.

اهمیت و ضرورت مسئله :

گذشته اجدادی ما و کار و تلاش آنها مبتنی بر بهره وری کامل و بالا بوده است. چرا که هر وقت احساس گرسنگی می کرد به شکار می رفت و به اندازه گرسنگی اعضای خانواده و گروه شکار می کرد و تا شکار موجود می بود، لزوم شکار دیگر را در سرنداشت و این مسئله در مورد سایر نیازها همچنین بود. این روش البته از جایگاه علمی و تجربی نشأت نیم گرفت بلکه به صورت طبیعی چنین وضعی در میان اقوام و انسانهای نخستین ایجاد می کرد. این شرایط در زمان گاندی رهبر هند اتفاق افتاد. وی مردم انبوه و فقیر هند را به صنایع دستی خود و کوچک وادار کرد و از این رهگذر ضمن ایجاد کار و شخصیت اجتماعی برای فقیران کشور را از تنگناهای اقتصادی نجات بخشید[۲].

این وضعیت در مورد ماهیت کار و دنیای کار و فعالیت امروزی بیشتر اهمیت پیدا می کند، زیرا جهان پنج میلیاردی و پنج قاره جهان که در بخشهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، هنری، سیاسی، آموزشی و … مشموا کار هستند در حالی که معادن و منابع اقتصادی روز به روز کاهش می یابد و طبیعت کارآمدی خود را از دست می دهد و سیل مجاروی جمعیت در اثر ازدیاد مصرف و تنوع نیازها و فرهنگ اسراف و زیاد طلبی جهان را تحدید و دریاها و خاکها و هوا را زهرآگین و آلوده ساخته و روح و روان و امنیت خود را در معرض تحدید است خود ساخته محدود کرده. همیت سلامت عمومی و رضایتمندی شغلی تا چه حد اهمیت می یابد؟

و این اهمیت چه اثرات و تبعاتی را به دنبال دارد؟

شاید امروزه این سخن را همه ما به کرار شنیده ایم که هیچ کس از شغل و فعالیت خود راضی نیست. و از میزان درآمد شغل خود ناراضی است. و از محیط کار خود شکایت دارد و از مدیریت و رهبری مؤسسه و شرکت و حمل کار خود گلایه دارد و از سطح روابط و چگونگی ارتباط خود با دیگران شکوه می کند. ([۱] . دفتر همکاری های علمی وزارت آموزش و پرورش، آموزش اساسی به منظور فقرزدایی.)

گاهی گلایه و شکوه ها و شکایتها از خود است که من خسته شده ام و من از رفت و آمد مکرر به محل کارم دلزده شده ام، من از اینکه هر روز در کارم حاضر می شوم ناراحت هستم و از اینکه باید به جای استراحت و تفریح خوشحال باشم رنجور و نگران هستم.

گاهی گلایه ها و شکایت جنبه روان شناختی دارد که اصولاً من رغبتی به کارم ندارم، کارم متناسب با علایق و رغبتهای من نیست. من کاری را دوست دارم که یا ذهن یا حافظه من دیگر نباشد و با دست و پای من انجام گیرد و این کار درست برعکس این انتظارات من است. من از کارم نمی توانم انتظارات اجتماعی ام را جبران کنم و برای من زننده است، شغل من ماهیت درونی مرا با خود همراه ندارد و شغل من با من بیگانه است.

گاهی شغلی متناسب با استعدادها و علایق و با درآمد و شرایط خوب و با مدیریتی سازگار نصیب فرد می شود اما در گذر زمان و تغییر شرایط و ازدواج و انتقال فرزندان به امکان و جاهای دیگر نگرش شرایط تغییر پیدا می کند. و چون توان تطبیق خود را با شرایط جدید از دست می دهد دچار نارضایتی و ناخشنودی در ادامه کار خود می گردد. و لذا رضایتمندی و خشنودی شغلی مفهومی نسبت که اگر در ابتدا اتفاق افتد تا آخر می توان به آن ضمانت و اعتماد کرد.

اهداف تحقیق :

هدف های اصلی تحقیق عبارتند از :

– شناخت سطوح سلامت عمومی کارکنان ؛

– شناخت سطوح رضایت شغلی کارکنان ؛

– شناخت رابطه بین سلامت عمومی و رضایتمندی شغلی.

فرضیه تحقیق :

هرچه قدر سلامت عمومی فرد بالا باشد میزان رضایت مندی شغلی او نیز بیشتر است.

سوال تحقیق :

آیا بین سلامت عمومی و رضایت مندی شغلی رابطه مستقیم وجود دارد؟

متغیرهای تحقیق :

متغیرهای تحقیق عبارتند از :

متغیر مستقل : سلامت عمومی

متغیر وابسته : رضایتمندی شغلی.

متغیرها عناصر اصلی شکل گیری در فرایند تحقیق به شمار می روند، زیرا متن و محتوی تحقیق حول دو محور اصلی یعنی متغیر مستقل و متغیر وابسته دور می زند در واقع ارتباط متغیرها (متغیر مستقل و متغیروابسته) یک ارتباط علت و معلولی است. یعنی در واقع فرایند و ادامه جریان تحقیق تأثیر و اثربخش متغیر مستقل را بر روی متغیر وابسته نشان می دهد.

البته ممکن است غیر از متغیرهای دو گانه ذکر شده (متغیر مستقل و متغیر وابسته) متغیرهای دیگری هم در تبین و شناخت روابط متغیرها اثر بگذارد که قدرت در شغل، اقتدار در قبول شغل، تفریح مدار بودن شغل، مباحث اعتقادی به شغل، ارتباط با معنویت شغل و ده ها عامل و دلیل دیگر که می تواند غیر از متغیرهای ذکر شده در روند و فرایند تحقیق اثر بگذارد که در عرف و ماهیت تحقیقات این عوامل و متغیرها را متغیرهای وابسته یا مزاحم با مداخله گر می نامند.

تعریف عملیات اصلاحات و واژه ها :

سلامت عمومی : اگر با جمع بندی بیمه نظرهای مختلف بپذیریم فردی از نظرجسمی سالم، از نظر فکری بی عیب، از نظرروانی متعادل و شاد و از لحاظ اجتماعی فعال و سازگار و از نظر اقتصادی آگاه و از نظر اقتصادی مولد و از نظر فرهنگی و اعتقادی مسئول و متعهد باشد سلامت عمومی در جامعه حاکم است.

رضایتمندی : میزان برخورداری فرد از انواع امتیازات ناشی از شغل (حقوق، تناسب با[۳] استعداد توانایی، منزلت اجتماعی، رشد و تکامل، ضمانت آتی و تفریح و … ) رضایتمندی نام دارد.

رضایتمندی شغلی : اگر رضایتمندی ذکر شده درباره شغل باشد، رضایتمندی شغلی و درباره هر موضوعی جمله بالا صادق است. ([۱] . علی صادقی حسن آبادی، بهداشت عمومی، کوژ مهر، شیراز، ۱۳۷۵

فصل دوم :

c تاریخچه کلی بهداشت عمومی

c چهره های جاویدان در تاریخ بهداشت عمومی

c ارزشیابی بهداشت انسان

c هدایت شغلی

c سازش شغلی

c موفقیت شغلی

c رضایت شغلی

c تحقیقات استانی

c فرهنگ سازی و بهره وری شغلی مدیران

c فشارهای روانی معلمان و عوامل موثر بر آن