تهویه هواکشی یا باد خان

بادگیر
بادگیر، یک روش ایرانی برای ایجاد فضای خنک در داخل منازل گرم کویری است. این دستگاه تهویه مطبوع، سالیان درازی از روزگاران دور، فضای زندگی مردم ایران را قابل تحمل کرده است. . بادگیر مجموعه ثابتی است که هم به صورت بادخور و هم بصورت خروجی عمل میکند .مجرای قائم آن در قسمت بالا در چهار سو باز است ( و گاهی تنها در دو سو ) و یک جفت دیوارک جدا گر بصورت قطری و متقاطع با یکدیگر قرار گرفته اند . در حقیقت باد گیر مجموعه ای از بادخانها با ابعاد ۳*۳ متر و ارتفاعی در حدود ۷ متر است که بخش فوقانی آن در چهار سو گشوده است و این قابلیت را دارد که نسیم را از هر جهتی گرفته جریان هوای خنکی را به داخل اتاق هدایت کند . همچینین می تواند به صورت دود کش عمل کند در این صورت هوای گرم در اثر اختلاف فشار بین بالا و پائین دودکش از وجه پشت به باد بادگیر کشیده می شود . در مواقعی که سرعت باد کم است تهویه ساختمان به وسیله بادخانهای بادگیر تنها به واسطه اثر دودکشی ادامه می یابد . بادگیرها معمولا برجکهای کوچکی به صورت چهارضعلی با چند ضلعیهای منتظمند که ساختار مثلث در آن به هیچ وجه دیده نمی شود. بادگیر تشکیل شده است از برجکی تقریبا مرتفع تر از جاهای دیگر خانه در روی بام. عموما بادگیرها بر روی قسمتی از خانه های کویری به نام حوضخانه بنا می شده اند حوضخانه ایرانی کوچک بوده است که در انتهای اتاقهای تابستانی هر عمارت قرار داشته است اتاق های تابستانی تشکیل شده اند از اتاق هایی با ابعاد بزرک و درهای زیاد به دلیل جریان یافتن هوا در ان ها که در انتهای آن ها حوض خانه بود. حوضخانه به شکل فضای رابط میان حیاط خانه و اتاق های تابستانی است. در میان این فضا، حوض کوچکی بود و دلیل نامگذاری این فضا نیز به علت وجود این حوض در میان این فضا بود. بادگیرها دقیقا در بالای این حوض قرار دارند، ولی از طریق منافذی که دارند جریان هوا را به روی آب حوض هدایت می کنند. بادگیرها عموما از خشت وگل ساخته می شوه اند و برای محکم بودن ان ها در مقابل وزش باد از تیرهای چوبی در ساختمان استفاده می شده است. بادگیر به صورت تزئینی با آجرهای نقش دار آراسته می شده. بادگیرها دارای منذهای ورودی به صورت قوس های زیبایی بوده اند. نحوه ی کارکرد بادگیرها به صورت کولرهای آبی امروز کار می کرده اند. به این صورت که باد از منافذ بادگیر به آن وارد شده و به صورت مجمع به روی حوض آب هدایت می شد، پس از برخورد بر روی آب حوض عمل تبخیر انجام می گرفت. عمل تبخیر عملی است گرماگیر که موجب سرد شدن باد وارد شده از دهانه بادگیر می شده است. در بعضی از عمارت های قدیمی که متعلق به افرداد ثروتمند بود، حوضخانه فضای در بسته ای بود و اتاق های تابستانی منافذ و دالان هایی داشت که باد خنک از این دالان ها وارد اتاقهای خانه می شد و این امر در صورتی بود که اتاق های تابستانی تعدد داشت.