کارآموزی کشف نفت در منطقه غرب ایران

فهرست مطالب

مقدمه                                         1
تاریخچه                                         2
کشف نفت درمنطقه غرب                        4
تاسیس پالایشگاه کرمانشاه                        4
آشنایی باواحدهای مختلفutility                          7
شرح کاردستگاه api                            8
آب صنعتی                                     11
واحد تولید برق                                16
کمپروسورهای تولید هوا                        17
تولیدات پالایشگاه                                      22
واحدهای تقطیر                                    25
محصولات پالایشگاه                                52
بنزین موتور                                       53
MTBE                                                54
عدد اکتان                                         57
نفت سفید                                        59
نفت گاز                                            60
نفت کوره                                        61
آشنایی باواحدهای مختلف آزمایشگاه                  62
مفاهیم واختصارات                                65
انواع وچگونگی انجام آزمایشات                      68
آزمایشات انجام شده درآزمایشگاه                   71                   
فهرست مطالب

تعین مقدار TDS                            82
تعین درجه خلوص کاستیک سودا                89
اندازه گیری نمک درنفت خام                    96
نقطه ریزش                                99
اندازه گیری نقطه اشتعال                     102
اندازه گیری رنگ مواد نفتی                     104
اندازه گیری کل سختی                         107
اندازه گیری PHENOL                        109
آزمایش کلرین                            114
تقطیر                                     115

مقدمه

عظمت صنایع نفت که زمانی کوتاه در صف بزرگ ترین صنایع سنگین جهان قرار گرفته است ، مدیون تکنولوژی پیشرفته ی آن است که تمام قدرت علمی و دانش بشری قرن بیستم را به خدمت گمارده است . خصوصیات واحدهای پالایش نفت را شاید بتوان در پیچیدگی ماده ی اولیه آن به لحاظ شیمیایی و حجم زیاد ماده ی اولیه از نظر فیزیکی خلاصه کرد . همین خصوصیات تکنولوژی خاصی را برای صنایع پالایش نفت به وجود آورده که آن را از تکنولوژی عمومی صنایع شیمایی متمایز می سازد .
   در حال حاضر مشکل می توان قسمت هایی از زندگی انسانی را نام برد که مشتقات نفت در آن مستقیم یا غیر مستقیم نقشی نداشته باشد . نیروی محرکه ی ماشین ها و موتور های دیزل به وسیله ی بنزین و نفت گاز تأمین می شود . کلیه قسمت های متحرک موتورها از روغن های نفتی استفاده می کنند . در داروسازی کاربرد فراوده های نفتی هر روز زیادتر می شود و بالاخره صنایع عظیم پتروشیمی از گازها و سایر فراورده های نفتی مایه می گیرد .
سال ۱۸۵۹ به عنوان سال تولد صنعت نفت ذکر شد ، لیکن تاریخ استفاده از فراورده های نفتی به شکلی که در طبیعت وجود دارد و به شکل محدود آن خیلی قدیمی تر است .استفاده از نفت به قدیمی ترین تمدن های بشری در کشورهایی که نفت و قیر در سطح زمین پیدا می شده ،بر می گردد.
ثابت شده که در چین در حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برای استخراج آن تا اعماق قابل ملاحظه و با روش ضربه ای که هنوز نیز مورد استفاده است حفاری کرده اند . ولی با وجود این آشنایی بشر به نفت و موارد کاربرد آن علت عقب ماندگی این صنعت را معلول به عواملی چند دانسته اند که مهمترین را باید در نقص دستگاه های تقطیر  دانست ، زیرا در اواخر قرن ۱۸ بود که دستگاه های تقطیر به سبب پیشرفت تنوری های جدید حرارتی تکمیل شد و در مقیاس صنعتی مورد استفاده قرار گرفت .
نکته ی دیگر آنکه پیشرفت صنعت نفت و تولید زیاد مواد نفتی محتاج مصرف و در نتیجه تفاضای زیاد برای فرآورده های نفتی بود . ابتدا در مناطق نفت خیز تنها فراورده ی مورد استفاده که به مقیاس تجاری تولید شده نفت چراغ بود ، که جای روغن های نباتی حیوانی را که قبلاً‌ برای روشنایی استفاده می شد ،گرفت ( برش نفت چراغ به طور متوسط فقط در حدود ۱۰% از کل نفت خام  را تشکیل می دهد ) . قسمت بنزین و باقی مانده ی تقطیر یعنی سوخت موتور ها و سوخت های مایع که حال ، یکی از مهمترین و با ارزش ترین فرآورده های نفتی است ، هیچ گونه ارزشی نداشت 
فرآورده های دیگر نفتی مانند بنزین ، نفت گاز ، روغن ها و موم ها ، سوخت های مایع و مواد آسفالتی کم کم در طول سال ها مورد استفاده پیدا کرد . لیکن صنعت نفت مدت های مدیدی هنوز شکل ابتدایی داشت . افزایش ناگهانی مصرف بنزین به عنوان سوخت موتورها ی درون سوز ، پیشرفت های فنی زیادی را ایجاب کرد تا تولید بتواند جواب گوی تقاضا و مصرف باشد . به این ترتیب می توان گفت که افزایش زیاد ماشین های سواری محرک اصلی پیشرفت سریع صنعت نفت در قرن ماست .

تاریخچه

یک ربع قرن پس از تأسیس پالایشگاه آبادان دومین پالایشگاه کشور در سال ۱۳۱۴ در مجاورت شهر تاریخی کرمانشاه تأسیس گردید . علت اصلی انتخاب کرمانشاه ، کشف ذخایر نفت در منطقه مرزی « نفت شاه سابق » به شمار می آمد ، اما این ذخایر بسیار قلیل بود و هیچ گاه قابل مقایسه با ذخایر جنوب غربی نبود وچنانچه منطقه ی غرب از ذخایر نفت قابل ملاحضه برخوردار می بود ، چه بسا که کرمانشاه به جای آبادان پایتخت نفت ایران می شد . لازم به تذکر است که کاشف نفت ایران « ژرژ برنارد رینولز »‌نخست کار اکتشافی خود را در منطقه غرب و در نزدیکی شهر مرزی قصر شیرین آغاز نمود .

تاریخ اکتشاف اولیه ی نفت  در غرب کشور

        در محافل علمی اروپا ، موضوع نفت در غرب ایران نخستین بار توسط باستان شناس فرانسوی ، ژاک دمورگان مطرح گردید . او در طی اکتشاف خود در دهه ی ۱۲۷۰ در غرب ایران به نشتی های نفتی در محل چیاه سرخ در مجاورت کوه بوزینان برخورد نمود ومشاهدات خود را در گزارشی عیناً‌ منعکس کرد . رینولز در بدو ورود به ایران در اواخر سال ۱۲۸۱ اولین چاه اکتشافی خود را در محل چیاه سرخ به زمین زد که چاه اولیه خشک بود . سپس در سال ۱۲۸۲ به زدن چاه دوم مبادرت ورزید و این بار در عمق ۳۳۰ متری به لایه ی نفتی رسید . تولید اولیه این چاه بالغ بر ۱۲۰ بشکه در روز بود ، اما به مرور زمان تولید این چاه روبه تنزل گذاشت و در اولین تابستان ۱۲۸۳ هنگامی که تولید این چاه به ۲۰ بشکه در روز رسیده بود . وی دستور بستن چاه را داد و تصمیم گرفت به جنوب غرب کشور و کوهپایه هی زاگرس عزیمت نماید . او بالاخره در مسجد سلیمان موفق گردید به نفت خام  بصورت تجاری دست یابد .

کشف نفت در منطقه ی غرب

   پس از کشف تاریخی رینولز در مسجد سلیمان ، منطقه ی غرب کشور کاملاً‌به فراموشی سپرده شد و تنها از پایان جنگ جهانی اول بود که مجدداً‌ این منطقه نیز شامل برنامه های اکتشافی شرکت نفت ایران و انگلیس قرار گرفت .متخصصین این شرکت در چارچوب شرکت اکتشافی فرعی موسوم به شرکت اکتشافی مارسی روانه ی منطقه ی غرب کشور شدند و در سال ۱۳۰۲ اولین کشف خود را در منطقه ی نفت خیز عراق به ثبت رساندند . در سال ۱۳۰۶ در منطقه ی نفت شاه ایران نیز موفق به کشف نفت شدند .
در بخش ایران پیشرفت اکتشافات بسیار کند بود و کار اجرایی در نفت شهر تنها پس از قرارداد ۲۹ آوریل ۱۹۳۳ (سال ۱۳۱۲ ) بین دولت وقت ایران و شرکت نفت ایران و انگلیس رونق گرفت . ماده ی نهم آن قرارداد با شرکت مذکور ، این شرکت را مؤظف به توسعه ی میدان نفت شاه نموده بود ، بنابراین فوراً‌ تدارکات لازم به وسیله یک شرکت فرعی برای استخراج و تصفیه نفت ایالت کرمانشاه آغاز شد .

تاًسیس پالایشگاه کرمانشاه

  پیرو قرارداد سال ۱۳۱۲ ، در سال ۱۳۱۳ یک شرکت فرعی به نام شرکت نفت کرمانشاه با سرمایه ی اولیه بالغ بر ۷۵۰ هزار لیره استرلینگ توسط شرکت نفت ایران و انگلیس تأسیس گردید و بلافاصله شروع به فعالیت نمود .
    پالایشگاه کرمانشاه در فاصله ی هفت کلیومتری از شهر تاریخی کرمانشاه و در محلی مشرف بر رودخانه قره سو ساخته شد . ( البته به علت توسعه ی شهر ، این پالایشگاه در حال حاضر تقریباً‌در میانه ی شهر واقع شده است .)
    خوراک این پالایشگاه ، از طریق خطوط لوله ای به قطر ۳ اینچ و به طول ۲۳۷ کیلومتر از چاه های نفت شهر تأمین می شد که یک سال پیش از آن احداث شده بود . البته هم اکنون خوراک مصرفی پالایشگاه کرمانشاه از سه شهر نفت شهر ، قصر شیرین و اهواز تأمین می شود که از کل ظرفیت پالایشگاه که حدود ۲۵ هزار بشکه در روز است ، حدود ۱۳ هزار بشکه از اهواز آورده می شود و ۹-۷ هزار بشکه از نفت شهر وارد می شود که کم وزیاد شدن این مقدار را خطوط لوله کنترل می کند .
    ابتدا واحد های تولیدی پالایشگاه کرمانشاه بسیار ساده و شامل یک برج تقطیر در جو و دو واحد تصفیه ی بنزین موتور و تصفیه ی نفت سفید بود . خدمات رفاهی این پالایشگاه نیز بسیار محدود و قلیل بود .
    در اواسط دهه ی ۱۳۴۰ طرح توسعه ی پالایشگاه کرمانشاه در شرکت ملی نفت ایران مطرح گردید . از یک سو تأسیسات موجود حدود ۳۰ سال قدمت داشت و از سوی دیگر با رشد جمعیت ، تصفیه حدود ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ بشکه در روز حتی مصرف غرب کشور را دیگر تأمین نمی کرد .
    پس از انجام بررسی های مقدماتی ، طرح توسعه ی این پالایشگاه مورد تصویب شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت و مقررشد که پالایشگاه جدیدی با ظرفیت ۱۵۰۰۰ بشکه در روز ( حداکثر ظرفیت ممکن با توجه به محدومیت تولید نفت خام از هشت چاه نفت شهر ) احداث شود . متعاقب این تصمیم اساسی ، شرکت ملی نفت ایران در سال ۱۳۴۷ ، شرکت آمریکایی J.O.P  را به عنوان طرح پالایشگاه جدید و شرکت هلندی کانتینال را برای کارهای مهندسی و ساختمان آن انتخاب کرد .
    در تابستان سال ۱۳۵۰ ، برج تقطیر قدیمی تعطیل شد و چند ماه بعد کل پالایشگاه قدیمی برای همیشه ازکار ایستاد و از تاریخ ۲۷ اردیبهشت سال ۱۳۵۱ پالایشگاه جدید رسماً‌ افتتاح شد و آغاز به کار کرد . در طی سال اول بهره برداری  این پالایشگاه موفق شد روزانه ۱۴۷۵۰ بشکه نفت خام را تقطیر نماید .
   
دوران جنگ تحمیلی

    در اوایل مهر ماه ۱۳۵۹ به علت اشغال منطقه ی نفت شهر توسط عراق ، فعالیت های تولیدی پالایشگاه کرمانشاه به علت نداشتن خوراک به کلی متوقف گردید. جهت راه اندازی مجدد پالایشگاه لازم بود خوراک جدیدی از منبع دیگری تأمین شود و برنامه ریزان شرکت ملی نفت ایران ، پس از انجام بررسی های لازم با این نتیجه رسیدند که بهترین را حل برای تأمین خوراک جدیدپالایشگاه ، کشیدن خطوط لوله ی فرعی به طول ۱۷۲ کیلومتر از خط اصلی اهواز – ری در نقطه ای به نام افرینه به طرف پالایشگاه است . این خط لوله ۱۶ اینچ ظرف مدت کمتر از سه سال با موفقیت احداث گردید .به طوری که در آبان ماه سال  1362 پالایشگاه با نفت خام اهواز بار دیگر فعال گشت و از فرآورده های حاصله جهت تأمین نیاز نیروهای مصلح  در جبهه های غرب کشور استفاده شد.
    در سال ۱۳۶۳ طرح رفع تنگناهای واحدهای فرآیندی پالایشگاه به اجرا گذاشته شد و درنتیجه ی اجرای موفقیت آمیز آن ، ظرفیت پالایش از ۱۵۰۰۰ بشکه به ۲۵۰۰۰ بشکه در روز افزایش یافت . چند سال بعد این ظرفیت با اضافه کردن فلش درام به ۳۰۰۰۰بشکه در روز رسید . طی سال های پایانی جنگ تحمیلی ، منبع جدید نفت خام از میادین کوچک نفت سرکان . ماله کوه ، به منظور تأمین بخشی (حدود ۵۰۰۰ بشکه در روز ) از نیاز های پالایشگاه ایجاد گردید ، به طوری که دو میدان کوچک توسط یک خط لوله ۱۰ اینچ به طول ۴۰ کیلومتر به افرینه متصل شد.
    در طول هشت سال جنگ ، پالایشگاه کرمانشاه بارها هدف حملات هوایی دشمن قرار گرفت و در اثر آن ۹ نفر از کارکنان شریف پالایشگاه شهید شدند .
    در سال ۱۳۷۰ این پالایشگاه به پالایش متوسط حدود ۲۸۶۰۰ بشکه در روز به حد نساب یافت . ظرفیت تقریبی این پالایشگاه ۲۳۰۰۰ بشکه در روز است که از این میزان محصولات زیر تهیه می شود :
نفت کوره ۹۱۰۰    بشکه در روز    نفت گاز ۳۹۰۰ بشکه در روز
نفت سفید ۴۵۰۰     بشکه در روز       نفتا      350 بشکه در روز     
بنزین سنگین ۲۴۰۰ بشکه در روز    بنزین سبک ۱۸۰۰ بشکه در روز
  بوتان ۸۰۰        بشکه در روز           پروپان ۱۵۰  بشکه در روز