مقاله بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روانشناختی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روانشناختی دارای ۱۰ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روانشناختی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روانشناختی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روانشناختی :

در عصر کنونی، که تجدید حیات تفکر اسلامی به سرعت در سراسر جهان در حال گسـترش اسـت، ایـن حقیقت آشکار گردیده که اسلام فراتر از مجموعهای مناسک و رفتارهای دینی است. دانشوران مسلمان، بـا استفاده از آموزههای قرآن و سنت و ارائه رهنمودهای شناختی، احساسی و رفتاری سعی کردهاند که اسلام را یک روش زندگی هماهنگ با جهان آفرینش معرفی کنند که راه کمال و رشد انسان را هموار میکند و در دشواریهای زندگی او را راهنمایی و یاری میکند (شریفینیا، .(۱۳۸۸

اسلام بهعنوان دین انسانسـاز، تأکیـد فـراوان بـر سـاختن انسـانهـایی دارد کـه از سـلامت روانـی برخوردارند تا بتوانند اهداف خویش را پیگیری کنند. از دیدگاه اسلامی، انسانی که خودآگاهانه با تمـامی هستی ارتباطی زنده و پویا و متکامل دارد، انسانی سالم از لحـاظ روانـی اسـت. تأکیـد عمـده در حفـظ سلامت انسان بر محور پیشگیری استوار است؛ یعنی تـلاش بـرای حفـظ بهداشـت روانـی و جسـمانی است (احمدی، ۱۳۹۱، ص .(۲۲۷

از سال ۱۹۷۰ به تدریج تردیدهایی پیرامون رسالت روانشناسی بهعنـوان علـم مطالعـه مشـکلات و اختلالات روانی پدید آمد. رویکرد جدیدی تحت عنوان »روانشناسی مثبتگـرا« شـکل گرفـت کـه بـه جای تأکید بر عوامل خطرزا، نابهنجاریها و اختلالات روانی، توجهاش را معطوف به عـواملی کـرد کـه تأثیر عوامل خطرزا را تعدیل میکند .(Grossman & Moore, 1994, p. 155) رویکرد روانشناسی مثبـت، با شعار توجه به استعدادها و توانمندیهای انسان، مورد توجه پژوهشگران حوزههای مختلف روانشناسی قرار گرفته است. این رویکرد، هدف غایی خود را شناسایی سازهها و شیوههایی مـیدانـد کـه بهزیسـتی و شادکامی انسان را فراهم میکند. ازاینرو، عواملی که موجبات سازگاری هرچـه بیشـتر آدمـی بـا نیازهـا و تهدیدهای زندگی میشوند، مورد توجه قرار گرفت. در این میان، تابآوری جایگـاه ویـژهای، بخصـوص در حوزههای روانشناسی تحولی، روانشناسی خانواده و بهداشت روانی بـه خـود اختصـاص داده اسـت .(Campbell & et al, 2006) گارمزی و ماتسن (۱۹۹۱) تابآوری را فرایند، توانایی یـا پیامـد سـازگاری موفقیتآمیز با شرایط تهدیدکننده تعریف کردند. تابآوری صرف مقاومت منفعل در برابـر آسـیبهـا یـا شرایط تهدیدکننده نیست، بلکه فرد تابآور، مشارکتکننده فعال و سازنده محـیط پیرامـونی خـود اسـت. تابآوری قابلیت فرد در برقراری تعادل زیستی- روانی- معنوی، در مقابل شرایط مخاطرهآمیـز مـیباشـد. تحقیقات روانشناسی بسیاری در سالهای اخیر، به شناسایی عوامـل مـؤثر بـر تـابآوری پرداختـهانـد. ازجمله این مسائل، نقش هوش برتابآوری است. برخی یافتهها حکایت از آن دارد که هوش یـک عامـل تعیینکننده در تابآوری است (جوادی و پرو، ۱۳۸۷، ص .(۷۰

بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روانشناختی ۵۲

بار- آن و پارکر (۲۰۰۰) معتقدند انسان برای رسیدن به زندگی بهتر و سـالمتـر نیـاز دارد بـین فکـر، احساسات و عواطف خود هماهنگی لازم را به وجود آورد و متناسب بـا موقعیـتهـای زنـدگی از آنهـا استفاده نماید. هوش هیجانی ازجمله مواردی است که میتواند به زندگی افراد جهت دهـد و سـازگاری مناسبتری را نسبت به محیط در آنهـا بـه وجـود آورد (شـریفی درآمـدی و همکـاران، .(۱۳۸۴ مـایر و سالوی (۱۹۹۷)، هوش هیجانی را شامل توانایی برای تشخیص درست هیجـانهـا و عواطـف دیگـران و پاسخ متناسب به آنها و همچنین برانگیختن، آگاهی و نظمبخشی و کنتـرل پاسـخهـای هیجـانی خویشـتن میدانند (رجایی و همکاران، .(۱۳۸۵

هرگونه تغییر در زندگی انسان، اعم از خوشایند و ناخوشایند مستلزم نـوعی سـازگاری مجـدد اسـت. روشهای مقابله با تغییرات زندگی و تنشهای حاصله از ایـن تغییـرات، در افـراد مختلـف و بـر حسـب موقعیتهای گوناگون متفاوت است. راهبردهای مقابله، مجموعهای از تلاشهای شناختی و رفتـاری فـرد است که در جهت تعبیر، تفسیر و اصلاح یک وضعیت تنشزا به کار میرود و منجر به کاهش رنج ناشی از آن شده و در تفسیر و غلبه بر مشکلات زندگی مؤثر میباشند (غضنفری و قدمپور، .(۱۳۸۷ شـیوههـا یـا راهبردهایی که فرد در مقابله با موارد استرسزا به کار میبرد، نقش اساسی در سلامت جسمانی و روانـی او ایفا میکند. روانشناسان حوزه سلامت روان، برای نقش راهبردهای مقابلهای اهمیت زیادی قائـل هسـتند و سلامت روان را یک تعامل میدانند؛ یعنی از یکسو، نتایج انتخـاب و اسـتفاده از راهبردهـای مقابلـهای مؤثر و متناسب با تغییر و تنش محسوب میگردد. از سوی دیگر، راهبردهـای مقابلـهای خـود زمینـهسـاز فضای سالم روانی است که در چنین فضایی، شناخت صحیح و ارزیابی درسـت موقعیـت تـنشزا جهـت انتخاب راهکار مقابلهای مؤثر، میسر میکند.

بیش از دو دهه است که علاقه به پژوهش دربـاره ارتبـاط مـذهب و مقابلـه در بـین محققـان علـوم اجتماعی و سلامت روان افزایش داشته است. تحقیقات نشان داده است که مذهبیبودن بـهمعنـای وسـیع کلمه، میتواند آثار بحرانهای شدید زندگی را تعدیل کند (جانبزرگی، ۱۳۸۸، ص .(۳۶ راههای مقابله بـا فشار روانی متعددند. اما نکته مهم در انتخاب راهبرد مناسب برای مقابله با فشار روانـی، همخـوانی ایـن راهبردها با زمینههای اعتقادی و فرهنگی افراد یک جامعه اسـت؛ مسـئلهای کـه در تحقیقـات بـه اثبـات
رسیده است .(Tix & Frizer, 1998; Lewis & et al, 2005)

شیوههاى مقابله، تواناییهاى شناختی و رفتـارى هسـتند کـه توسـط فـرد در معـرض فشـار روانـی بهمنظور کنترل نیازهاى خاص درونی و بیرونی، فشارآور بوده و فراتر از منابع فردى مـیباشـند، بـه کـار گرفته می شوند (دادفر، .(۱۳۸۳ در همین راستا، مقابله دینی بهعنوان روشی که از منابع دینـی ماننـد دعـا،

۶۲ ، سال ششم، شماره چهارم، زمستان ۲۹۳۱

نیایش، توکل و توسل به خداوند براى مقابله با فشار روانی استفاده میکند، تعریف شده است. یافتههـاى کرول و شهان (۱۹۸۹) نشان میدهد ازآنجاکه این نوع مقابلهها، هم بهعنوان منبع حمایت عـاطفی و هـم وسیلهاى براى تفسیر مثبت حوادث زندگی هستند و میتوانند بهکارگیرى مقابلـههـاى بعـدى را تسـهیل نمایند، بهکارگیرى آنها براى بیشتر افراد مفید است (میرنسب، ۱۳۸۹، ص .(۳۲

دین نقش مهمی در رویارویی با استرسهای زندگی دارد و توانایی تعـدیل اثـر بحـرانهـای شـدید زندگی را دارد. از نظر پارگامنت (۱۹۹۹)، افراد متـدین بـه هنگـام ارزیـابی نـوع اول، (آیـا ایـن رویـداد بهصورت بالقوه خطرناک است؟) و ارزیابی نوع دوم، (آیا من میتوانم با این رویداد مقابله کـنم؟)، بـرای مقابله با فشار روانی به خوبی از دین استفاده میکنند؛ زیـرا واکـنش آنهـا بـه فشـار روانـی تحـت تـأثیر عواملی مانند حمایت اجتماعی، سختکوشی شخصی، سبک مشکلگشایی آن قرار میگیرد کـه در ایـن افراد، موجب کاهش فشار روانی میگردد .(Pargament & et al, 1991, p. 718) افـراد از طریـق نیـایش، آداب و مناسک دینی میتوانند تجدید قوای روانشناختی کننـد. ایـن نیـایشهـا، صـداقت و راز و نیـاز حقیقی با خداوند موجب ایجاد اطمینان و آرامش در افراد میگردد. طبیعی است که پس از انجـام چنـین مناسکی، افراد میتوانند بهتر بیندیشند، راهحلهـای جـایگزین بهتـری پیـدا کننـد. همـینطـور از طریـق گریستن، بخش زیادی از فشار روانی خود را تخلیه نمایند (گودرزی و همکاران، .(۱۳۹۰

اعتقاد افراد به اینکه خداوند انسـان را آزاد آفریـده اسـت و او را مسـئول رفتـار خـودش قـرار داده، موجب میشود تا افراد دارای جهتگیری دینی درونی، کنترل بیشتری بر اوضـاع و احـوال خـود داشـته باشند. این راهبرد میتواند بر واکنش عاطفی، شناختی و رفتاری انسان دارای جهتگیـری دینـی درونـی در مقابله با فشار روانی تأثیر بگذارد (جعفری، .(۱۳۸۸ پارگامنت (۲۰۰۲)، بر این بـاور اسـت کـه الگـوی مقابله دینی بهتر میتواند ارتباط بین دینداری و بهزیستی روانشناختی را تبیین کنـد. ایـن فراینـد پیچیـده و مستمر، که بهواسطه آن دین با زندگی افراد پیوند میخورد، به افراد فرصت میدهد تا بـا فشـارهای روانـی مقابله کنند (رجبی و دیگران، .(۱۳۹۱

خانواده بهعنوان اساسیترین واحد جامعه، بنیانگذار سـلامت جسـمی، فرهنگـی، معنـوی، روانـی و اجتماعی اعضای آن است و گرامیترین نهادی است که خداوند بر آن صـحه گذاشـته اسـت (احمـدی، ۱۳۹۱، ص .(۲۲۹ درواقع، توجه و کمک به سلامت خانوادهها، کمک بـه تشـکیل جامعـه سـالم اسـت. یکی از اقدامات ضروری در هر جامعه، توجه به سلامت روان افراد خانوادههای آسیبدیـده ماننـد زنـان سرپرسـت خـانوار، کودکـان بـیسرپرسـت و بـدسرپرسـت مـیباشـد. خـانواده جانبـازان، نمونــهای از خانوادههایی است که به دلیل عوارض جنگ تحمیلی دچار آسیب شدهاند. خانوادههـایی کـه بـا وجـود

بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روانشناختی ۷۲

گذشت سالها از جنگ تحمیلی، هنوز عوارض روحی و جسمی ناشـی از آن بـر فضـای خـانوادهشـان پایدار است و زندگی افراد آن خانواده، بهویژه همسران جانبازان را با فشار روانی توأمان کرده است.

هر جنگی مشکلات جسمی و روانی بسیاری را برای افرادی که بهطور مستقیم یا غیرمسـتقیم درگیـر آن هستند، ایجاد میکند؛ ازجمله مشکلات جسمی منجر به بروز نقص عضـو مـیگـردد. امـا جراحـات روانی تا مدتها پس از جنگ گریبانگیر آسیبدیدگان خواهد بود. فرد آسیبدیده، نهتنها از نظر روانـی دچار اختلال میگردد، محیط خانواده نیز به تأثیر از وی در معرض خطر قرار مـیگیـرد (انیسـی، ۱۳۷۷، ص .(۳۵ در این خانوادهها، پدر متأثر از عوارض ناشی از جنـگ اسـت. درنتیجـه، نقـش او در خـانواده میتواند با کاستیهایی همراه باشد. مادران در این خانوادهها برای پر کردن خلأهای موجـود نقـش مضـاعفی را ایفا مینمایند. در ایـن راسـتا، توجـه ویـژه بـه افـزایش سـازگاری روانشـناختی و توانمندسـازی همسـران جانبازان، که درواقع هدایت کل خانواده جانبازان به سمت سلامت روان است، ضروری مینماید.

با توجه به آنچه گذشت، این مقاله بهدنبال بررسی این فرضیههاست: .۱ آموزش مهـارتهـای مقابلـه با رویکرد اسلامی بر انطباقپذیری همسران جانبازان اثربخش است. .۲ آمـوزش مهـارتهـای مقابلـه بـا رویکرد اسلامی بر مهارتهای بینفردی همسران جانبازان اثربخش است. .۳ آموزش مهارتهای مقابلـه با رویکرد اسلامی بر تابآوری همسران جانبـازان اثـربخش اسـت. .۴ بـین تـابآوری و مهـارتهـای بین فردی همسران جانبازان رابطه معنـاداری وجـود دارد. .۵ بـین تـابآوری و انطبـاقپـذیری همسـران جانبازان رابطه معناداری وجود دارد.

از بررسی متون و تعالیم اسلامی، میتوان روشهایی را که برای مقابله با اسـترس بیـان شـده اسـت، استخراج نمود. در این حوزه با سه بخش کلـی روبـرو هسـتیم: شـناختی، عـاطفی- معنـوی و رفتـاری (سلطانی رنانی، .(۱۳۸۳

.۱ روشهای شناختی: منظور شیوههایی است که با شناختها و عقاید فـرد سـروکـار دارد. فـرد بـا استفاده از این شناختها، درصدد مقابله با فشار روانی برمیآید. مانند ایمان و توکل بـه خـدا، اعتقـاد بـه مقدرات الهی، بینش نسبت به وقوع سختیها. خداوند درباره ایمان به مبدأ و معاد میفرماید: »آیـا گمـان کردهاید که ما شما را بیهوده آفریدهایم و شما بهسوی ما بازگشت نمـیکنیـد« (مؤمنـون: .(۱۱۵ همچنـین می فرماید: »آیا انسان گمان میکند که ما او را به حال خود رها کردهایم و بیهوده آفریدهایم« (قیامت: .(۳۶ بنابر آیات قرآن، آفرینش آسمانها و زمین برای انسان بوده است. خداوند میفرمایند: کمـال همـه موجـودات، مقدمه کمال انسان بوده است. همه کمالات موجودات در عالم آفرینش، کمال مقدمی برای کمال نهـایی انسـان هستند (بقره: .(۲۹ همچنین هدف آفرینش انسان، خلافت و جانشینی خدا میباشد (بقره: .(۳۰

۸۲ ، سال ششم، شماره چهارم، زمستان ۲۹۳۱

خداوند در مورد آزمایش و امتحان میفرمایند: »آیا مردم پنداشتند که با گفـتن اینکـه ایمـان آوردیـم، رها میشوند و هرگز مورد آزمایش قرار نمیگیرند« (عنکبوت: .(۲۰ جهان صحنه آزمـایش الهـی اسـت. قرآن مجید در سوره بقره، پس از بیان مسئله شهادت در راه خدا و زندگی جاویدان شـهیدان، بـه مسـئله آزمایش و چهرههای گوناگون آن اشاره کرده، میفرماید: »طوربه مسلّم ما همه شما را با امـوری همچـون ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی و کمبودها آزمایش میکنیم و بشـارت ده صـابران« (بقـره: .(۱۵۵ خداوند در قرآن صابران را اینگونه معرفی میکنـد: »آنهـا کسـانی هسـتند کـه هرگـاه مصـیبتی برسـد، میگویند ما از آن خدا هستیم و بهسوی او بازمیگردیم« (بقره: .(۱۵۶ خداوند در سوره بلـد مـیفرمایـد: »ما بشر را در آغوش رنجها و سختیها آفریدهایم« (بلد: .(۴۰ همچنین در سوره آلعمران اشاره مـیکنـد که راههایی که انسان را از این رنجها به آرامش و سـلامت روانـی مـیرسـاند، ایمـان بـه خداسـت کـه ناراحتیها و تشویش را از قلب آدمی میزداید و از هجوم هیجان و اضطراب به دل جلوگیری مـیکنـد: »اگر ایمان داشته باشید، نباید ترس و اندوه به خود راه دهید؛ زیـرا بـا همـین سـرمایه ایمـان بـر دیگـران برتری دارید« (آل عمران: .(۱۳۹ در سوره رعد نیز می فرماید: »با یاد خدا دلهای پریشان، آرام مـیشـود« (رعد: .(۲۸ همچنین در سوره فتح فرموده است: »خداست که بـه دلهـای مؤمنـان آرامـش مـیبخشـد« (فتح: .(۳۰ در سوره یونس نیز آرامش را از آن کسانی میداند که قلبـی سرشـار از ایمـان داشـته باشـند: »آگاه باش که ترس و اندوهی برای دوستان خدا نیست« (یونس: .(۶۲ داشتن نیروی تحمل دشـواریهـا و مشکلات، مانع از ابتلاء انسان به برخی از بیماریهای روانی است. این نیروی ایمان است کـه قـدرت تحمل شخص را افزایش می دهد.

از ویژگیهای عمده انسان، آگاهی او از رفتـار خـود و برخـورداری از نیـروی تفکـر اسـت. انسـان میتواند از رفتار خود آگاه باشد. در سوره قیامت آمده است: »بلکـه انسـان از وضـع خـود آگـاه اسـت« (قیامت: .(۱۴ همچنین انسان می تواند در برخورد با مسائل و امور مختلف، از نیروی تفکر خـود اسـتفاده کند و به کمک نیروی تعقل و تفکر، راه درست را تشخیص دهد. خداوند در سـوره انسـان مـیفرمایـد: »ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد و یا ناسپاس« (انسان: .(۳ همچنـین در کنـار برخـورداری از هدایت الهی، با سلاح تقوا، انسان میتوانـد بـه ارزشهـای والای انسـانی برسـد. ازایـنرو، قـرآن کـریم انسانی را گرامی و باارزش میداند که از تقوای بیشتری برخوردار باشد. میفرمایـد: »همانـا گرامـیتـرین شما نزد خداوند باتقواترین شماست و خداوند آگاه است« (حجرات: .(۱۳